Ardını oxu...
Azərbaycan Ordusu tərəfindən həyata keçirilən antiterror əməliyyatından sonra Qarabağ iqtisadi rayonunda əraziyə baxış zamanı Ermənistan silahlı qüvvələrinə məxsus növbəti tərk edilmiş dayaq məntəqəsi aşkar edilib.

Gundeminfo.az xəbər verir ki, bu haqda Müdafiə Nazirliyi məlumat yayıb.

Ağdərə rayonu ərazisində meşəlik zonada yerləşən dayaq məntəqəsindən 1 ədəd T-72B tankı, 4 ədəd D-20 artilleriya qurğusu, artilleriya mərmisi ilə dolu 3 ədəd “Ural” və 1 ədəd “Kamaz” markalı hərbi avtomobil və xüsusi texnikalar təhlükəsizlik qaydalarına riayət olunmaqla ərazidən təxliyə edilib.
Ətraflı

Aşkar edilmiş dayaq məntəqəsində mövcud olan atəş vasitələrinin 10 noyabr 2020-ci ildən sonra yaranmış təmas xəttindən dərində yerləşən Suqovuşan və ətrafdakı digər yaşayış məntəqələri istiqamətində tuşlanaraq yerləşdirilməsi onların Azərbaycana qarşı hərbi təxribatlarda tətbiq edilməsini əyani sübut edir.

Antiterror əməliyyatından sonra Qarabağ ərazisində hələ də tapılmaqda olan silah-surat və ağır hərbi texnikanın sayı onu göstərir ki, həmin ərazilər miqyasına görə nəinki regionun, hətta dünyanın ən hərbiləşdirilmiş zonalarından birinə çevrilib.

10 noyabr 2020-ci il tarixli üçtərəfli bəyanatdan sonra öz qoşunlarını Azərbaycan ərazisindən tam şəkildə çıxarmaq əvəzinə Ermənistan tərəfi xüsusilə 2020-ci ildən sonra istehsal edilmiş silah-sursatı, o cümlədən minaları qanunsuz yollarla Qarabağ iqtisadi rayonuna daşımış, 480 kilometrədək təmas xətti boyunca yeni minalanmış ərazilər, 500-dən artıq döyüş mövqeyi və möhkəmləndirilmiş uzunmüddətli atəş nöqtəsi, müxtəlif tipli artilleriya qurğuları üçün 350-dən artıq atəş mövqeyi, kəşfiyyat-müşahidə vasitələri quraşdırmış, həmçinin hücum əməliyyatlarını yerinə yetirə bilən hərbi qüvvələr cəmləşdirmişdir.


Ardını oxu...
Xankəndi yenidən qurulur, binalar əvvəlki görkəminə qaytarılır.

Artıq burada ictimai-iaşə obyektləri fəaliyyətə başlayıb.

Buraya ilk köç isə Kərkicahana olacaq.

Daha ətraflı “ATV Xəbər”in süjetində:

 
 
 

 
Ardını oxu...


Xankəndi məktəb binasında Azərbaycan xalqına, türk millətinə qarşı nifrət yazıları əks olunub.

Bu barədə görüntülər "İTV Xəbər”də yayımlanıb.

Belə ki, məktəbin koridorundakı divarda "We hate Turkish” ("Biz türklərə nifrət edirik”) yazılıb.

Həmin görüntüləri təqdim edirik:

Ardını oxu...
Böyük Qayıdış layihəsi çərçivəsində Qarabağda infrastruktur işləri sürətlə davam etdirilir. Görülən proseslərə uyğun olaraq, Qarabağda yaşayış məntəqələrinin sayı azaldılacaq.

İşğaldan əvvəl Qarabağda 936 yaşayış məntəqəsi mövcud olub. Böyük Qayıdış layihəsi çərçivəsində bu sayın 316-a endirilməsi planlaşdırılır.

Bəs prosesin icrası hansı zərurətdən yaranıb? Yaşayış məntəqələrinin sayı azalsa, bu, evlərin əvvəlki otaq sayına uyğun verilməsi qaydasına da təsir göstərə bilərmi?

Milli Məclisin deputatı Zahid Oruc deyir ki, 936 yaşayış yerinin hamısının bərpa olunması 100 milyardlarla manat vəsait demək olardı: “Axı ölkəmizin işğala məruz qalmamış bölgələrinin də məktəb, fabrik, zavod və sairin açılması ehtiyacları var. Otaq sayında xüsusi azalmanın olacağını düşünmürəm”.

Daha ətraflı İTV-nin süjetində:

 
Ardını oxu...
Ötən gün Ermənistanın xarici işlər naziri Ararat Mirzoyan Ermənistan hökumətinin ölkənin beynəlxalq aləmdə tanınmış ərazisinə daxil olmayan sərhədyanı əraziləri Azərbaycana təhvil vermək planlarını təkzib etməyib. Bundan əvvəl baş nazir Nikol Paşinyan Azərbaycanın tələb etdiyi dörd kəndin Ermənistanın de jure ərazisinə daxil olmadığını etiraf etmişdi.

Paşinyan ötən həftənin əvvəllərində bildirmişdi ki, İrəvan Bakının tələb etdiyi Bağanis Ayrım, Xeyrimli, Aşağı Əskipara və Qızılhacılı kəndlərini Azərbaycana qaytarmağa hazırdır. O, bildirmişdi ki, bu kəndlər Ermənistan silahlı qüvvələri tərəfindən 1991-1992-ci illərdə işğal olunub.

Referans.az xatrıladır ki, martın 15-də Ermənistan Milli Məclisində keçirilən iclasda bir sıra müxalifət deputatları Ararat Mirozyana təzyiq göstərməyə çalışıblar, lakin o baş nazirin dediklərini təsdiqləməklə kifayətlənib. Mirzoyan da Paşinyan kimi Azərbaycanın azad etdiyi 200 kvadrat kilometrlik ərazidən çəkilməyə hazır olub-olmadığına dair heç nə deməyib.

Mirzoyan bildirib ki, iki ölkə tərəfindən bir-birinin ərazi bütövlüyünün tanınması 1991-ci il Almatı Bəyannaməsinə əsaslanmalıdır. Bu isə başqa sözlər, keçmiş sovet respublikaları arasında mövcud olmuş sərhədlərin tanınması deməkdir.

Məsələ ilə bağlı danışan Milli Məclisin insan hüquqları komitəsinin sədri Zahid Oruc Referans.az-a deyib ki, Azərbaycan işğal altında olan bütün ərazilərini mərhələli şəkildə, bir-bir azad edir:

“Kəndlər məsələsinin xüsusən də sentyabr ayında keçirilən antiterror əməliyyatlarından sonra Azərbaycanın diplomatik, siyasi gündəliyində birinci yerə çıxdığı inkar edilməzdir. Bu məsələdə yaxın 3-4 ilin xronikasını xatırlamaq lazımdır. 44 günlük savaş bizə işğal altında olan torpaqlarımızın 90 faizini qaytardı. Lakin Xankəndi, Xocavənd və digər bir sıra kəndlər qalmışdı. 10 noyabr tarixində Zəngilanın 30-dan artıq kəndi işğal altında idi, onlar azad edilməmişdi. Dövlət başçısının dəmir iradəsi və bizim ordumuzun sistemli tədbirlərinin nəticəsində həmin torpaqlar tam azadlığına qovuşdu. Ardınca “Sarıbaba”, “Qırx qız” dağı azad olundu və daha sonra 2021-ci ildə Fərrux əməliyyatı həyata keçirildi. Daha sonra aprelin 23-də Laçın sərhədində məlum Nəzarət Buraxılış Məntəqəsi quruldu, biz isə ona heç sovet dövründə də olmayıb deyə bir növ məbəd, sərhəd və ya müstəqillik divarı kimi baxırıq. Çünki tarix boyu orada heç bir normal bir sərhəd sistemi olmayıb”.

Deputat qeyd edib ki, bir-birinin ardınca gedilən bu xətt ölkə rəhbərinin hər bir msəsələni öz zamanında həll etmək kimi bir iradə, bir kurs yürütdüyünü ortaya qoyur. Onun sözlərinə görə, ermənilər Qara göl əməliyyatı nəticəsində 150 kvadrat km-ə yaxın ərazinin guya bizim tərəfimizdən işğal olunduğunu sübut etmək istəyirlər, Fransa Senatında və Avropa Pralamentində bu məsələni tanıtdırırlar: “Sovet dövründən anklav kimi Gədəbəy ərazisində olan Başkəndin və başqa ərazilərin bizim nəzarətimizdə olduğunu söyləyirlər. Buna görə də 31 kənd mövzusu gündəliyə atılıb. Yəni demək istəyirlər ki, əgər biz nəyisə qaytarırıqsa, siz də bizə onun qarşılığında nə isə verməlisiniz, lakin Azərbaycan bir qarış belə torpağından keçməyə razı deyil. Onlar guya sübut etmək istəyirlər ki, SOVET dövründə 29,8-in içərisində olan bəzi yerlər bunların nəzarətində olub”.

Zahid Oruc əlavə edib ki, ermənilərin digər bir iddiası budur ki, guya biz Zəngilan ərazisindən Ermənistan torpaqlarına doğru dəhliz boyunca daxil olmuşuq. Yəni indi biz 42 km-lik Naxçıvanla quru əlaqəmiz ki var, onlar bəyan edirlər ki, guya biz bunun hardasa 12-13 kilo metrlik ərzisinə nəzarət edirik. Onlar bildirir ki, biz bu əraziləri qaytarsaq, o zaman bunlar sülh müqaviləsinə gedə bilərlər. Bir kvadrat metr yer də Azərbaycan üçün müqəddəs məna daşıyır, bu bizim üçün önəmlidir, ondan vaz keçilməyəcək.

Zahid Oruc onu da qeyd edib ki, delimitasi və demarkasiya prosesi başa çatmasa belə sülh müqaviləsinin imzalanması baş verəcək.
 
 


 
Ardını oxu...
Bu gün Füzuli şəhərinə növbəti köç karvanı başlayır.

“Report” xəbər verir ki, Bakının Qaradağ rayonunun Lökbatan qəsəbəsində məcburi köçkünlər üçün salınmış “Qobupark-3”də Füzuliyə 34 ailədən (123 nəfər) ibarət növbəti köç karvanı yola salınıb.

Bununla da Füzuli şəhərində ümumilikdə 596 ailənin (2 245 nəfər) daimi məskunlaşması təmin ediləcək.

Qeyd edək ki, Füzuliyə sonuncu köç karvanı martın 15-də baş tutub. Həmin mərhələdə şəhərə daha 35 ailə - 153 nəfər köçürülüb və onlara mənzillərin açarları təqdim olunub. Ailələr Füzuli şəhərində yenidən tikilən evlərdə məskunlaşıblar.
 
 
 

Ardını oxu...
Azərbaycan və Ermənistan təmsilçiləri sülh və ya çərçivə sazişinin mətni üzərində, o cümlədən sərhədin müəyyənləşməsi istiqamətində müəyyən qədər irəliləyiş əldə etsələr də, Zəngəzur dəhlizinin açılması və dəmir yolunun işə düşməsi mövzusunda irəliləyiş yoxdur.

Axar.az xəbər verir ki, bu sözlər “Atlas” Araşdırmalar Mərkəzinin analizində əksini tapıb.

Təhlildə vurğulanıb ki, bu dəhliz bir çox dövlətin maraq dairəsindədir:

“Zəngəzur dəhlizi Çini Avropa ilə birləşdirəcək Orta dəhlizin tərkib hissəsi olmalıdır. Bu dəhlizin işə düşməsi Çin, Mərkəzi Asiya ölkələri, Azərbaycan, Türkiyə, eləcə də Ermənistan üçün faydalıdır. Bu yol Rusiyadan yan keçsə də, Rusiya Azərbaycan üzərindən Zəngəzur dəhlizi vasitəsilə Türkiyəyə çıxış imkanı qazanacaq. Deməili, Zəngəzur dəhlizi Rusiya üçün də faydalıdır.

Zəngəzur dəhlizinin əleyhinə çıxan əsas dövlət İrandır. Çünki İranda yanlış olaraq hesab edirlər ki, Zəngəzur dəhlizi İranın Ermənistana çıxışının qarşısını alacaq. Halbuki dəhliz iki ölkə arasında giriş və çıxış imkanlarını bağlaya bilməz. Digər tərəfdən İranın özü də Azərbaycan üzərindən Zəngəzur dəhlizindən keçən dəmir yolundan sərnişin və yükdaşımalarda istifadə edə bilər”.

Analizdə xatırladılıb ki, Bakı ilə İrəvan arasında Zəngəzur dəhlizi ilə bağlı fərqli yanaşma ortadan qaldırılmayıb. Azərbaycan maneəsiz keçid tələb edərkən, Ermənistan dəhlizdə yoxlama həyata keçirmək istəyir:

“Azərbaycanın əsas arqumenti budur ki, Zəngəzur dəhlizi Azərbaycanın bir hissəsini digər hissəsi olan Naxçıvanla bağlayacaq və bu halda sərhəddə Azərbaycan vətəndaşlarının yoxlanılması düzgün deyil. İrəvan isə dəhlizin Ermənistan yurisdiksiyası altında fəaliyyət göstərməsini tələb edir.

Yanaşmalarda bu fərq necə ortadan qaldırıla bilər?

Avropa Birliyi Şurasının Prezidenti Şarl Mişel 2023-cü ilin iyul ayında Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyev və Ermənistanın Baş naziri Nikol Paşinyandan görüşdən sonra mediaya belə bir açıqlama vermişdi: “Azərbaycan və Ermənistan arasında dəmir yolu əlaqələrinin bərpası ilə bağlı mövqelər bir-birinə yaxınlaşır. AB bu istiqamətdə maliyyə töhfəsi verməyə hazırdır. Detalları biz hələ də aydınlaşdırmağa çalışırıq, ancaq bu mövzuda mövqelər bir-birinə yaxınlaşır və seçimlər fəal şəkildə öyrənilir. Tərəflər son iki ay ərzində regiondakı nəqliyyat və iqtisadi əlaqələrin açılması ilə bağlı aparılan müzakirələrdə aydın inkişaf əldə ediblər. Biz suverenlik, yurisdiksiya və qarşılıqlılıq prinsiplərinə hörmətlə yanaşacaq gələcək nəqliyyat tənzimləmələrinin üsullarını müzakirə etdik. Dəmir yolu əlaqələrinin inşası dərhal icra edilməlidir”.

Beləliklə, Brüssel də Azərbaycanla Ermənistan arasında dəmir yolu əlaqəsinin bərpasını istəyir. Şarl Mişel açıqlamasında bu məsələdə mövqelərin bir-birinə yaxılaşdığını bildirmişdi. Ancaq bu açıqlamadan ötən 8 ay ərzində heç nə dəyişməyib və mövqelərdə yaxınlaşma müşahidə olunmur. Rəsmi Bakının nümunə kimi irəli sürdüyü Kalininqrad modelini (Rusiyanın bir hissəsindən Baltik dənizi sahilindəki şəhərinə digər ölkənin ərazisindən 70 kilometrlik maneəsiz keçid) İrəvan müzakirə etmək istəmir.

Dəhlizin işləməsi üçün təklif edilən digər model sərhəd və gömrük yoxlamasını üçüncü tərəflərdən birinə həvalə etməkdir. Ermənistan bəri başdan Rusiya hərbçilərinin dəhlizdə yerləşməsinin əleyhinədir. Bəs “üçüncü tərəf” dedikdə hansı dövlət və ya beynəlxalq təşkilat nəzərdə tutula bilər? Misal üçün Azərbaycanın və Ermənistanın strateji tərəfdaşı olan Gürcüstan bu işin öhdəsindən gələ bilərmi? Və ya Ümumdünya Gömrük Təşkilatı sadələşdirilmiş keçid üçün tərəfləri razı salacaq model təklif edə bilərmi? Bu təşkilatın sadələşdirilmiş keçid modellərinin hazırlanmasında və tətbiqində təcrübəsi var.

Bütün hallarda bu mövzuda müzakirələrin davamına ehtiyac var. Azərbaycan Şərqi Zəngəzurda dəmir yolunun bərpasını sürətlə icra edir. Ermənistan tərəfdə isə heç bir iş görülmür. Azərbaycanın İranla razılaşması var və Araz çayının sahili ilə dəmir yolu inşa edilməlidir. Əslində bu amil Ermənistan hökumətini Zəngəzur dəhlizi ilə bağlı Azərbaycanla razılaşmaya həvəsləndirməlidir. Çünki İrandan keçən marşrut qısa zamanda reallaşarsa və bu istiqamətdə sərnişin və yükdaşıma artarsa, Zəngəzur dəhlizinin əhəmiyyəti azalacaq.

Zəngəzur dəhlizindən yalnız Azərbaycan vətəndaşları Naxçıvana və Türkiyəyə keçid üçün istifadə etməyəcəklər. Ermənistan vətəndaşları da bu dəhlizdən keçən dəmir yolu vasitəsilə Rusiyaya gedə biləcəklər. Bu baxımdan Azərbaycan üzərindən Rusiyaya sadələşdirilmiş keçid Ermənistanın da maraqlarına cavab verir. Azərbaycanla Ermənistan arasında qısa zamanda sülh və ya çərçivə sazişi imzalanarsa, bu iki ölkə arasında digər, o cümlədən dəhliz mövzusunda danışıqları intensivləşdirməlidir.

Prezident İlham Əliyev “Qafqaz evi” modelini təklif edib. Dövlət başçısı 2023-cü ilin oktyabr ayında Tiflisdə rəsmi görüşləri zamanı rəsmi Bakının Gürcüstan-Azərbaycan-Ermənistan məsləhətləşmələrinin başlanılmasına hazır olduğunu vurğulamışdı. Azərbaycan Prezidentinin təklif etdiyi “Qafqaz evi” modeli reallaşarsa, Cənubi Qafqaz ölkələri arasında, AB ölkələri arasında olduğu kimi, sərhəddə xüsusi yoxlamalara ehtiyac qalmayacaq. Elə etmək lazımdır ki, həm Zəngəzur dəhlizi işə düşsün, həm də Ermənistan Azərbaycan və Türkiyəyə qarşı ittifaqlarda yer almasın. Ermənistan regional əməkdaşlığa cəlb olunarsa, müxtəlif ölkələrdəki mərkəzlərin Azərbaycana qarşı təbliğatının da effekti olmayacaq”.

Ardını oxu...
Dövlət Statistika Komitəsinin açıqladığı məlumatlara görə, son 3 il ərzində işğaldan azad olunan ərazilərdə hər hansı yaşayış evi və sosial-mədəni obyekt istifadəyə verilməyib.

Yeniavaz.com-un məlumatına əsasən, Komitənin rəsmi saytında dərc olunan statistik məlumatlardan belə görünür ki, 2021, 2022 və 2023-cü illər ərzində işğaldan azad olunan Zəngilan, Qubadlı, Cəbrayıl, Laçın, Kəlbəcər və Şuşa rayonlarında yaşayış evləri, xəstəxana, təhsil müəssisəsi və digər sosial-mədəni obyektlər rəsmi şəkildə istifadəyə verilməyib.

Məlumat üçün bildirək ki, mətbuatda yayılan məlumatlarda ötən il işğaldan azad olunan ərazilərə yüzlərlə keçmiş məcburi köçkün ailəsinin köçürüldüyü qeyd olunub. Adları qeyd olunan rayonların bəzilərində çoxsaylı sosial-mədəni obyektin istifadəyə verilməsi ilə bağlı məlumatlar yayılıb.

2022-ci ilin iyul ayında Zəngilan rayonu ərazisində inşa olunan Ağalı kəndinə köç başlayıb və insanlar orada yaşamağa başlayıblar.

Qeyd edək ki, Dövlət Statistika Komitəsinin açıqladığı məlumatdan belə görünür ki, işğaldan azad olunan ərazilərdə tikilən yaşayış evləri və sosial-mədəni obyektlər əhalinin istifadəsinə verilsə də, onların istismarına rəsmi dövlət qurumları tərəfindən icazə verilməyib.
 
 
 
Ardını oxu...
Xankəndidə 11 qumbara və digər silahlar aşkarlanıb.

Dia-az.info xəbər verir ki, bu barədə DİN-dən bildirilib.

Xəbərə görə, polis əməkdaşlarının keçirdikləri tədbirlərlə martın 14-də Xankəndi şəhəri ərazisindən 1 avtomat silahı, 1 tüfəng, 11 qumbara, 28 patron darağı, 3 alışdırıcı, 3200 ədəd müxtəlif çaplı patron və digər sursatlar aşkar olunaraq götürülüb.
Ardını oxu...
2023-cü ildə Ermənistana köçən Qarabağ erməniləri geriyə qayıtmaqla bağlı əvvəllər səsləndirdikləri konsepsiyanı dəyişiblər.

Qarabağ ermənilərinin ictimai təşkilatlarının rəhbərləri son vaxtlara qədər rəsmi Bakının qarşısında qəbul edilməsi mümkün olmayan tələblər irəli sürürdülər: Azərbaycan qüvvələri Qarabağdan çıxmalıdır, onlara müstəqillik statusu verilməlidir və yalnız bundan sonra beynəlxalq təhlükəsizlik zəmanəti altında regiona qayıda bilərlər. Fevralın 22-dən isə Ermənistanın keçmiş xarici işlər naziri, “Dağlıq Qarabağ xalqının fundamental hüquqlarının müdafiəsi komitəsi”nin rəhbəri Vardan Oskanyanın təklifindən doğan yeni konsepsiya ortaya atılıb.

Oskanyan “Azadlıq” radiosunun erməni xidmətinə müsahibəsində bildirib ki, “Dağlıq Qarabağ-ATƏT və ya Dağlıq Qarabağ-BMT səviyyəsində müvəqqəti, keçid xarakteri daşıya biləcək birgə administrasiya olarsa”, evlərini tərk etmiş insanlar geri qayıdacaqlar.

Oskanyan təklif edir ki, Dağlıq Qarabağla Azərbaycan arasında danışıqlar aparılsın və bunun nəticəsində tərəflər ermənilərin taleyi ilə bağlı problemin həllinə başlayacaqlar.

“Mən muxtariyyət statusundan və ya başqa statusdan danışmıram. Gələcəkdə xalq buna özü qərar verəcək. Ermənistan hakimiyyəti bunu öz gündəliyinə salmağa borcludur, çünki bu adamlar məhz onların səhvi ucbatından indiki vəziyyətə düşüblər. Dağlıq Qarabağ onların səhvi nəticəsində itirilib. Onlar ermənilərin Dağlıq Qarabağa qayıtması tələbini təbliğ etməyə borcludurlar. Dediyim kimi, Ermənistan hakimiyyəti Dağlıq Qarabağın sovet dövründə olduğu formada muxtariyyət statusu məsələsini bundan əvvəl qaldırsaydı, bu gün vəziyyət başqa cür olardı”, – Oskanyan bildirib.

Beləliklə, keçmiş nazir yeni plan irəli sürür: əvvəlcə ermənilərin beynəlxalq qüvvələrin təhlükəsizlik zəmanəti ilə Qarabağa qayıtması. Sonra ermənilərin Azərbaycandakı statusu ilə bağlı danışıqlar aparılması; bu zaman Qarabağ ermənilərinin Azərbaycandan müstəqilliyi ilə bağlı heç bir şərt qoyulmur.

“Hətta Azərbaycan ermənilərin Dağlıq Qarabağa qayıtmasından danışır, baxmayaraq ki, onlar bunu bir qədər fərqli şəkildə görürlər. Geri qayıtmaq hüququ var və diplomatik iş aparmaqla, ermənilərin orada özlərini təhlükəsiz hiss etmələri üçün təminatlar əldə etmək mümkün olacaq. Ermənistan hakimiyyəti bu işi öz üzərinə götürsəydi, o zaman ideyanın reallaşma ehtimalı 60-70% səviyyəsində olardı. Belə dəstək olmasa, bu ehtimal 50%-dən aşağıdır”, – deyə sabiq nazir qeyd edib.

Rəsmi Bakı ermənilərin Qarabağa qaytarılmasının mümkünlüyü ilə bağlı şərtlərini dəfələrlə bəyan edib: ermənilər, xüsusi hüquqların verilməsi istisna olmaqla, Azərbaycan vətəndaşlığını almaq və azərbaycanlıların müasir Ermənistandakı tarixi yaşayış yerlərinə paralel qayıtması şərti ilə, Qarabağa qayıda bilərlər.

Xatırladaq ki, Ermənistan tərəfinin məlumatına görə, 2020-2023-cü illərdə Qarabağı 120 min erməni tərk edib.

Keçmiş nazirin təklif etdiyi plan nə dərəcədə realdır? Onun təsvir etdiklərinin həyata keçirilməsi texniki cəhətdən mümkündürmü? Digər tərəfdən, Qarabağ ermənilərinin qayıtması üçün belə bir layihənin həyata keçirilməsi indiki şəraitdə və rəsmi Bakının səsləndirdiyi şərtlər daxilində nə dərəcədə realdır?

Cənubi Qafqaz ölkələrindən olan analitiklər məsələ ilə bağlı fikirlərini Pressklub.az-la bölüşüblər. Onlar Oskanyanın planını müxtəlif nöqteyi-nəzərdən qiymətləndiriblər, amma sonda ortaq nəticəyə gəliblər.

Erməni media eksperti Akop Karapetyan ilk növbədə qeyd edir ki, Qarabağ ermənilərinin özləri “ictimai” adlanan bu təşkilatları qanuni seçilmiş nümayəndələri hesab ediblər və edirlər.

“Onların adıçəkilən komitəni də özlərinin qanuni nümayəndəsi hesab edib-etmədiklərini bilmirəm. Hesab edirəm ki, bu, konkret təşkilatın və ya şəxsin bəyanatlarının əsl mənasını anlamaq üçün vacib məqamdır.

O ki qaldı Dağlıq Qarabağ ermənilərinin bəyan etdiyi prioritetlərin dəyişməsinə, hesab edirəm ki, burada məntiq sadədir. Dağlıq Qarabağ erməniləri öz evlərində yaşadıqları bir vaxtda təhlükəsizlik və hüquqlarının müdafiəsi məsələsi onlar üçün hər şeydən üstün idi. 2023-cü ilin sentyabrında evlərini məcburi tərk edəndən sonra təhlükəsiz qayıtmaq məsələsinin ön plana çıxması məntiqlidir. Xüsusən də demək olar ki, hər gün sosial şəbəkələrdə və KİV-də Stepanakertdə (Xankəndi – red.) və ya digər şəhər və kəndlərdə təkcə memarlıq abidələrinin deyil, həm də erməni mədəniyyəti xadimlərinə həsr olunmuş heykəllərin söküldüyünü, orta əsr kilsələrinin necə kütləvi şəkildə ermənilərə məxsusluqdan çıxarıldığını görürlər. İstifadə etdiyim “məcburi tərk etdilər” ifadəsinin təbliğata bənzəməməsi üçün sadəcə onu qeyd etmək istəyirəm ki, beynəlxalq hüququn məlum normalarına əsasən, insanların təhlükəsiz yaşaması üçün fiziki təhlükəsizlik zərurətindən əlavə, öz dil və mədəni kimliyinin qorunub saxlanması, habelə digər demokratik azadlıqların (söz azadlığı, seçim azadlığı və s.) təmin edilməsi təminatları var. Hazırda elə bir vəziyyət yaranıb ki, beynəlxalq təşkilatların demək olar ki hamısının yekdil rəyinə görə, Bakı öz vətəndaşlarının demokratik hüquq və azadlıqlarını təmin etmir”, – Karapetyan hesab edir.

Onun sözlərinə görə, müxtəlif universal reytinqlərə görə, Azərbaycan demokratiya məsələlərində sonuncu yerlərdədir, “Dağlıq Qarabağ Respublikası isə faktiki mövcud olduğu onilliklərdə eyni sahələrdə daha yaxşı nəticələr göstərib”. Dağlıq Qarabağ ermənilərinin Azərbaycanın yurisdiksiyası altında yaşamaq perspektivlərindən danışan Karapetyan ilk növbədə bir məsələni diqqətə çatdırır:

“Azərbaycanda ümumən ermənilərə qarşı mənfi münasibəti bir kənara qoysaq belə, insanlar belə bir sual verirlər: bu ölkədə hər kəsin hüquqları təmin olunmursa, Bakı bizim hüquq və azadlıqlarımızı necə təmin edə bilər?”

Ekspert Qarabağ ermənilərinin qayıtması layihəsinin həyata keçirilməsinin nə dərəcədə mümkün olduğu sualına cavabını yekunlaşdıraraq, deyir: “Birbaşa cavab verəcəyəm ki, indiki şəraitdə və rəsmi Bakının hazırkı ritorikası ilə bu mənə mümkün görünmür“.

Azərbaycanlı politoloq və ictimai xadim Zərdüşt Əlizadə xatırladır ki, çox praqmatik rus atalar sözü var: “Lojku v obed” (tərcüməsi: qaşığı nahar vaxtı vermək lazımdır. Mənası: hər şeyi vaxtında etmək lazımdır – red.).

“Əgər nahar vaxtı qaşığınız yoxdursa, nahar edə bilməyəcəksiniz. Nahardan sonra qaşıq lazım deyil. “Oskanyan planı”nı oxuyandan sonra bu ifadə yadıma düşdü”.

Əlizadə qeyd edir ki, ömrünün son 30 ilini Qarabağ probleminin sülh yolu ilə həllinin axtarışına həsr edib və münaqişənin həllinin bütün variantları ilə tanışdır.

“Tarix sübut etdi ki, təəssüf, hərbidən başqa heç bir variant işə yaramadı. Bəzi variantları Ermənistan tərəfi, bəzilərini isə Azərbaycan tərəfi rədd edib. Hər iki tərəf qəbul etdiyi yeganə ideyaya, ermənilər öz müqəddəratını təyinetmənin prioritet olması ideyasına, azərbaycanlılar ərazi bütövlüyü ideyasına sadiq olduqlarını sübut etdilər”, – deyə Əlizadə qeyd edib.

Ekspert hesab edir ki, demokratik çoxmillətli ölkələrdəki kimi beynəlxalq hüququn iki prinsipinin birləşdirilməsi nümunəsini ilk olaraq Ermənistan rədd edib. Onlar hesab edirdilər ki, bu, məğlub tərəfə qyeri-məqbul güzəşt olardı.

“Cənab Oskanyanın təklifi Azərbaycan üçün 2020-ci ilin sentyabr müharibəsindən əvvəl cəlbedici sayıla, ağlabatan güzəşt və güzəştə getmək istəyi kimi qiymətləndirilə bilərdi. Bəli, bu təklifdə birbaşa olmasa da, dolayısı ilə Azərbaycanın ərazi bütövlüyünü tələb etməyə haqqı olması və ikili idarəetmə ilə şərtlənən öz müqəddəratını təyinetmə hüququ etiraf edilir. Bunların hər ikisinin gələcəkdə mübahisə predmeti olacağı aydındır.

Cənab Oskanyanın xarici işlər naziri olduğu dövrdə Ermənistanın Azərbaycanın Qarabağ üzərində hüququnu ümumiyyətlə tanımaq istəməməsi ilə müqayisədə bu variant cəsarətli və yenilikçi yanaşma kimi görünür.

O zaman Ermənistan rəhbərliyinin düşüncəsi belə bir kompromis səviyyəsinə yüksəlmədi. Əksinə, onların düşüncəsi “qalib erməni ordusu” postulatı və Azərbaycanın Rusiyadan icazəsiz qeyri-ənənəvi addım atmaq iqtidarında olmadığına inam ətrafında fırlanırdı”.

Ekspertin fikrincə, indi vəziyyət kəskin şəkildə dəyişib və Azərbaycan cəmiyyəti Qarabağ ermənilərinə qayğının diktə olunduğu bu planı qəbul edə bilməyəcək.

“İdeyanın müəllifi onu bir qədər dəyişsə, 1988-ci ildəki azərbaycanlı qaçqınların Ermənistandakı evlərinə qayıtmaq hüququna dair bənd əlavə etsə, Azərbaycanın suverenliyinə toxunan “DQR+BMT və ya ATƏT hakimiyyəti” absurd idarəçilik dueti ilə bağlı müddəanı çıxarsa, mətnə ​​Qarabağ və Zəngəzurun bütün sakinləri üçün insan hüquqlarının müdafiəsinin konstitusiya mexanizmləri haqqında bənd salsa, Xankəndi və Sünikdə Ermənistan və Azərbaycan konsulluqlarının açılması ideyasını daxil etsə, onda bir də gördünüz ki, artıq keçmiş münaqişə ətrafında çox gecikmiş, lakin prinsipcə kompromis transformasiyası ideyasını canlandırmaq qabiliyyətini qoruyub saxlamış dialoqa maraq yarandı”, – Əlizadə deyir.

Gürcü konfliktoloq, beynəlxalq əlaqələr üzrə doktor, Gürcüstan Texniki Universitetinin professoru Amiran Xevtsuriani hesab edir ki, Qarabağ ermənilərinin öz vətənlərinə qayıtması məsələsinin həlli indiki mərhələdə mümkün deyil və zaman keçdikcə daha da qeyri-real olacaq və əslində Qarabağın ermənisizləşdirilməsi prosesi gedir:

“Mənim bu qiymətləndirməm problemi müəyyən edən siyasi, tarixi və sosial amillərin məcmusuna əsaslanır. Yeri gəlmişkən, mən hələ regiondakı insanların evakuasiya edilməsindən əvvəl Ermənistan televiziyasına müsahibəmdə bu məsələ ilə bağlı kifayət qədər açıq bəyanat vermişdim, orada erməni tərəfinə belə taleyüklü qərar qəbul edərkən daha az emosiya nümayiş etdirmək təklifi ilə müraciət etmişdim. Mən birbaşa bildirdim ki, ermənilərin bölgəni belə kortəbii şəkildə tərk etməsi siyasi və tarixi baxımdan əsassızdır. Onlar həmişə gedə bilərdilər. Amma geri qayıtmaq ən çətin şey olardı. Və belə də oldu”.

Konfliktoloq hesab edir ki, Azərbaycan tərəfi ermənilərin geri qayıtmaması üçün hər şeyi edəcək.

“Yalnız axmaqlar düşünə bilər ki, bu yerlər insansız qalacaq. İllər sonra orada azərbaycanlılar məskunlaşacaq (Azərbaycanda bunun üçün kifayət qədər insan resursları var), erməni izi tamamilə yox olacaq.

Oskanyanın mövqeyinə gəlincə, bu, tamamilə absurddur. Bakı heç vaxt buna razı olmayacaq. O, qalib gəlib, əraziləri qaytarıb və ona orada heç bir vasitəçi lazım deyil”, – deyə Xevtsuriani yekunlaşdırır.
 

Dünyapress TV

Xəbər lenti