Gün ərzində yemək vaxtı insanın sağlamlığına dərindən təsir edə bilər. Barselona Qlobal Sağlamlıq İnstitutunun (ISGlobal) Beynəlxalq Epidemiologiya Jurnalında (IJE) və qidalanma jurnalında dərc edilən araşdırmaya görə, səhər yeməyi və axşam yeməyini yediyimiz zaman və inkişaf riski arasında birbaşa əlaqə var.Yeddi ildən çox davam edən araşdırmada əksəriyyəti (79%) qadınlar olmaqla 103 312 nəfər iştirak edib. Könüllülər müntəzəm olaraq alimlərə onların pəhrizləri, yemək vaxtı və tezliyi haqqında məlumat verirdilər.Müşahidə dövründə 963 yeni tip 2 şəkərli diabet (DM) halı müəyyən edilib. Səhər doqquzdan sonra müntəzəm olaraq səhər yeməyi yeyənlər arasında bu xəstəliyin tezliyi əhəmiyyətli dərəcədə yüksək idi.Belə ki, alimlərin fikrincə, səhər yeməyi üçün ideal vaxt 08:00-dan əvvəldir, çünki erkən qidalanma şəkərli diabetin inkişaf riskini 59% azaldır.Nurlan

Bilirik ki, xəstəliklərin aşkar olunması üçün müəyyən yoxlanışlar və analizlər verilir. Hər ölkədə olduğu kimi Azərbaycanda da minlərlə xəstə var. Bu xəstələr də xəstəlik səbəbilə müayinə olunmalı və analiz verməlidirlər. Qeyd etdiyimiz proseslərin qiymətlərilə bağlı narazılıqlar isə yetərincədir. Vətəndaşlar bildirirlər ki, analiz qiymətlərinin hamısı heç də ciblərinə uyğun deyil.

Redaktor.az Bakıda müxtəlif analizlər həyata keçirən laboratoriyaların qiymətilə bağlı araşdırma edib.

DNT analizlərinin qiyməti 900-1600 manat arasında dəyişir.

Onurğa Əzələlərinin Atrofiyası (SMA) analizin qiyməti 250-800 manat aralığınadadır.

Ekzom Sekans Analizi (WES) isə 480-5000 manat arasındadır.

Qeyd edək ki, yuxardakı qiymətlər Bakıda fəaliyyət göstərən 7 özəl və dövlət laboratoriyalarından araşdırılıb.

Süni uşaq qidaları yeni doğulan körpələrin qidalanması üçün istifadə edən məhsullar sırasında ilk yerdədir. Lakin bunun uşaqlar üçün faydalı olmadığını iddia edənlər də var. Maraqlıdır, pediatrlar məsələ barədə hansı fikirdədir?

TEREF xəbər verir ki, mövzu ilə əlaqədar pediatr Aytən İsmayılzadə “Yeni Sabah”a danışıb. Onun sözlərinə görə, süni qidanı ana südü ilə əvəz etmək daha faydalıdır:

“Son günlər süni qidalarla bağlı müxtəlif müzakirələr aparılır. Ümid edirəm ki, vaxt keçdikcə doğum evlərində də bu kimi məhsullar analara təklif edilməz. Ümumiyyətlə süni qidanı ana südü ilə əvəzləmək lazımdır. Ancaq bizdə vəziyyət tərsinədir, ana südü ilə süni qidanı əvəz edirlər. Bu isə çox təəssüfləndirici bir haldır. Doğum evlərində mütləq donor süd bankları olmalıdır. Həmin banklarda olan ehtiyatlar yeni doğum edən ancaq südü hələ gəlməyən analara təklif edilə bilər. Sual yaranır: Donor bankına süd necə yığılacaq? Südü bol olan analar doğum evindən çıxan zaman bu banka kifayət qədər süd bağışlaya bilərlər. Bu proses reallaşarsa, çox yaxşı olar. Bir neçə müddətdir ki, sözügedən təkliflə çıxış edirəm. Ancaq təəssüflər olsun ki, bu məsələyə baxılmır”.

Pediatr vurğulayıb ki, süni qidalar apteklərdə açıq şəkildə satılmamalıdır:

“Körpələrin mədə-bağırsağına daxil olan süni qidalar müxtəlif xəstəliklərin yaranmasın səbəb olur. Onların orqanizmində allergik fon güclənir. İmmun zəifliyi ilə bağlı xəstəliklər ortaya çıxır. Bütün bunlar kimyəvi tərkibli dərman vasitələrinin qəbuluna səbəb yaradır. Həmin proses də gələcəyimiz olan uşaqların sağlamlığını zədələyir. Ona görə də, ilk olaraq doğum evlərində süd bankı yaradılmalı, süni qidaların reklamına ciddi nəzarət olunmalı, 1 və 2 nömrəli qidaların sosial platformalarda reklam edilməsi qadağan olunmalıdır. Bu hallara riayət olunmazsa, həmin firmalara töhmət verilməli, yaxud cəza tətbiq edilməlidir. Belə reklamları görən analar həmin qidaların sağlam və zərərsiz olduğunu düşünərək istifadə edirlər. Beləliklə, onların istifadəsi genişlənir. Apteklərdə də bu məhsul açıq şəkildə satışa çıxarılmamalı, şkafda saxlanılmalıdır. Həmçinin, ana südünü artırmaqla bağlı seminarlar, məsləhətçilərin təlimlərinə daha çox yer verilməli, zaman ayrılmalıdır. Doğum evlərində bu cür məsləhətlərin verilməsi üçün “Ana südü məsləhətçisi” kursunu keçən şəxslərə iş verilməlidir ki, anaları maarifləndirsinlər”.

B12 defisitinin depressiyaya səbəb olması sübut edildi

Orqanizmdə B12 çatışmazlığı psixi problemlər, depressiya, beyin və sinir funksiyalarının zəifləməsi, yaddaş pozğunluğuna və əl əsməsinə səbəb ola bilər.

"Medicina" xəbər verir ki, amerikalı alimlər B12 ilə depressiya, demensiya ilə əlaqənin olduğunu müəyyən edib.


Çox zaman həkimlər xəstədə demensiya və depressiya diaqnozu qoyur, lakin B12 defisitinin bu simptomlar altında maskalandığını nəzərə almır.

Çünki bu zaman da xəstədə bilik və bacarıqlar qısa müddətə azalır, itir.


Alimlər vurğulayıblar ki, B12 vitamini çatışmazlığı və depressiyanın vaxtında diaqnostikası və müalicəsi xəstənin əqli, fiziki bacarıqlarını, həyat keyfiyyətini tez bərpa etməyə kömək edər

Son zamanlar tüğyan edən xəstəliklər və insanların kütləvi şəkildə bu xəstəliklərə yoluxması istehlak etdiyi qidadan da asılıdır. Qidadan zəhərlənmə və xəstəliyə yoluxma halları artır. Qidalanma üzrə mütəxəssislərin fikrincə, hər bir insan gün ərzində ən azı 100 qram yağ qəbul etməlidir. Standartlara görə, kərə yağı 3 dərəcədən aşağı temperaturda maksimum 1 ay saxlana bilər. Amma mağazalarda aylarla satışda olan açıq kərə yağları var. Hazırda təbii kərə yağını müəyyən etmək çox çətindir.

Maraqlıdır, görəsən, yağ alarkən nəyə diqqət etməliyik? Zərərli yağların orqanizmə hansı təsirləri var?

Məsələ ilə bağlı Azad İstehlakçılar Birliyinin sədri Eyyub Hüseynov Lent.az-a açıqlamasında bildirib ki, kərə yağı seqmenti sahəsində problemlər var. Onun sözlərinə görə, istehlakçılar elə bilirlər ki qablaşdırılmanın üzərinə “təbii yağ” yazılıbsa, həmin yağ kərə yağı deməkdir:

“Halbuki həmin yağlar doymuş yağlar hesab olunur. “Kərə yağı” adı ilə əhaliyə satılan yağların əksər hissəsinin tərkibi orqanizm üçün zərərlidir Bu cür yağlar çox təhlükəlidir. Çünki insanın qan-damar sistemində çöküntülər yaradır. Ona görə də Azərbaycan istehlakçıları ürək-damar xəstəliklərindən əziyyət çəkir. Mağazadan kərə yağı alarkən onu sıxmaq lazımdır. Hansı daha bərkdirsə, deməli bu daha yaxşı kərə yağıdır. Kərə yağını kəsəndə əzilib tökülür. Tərkibi müxtəlif rəngli olmamalıdır. Bunu yağları kəsən zaman görmək mümkündür. Belə yağlarda qatlar və rəng dəyişiklikləri müşahidə edilir. Əlbəttə ki, xarici ölkələrdən də Azərbaycana təbii kərə yağları gəlir. Bununla belə yerli bazarda yağlarla bağlı çox ciddi problemlər var. Bəzən mağazalarda qiyməti 2 manat göstərilən "kərə" yağları satılır və bu yağın üzərinə "Moskva" və ya "Rusiya" yazılıb. Ən adi məntiqə əsaslansaq məlum olar ki, həmin qiymət bu məhsulun Rusiyadan idxalına çəkilən rəsmi və qeyri-rəsmi xərci güclə ödəyər”.

Qışda çox rast gəlinən bir problem olan boğaz ağrısı həyat keyfiyyətimizə mənfi təsir edəcək səviyyəyə çata bilər. Qida çeynəmək və ya hətta su içmək udma ilə şiddəti artan və qaşınma, qıcıqlanma və yanma hissi ilə müşayiət olunan boğaz ağrısında ağrılı ola bilər. Qulaq Burun Boğaz Xəstəlikləri Mütəxəssisi Dos. Dr. Ayça Özbal Koç yuxarı tənəffüs yolu infeksiyalarının səbəb olduğu boğaz ağrılarına qarşı diqqət etməli olduğunuz qaydaları izah etdi.

Boğaz ağrısı siqaretdən allergiyaya səbəb olan faktorlara, stenokardiyadan şişə qədər bir çox amillərdən qaynaqlana bilər. Soyuqdəymə, qrip və Covid-19 kimi virusların yaratdığı infeksiyalar səbəbiylə ən çox qış aylarında görülür.

Qulaq Burun Boğaz Xəstəlikləri Mütəxəssisi Dos. Dr. Ayça Özbal Koç boğaz ağrısının müddəti uzandıqda və əlavə şikayətlər başladığında həkimə müraciət etmək lazım olduğuna diqqət çəkərək, “Səbəb adətən qış aylarında virusa bağlı infeksiyalar olsa da, bir çox xəstəlik boğaz ağrısına səbəb ola bilər.

Buna görə də, həkimə müraciət etmədən boğaz ağrısını aradan qaldırmağa çalışmaq xəstəliyi şiddətləndirir və nəticədə müalicəni çətinləşdirir. Uzun müddət davam edən boğaz ağrısının əsas səbəbini müəyyən etmək üçün ətraflı müayinə və zəruri hallarda testlər aparılır. “Diaqnoz qoyulandan sonra məqsədyönlü və xəstəyə uyğun müalicəyə başlanılır” deyir.

Bədəndə maye azaldıqda, azalmış tüpürcək boğaz nahiyəsində quruluğa səbəb olur, nəticədə ağrılar şiddətlənir. Odur ki, boğazınız ağrıyanda gün ərzində mütləq bol ilıq su istehlak edin.

Orqanizmin əslində ehtiyacı olmayan, lakin hərdən masada mövcud olan iki məhsulun adı çəkilib.ABŞ alimlərinin görə, ən zərərli qidalar çips və hisə verilmiş kolbasalardır - onların tərkibində ən çox kanserogen var. Bu siyahının altında duz və şəkər var. Uroloq qeyd edib ki, onların zərəri hisə verilmiş kolbasadan az deyil. Ancaq şəkər və duzu tamamilə aradan qaldırmaq mümkün deyil. Buna görə də pəhrizinizdə duzlu və şirin qidaların miqdarına nəzarət etmək vacibdir.Xərçəng riskinizi azaltmaq üçün mümkün qədər çox təmiz su içməlisiniz. Bu da urolitiyazın yaxşı qarşısının alınması olacaq.Alimlər onu da qeyd edib ki, güclü spirt beyin neyronları üçün ən təhlükəlidir. Və prostatit və adenoma inkişaf riskini azaltmaq üçün daha aktiv həyat tərzi sürməlisiniz. Öz çəkinizi də izləmək lazımdır, çünki əlavə funtlar hormonal səviyyələrinizə və oynaqlarınıza pis təsir göstərə bilər.

Yapon alimləri iş günü ərzində ofis işçiləri üçün ən sağlam və ən zərərli qidaları müəyyən etmək üçün araşdırma aparıblar.Foodinfo.az xəbər verir ki, bu təcrübədə 8 Tokio şirkətindən 20 ilə 75 yaş arasında dəyişən 620 nəfər iştirak edib.Tədqiqatçılar belə qənaətə gəliblər ki, ofis işçiləri üçün ən faydalı qida korporativ yeməkxanaların yeməkləridir.Evdə hazırlanmış yeməklər ikinci yeri tutub. Bununla belə, restoran yeməklərində və hazır yeməklərdə qida maddələrinin və vitaminlərin miqdarı kritik dərəcədə aşağı olub.Alimlər bu tədqiqatın nəticələrinin iş gigiyenası standartlarını yaxşılaşdırmaq üçün faydalı olacağına ümid edirlər.

Böyük depressiya və intihar düşüncələri sadə qan testi ilə müəyyən edilə bilər.

Referans.az BBC-yə istinadən xəbəri verir ki, bunu Kaliforniya Universitetinin San Dieqo Tibb Məktəbinin (ABŞ) alimləri deyirlər. Onlar müəyyən ediblər ki, depressiv pozğunluq və insanda intihar düşüncələrinin yaranması eynilə yoluxucu xəstəliklər və xərçəng vəziyyətində olduğu kimi orqanizmdə maddələr mübadiləsinə (maddələr mübadiləsinə) təsir göstərə bilər.

Dəyişən maddələr mübadiləsi qaçılmaz olaraq qanın kimyəvi tərkibində dəyişikliklərə səbəb olur, burada müəyyən metabolik pozğunluqlar üçün xarakterik olan xüsusi birləşmələr görünür. Onlara biomarkerlər deyilir.

Hər bir xəstəliyin qan analizi zamanı aşkar edilə bilən öz biomarkerləri var, yəni nəzəri olaraq belə bir analiz xəstədə depressiya və ya hətta intihar düşüncələrinin olub olmadığını göstərə bilər.

San Dieqo Tibb Məktəbinin tibb, pediatriya və patologiya kafedralarının professoru Robert Navio məsələni belə izah edib:

"Psixi pozğunluqların səbəbləri və onların bədənə təsiri beyindən çox-çox kənara çıxır".

Bəzi ağır hallarda depressiya demək olar ki, müalicə olunmur. Bu xəstələrin əksəriyyətində intihar düşüncələri yaranır və demək olar ki, hər üçdə biri ən azı bir dəfə intihara cəhd edir.

Lazım olan biomarkerləri aşkar etmək üçün alimlər ağır, müalicəyə davamlı depressiyaya malik yüzlərlə xəstənin qanını sınaqdan keçirib və onları eyni sayda sağlam nəzarətin nəticələri ilə müqayisə ediblər.

Məlum olub ki, qanda dolaşan yüzlərlə müxtəlif birləşmədən beşi faktiki olaraq xəstədə davamlı depressiyanın və intihar düşüncəsinin olması üçün biomarker kimi istifadə edilə bilər.

Eyni zamanda, beş birləşmənin dəsti kişilər və qadınlar üçün fərqli olduğu ortaya çıxdı. Bununla belə, hər iki variantda hüceyrədə enerji istehsalına cavabdeh olan mitoxondrilərin işində pozulma olduğunu göstərən biomarkerlər daxildir.

Bu pozğunluq yaxşı öyrənilib və onun müalicə üsulları məlumdur. Onların istifadəsi ağır müalicəyə davamlı depressiya və intihar düşüncələrinin inkişafını ləngidə və ya hətta dayandıra bilər.

Ən geniş spektrli psixi pozğunluqlar Yer kürəsində təxminən 1 milyard insanda diaqnoz qoyulub. Bura narkomaniyadan şizofreniyaya qədər çox şey daxildir.
Onlardan ən çox yayılmışı narahatlıq pozğunluğu və depressiyadır. Dünya iqtisadiyyatana hər il demək olar ki, 1 trilyon dollara başa gəlir. Bu da bütün Türkiyə və ya Səudiyyə Ərəbistanının ÜDM-i ilə müqayisə edilə bilər.

Bu, psixi xəstəlik və ya psixi pozğunluq səbəbindən performansın azalmasının məhsuldarlığın azalmasına səbəb olduğunu nəzərə almır. Bu, hər il təxminən 250 milyard dollara başa gəlir.

ÜST-ün məlumatına görə, son 20 il ərzində dünyanın əksər ölkələrində orta intihar nisbətləri durmadan azalır. Eyni zamanda, hər il ümumilikdə 700 mindən çox insan intihar edir. Üstəlik, kişilər bunu qadınlardan demək olar ki, iki dəfə çox edirlər.

Bu arada araşdırmalar göstərir ki, intihara cəhd edənlərin orta yaşı azalmaqda davam edir. 15-30 yaş arası hər iki cinsdən olan gənclərdə ölüm hallarının dördüncü səbəbidir.

COVID-19 artıq səhiyyə sahəsində qlobal fövqəladə hadisə olmasa da, virus hələ də mutasiya edir və öldürür. Bu səbəbdən Ümumdünya Səhiyyə Təşkilatı (ÜST) dünya ölkələrini epidemioji nəzarəti və ardıcıllığı davam etdirməyə, əlverişli və etibarlı testlərə, müalicələrə və peyvəndlərə çıxışı təmin etməyə, insanları peyvənd olunmağa, testlərdən keçməyə, zəruri hallarda maskalar taxmağa, izdihamlı yerlərdə yaxşı havalandırılmanın təmin edilməsinə çağırıb.
Qeyd edək ki, Azərbaycanda koronavirus (COVID-19) infeksiyasına son 1 ayda 325 yeni yoluxma faktı qeydə alınıb, 217 nəfər müalicə olunaraq sağalıb.
Nazirlər Kabineti yanında Operativ Qərargahdan verilən məlumata görə, analiz nümunələri müsbət çıxan 21 nəfər vəfat edib.
Azərbaycanda indiyədək ümumilikdə 834 630 nəfər koronavirus infeksiyasına yoluxub. Onlardan 824 089 nəfər müalicə olunaraq sağalıb, 10 400 nəfər vəfat edib, aktiv xəstə sayı 141 nəfərdir. Ölkədə son ay ərzində 14 333, hazırkı dövrədək isə 7 748 050 test aparılıb.
Professor Adil Qeybulla isə “Sherg.az"a açıqlamasında deyib ki, COVID-19 infeksiyasına yeni yoluxmalar qeydə alınsa da, pandemiya çoxdan bitib. Bu, rəsmi şəkildə ÜST-nin hesabatlarında da öz əksini tapıb:
"Lakin pandemiyanın ocaqları epidemiya halında bütün dünyada davam edir. Yeni yoluxma faktları isə Omikronun yeni ştamları ilə bağlıdır. Lakin bir müddət sonra epidemiyanın da sonlanacağını düşünürəm. Bundan sonra koronavirusa yoluxmaların alovlanma ehtimalı yoxdur. Tam sıradan çıxmasa da insanlarda soyuqdəymə xəstəliyinə yoluxma halı kimi rast gəlinəcək”.
Ölüm hallarına gəldikdə isə A.Qeybulla deyib ki, yeni yoluxma faktları müşahidə olunduğu müddətdə ölüm də olacaq. Ölüm hallarının 20-dən çox olması isə insanların virusa qarşı laqeyd münasibəti ilə bağlıdır: “Pandemiya bitib deyə, insanlar artıq koronavirus infeksiyasını əvvəlki kimi ciddi qəbul etmir, yoluxan şəxslər düzgün müalicə edilmir. Yalnız xəstəlik ağırlaşan dönəmdə xəstəxanalara müraciət edirlər ki, bu halda da bəzilərinin həyatını xilas etmək mümkün olmur. Ona görə də koronavirus tamamilə məhv olana qədər insanlar şəxsi gigiyena və karantin qaydalarına əməl etməlidir. Ağırlaşmalar əvvəlki kimi olmasa da, Avropa ölkələrində hələ də ciddi yoluxmalar müşahidə edilir”.