“Vestnik Kavkaza” portalı xəbər verir ki, Birləşmiş Ştatlar Qətərin təbii qaz hasilatını artırmaq qərarını alqışlayıb. Bu barədə açıqlamanı ABŞ Dövlət Departamentinin başçısı Entoni Blinken verib.

O, Dohada keçirilən strateji dialoq konfransının açılışından əvvəl deyib: “Biz qətər əmirinin ölkədə qaz hasilatını artırmaq qərarını alqışlayırıq”.

Qətər hazırda İran körfəzindəki Şimal qaz yatağında hasilatı artırmaq üzərində çalışır.

Son vaxtlar ölkənin hər yerində olduğu kimi, Kürdəmir bazarlarında da yumurtanın qiymətində kəskin bahalaşma görünür.

3-4 ay əvvəl təqribən 10-15 qəpiyə olan kənd yumurtası bu gün alıcılara 30-35 qəpiyə satılır.

Kənd yumurtaları ilə yanaşı broyler yumurtalarıın qiymətində də xeyli artım müşahidə olunur.
Ətraflı

Baku TV-nin mövzu ilə bağlı hazırladığı süjeti təqdim edirik:

Rusiya və İran Hind okeanına gedən yolları bərpa edə bilər. Belə ki, 1520 mm-lik Rusiya dəmir yolu xəttinin Fars körfəzindəki limanlara çatması mümkündür.

KONKRET.az xəbər verir ki, son vaxtlar İran Hind okeanı ilə dəmir yolu əlaqələrini genişləndirir. Rusiya isə İranda qalınlığı 1520 mm olan yeni dəmir yolu xətlərinin tikintisi ideyasını nəzərdən keçirir. Müzakirə və hesablamaların təfərrüatları açıqlanmasa da, görülən işlərin miqyasını gizlətmək qeyri-mümkündür. Qeyd edək ki, hazırda İran dəmir yolları Avropa standartına uyğun olaraq 1435 mm-lik ensiz xətlərdən istifadə edir. Bu, Şimal-Cənub nəqliyyat dəhlizi layihəsi çərçivəsində daşınan yüklər üçün xoşagəlməz çətinliklər yaradır. Odur ki, əgər trasın dəyişdirilməsinə ehtiyac olmasa, bu zaman Fars körfəzindəki İran limanları nəqliyyat baxımından demək olar ki, ruslaşacaq. Moskva-Bakı-Bəndər-Abbas marşrutu isə birbaşa olacaq.

Nəqliyyat nazirinin müavini Valentin İvanov jurnalistlərə İranın Rəşt və Astara şəhərləri arasında dəmir yolunun çatışmayan 170 kilometrlik hissəsinin tamamlanmasında Rusiyanın iştirakının perspektivləri barədə danışıb: “Ölçmənin iki variantı nəzərdən keçirilir – 1435 mm (indi İranda olduğu kimi) və 1520 mm (Rusiya və Azərbaycanda olduğu kimi). Bu xəttin gələcək inkişaf perspektivi birbaşa Fars körfəzinin limanlarına qədər geniş diapazona malik olmasıdır” – İvanov vurğulayıb.

Nazir müavini qeyd edib ki, Rusiya üçün əsas olan İranda geniş qaz imkanlarının inkişafına diqqət yetirmək, ölkənin Fars körfəzindəki üç əsas limanına yüklərin çatdırılmasını təmin etməkdir:

“Hazırda İranda bütün enli magistral yollarının salınmasının iqtisadi məqsədəuyğunluğu praktiki olaraq birbaşa Fars körfəzinin limanlarına yeni dəmir yolunun çəkilişi kimi qiymətləndirilir”.

İran “Çabahar” limanına üçüncü gəmi marşrutunu açır

Söhbət üç limandan – İranın Fars körfəzindəki əsas limanı olan Bəndər Abbasdan, perspektivli Çabahar dərin su limanından və rusiyalı mütəxəssislərin inşa etdiyi Buşəhr limanından gedir.

Yaxın vaxtlara qədər Rusiyanın dost ölkələrdən olan ticarət tərəfdaşlarının siyahısı dörd dövlətlə məhdudlaşırdı – qüdrətli Çin, müstəqil Türkiyə, həmçinin Moskvaya yaxın Belarus və Qazaxıstan. Qalanları ilə əməkdaşlığın həcmi cüzi olaraq qalırdı və öz yerini dost olmayan dövlətlərlə dövriyyəyə buraxırdı. 2022-ci ilin fevralından Qərb və Qərbyönlü Şərq ölkələri Rusiyanı qurulmuş ixrac-idxal marşrutlarından məhrum qoyaraq, sıfırdan logistika zənciri yaratmağa məcbur etdilər. Bu addım Rusiya xarici ticarəti üçün Kremlin əksər ölkələrin bazarlarına birbaşa çıxışının olmadığını açıq şəkildə göstərdi. Rusiya yalnız Avropa (o cümlədən Türkiyə) və Çinlə ticarət aparmağa öyrəşib və hətta coğrafi baxımdan yaxın dövlətlərə belə malların daşınması üçün real imkanlara malik deyil.

Fars körfəzindəki limanlar Rusiya üçün təkcə Hindistana deyil, həm də Cənub-Şərqi Asiya, İndoneziya, Yaxın Şərq və Şərqi və Cınubi Afrikaya qədər yol açır. Dəmir yolu və dəniz nəqliyyatının birləşməsi xammal, tikinti materialları, kənd təsərrüfatı məhsulları və kütləvi qiymət seqmentinin istehlak mallarını satmağa və almağa imkan verir.

Yeni logistika təkcə Rusiya üçün deyil, qeyri-Qərb dünyası üçü də iqtisadi inqilab deməkdir. Belə ki, Afrika və Asiya ölkələri aclığı, ilkin tələbat mallarının çatışmazlığını unuda biləcək, ev tikmək üçün material əldə edəcəklər. Bundan başqa, onlar öz xammal və malları üçün böyük bazar qazanacaqlar. Rusiya ilə eyni vaxtda coğrafi təcriddən əziyyət çəkən Zaqafqaziya və Türküstan dövlətləri, hətta Moskvadan da çox tarixi şans əldə edəcəklər. Yeri gəlmişkən, ITC Şimal-Cənub Süveyş kanalı vasitəsilə Avropaya malların çatdırılmasının faydalarını şübhə altına ala bilər. Bəli, indiki siyasi vəziyyətdə Brüssel çətin ki, Rusiyadan keçən marşruta qoşulsun, amma heç kim bu imkanı ləğv etmir.

Yaxın vaxtlara qədər Rusiya rəsmiləri belə cəsarətli layihələri nəzərdən keçirməyə cəsarət etməzdilər. Amma Qərblə bağlı illüziyalar dağıldı və İran özünü həqiqətən etibarlı tərəfdaş kimi göstərə bildi. Odur ki, Moskvanın boğucu sanksiyaları qırmaqdan və iqtisadiyyatı üçün yeni yollar açmaqdan başqa çıxış yolu qalmayıb.

Avropa İttifaqının dəniz yolu ilə daşınan Rusiya neftinin tədarükünə tətbiq etdiyi embarqo Asiyaya doğru ənənəvi marşrutların xəritəsini tamamilə yenidən cızıb. Nəticədə neft tankerlərinin gündəlik gəlirləri dörd dəfə çoxalıb.

Bu barədə “Bloomberg” agentliyi dünyanın ən böyük gəmi brokeri “Clarkson Research Services Ltd”nin bölməsinin statistikasına istinadən məlumat yayıb.

Qeyd olunub ki, məsafənin artması səbəbindən çatdırılma dəyəri kəskin şəkildə artıb və supertankerlərin gündəlik gəliri noyabrın 18-də son dörd il ərzində rekord səviyyəyə - 99,6 min dollara çatıb.

“Sənayenin əsas metrikası ton-mildir ki, bu da daşınan yüklərin həcminin qət edilən məsafəyə vurulmasıdır. Cari ildə bu rəqəm 4,3% artacaq. sənayenin ən böyük supertankerlərinin gündəlik qazancı 99,628 dollara çatıb ki, bu da bazarın əsas marşrutu üzrə son dörd ildəki orta göstəricidən dörd dəfə çoxdur”.

Ermənistan dramı digər valyutalara yox, məhz rubla bağlıdır. Buna görə rublun məzənnəsinin möhkəmlənməsi drama təsir göstərir.

Bu sözləri Axar.az-a açıqlamasında iqtisadçı ekspert Natiq Cəfərli deyib.

“Dünyada gedən proseslər Ermənistana birbaşa yox, dolayı yolla təsir edir. Dramın qalxması isə Ermənistanın Rusiyaya sıx bağlı olmasından irəli gəlir. Rusiya şirkətləri sanksiyadan yan keçmək üçün bu gün daha çox Ermənistanı seçirlər. Şirkətlər və insanlar ölkəyə gələndə özləri ilə valyuta da gətirirlər. Həmin valyutanı drama dəyişərək fəaliyyət göstərən zamansa bu ölkədə dollar və avro təklifini artırır”.

Qeyd edək ki, Ermənistanda dollar 395 drama düşüb. Halbuki bir neçə ay öncə dolar 490 dram səviyyəsində idi.

“Amazon”un qurucusu Ceff Bezos 124 milyard dollarlıq sərvətinin böyük hissəsini xeyriyyə təşkilatlarına bağışlayacağını bildirib.
Bloomberg Milyarderlər İndeksinə görə, Jeff Bezos hazırda 124 milyard dollar sərvəti ilə dünyanın dördüncü ən varlı adamıdır.
CNN İnternational-a müsahibə verən amerikalı iş adamı sevgilisi Lauren Sanchezlə “pulunu bağışlamağa hazırlaşdığını” deyib. Pulunu ‘yüksək səviyyəli fayda’ ilə bağışlamaq istədiyini deyən Bezos, “Həqiqətən çətindir, səmərəsiz ianə etməyin bir çox yolu olduğunu düşünürəm” – bildirib.


Belə ki, Ceff Bezos ilk dəfə digər milyarderlər kimi sərvətinin böyük hissəsini bağışlayacağını bildirib. 2020-ci ildə Jeff Bezos “Bezos Earth Fund” adlı təşəbbüsün bir hissəsi olaraq iqlim dəyişikliyi ilə mübarizə üçün 10 milyard dollar bağışlamağı vəd edib.
Qeyd edək ki, ötən şənbə günü Bezos və Sançes müğənni və xeyriyyəçi Dolli Partona “Bezos Cəsarət və Sivilizasiya” Mükafatının bir hissəsi olaraq seçdiyi xeyriyyə təşkilatlarına rəhbərlik etmək üçün 100 milyon dollar qrant verdiklərini açıqlayıblar.

Azərbaycana böyük məbləğdə valyuta daxilolmaları fonunda manatın məzənnəsi möhkəmlənə bilər. Bu barədə maliyyə naziri Samir Şərifov açıqlama verib. Nazir qeyd edib ki, manatın məzənnəsi möhkəmlənərsə, bu, bir sıra mənfi nəticələr doğuracaq. Xüsusilə ixracla məşğul olan şirkətlərin problemlə üzləşə biləcəyi proqnozlaşdırılır.

Məlumdur ki, ABŞ-də səkkiz faizdən yuxarı olan inflyasiyanı önləmək və dolların dəyərini qoruyub-saxlamaq üçün FED (Federal Ehtiyat Sistemi) cari il ərzində uçot dərəcəsini altı dəfə artırıb. Sonuncu qərardan dərhal sonra dolların qiyməti cüzi miqdarda ucuzlaşsa da, bu, müvəqqəti xarakter daşıyıb. Ümumilikdə 2022-ci il ərzində dollar kəskin şəkildə bahalaşıb. Hətta avro tədavülə buraxıldığı 2002-ci ildən bəri ilk dəfə dollar ondan yuxarı pillədə qərarlaşıb. Lakin bütün bunlara baxmayaraq, 2016-cı ildən indiyədək manat dollar qarşısında stabilliyini qoruyur. Bu isə özlüyündə manatın da dollarla bərabər digər valyutalar qarşısında bahalaşmasından xəbər verir. Təbii ki, burada ölkənin neft və qaz ixracının kəskin artması, büdcə gəlirlərinin artması aparıcı rol oynayır.

Maraqlıdır, iqtisadiyyatda baş verən bu təlatümlər fonunda manatın getdikcə möhkəmlənməsi nə dərəcədə real səslənir? Bu möhkəmlənmənin doğura biləcəyi fəsadlar nədir?

Məsələyə münasibət bildirən iqtisad üzrə fəlsəfə doktoru Xalid Kərimli ilk olaraq manatın bahalaşmasına təsir və təzyiq göstərən faktorlardan söz açıb:

“Neftin qiymətinin artması manatın bahalaşmasına birbaşa təsir göstərmir, daha çox təzyiq formalaşdırır. Əgər birbaşa təsir göstərsəydi, neftin qiyməti qalxanda manatın məzənnəsi kəskin qalxar, düşəndə isə düşərdi. Amma manatın məzənnəsinə təzyiq formalaşdıracaq amillər sırasında birinci yerdə neftin qiyməti dayanır. İkinci amil kapital axınıdır. Belə ki, bəzən ölkə vətəndaşlarının, şirkətlərinin xarici valyuta almaq tələbi yüksək səviyyədə olur. Burada isə gözləntilər və psixoloji faktorlar rol oynayır. Əgər insanlar gözləyirlərsə ki, manatın dəyəri düşəcək və ya ölkəylə bağlı ciddi risk olacaq, həmin vaxt çalışırlar ki, manatlarını dollarla əvəzləsinlər. Hazırda isə neftin qiyməti yüksəkdir deyə ölkədən kapital axını yox səviyyəsindədir. Üçüncü amil idxal-ixracla bağlıdır. Doğrudur, ixracın 92 faizi neft-qaz sektorundan formalaşır. Amma burada idxalın həcmi də önəmlidir. Əgər ixrac idxalı üstələyir və ölkəyə daxil olan pul çıxan puldan kəskin üstün olursa, manatın bahalaşması məsələsi gündəmə gəlir və Mərkəzi Bank manatı bahalaşdırmamaq üçün artıq dollarları bazardan yığmağa və öz rezervlərini artırmağa başlayır”.

Ekspert diqqətə çatdırıb ki, manatın məzənnəsinin formalaşdırılmasında Mərkəzi Bankın apardığı intervensiyaların (müdaxilə) rolu var:

“Mərkəzi Bank dollar çox olanda dolları yığıb dövriyyəyə manatı buraxır ki, dollar bahalaşmasın. Manat çox olanda da əksinə, dolları buraxır. Yəni Mərkəzi Bankın intervensiyaları manatın məzənnəsinin formalaşmasında əsas rol oynayır. Tədiyə balansının profisitli və ya mənfi kəsirli olması da burada mühüm rol sahibidir. Azərbaycanda son bir neçə ayda tədiyə balansında rekord həddə profisit yaranıb. Bu da manatın məzənnəsinin artmasına təsir göstərir. Hazırda bu faktorlar manatın xeyrinədir. Neftin qiyməti yüksəkdir, xarici ticarətdə müsbət balans mövcuddur, tədiyə balansında müsbət profisit var, ölkədən kapital axını yoxdur, manatın məzənnəsinin stabil qalacağına dair psixoloji gözləntilər var”.

İqtisadçı manatın bahalaşacağı təqdirdə yaranacaq problemlərdən də söz açıb:

“Manat bahalaşdıqca Azərbaycanda istehsalın təşkili, qeyri-neft sektorunda ixracın həyata keçirilməsi çətinləşir. Yəni manatın məzənnəsi yüksək olduqca iqtisadiyyat ixraca yox, idxala yönəlir. Bu da ölkənin gələcək üçün qeyri-neft sektorunu inkişaf etdirməsi strategiyalarının üstündən xətt çəkir. Ölkə ancaq neft satmaq və idxal həyata keçirmək üzərində dayanır”.

Xalid Kərimlinin sözlərinə görə, manatın möhkəmlənməsinin yeganə müsbət təsiri inflyasiya səviyyəsinin ölkədə aşağı salınmasıdır:

“Ümumi 13-14, ərzaqda isə 22 faiz inflyasiya var. Əgər manat digər valyutalar kimi zəif olsaydı, inflyasiya bundan azı iki dəfə çox olacaqdı. Hökumət elə ona görə manatı stabil saxlayır. Manat bu gün faktiki olaraq bahalaşıb, bunu rubla, lirəyə, avroya nisbətdə açıq şəkildə görürük. Bir dollar qarşısında stabil qalıb, o da hər ikisi birlikdə bahalaşır”.

İqtisadçı-ekspert Fuad İbrahimov isə qeyd edib ki, valyuta daxilolmasını əsas alaraq manatın bahalaşacağını söyləmək vəziyyəti düzgün qiymətləndirməməkdir:

“Maliyyə naziri istənilən valyutanın məzənnəsini şərtləndirən klassik nəzəriyyə əsaslarından istifadə edib. Hazırda ölkəyə daha çox valyutanın daxil olması məzənnənin möhkəmlənməsinə şərait yarada biləcək bir amildir. Amma nəzərə almaq lazımdır ki, bu proses bir ildən çoxdur ki, davam edir və ayrı-ayrı illərdə də bizdə profisit yaranıb. Yəni hansısa bir mənfi saldo yaranmayıb. Bunu əsas tutaraq manatın bahalaşması haqqında fikir söyləmək, düşünürəm ki, vəziyyəti düzgün qiymətləndirməməkdir. Nəzərə almaq lazımdır ki, Azərbaycan manatı məhz ABŞ dollarına nisbətdə üzən məzənnədən tamamilə kənardadır. Yəni biz onu idarəolunan bir məzənnə dəhlizində saxlamışıq”.

Mütəxəssis hesab edir ki, bu gün ixrac-idxal əməliyyatlarında müsbət saldo yaranıb deyə manatın möhkəmlənməsini düşünmək ciddi əsasa söykənmir:

“Biz bunu qərarla süni şəkildə möhkəmləndirə bilərik. Necə ki 2015-ci ildə ardıcıl iki qərarla ilk növbədə 78 qəpikdən 1,05-ə, sonra isə 1,55 manatadək çatmasını təmin etmişdik, indi də hansısa qərarla buna nail olmaq mümkündür. Ümumilikdə isə Azərbaycan manatının möhkəmlənməsi prosesi tək bir yox, bir neçə amildən asılıdır və bu gün hər hansı möhkəmlənmə prosesi gedə bilməz. Çünki həddən artıq riskli vəziyyətdir. Düşünmürəm ki, hökumət manatın möhkəmlənməsinə gedər. Əgər belə bir addım atılsa, bu, iqtisadiyyat dünyasının ən absurd qərarı olar. Biz bu gün manatı üzən məzənnəyə buraxsaq, onun möhkəmlənməsini yox, daha çox müəyyən bir səviyyəyə qədər ucuzlaşması prosesini izləyə bilərik. Bu gün dollara nisbətdə 1,70 manat olanda Azərbaycan manatının məzənnəsi optimal həddədir. Manatı bu şəkildə qoruyub-saxlasaq, iqtisadiyyatda, ticarət dövriyyəsində müəyyən təlatümlər yaşamaz, ticarət dövriyyəsinin dayanıqlılığına dəstək olmuş olar.

Nazirin fikirləri ilə o baxımdan razıyıq ki, bu dəqiqə manatın bahalaşması iqtisadi aktivliyimizdə passivlik yarada bilər. İxrac əmsalına mənfi təsir göstərə bilər. Ona görə də hazırkı müəyyən olunmuş məzənnədə qalması iqtisadiyyatın elastikliyinə daha çox xidmət etmiş olacaq”. (oxu.az)