Azərbaycanda spirtli içkilərin minimal pərakəndə satış qiymətləri (MPSQ) tətbiq oluna bilər. Müvafiq qanun layihəsi Milli Məclisdə bəyənilib və bu, o deməkdir ki, spirtli içkilərin pərakəndə satışı üçün başlanğıc qiymət həddinin müəyyən edilməsi tamamilə mümkündür.
Hazırda qanunverici orqan “İstehlakçıların hüquqlarının müdafiəsi haqqında” qanuna alkoqollu içkilərin minimum pərakəndə satış qiymətlərini nəzərdə tutan dəyişiklik layihəsini müzakirə edir. Bu sənədə əsasən, alkoqol üçün MPSQ icra hakimiyyəti tərəfindən təyin edilmiş səlahiyyətli orqan tərəfindən müəyyən edilir. O, həmçinin başlanğıc qiymətlərin müəyyən edilməsi qaydalarını təsdiq edir. Bütün bunlar o deməkdir ki, bundan sonra spirtli içkilərin müəyyən edilmiş minimumdan aşağı qiymətə pərakəndə satışı qadağan olunacaq.
Qiymət minimumlarının dövlət tərəfindən tənzimlənməsinin səbəbləri ilə bağlı məsələdə iqtisadçılar spirtli içkilərin dövriyyəsini bu şəkildə tənzimləməyə çalışdıqları və əhalinin sağlamlığı üçün mübarizə apardıqları bir sıra ölkələrin təcrübəsinə istinad edirlər. Məsələn, Rusiyada alkoqollu məhsulların minimum pərakəndə satış qiyməti, sərtliyi 28 faizdən çox olan bir şüşə spirtli içkinin pərakəndə, ictimai iaşə, xidmət sənayesi müəssisələri, habelə fərdi sahibkarlar tərəfindən istehlakçılara aşağı satıla bilməyəcəyi qiymətdir.
İqtisadçı ekspert Razi Abbasbəyli mövzuya dair AYNA-ya deyib ki, oxşar yanaşma bir sıra ölkələrdə, məsələn, Rusiya Federasiyasında da tətbiq olunur: “Burada spirtli içkilərin səbəb ola biləcəyi ciddi sosial problemlərə qarşı sərxoşedici iksirin aşağı istehlak qiymətinin məhdudlaşdırılması tətbiq edilir. Rusiya alkoqolun qiymət tənzimləmə mexanizmini ilk tətbiq edən ölkələrdən biridir, xüsusən də araq seqmentində. Spirtli içkilərlə bağlı bu və ya digər şəkildə sosial problemlərin qarşısını almaq üçün qonşu ölkədə MPSQ 2010-cu ildən tətbiq edilir. 2020-ci ildən başlayaraq minimum başlanğıc qiymətlər siyasəti həddindən artıq spirt istehlakının da problemə çevrildiyi Litva tərəfindən tətbiq edilib”.
“Alkoqolun müəyyən növləri üzrə MPSQ istehlaka nəzarət etmək və vergi daxilolmalarını artırmaq üçün Ukraynada fəaliyyət göstərir. Sözügedən təcrübə Polşa və Finlandiyada tətbiq olunur. Bu, süni şəkildə aşağı qiymətlərin qarşısının alınmasına yönəlib. İsveçdə bu məsələ ilə bağlı daha sərt qərarlar qəbul edilib. Bu ölkədə spirtli içkilərin satışı dövlət nəzarətindədir”, - deyə həmsöhbətimiz bildirib.
Bizdə ucuz spirtli içkilər də bir çox suallar doğurur. Məsələn, Milli Məclisin İqtisadi siyasət, sənaye və sahibkarlıq komitəsinin sədri Azər Əmiraslanovun sözlərinə görə, araq 4,8 manat aksizlə 1-3 manata satılır: “Bir sıra ölkələrdə ucuz spirtə şübhə ilə yanaşılır və bütövlükdə MPSQ bu bazara müdaxilə deyil, çünki dövlət bazar qiymətlərini təyin etmədiyi üçün o, yalnız istehsal xərclərinə əsaslanaraq istehsalın maya dəyərini müəyyən edir. Başlanğıc qiymətə aksiz vergisi daxildir - aşağı qiymətə alkoqol vergidən yayınmanı göstərir”.
Öz növbəsində Azad İstehlakçılar Birliyinin rəhbəri Eyub Hüseynov AYNA-ya söyləyib ki, yerli spirtli içki bazarı ən mübahisəli bazardır: “Burada qiymət keyfiyyət göstəricisi deyil. Məsələn, bir neçə il əvvəl rəsmi qurumlar bahalı restoranlarda ziyarətçilərə bahalı brendlərdə qablaşdırılmış, mənşəyi məlum olmayan spirtli içkilər təqdim etdiyini aşkar edib. Bunun ardınca əvvəlcə sanksiyalar gəldi, sonra hamı bunu unutdu. Bununla belə, inzibati tədbirlər və qanunvericilik qərarları heç də həmişə xeyirxah deyil. Məsələn, beş il əvvəl onlarla alkoqol istehsalçısının lisenziyasının ləğvi və yalnız yeni standartlara cavab verən lisenziyalı istehsalçıların bazara buraxılması nəticəsində alkoqolun kustar istehsalı vəhşicəsinə çiçəkləndi”.
Mütəxəssis hesab edir ki, yerli bazar saxta mallarla doludur və alıcılar ehtiyatlarını əldən verməməlidirlər. Keyfiyyətsiz spirti içdikdən sonra necə hiss etdiyinizə görə təyin edə bilərsiniz. Baş ağrısı və yuxululuq bunun zərərsiz bir içki olmadığının açıq bir əlamətidir, gələcəkdə onu almaq tövsiyə edilmir.
Hüseynov bu bəlaya qarşı mübarizə aparmaq üçün ictimai nəzarətin və vətəndaşların ümumi məlumatlandırılmasının gücləndirilməsini, istehsalçılar birliyinin yaradılmasını təklif edir. Onun sözlərinə görə, şübhəli məhsullar aşkar edən alıcı dərhal məsul orqanlara müraciət etməlidirlər.
Rəflərdə sərxoşedici çeşidin başlanğıc qiymətinin artırılması ideyası yerli iqtisadi icma nümayəndələrinin əksəriyyətində dəstək tapmır. Çoxları əmindir ki, belə bir tədbir keyfiyyətsiz spirtli içkilərin bahalaşmasına səbəb olacaq. Sadə dillə desək, saxta alkoqol satan pərakəndə şəbəkələr və restoranlar sadəcə olaraq qiymət etiketini qaldıracaq və alıcı keyfiyyətsiz məhsula daha çox pul ödəyəcək. Digər şeylər arasında arağın qiymətinin qalxması əczaçılıq spirtinə də tələbatın artmasına səbəb olacaq.
İndi bizdə apteklərdə yüz qramlıq spirt (96 dərəcə) 0,60-0,80 qəpik, litri 3,5-4 manata satılır. 100 qram spirti su ilə qatmaqla 200 qram araq alırsınız - mağazada eyni həcmdə araq 3-4 manatdır. Odur ki, spirtli içkilərdən sui-istifadə edən vətəndaşlar və vicdansız iaşə sahibləri artıq nisbətən ucuz araq satılan pərakəndə satış məntəqələrindən aptek şəbəkələrinə keçiblər.
Vəziyyət hətta fərdi aptekləri öz təşəbbüsləri ilə alkoqol satışını məhdudlaşdırmağa məcbur etdi - əczaçılıq spirti, satıcıların dediyinə görə, dərin emaldan keçmir və sağlamlığa ciddi təhlükə yaradır. Qiymətlər artdıqca bu təhlükəli tendensiya güclənə bilər. Alkoqolun qiymətinin aşağı olmasından narahat olan ictimaiyyət parlamentariləri bu problemdən çıxış yolu üzərində ciddi düşünməyə çağırır.
Ayna.az
