“Diplomatiyada standart işlənən protokol ifadələri var, buna aludə olmaq vaxt itkisidir”.

Bunu mayın 31-də parlamentdə jurnalistlərə müsahibəsində Ermənistanın diasporla iş üzrə baş komissarı Zareh Sinanyan Baş nazir Nikol Paşinyanın “Ərdoğanla görüşü səbirsizliklə gözləyirik” açıqlamasını şərh edərkən bildirib.

“Niyə bu görüş vacibdir? Çünki səhər yuxudan duranda bu reallığı anlayırıq: 85 milyon əhalisi olan Türkiyə adlı qonşumuz, onun yenidən seçilmiş prezidenti var. Biz dövlətik və qonşu yaşamağa məhkumuq. Ona görə də bizim rəhbərliyimiz Türkiyə rəhbərliyi ilə danışmalıdır. Tarix sübut edib ki, biz danışmayanda bunu başqaları edir”, - Sinanyan bildirib.

Amerika erməni milli komitəsi(ANCA) Prezident Co Baydenin Azərbaycan-Ermənistan münasibətlərinə və Qarabağa dair siyasətini kəskin tənqid edib.

ABŞ Prezidentindən ermənipərəst senator Robert Mendesə şikayət edən ANCA Ağ evi hazırda davam edən Azərbaycan-Ermənistan danışıqlarını dəstəkləməkdə günahlandırıb: “Co Bayden Administrasiyası “demokratik artsax”-ın Azərbaycana inteqrasiyasını nəzərdə tutan Ermənistan-Azərbaycan danışıqlarını təşviq edir... ANCA rəsmən bəyan edir ki, Bayden Administrasiyasının erməni məsələlərilə bağlı ağılsız xarici siyasətinin əleyhinədir”.

Beləliklə, ABŞ-dakı erməni diasporu Ermənistanın Qarabağı tam şəkildə Azərbaycanın tərkib hissəsi kimi tanımasını və bu prosesi Bayden Administrasiyasının dəstəkləməsini pisləyib. ANCA həmçinin, Ağ evi Ermənistana və Qarabağdakı separatçılara lazımi dəstək göstərmədiyinə, eləcə də Azərbaycana qarşı sanksiya tətbiq etmədiyinə görə qınayıb.

İran təhlükəsizlik orqanları tərəfindən saxlanılan azərbaycanlı vətəndaş cəmiyyəti fəalları Təbriz mərkəzi həbsxanasına köçürülüblər.

Bu barədə “Azad İran” “Telegram” kanalı öz mənbələrinə istinadla xəbər yayıb.

Ukraynada müharibənin başlamasından sonra 80 min rusiyalı Gürcüstana köçüb.

Teref.az APA-ya istinadən xəbər verir ki, bunu Gürcüstan Prezidenti Salome Zurabişvili Avropa Parlamentində çıxışı zamanı deyib.

Dövlət başçısı Gürcüstanın öz ərazilərinin 20%-ni işğal edən ölkənin vətəndaşlarını qəbul etməsinin ölkədəki tolerantlığı nümayiş etdirdiyini bildirib.

Bununla belə, Zurabişvili tolerantlığın eskalasiya və məyusluğa yol açmaması üçün aydın və sərt dövlət tənzimləmələri ilə müşayiət edilməli olduğunu qeyd edib.

Gürcüstan Prezidenti ölkə əhalisinin 20 faizini ermənilərin, azərbaycanlıların təşkil etdiyini əlavə edib.

Rusiya Baş nazirinin müavini Aleksey Overçuk ötən gün Dumadakı çıxışında postsovet regionunda rus dilinin daha geniş yayılması planları barədə danışıb.

“AzPolitika.info” xəbər verir ki, Overçuk çıxışında bir neçə MDB ölkəsində rus məktəblərinin tikilməkdə olduğunu və tikiləcəyini deyib: “Qırğızıstanda Rusiya Federasiyasının vəsaiti hesabına rusdilli məktəblərin tikintisi proqramı davam edir. 9 belə məktəbdən birincisi 2025-ci ildə təhvil veriləcək, 2027-ci ildə isə bu məktəblər 11 min şagird qəbul edə biləcək. Eləcə də rus məktəblərinin tikintisi ilə bağlı Azərbaycan, Ermənistan, Vyetnam, Suriya, Qazaxıstan və Afrikanın dost ölkələri ilə danışıqlar aparılır”.

Overçukun ardınca Dumanın Təhsil Komitəsinin sədr müavini Yana Lantratova MDB məkanında rus məktəblərinin tikintisinin vacibliyini bildirib: “Tacikistanda 5 rus məktəbinin tikintisini böyük qələbə hesab edirəm. Qırğızıstanda 9 məktəbin tikintisi də olduqca vacib xəbərdir. Hesab edirəm ki, bu müsbət təcrübəni digər dost ölkələrdə - Ermənistanda, Azərbaycanda, Türkmənistanda, eləcə də MDB-yə daxil olmayan Monqolustanda davam etdirmək lazımdır”.
Xatırladaq ki, Azərbaycanda təhsilin rus dilində olduğu 340-dan çox məktəb fəaliyyət göstərir. Bununla yanaşı, bir çox ziyalılar, siyasətçilər, təhsil və elm adamları ölkəmizdə rus məktəblərinin sayının çoxalmasını doğru saymır və bunun milli strategiyamızın əleyhinə olduğunu bildirirlər.

Liviyanın keçmiş lideri Müəmmər Qəddafinin oğlu Seyf əl-İslam və Liviya Milli Ordusunun komandanı Xəlifə Haftar Liviyada keçiriləcək ümumi seçkilərdə prezidentliyə namizəd ola biləcək.

APA xəbər verir ki, bu barədə "Al Hadath" telekanalı "6+6" birgə komitəsindəki mənbələrə istinadən məlumat yayıb.

"Liviyanın Ali Dövlət Şurasının və Nümayəndələr Palatasının üzvlərinin daxil olduğu "6+6" Komitəsi qarşıdan gələn seçkilərdə Seyf əl-İslam Qəddafi və Xəlifə Həftərin namizədliyinin irəli sürülməsini istisna etmir", - mənbə bildirib.

Paşinyan və komandası yenə “gah nala, gah mıxa vurur” – Azərbaycan nə etməlidir?

“Ötən həftə bizim siyasi həyatımızda vacib hadisələr baş verib. Brüssel görüşündən sonra siz Ermənistan hökumətinin mövqeyini dəqiq açıqladınız, hansı ki, biz Azərbaycanın ərazi bütövlüyünü tanıyırıq və eyni şeyi də Azərbaycandan gözləyirik”.

“AzPolitika.info” xəbər verir ki, bunu Ermənistan Prezidenti Vaaqn Xaçaturyan Baş nazir Nikol Paşinyanla görüşündə deyib. Xaçaturyan rəsmi İrəvanın Azərbaycanın ərazi bütövlüyünü tanıması mesajını mühüm adlandırıb və bunu tam dəstəklədiyini bəyan edib. Məlum olduğu kimi, söhbət Paşinyanın Ermənistanın Azərbaycanın ərazi bütövlüyünü Qarabağla birgə tanıdığına dair mayın 22-də verdiyi bəyanatdan gedir.

İlk baxışdan belə bir təəssürat yarana bilər ki, Ermənistan rəhbərliyində Azərbaycanla münasibətlər, ərazi bütövlüyünün tanınması və sülh prosesilə bağlı yekdil fikir var. Lakin bu, eyni zamanda aldadıcı təəssüratdır. Çünki bu cür bəyanatlara paralel olaraq, elə Paşinyan başda olmaqla, bir çox hakim komanda üzvləri, Ermənistan Xarici İşlər Nazirliyi, Ermənistan parlamentinin sədri və digər “ağızlar” yenə Azərbaycanın ünvanına əsassız ittihamlar, iradlar bildirir, beynəlxalq təşkilatlara şikayətlər ünvanlayırlar.

Paşinyan özü Azərbaycanın ərazi bütövlüyünü tanıdığını bəyan etsə də, sülh müqaviləsinin imzalanması perspektivlərini yenə sual altına alır. Məsələn, Azərbaycanın Fransadkı səfiri Leyla Abdullayeva Kişinyovda keçiriləcək Avropa Siyasi Birliyinin Sammitində iki ölkə arasında sülh sazişinin imzalanacağı anonsunu versə də, bundan bir neçə gün sonra Paşinyan ümumiyyətlə ortalıqda belə bir hazır sənəd olmadığını bəyan etdi.

Məlum məsələdir ki, əgər doğrudan da belə bir sənəd hələ də yoxdursa, bunun səbəbi Ermənistanın qeyri-konstruktiv mövqeyi və rəsmi Bakı ilə Qarabağdakı separatçılar arasında birbaşa, az qala eyni səviyyəli danışıqlar tələbi və bu “prosesə” Azərbaycanın suveren hüquqlarının əksinə olaraq, beynəlxalq qurumların, ayrı-ayrı dövlətlərin cəlb edilməsi istəyidir. Bir tərəfdən Azərbaycanın ərazi bütövlüyünü Qarabağ da daxil omaqla tanımaq, digər yandan isə bu cür absurd tələblər irəli sürmək bir daha Paşinyanın öz ağlına uyğun hansısa oyunlar qurmaq, yenə prosesi uzatmaq, ləngitmək, hər hansı ciddi sənəd qəbulunu ertələmək və bunun günahını Azərbaycanın boynuna yıxmaq cəhdidir.

Paşinyanın məlum bəyanatından sonra ilk baxışda sülh sazişinin imzalanması üçün heç bir ciddi əngəl qalmır. Eyni zamanda Paşinyanın əlində “mən Azərbaycanın ərazi bütövlyünü tanıdım, amma Azərbaycanın qeyri-konstruktivliyi səbəbindən sülh sazişini imzalamaq olmur” arqumenti yaranır.

Əslində isə Paşinyan Azərbaycanın ərazi bütövlüyünün tanımaqla bərabər “Qarabağdakı ermənilərə təhlükəsizlik təminatını” tələb etməklə, birincini ikincidən asılı vəziyyətə salır. Ən əsası isə odur ki, həmin bu “təhlükəsizlik təminatı” ilə bağlı Ermənistanın və Azərbaycanın baxışları, mövqeyi tam fərqlidir. Bu məsələ Azərbaycanın daxili işidir və hər bir özünə hörmət edən dövlət kimi, Azərbaycan da öz ərazisində mərkəzi hakimiyyətə tabe olmayan, separatçı, əli silahlı, tanklı-toplu bir “qurumun” mövcudluğuna razılıq verə bilməz! Odur ki, Azərbaycanın separatçı rejimin silahsızlaşdırılması, “hakimiyyət strukturlarının” buraxılması kimi tələbləri tam qanuni və beynəlxalq hüquqa uyğun tələblərdir.

Ermənistan XİN və parlament sədrinin son etiraz bəyanatı və açıqlamaları isə “ərazi bütövlüyünü tanıdıqları” Azərbaycanın daxili işlərinə, suverenliyinə növbəti açıq müdaxilə cəhdidir.

Odur ki, Paşinyanın ərazi bütövlüyümüzün tanınması ilə bağlı son bəyanatı hər nə qədər vacib olsa da, bunu həlledici saymaq doğru olmaz. Çünki həmişəki kimi, “gah nala, gah mıxa vurulur” və bəyanatlarla sahədəki “oyun” üst-üstə düşmür. Ona görə də sülh müqaviləsinin tezliklə imzalanacağına dair gözləntilər çətin ki, özünü doğrulda.

Bu isə nəticədə Azərbaycana dalana dirənən sülh müqaviləsi mövzusuna çox enerji sərf etmədən, Qarabağdakı separatçı qurumu qısa müddətli əməliyyatla aradan qaldırmaq və oradakı əhaliyə məhz suveren qanunvericiliyimizə uyğun təhlükəsizlik təminatı verməkdən başqa seçim yeri qoymur. Çünki qarşı tərəf gücdən başqa bir dil anlamadığını növbəti dəfə ortaya qoyur...

Qaraçıların taleyi əslində həsəd aparılası deyil. İkinci Dünya Müharibəsi zamanı onlar da yəhudilər kimi soyqırıma məruz qalıblar. Onlarla sanki ikinci dərəcəli deyil, üçüncü dərəcəli insanlar kimi rəftar ediblər, əslində, canlı zibil hesab ediblər - tamamilə lazımsız və hətta təhlükəli.

Lent.az xarici mediaya istinadən xəbər verir ki, bununla birlikdə, hərbi əməliyyatlar başa çatdıqdan sonra, sakinləri sonradan müntəzəm olaraq İkinci Dünya Müharibəsi zamanı özlərinin və qohumlarının çəkdikləri bütün dəhşətlərə görə Almaniyadan təzminat almağa başlayan yəhudi İsrail dövləti meydana çıxıb.

Qaraçı dövləti isə yaradılmayıb və faşist Almaniyasının hərəkətlərindən əziyyət çəkən qaraçılar məlum səbəblərdən heç bir təzminat almayıblar, çünki onları göndərmək üçün sadəcə heç bir yer yox idi.

Burada isə qaraçı dövlətinin heç vaxt yaranmaması ilə bağlı kimisə qınamaq çətindir. Ümumiyyətlə, əgər günahkar axtaracağıqsa, ən yaxşısı diqqətimizi bütövlükdə qaraçı etnik qrupuna yönəltməkdir. Qaraçı xalqının mövcud olduğu tarix boyu o, həmişə köçəri həyat tərzi ilə səciyyələnmişdir. Düzdür, tarixdə bir növ qaraçı dövlətinin mövcudluğunu göstərən bir nümunə var idi.

Venesiya Respublikasının sənədlərinə görə, Korfu adasında (indiki Yunanıstan ərazisi) 1375-ci ildən Feudum Acinganorum, yaxud, Azərbaycanca desək, qaraçıların mülkü olub. Bu “mülkiyyət” müəyyən daxili müstəqilliyə malik olan bir sıra icmalardan ibarət idi.

Məsələn, hər bir icmanın öz məhkəməsi var idi, bir qayda olaraq, qaraçı baronlarından ibarət idi, hər hansı bir hökm çıxarmaq hüququna malik idi - ölümə qədər. Əhalinin əksəriyyəti isə hər növ sənətkarlıq və dəmirçiliklə məşğul olurdu.

Qaraçı "ölkəsi" Feudum Acinganorum 19-cu əsrin əvvəllərinə qədər davam edib. Sonra Venesiya Respublikası süqut edib və Korfu adası əvvəlcə Fransanın, daha sonra Rusiya və Türkiyənin tərkibinə daxil olub, sonra isə tamamilə İngiltərəyə keçib. Ancaq belə, etiraf edək ki, qanunvericilik və məhkəmə hakimiyyətinin iştirakı ilə oturuşmuş, tam hüquqlu qaraçı dövlətinin nümunəsi həqiqətən unikaldır!

Çox sonralar, 20-ci əsrin 20-30-cu illərində qaraçıları məskunlaşmağa təşviq etmək və onlara həyata sosialist baxışları aşılamaq üçün növbəti cəhd edilib. Bu dəfə sovetlər işə başlayıb və başa düşdüyünüz kimi, planlar böyük olub. Qaraçılar üçün kolxoz və sovxozlar təşkil edilib, onlara yerlərdə lazım olan hər cür peşə öyrədilib, ev verilib.

Ümumiyyətlə, fikir pis görünmürdü, lakin qaraçıları adi bir sovet kəndlisinin həyatına birtəhər uyğunlaşdırmaq cəhdləri uğursuz olub. Qaraçılar sovet hakimiyyətinin öz istiqamətlərinə yönəltdiyi bütün islahatları qəbul edib, onlar öyrədilib, bəziləri isə vicdanla işləməyə çalışılar. Bununla belə, əsrlər boyu formalaşmış ənənəvi həyat tərzi, mədəniyyət və vərdişləri asanlıqla unuda və ya kökündən silə bilməz. Qaraçılar isə öz milli koloriti itirmək istəməyiblər. Buna görə də Sovet İttifaqının qaraçıları konkret bir yerə bağlamaq cəhdləri heç bir nəticə verməyib.

Və sonra müharibə baş veri və əgər Sovet hakimiyyəti heç olmasa qaraçıları bir etnik qrup kimi qoruyub saxlamağa, sadəcə olaraq onlara “sovet xalqı” olmağı öyrətməyə çalışıbsa, faşist Almaniyası tamamilə əks yolu - qaraçıların xalq kimi məhv edilməsini seçib.

Reyxsfürer SS Heinrix Himmlerin fikrincə, qaraçılar çoxalmamalı olan "insanaltı" irqlərin ən aşağısı idi. 1936-cı ildə nasistlər rəsmi olaraq qaraçıları bütün vətəndaş hüquqlarından məhrum ediblər və onlara almanlarla evlənməyi qadağan ediblər. Ancaq bu, problemin yarısıdır.

Daha sonra - daha pis olub. Qaraçıları da yəhudilər kimi tutaraq xüsusi düşərgələrə yerləşdirilməyə başlayıblar və 1938-ci ildə həmin Himmlerin təşəbbüsü ilə qaraçılar kütləvi sterilizasiyaya məruz qalıblar. Növbəti addım qaraçıların öldürülməsi, eləcə də sadist tibbi təcrübələrdə iştirak üçün “seçim” olub. Bunda, yeri gəlmişkən, Almaniya tək olmayıb. Bu dəhşətli hərəkətlərdə onu Xorvatiya dəstəkləyib.

İkinci Dünya Müharibəsi zamanı nasistlər tərəfindən qətlə yetirilən qaraçıların ümumi sayı dəqiq məlum deyil. Ancaq hətta ən mühafizəkar hesablamalara görə, onların sayı 200 mindən 1,5 milyon nəfərə qədər dəyişir.

Ancaq sonradan baş verənlərin hamısı daha dəhşətlidir. Əgər yəhudilərin soyqırımı haqqında demək olar ki, hamı bilirsə və dünya ictimaiyyəti faşist Almaniyasının hərəkətlərini hər cür qınayır və pisləyirsə, qaraçıların soyqırımı faktı nədənsə - hər zaman sakit və hiss olunmadan, sanki bu fenomen mövcud deyilmiş kimi keçib. Bu prosesdə iştirak edənlərin hamısı nəinki layiqli cəzalarını çəkməyiblər, həm də uzun və kifayət qədər firavan həyat sürüblər.

Məsələn, müharibə zamanı Gestapo nəzdində Cinayət Biologiya İnstitutunda xidmət edən Eva Yustin, məqsədi qaraçıların Avropa cəmiyyətinə assimilyasiyasının mümkünsüzlüyünü sübut etmək olan bir araşdırma aparıb. Yustin eksperimental subyektlər kimi özü üçün uşaqlıqdan qaraçı mühitindən kənarda böyümüş qarışıq alman-qaraçı əsilli 41 uşaq və 1 yeniyetmə seçib.

Eksperimentin sonunda onun bütün iştirakçıları (uşaqlar nəzərdə tutulur) bir sıra qeyri-insani təcrübələrdən sonra Osvensimə göndərilib və orada öldürülüb. Eva Yustin özü fəlsəfə doktoru dərəcəsi alıb və demək olar ki, ölümünə qədər Almaniyada uşaq psixoloqu kimi çalışıb. Özünüz nəticə çıxarın...

Və yenidən. Ola bilsin ki, qaraçılar öz cinayətkarlarını cəzalandırmaq istəyərlər, lakin siyasi özünütəşkilat və ziyalı sivil cəmiyyət olmadığından şikayət və ya iddia irəli sürə bilmirlər.

Bundan əlavə, qeyd edildiyi kimi, bu iddialara uğurla baxıldığı təqdirdə kompensasiyanı hara göndərmək lazımdır? Yeri gəlmişkən, müasir dünyada bu məsələnin diqqətdən kənarda qaldığını düşünmək lazım deyil. Sadəcə olaraq, hələ heç kim qaraçılara öz ölkəsini yaratmağa, deməli, oturuşmuş həyat tərzinə maraq aşılamağı başa düşmür. Baxmayaraq ki, cəhdlər olub.

Beləliklə, 1971-ci ildə Londonda ilk Dünya Qaraçı Konqresi toplanıb. 1990-cı ildə Serokedə (Polşa) keçirilən IV Ümumdünya qaraçı Konqresində nasist soyqırımı qurbanlarına və onların nəsillərinə təzminat ödənilməsi məsələsi qaldırılıb və 2000-ci ildə Rusiyadan olan qaraçılar ilk dəfə Praqada keçirilən V Konqresdə iştirak ediblər. Və bu yalnız başlanğıc idi.
2012-ci ildə Belqradda keçirilən VIII Qaraçı qurultayında gələcəkdə qaraçı milli dövlətinin yaradılmasına çalışmaq qərara alınıb. Konqres çərçivəsində beynəlxalq qaraçı pasportunun modeli və pul vahidi olan lavoro qəbul edilib. Bir az əvvəl ümumi qaraçı bayrağı və himni seçilib. Və budur, demək olar ki, nəsə alınıb...

Bir az da irəli gedilsəydi, qaraçıların bayrağı, pasportu, milli valyutası olan öz ölkəsi olardı. Lakin müəyyən məqamda hər şey plan üzrə getməyib: belə dəyişikliklərdən narazı olanlar olub və VIII qurultay zamanı parçalanma baş verib. Yuxarıda göstərilən bütün qərarlarla razılaşmayanlar onları qeyri-qanuni elan ediblər və bu mənada qaraçı dövləti yaratmaq fikrindən əl çəkiblər.

Onları buna nə sövq etdiyi bu günə qədər sirr olaraq qalır. Bəlkə qaraçılar öz orijinallığını, köçəri xalqın özünəməxsusluğunu itirməkdən, “hamı kimi” olmaqdan ürəkdən qorxurlar. Onları həqiqətən məskunlaşmaq istəməməsi buna sövq edibmi... aydın deyil. Lakin bütün bunlar bir daha təsdiqləyir ki, yaxın gələcəkdə qaraçı ölkəsi yaratmaq ideyası sadəcə olaraq ideya olaraq qalacaq. Bəlkə də qaraçılar bunu həqiqətən istədiklərinə qərar verənə qədər.

Rusiyanın "Vaqner” muzdlu hərbi təşkilatının rəhbəri Yevgeni Priqojin mayın 30-da paytaxt Moskvaya pilotsuz uçuş aparatları (PUA) ilə hücuma görə ölkənin Müdafiə Nazirliyini tənqid edib.

"Report”un xəbərinə görə, o, yaydığı videomüraciətdə bildirib ki, hücumla bağlı Rusiya Müdafiə Nazirliyi məsuliyyət daşıyır.

"Vaqner” rəhbəri Müdafiə Nazirliyinin rəhbərliyini təhqir edib.

Qeyd edək ki, "Vaqner”lə Rusiya Müdafiə Nazirliyi arasında gərginlik uzun müddətdir davam edir. Y.Priqojin daha əvvəl bildirmişdi ki, "Vaqner” iyunun 1-də Donetsk vilayətinin Baxmut şəhərindən tamamilə çıxacaq.

Qeyd edək ki, mayın 30-da Moskvaya PUA ilə hücum olub. Hadisə nəticəsində iki nəfərin yaralandığına, bir neçə binaya ziyan dəydiyinə dair xəbərlər yayılıb.