Teref.az yazır ki, Azərbaycan mətbəxinin şahı plovdur. Elə bir tədbir, bayram, yığıncaq ola bilməz ki, süfrədə plov olmasın. Elə qarşıdan gələn Yeni İl bayramında da belə olacaq. Plovu bişirmək üçün düyü lazımdır. Düyününsə qiyməti bahalaşıb. Bu bahalaşmanı marketlərdə aydın şəkildə müşahidə edə bilərik.

TEREF.AZ “Kaspi” qəzetinin mövzu ilə bağlı dərc etdiyi məqaləni təqdim edir:

Dövlət Statistika Komitəsinin verdiyi məlumatda da düyünün qiymətinin ötən il ilə müqayisədə bu il artdığı əksini tapır. Uzun düyünün 1 kiloqramının orta qiyməti ötən ilin oktyabr ayı ilə müqayisədə 3,98 manatdan 4,45-ə yüksəlib. Bununla da orta qiymət 56 qəpik, yəni 14,3 faiz artıb. Yerli uzun düyü ötən illə müqayisədə 82 qəpik, yəni 19,4% bahalaşaraq 5,05 manat təşkil edib. İdxal edilən uzun düyünün qiyməti də 38 qəpik, yəni 10,7% artaraq 3,93 manat təşkil edib. Yumru düyünün qiymətində isə 1 kiloqram düyünün orta qiyməti ötən ilin oktyabr ayı ilə müqayisədə 42 qəpik, yəni 18,4% artıb və 2,70 manat olub. Yerli yumru düyünün qiyməti 39 qəpik, yəni 16,6% bahalaşaraq 2,74 manat, idxal olunan düyünün qiyməti 44 qəpik, yəni 20% faiz artaraq 2,66 manata yüksəlib.

Bəs görəsən bu bayramqabağı bahalaşmanın səbəbi nədir?
İqtisadçı Pərviz Heydərov bildirib ki, düyünün qiyməti ilin əvvəlindən artmağa başlayıb:

“Yerli düyü istehsalı əsasən Astara, Lənkəran, Masallıdadır. Amma Azərbaycan öz düyü tələbatının cəmi 15 faizini ödəyə bilir. Qalanını Hindistan, Pakistan və digər ölkələrdən alırıq. Bu ölkələr çəltikçilik üzrə dünyada ən ön sıradadırlar. Onlarda düyü kənd təsərrüfatı istehsalında mühüm yer tutur, maya dəyəri aşağıdır. Bizdə yerli tələbatı ödəyən 15 faiz də baha başa gəlir. Ona görə yerli məhsulun qiymətini ucuzlaşdıra bilmirik. Baha başa gəlməsinin səbəbi düyünün suvarılmasındakı problemlər, işçi qüvvəsinin daha bahalı olmasıdır”.

P.Heydərov qeyd edib ki, Hindistandan idxal etdiyimiz düyünün qiyməti Pakistandan gətiriləndən bahadır:

“Ucuz olanın daha çox gətirilməsi üçün Nazirlər Kabineti noyabrda qərar qəbul etdi ki, Pakistandan idxal edilən düyü 2027-ci ilin 31 dekabrına qədər gömrük rüsumundan azad edilsin. Həmin qərar bir aydan sonra qüvvəyə minəcək. Bu rüsumun götürülməsi bazarda qiymətləri müəyyən dərəcədə sabit saxlaya biləcək. Ucuzlaşdırmayacaq, bahalaşmanın qarşısını alacaq”.

İqtisadçının sözlərinə görə, Azərbaycanda çəltikçiliyin inkişafına dair 2018-2025-ci illər üçün müvafiq dövlət proqramı var:

“Ölkə əhalisinin düyüyə olan tələbatını yerli istehsal hesabına maksimal səviyyədə ödəmək, idxalı bacardıqca minimuma endirmək, çəltikçilik emal sənayesini inkişaf etdirmək və kənd əhalisinin bu sahədə məşğulluq səviyyəsini genişləndirmək proqramın qarşıya qoyduğu məqsədlərdir”.

P.Heydərov qeyd edib ki, ölkəmizin öz tələbatını 30-40 faizə qədər ödəmək imkanı var:

“Cənub rayonlarında və digər ərazilərdə istehsalı artırmaq imkanımız var. Daxili tələbatı 35-40 faiz özümüz təmin edə bilsək, idxaldan asılılıq azalar. O zaman heç Pakistan düyüsündən gömrük rüsumunu götürməyə də ehtiyac qalmaz”.

Ekspertin fikrincə, düyü istehsalımızı artırmaq üçün müəyyən işlər görülməlidir:

“Bizdə işçi qüvvəsinin baha olduğunu desək də, bizim kəndlilər bu sahədən lazımi gəliri götürə bilmirlər. Kəndliyə stimul vermək, dəstək göstərmək lazımdır. Qəbul edilən proqram keyfiyyətlə icra edilməlidir. Azərbaycanda yerli istehsalı artırmaq, çəltikçiliyin inkişafı üçün əsas şərt suyun bol olmasıdır. Ona görə də suvarma sistemindəki problemlər aradan qaldırılmalıdır. Həmçinin ucuz və həvəsli işçi qüvvəsinə ehtiyac var”.

Kənd təsərrüfatı eksperti Cəfər İbrahimli bildirib ki, yerli düyümüzün baha olmasının səbəblərindən biri istehsalın az olmasıdır:

“Azərbaycanın istehsal etdiyi düyü ölkənin illik ehtiyacının təxminən cəmi 15-20 faizidir. Qalanını xaricdən idxal edirik. Azərbaycanda düyünün məhsuldarlığı az, istehsalın maya dəyəri daha yüksək olduğu üçün bu, daxili bazarda da yerli istehsalın nisbətən baha olmasına səbəb olur”.

C.İbrahimli qeyd edib ki, idxal qiymətinə dünyadakı proseslər təsir edib:

“Məhsulun daşınması, gətirilməsi və digər xərclərlə birlikdə inflyasiyanın bütün mallara təsir etdiyini nəzərə alsaq, düyünün qiymətində də keçən illə müqayisədə artım var. Sadəcə olaraq, əvvəlki illərdə Rusiyadan da məhsul idxal olurdu. Ancaq cari ildə Rusiya bu tipli məhsulların satışında məhdudiyyət tətbiq edir deyə, idxal azalıb. Yəni idxalın Rusiya tərəfindən azalması və digər bazarlardan gətirilməsi, daşınma xərclərinin artması qiymətin də yüksəlməsinə səbəb olur”.

Ekspertin sözlərinə görə, düyünün qiymətinin daha çox artacağı gözlənilmir:

“Bu sahəyə digər sahələrlə müqayisədə subsidiya daha çox ayrılır. Məsələn, 1 hektar üçün 360 manat subsidiya verilir. Təməl qida maddəsi olduğu üçün bu məhsulun istehsalının artmasında dövlət maraqlıdır. Amma mövcud torpaq, su, hava şəraitini nəzərə alsaq, həcmi artırmaq imkanlarımız məhduddur. Növbəti illərdə əkin sahələrinin və məhsuldarlığın artacağı gözlənilir. Amma idxalımızı azaltmaq mümkün olmayacaq. Hələ ki, idxaldan asılı vəziyyətdə qalacağıq. Məhsulun qiymətinin qalxmasına və enməsinə daha çox beynəlxalq aləmdə, yəni xarici bazarlarda olan proseslər, ərzaq məhsullarının qiymətinin yüksəlməsi və düşməsi təsir edəcək. Amma 2022-ci ildə dünya bazarlarında bütün məhsullar üzrə əvvəlki illərdən fərqli olaraq qiymətlərdə tənzimlənmə var. Ona görə bu məhsulun qiymətində artım olacağını gözləmirəm”.

Astarada yerli sakinlərin əsas gəlir mənbəyi sitrus meyvələrlə bağlıdır.

Lakin, məhsul bol olsa da, sakinlərin qazancı o qədər də ürək açan deyil.

Meyvələrin daxili bazar qiymətlərinin aşağı olması, alıcılıq qabiliyyətinin zəifləməsi məhsulların məhv olmasına gətirib çıxarır.

Daha ətraflı Baku TV-nin süjetində:

Bu il sahələrdə kələmin məhsuldarlığı yüksək olsa da, qiyməti ötən illərə nisbətən xeyli aşağı düşüb. Hazırda tonlarla kələm sahələrdə məhv olur.

Fermerlərin sözlərinə görə, onlar əkin zamanı xərclədikləri mayanı belə götürə bilmirlər:

“Kələmi satanda borca düşürük. Fəhlələr qonşu kənddən günü 20 manata gəlirlər. Ödənişləri edə bilmirik. Bir hektar kələmin əkilməsi üçün ortalama 2000-2500 AZN xərc çəkilir”.
Daha ətraflı Baku TV-nin süjetində:

Rusiya Qərb sanksiyalarının təsirini azaltmaq üçün Asiya ölkələri ilə əlaqələrini genişləndirməyə və yeni bazarlar axtarmağa çalışır. Əsas bazar Çindir. Pandemiyadan sonra Çin-Rusiya sərhədində daşınmaların həcmi artıb. Rusiyanın baş naziri Mixail Mişustinin sözlərinə görə iki ölkə arasındakı ticarətin təxminən yarısı milli valyutalarla həyata keçirilir. Hər iki ölkə dollardan imtina etməyə çalışırlar.
Rusiya Səudiyyə Ərəbistanından sonra Çinə ikinci neft ixraçatçısına çevrilib. Moskva və Pekin siyasətdə olduğu kimi iqtisadiyyatda da çoxqütblü dünyanın formalaşdırılmasına çalışırlar. 2022-ci ilin 10 ayında iki ölkə arasında ticarətin həcmi 150 milyard dollara yaxınlaşıb. Bu ötənilki göstəricidən çoxdur. Hədəf ticarət mübadiləsinin həcmini 200 milyard dollara çatdırmaqdır. Rusiya və Çinin maliyyə institutları dolardan maksimum qədər imtina etməyə çalışırlar.
Rusiya Çinlə ortaq enerji layihələrinin reallaşmasına da çalışır. Mixail Mişustin Çinə yalnız neft və qazın ixraçı ilə kifayətlənmək istəmir, iki ölkə arasında böyük enerji layihələri üzrə çalışmaların başlanılması hədəfdədir. Rusiya Çində atom elektrik stansiyaların tikintisi ilə məşğuldur. Rusiya Çinə neft, qaz və kömürlə yanaşı elektrik nəqlini də artırıb. Bu sahədə 23 faiz artım var.
Rusiya Çinlə yük daşımalarının, o cümlədən yeni lojistik mərkəzlərin tikintisinin artırılmasını da istəyir. Amur çayı üzərində yeni körpülər, dəmir və avtomobil yolları tikilir. Mixail Mişustin Çin şirkətlərinin Rusiyada çalışmalarının miqyasını artırmaq üçün yeni imkanlar yaradacaqlarını bildirib. Misal üçün Rusiyanın Tula bölgəsində Çinin ildə 40 min avtomobil istehsal edən zavodu tikilib. İki ölkə arasında 80 yeni ortaq layihə üzərində iş gedir. Planlanan yatırımların həcmi 160 milyard dollardır.
Çin rəhbərliyinin uzunmüddətli məqsədi ölkəni enerji bazasının resurs imkanlarını, sənaye metalını və ərzaq məhusllarını həcmini artırmaqdır. Artan iqtisadiyyat və əhalinin tələbatı artıb. Ona görə də Çin bu sahələrdə Rusiya ilə əməkdaşlığın genişlənməsinə xüsusi əhəmiyyət verir. Çin liderinin keçən həftə Səudiyyə Ərəbistanına səfərinin və “Çin - ərəb ölkələri” sammitində iştirakı da bununla bağlıydı.
Rusiya Çinlə əməkdaşlığı genişləndirməyə çalışmaqla Qərbin təzyiqlərindən qurtarmağa çalışır. Ancaq Çindən asılılıq Rusiya üçün daha böyük təhlükə yaradacaq. Çin Rusiyaya yatırımlarını artırmaqla, Sibirdə yeni zavod və fabriklər yaratmaqla Moskva istər-istəməz Pekinin siyasi istəklərini də nəzərə alacaq.
“Atlas” Araşdırmalar Mərkəzi
Teref.az

ABŞ 36 Çin şirkətinə ciddi lisenziya tələbləri qoyacaq ki, bu da onun Amerika mallarına, proqram təminatına və texnologiyalarına girişi ciddi şəkildə məhdudlaşdıracaq.

Editor.az bu barədə ABŞ Ticarət Departamentinin bəyanatında deyilir. Çip istehsalçısı YMTC və süni intellekt çip sənayesindəki 21 böyük Çin şirkəti də ABŞ-ın qara siyahısına əlavə edilən şirkətlər arasındadır.

Ticarət katibinin sənaye və təhlükəsizlik üzrə müşaviri Alan Estevez, Çinin hərbi modernləşdirmə və insan hüquqlarının pozulması üçün süni intellekt, qabaqcıl hesablama və digər güclü, kommersiya baxımından əlçatan texnologiyalardan istifadə imkanlarını ciddi şəkildə məhdudlaşdırmaqla, ABŞ-ın milli təhlükəsizliyini qorumaq üçün atdığı digər addımlar barədə də məlumat verib.

Azərbaycana məxsus bir neçə yük maşını Rusiya ilə Belarusun arasındakı sərhəddə, daha dəqiq desək, Bryansk vilayətində heç bir əsas olmadan saxlanılıb.

Bu barədə sürücülərdən daxil olan məlumatda qeyd edilib.
Belə ki, azərbaycanlı TIR sürücülərindən biri bildirir ki, artıq bir neçə gündür, həmin sərhəddə saxlanılıblar:

“Bryansk vilayətində bir neçə maşını saxlayıblar. Ruslar acığa düşüblər və məhz Azərbaycana məxsus yük maşınlarını üçüncü ölkəyə – Belarusa buraxmırlar. Rus sərhədçilər sənədlərimizi alıblar. Nə üçün üçüncü ölkəyə buraxmadıqlarını soruşsaq da, bizə cavab vermirlər. Sənədlərimizi də qaytarmırlar ki, geri qayıdaq. Qeyd edim ki, bizim bütün sənədlərimiz qaydasındadır.

Bizi hansı səbəbdən incitdikləri bəllidir. Bu videonu paylaşıram ki, Azərbaycanın aidiyyəti qurumları bilsinlər ki, Xankəndi yolunda baş verən məsələyə görə sevimli rus qonşularımız bizi burada incidirlər. Biz deyəndə ki hər zaman bu sərhədi keçib getmişik, deyirlər ki, xeyr, siz bu sərhəddən yük ilə keçə bilərsiniz, boş gedə bilməzsiniz”. (oxu.az)

Ölkənin mərkəzi bankı kimi fəaliyyət göstərən ABŞ-ın Federal Ehtiyat Sistemi (FED) iki günlük noyabr iclasının nəticələrinə görə uçot dərəcəsini ardıcıl dördüncü dəfə 50 baza bəndi artırıb - 4,25-4.50 %-dək.

“Report” xəbər verir ki, bu barədə FED məlumat yayıb.

“Açıq Bazar Komitəsi uzun müddət ərzində maksimum məşğulluğa və 2 % inflyasiyaya nail olmağı hədəfləyir. Bu məqsədlərə dəstək olaraq, komitə federal fondların faiz dərəcəsi üçün hədəf diapazonunu 4,25-4,50%-ə qaldırmaq qərarına gəlib”, - məlumatda qeyd olunub.

Komitənin bütün üzvləri bu qərarın lehinə yekdilliklə səs veriblər.

FED 2022-ci ilin əvvəlindən yeddinci dəfə uçot dərəcəsini artırıb.

İqtisadçı artımı "möcüzəvi” sayır və şübhəli yanaşır

2022-ci ildə vergi daxilolmaları 85 faiz artıb. Söhbət 6,7 milyard manatdan çox məbləğdən gedir.

İqtisadiyyat Nazirliyi yanında Dövlət Vergi Xidmətinin məlumatında belə deyilir.

Məlumatda qeyd edilir ki, 2022-ci ilin yanvar-noyabr aylarında dövlət büdcəsinə 14 milyard 726 milyon 776 min manat vergi daxil olub.

Ötən ilin müvafiq dövrü ilə müqayisədə vergi daxilolmaları 85 faiz və ya 6,7 milyard manatdan çox artıb.

Qeyri-neft-qaz sektorundan daxilolmalar 7 milyard 583 milyon 62,2 min manat olub.

Ötən ilin müvafiq dövrü ilə müqayisədə bu sektordan vergi daxilolmaları 29,2 faiz və ya 1,7 milyard manatdan çox artıb.

Ödənilən vergilərin 51,5 faizi qeyri-neft-qaz sektorunun, 48,5 faizi isə neft-qaz sektorunun payına düşüb.

İqtisadçı Natiq Cəfərli Meydan TV-yə deyir ki, iqtisadiyyat elminə, hesab-kitaba görə, vergi daxilolmaları 85 faiz artıbsa, bu, həmin ölkədə iqtisadi artımın fontan vurmasına səbəb olmalı idi: "Rəsmi məlumata görə, 2022-ci ilin yanvar-oktyabr aylarında ölkədə əvvəlki ilin eyni dövrü ilə müqayisədə 5,2 faiz çox ümumi daxili məhsul istehsal olunub, yəni ÜDM cəmi 5,2 faiz artıb. Bəs bu nə möcuzədir ki, vergidaxilolmaları 85 faiz, tamı-tamına 6,7 mlrd. manat artıb, nəyin hesabına bu baş verib?! Qeyri-neft sektorundan daxilolmalar 7 milyard 583 milyon manat olub, ötən ilin müvafiq dövrü ilə müqayisədə bu sektordan vergi daxilolmaları 29,2 faiz və ya 1,7 milyard manatdan çox artıb. Yəni 6,7 mlrd. manatın 1,7 mlrd. manatını qeyri-neft sektoru verib, artımın qalan 5 mlrd. manatını isə neft sektoru təmin edib”.

"Yaxşı, artımın 5 mlrd. manatını neft-qaz sektoru təmin edibsə, bu, hökumətin yaxşı işləməsidir, ya dünyada neft-qaz qiymətlərinin yüksəlməsinin nəticəsidir? 2022-də bəxtimiz gətirdi, neft-qaz baha oldu, bəs sonra ucuzlaşan dövrdə nə edəcəyik, büdcə daxilolmaları nəyin hesabına artacaq? Deyəcəksiniz ki, qeyri-neft sektorunun, amma bu sahədə də keçən ilə nisbətən 1,7 mlrd. artıq vəsait toplanması iqtisadi aktivliyin kəllə-çarxa çıxması nəticəsində deyil də, əsasən mühasibatlığın "ağarmasına” görədir. "Ağardılması” yaxşıdırmı, təbii ki, əladır, olmalıdır, amma bir tək "ağartmaqla” 1 il, iki il, yaxşı, lap 3 il artıq vəsait toplayarsan da, bu, daimi proses deyil ki, hər il dadına çatsın?! Bu proses də bitəndən sonra nə olacaq, hökumət nəyi ağardacaq?”, – deyə iqtisadçı qeyd edib.

Natiq Cəfərli bildirib ki, rəsmi makroiqtisadi göstəricilər məmləkətin neft-qazdan faciəvi asılılığını hər rəqəmi ilə sübut edir: "Qeyri-neft sektorunun inkişafı üçünsə "ingilisdilli məmurlar” deyil də, iqtisadi azadlıqlar və ədalətli məhkəmə mühiti lazımdır. Məhkəmə də ki ədalətli deyil. Məmləkətdə hər şey bir-birinə bu qədər bağlıdır”.

2021-ci ilin 11 ayında isə dövlət büdcəsinə 7 milyard 961,8 milyon manat vergi daxil olub.

Həmin vaxt Dövlət Vergi Xidməti proqnoza 121 faiz əməl edildiyini açıqlamışdı.

Həmin müddətdə məcburi dövlət sosial sığorta haqları üzrə daxilolmalar 3 milyard 433,1 milyon manat olub.

Ötən ilin eyni dövrü ilə müqayisədə 8 faiz artan daxilolmaların proqnozdan 309,6 milyon manat artıq icra olunduğu vurğulanıb.

Türkiyə Prezidenti Rəcəb Tayyib Ərdoğan Türkmənistana səfəri öncəsi Ankara Esenboğa Hava Limanında mediaya açıqlamalar verib.

“Biz Türkiyə-Azərbaycan-Türkmənistan Dövlət Başçılarının Birinci Zirvə Görüşündə iştirak etmək üçün tezliklə yola düşürük. Xarici işlər nazirlərimiz ilkin hazırlıqları başa vurduqdan sonra biz dövlət başçıları kimi yeni əməkdaşlıq formatına başlayırıq. Ortaq tarixi, dil və mədəni əlaqələrimiz olan Azərbaycan və Türkmənistanla əməkdaşlığımız günü-gündən möhkəmlənir.

Aydındır ki, bizim həmrəyliyimizi daha da inkişaf etdirmək üçün potensialımız var. Münasibətlərimizi gücləndirmək üçün səylərimizdə biz cari regional və qlobal hadisələrin təklif etdiyi imkanları da nəzərə alırıq. Sammit bu səylərin ən yeni və konkret nümunəsidir”, - deyə dövlə başçısı bəyan edib.

O, bildirib ki, enerji, nəqliyyat və kommersiya məsələləri sammitin əsas gündəm mövzuları olacaq.

“Əlaqələrimizin hüquqi əsaslarını gücləndirmək üçün müxtəlif sazişlər imzalayacağıq. Beləliklə, biz məsul qurumlarımız arasında enerji, nəqliyyat, ticarət, iqtisadiyyat, gömrük, təhsil, elm və mədəniyyət sahələrində səmərəli əməkdaşlıq mexanizmlərini dəstəkləyəcəyik. Görüşlərimiz zamanı regional və qlobal məsələlərlə bağlı da fikir mübadiləsi aparacağıq. Məqsədimiz təkcə üç ölkənin xalqı üçün deyil, həm də qardaş türk dövlətləri və bölgəmiz üçün daha firavan və təhlükəsiz gələcək qurmaqdır. Çoxtərəfli platformalarda, xüsusilə Türk Dövlətlər Təşkilatı ilə əməkdaşlığımızı inkişaf etdirmək də hədəflərimiz arasındadır. İnanıram ki, sammitdə qəbul olunacaq qərarlar səylərimizdə bizə kömək edəcək”, - Ərdoğan vurğulayıb.

Türkiyə Prezidenti qeyd edib ki, 21-ci əsrin türk əsri olması, həmrəyliyimizi artırmaq, qardaşlığımızı hər sahədə gücləndirmək üçün çalışmağa davam edəcəyik.

Mənbə: TRT