 |
|
|
Azərbaycan Respublikası Əmək və Əhalinin Sosial Müdafiəsi Nazirliyinin tabeliyində Dövlət Sosial Müdafiə Fondunun (DSMF) işçiyə verdiyi cavab da, onun əmək hüquqlarının pozulmasıdır.
Sosial sığorta haqqında AR Qanunu, Maddə 30. Bu Qanunun pozulmasına görə məsuliyyət: - Bu Qanunun normalarının pozulmasına görə təqsirkar olan şəxslər Azərbaycan Respublikasının qanunvericiliyində nəzərdə tutulmuş qaydada məsuliyyət daşıyırlar
Qeyd: Bu yoxlamanın xəstəyə nə aidiyyatı var?
Əmək qabiliyyətini müvəqqəti itirmiş işçilərin iş yeri və vəzifəsi saxlanılmaqla onlara ilk 14 gün üçün müvafiq icra hakimiyyəti orqanı tərəfindən müəyyən olunmuş qaydada və miqdarda işəgötürənin vəsaiti, qalan günlər üçün isə məcburi dövlət sosial sığorta haqları hesabına (DSMF ) müavinət ödənilir.
Lakin fevral ayından başlayaraq müxtəlif idarə və müəssisələrdə çalışan işçilərdən əmək qabiliyyətlərinin müvəqqəti itirmələri ilə əlaqədar onlara verilmiş xəstəlik vərəqəsinin DSMF tərəfindən ödənilməməsi ilə əlaqədar şikayətlər daxil olur. İşçilərin sorğusuna DSMF apardıqları yoxlama ilə əsaslandırırlar.
SOCARDOWNSTREAM MMC -nin işçisi Axundov Ramil Baxtiyar ogluna 15 - apreldən xəstəlik vərəqi açılıb. Iki bülleten verilib müəssisəyə. O vaxtdan DSMF-dən pulu ala bilmir.
SOCAR Nəqliyyat idarəsində, Xəzər Dəniz Neft Donanmasında ,Bakı Neft emalı zavodunda və sair müəssisələrdə də xəstəlik vərəqələrinin DSMF tərəfindən ödənişi saxlanılıb.
Qeyd:
Düşünürəm ki, DSMF tərəfindən əmək qabiliyyətinin müvəqqəti itirməsi ilə bağlı işçiyə verilmiş xəstəlik vərəqələri ödənilməyən işçilərin məhkəməyə müraciət etməsi mütləqdir!.
Mirvari Gahramanli
TEREF
2014-cü ilin sentyabrında qərar verildi ki, yas mərasimlərində yemək vermək qadağan edilsin. Bu qadağa əsasən rayonlarda işlədi. Bakıda “ehsan mafiyası” qadağanı sındırdı, əvvəlki qaydada davam etdi. İndi azsaylı rayonlarda ehsan adına yalnız halva, pendir, göyərti verilir. Əksər bölgələr yenə öncəki qaydada davam edir.
Toylardan isə söz açmağa dəymir. Restoranların menyu diqtəsi əndazəni aşır. Qiymətlər gözlə görüləcək dərəcədə şişirdilir, toylar bahalanır. Nəticədə əhali ciddi şəkildə yüklənir. Bu da sosial gərginlik yaradır. İqtisadiyyat Nazirliyi yanında Antiinhisar və İstehlak Bazarına Nəzarət Dövlət Xidməti, Azərbaycan Qida Təhlükəsizliyi Agentliyi, Vergilər Xidməti və s. menyu ilə bağlı niyə təftiş aparmır? Yas və toy mərasimləri ilə bağlı hökumət hərəkətə keçməlidirmi?
Globalinfo.az-a danışan deputat Ceyhun Məmmədov dəfələrlə bu məsələyə toxunduğunu qeyd edib.
Deputat deyib ki, yas və toy məclislərində israfçılığın qarşısının alınması üçün müəyyən addımların atılmasına ehtiyac var:
“Bu gün toy və yasda baş verənlər həqiqətən də ciddi bir israfçılıqdır və insanlar arasında narazılıq yaradan məsələyə çevrilib. Düşünürəm ki, bununla bağlı maarifləndirici təbliğat işləri gücləndirilməlidir. Fikrimcə, gələcəkdə bu istiqamətdə qanunverici müstəvidə də hansısa qərarların qəbul edilməsi məsələsinə baxmalı və onu diqqətdə saxlamalıyıq. Doğrudan da bu, ciddi problem yaradır. Bunun adı israfçılıqdır”.
C.Məmmədovun sözlərinə görə, gələcəkdə insanlar israfçılıq etdikləri üçün daha çox əziyyət çəkəcəklər:
“Nəzərə almalıyıq ki, artıq ərzaq böhranı yaşanır. Gələcəkdə dünyada ərzaq çatışmazlığı da baş verəcək. O mənada biz bu məsələyə yenidən baxmalı və müəyyən qərarlar qəbul etməliyik. Bu qərarlar qəbul edilməsə, gələcəkdə biz olduqca çox çətinliklər çəkəcəyik. Ona görə də bu istiqamətdə müəyyən addımların atılmasına ehtiyac var”.
Əzbərləyin və yadınızda saxlayın☝️
İşçilərin hansı gəlirləri-gəlir vergisindən azad olunur.Bu barədə AR-nın Vergi Məcəlləsində bir çox güzəştlər nəzərdə tutulur. Onlardan daha vacib və işçilərin daha çox rastlaşdığı və gəlir vergisindən azad olan ödəmələr:
Əmək qabiliyyətinin müvəqqəti itirilməsinə görə ödənilən müavinətlər istisna olmaqla dövlət müavinətləri.
Əvəzsiz dövlət köçürmələri, dövlət pensiya və təqaüdləri.
Hüquqi şəxsin, onun filialı, nümayəndəliyinin, habelə fərdi sahibkarın fəaliyyətinin ləğvi və işçilərin sayının və ştatların ixtisar edilməsi ilə əlaqədar olaraq əmək müqaviləsinə xitam verildikdə işçilərə - Əmək Məcəlləsinə müvafiq ödənilən təminatlar.
İşçinin vəfatı ilə bağlı əmək müqaviləsinə xitam verildiyi halda, vəfat edən işçilərin vərəsələrinə - Əmək Məcəlləsinə müvafiq ödənilən təminatlar.
Azərbaycan Respublikasının qanunları və ya müvafiq icra hakimiyyəti orqanının qərarları əsasında dövlət büdcəsinin vəsaiti hesabına fərdi birdəfəlik ödəmələr və ya maddi yardımlar.
Dəymiş zərərlərin ödənilməsi ilə bağlı alınan kompensasiya ödənişləri, dalğıc işləri üçün ödənilən mükafatlar, alimentlər.
Təqvim ili ərzində alınan: hədiyyə, birdəfəlik müavinətlər və maddi yardımlar.
Ağır, zərərli və təhlükəli istehsalatlarda işçilərin tibbi müayinədən keçirilməsi üçün işəgötürənin hesabına qanunvericiliklə müəyyən edilmiş qaydada ödənilmiş xərc məbləğləri.
İş vaxtı daimi yolda olan və ya işi gediş-gəliş (səyyar) xarakteri daşıyan, çöl təşkilatlarında işləyən işçilərə gündəlik ezamiyyə xərclərinin əvəzində verilən əlavə vəsaitin (gündəlik 15 manat), habelə müvafiq icra hakimiyyəti orqanı tərəfindən müəyyən edilmiş dəniz nəqliyyatında ezamiyyə xərcləri əvəzinə üzücü heyətin üzvlərinə sutkalıq ödənişlərin qanunvericiliklə nəzərdə tutulan məbləği.
Müvafiq icra hakimiyyəti orqanının qərarı ilə müəyyən edilmiş qaydada işçilərə ödənilən ezamiyyə xərclərinin məbləğləri.
Əmək şəraiti zərərli, ağır olan olan və yeraltı işlərdə çalışan işçilərə verilən pulsuz müalicə - profilaktik yeməklər, süd və ona bərabər tutulan digər məhsulların dəyəri və işçilərə müəyyən edilmiş müddətlərdə və tələb olunan çeşidlərdə verilən xüsusi geyim, xüsusi ayaqqabı və digər fərdi mühafizə vasitələrinin dəyəri və sair.
Azər Quliyev.
TEREF
Ailə üzvünün vəfatı ilə əlaqədar işçisinə etdiyi maddi yardımdan qanunsuz olaraq gəlir vergisi tutan Azəriqaz İB Təmir Tikinti İdarəsinin sahə üzrə məsul şəxslərinin diqqətinə
- Azərbaycan Respublikası Vergi Məcəlləsinin 102.1.4-102.5-ci maddəsinə əsasən fiziki şəxslərin aşağıdakı gəlirləri gəlir vergisindən azaddır:
Əmək qabiliyyətinin müvəqqəti itirilməsinə görə ödənilən müavinətlər istisna olmaqla, dövlət müavinətləri, əvəzsiz dövlət köçürmələri, dövlət pensiyaları, dövlət təqaüdləri, hüquqi şəxsin, onun filialı və ya nümayəndəliyinin, habelə fərdi sahibkarın fəaliyyətinin ləğvi və işçilərin sayının və ştatların ixtisar edilməsi ilə əlaqədar olaraq əmək müqaviləsinə xitam verildikdə işçilərə, habelə işçinin vəfatı ilə əlaqədar əmək müqaviləsinə xitam verildikdə isə vəfat edənin vərəsələrinə Azərbaycan Respublikasının Əmək Məcəlləsinə müvafiq ödənilən təminatlar, habelə Azərbaycan Respublikasının qanunları və müvafiq icra hakimiyyəti orqanlarının qərarları əsasında dövlət büdcəsinin vəsaiti hesabına fərdi birdəfəlik ödəmələr və ya maddi yardımlar,alimentlər.
Mirvari Gahramanli
TEREF
Aktrisanın təbəssümü" televiziya filmi 1974-cü ildə çəkilib. Xalq artisti Nəsibə Zeynalovaya həsr olunan bioqrafik komediyanın süjet xəttində yer alan hadisə üstündən əlli il keçsə də, günümüzü olduğu kimi əks etdirir: aktrisanın ali məktəbi bitirib Masallıya təyinat alan qızı "Mən hara, rayon hara?"- deyə göz yaşları içində rayon məktəbində işləməkdən imtina edir. Rayonda işləməyə təkcə, ali məktəbi bitirən gənc qız deyil, anası və qohumları da kəskin etiraz edirlər...
Bu günlərdə "Müəllimlərin işə qəbulu üzrə müsabiqədə 2 mindən artıq yerin 3 ildir seçilməməsi" ilə bağlı Məktəbəqədər və Ümumi Təhsil üzrə Dövlət Agentliyinin Ümumi təhsilin təşkili şöbəsinin açıqlaması da bu tip yanaşmaların yaratdığı problemdir. Belə ki, MİQ imtahanının nəticələrinə görə, artıq illərdir yüksək nəticə göstərən müəllimlər Bakı və ətraf ərazilərdəki məktəblərə üstünlük verirlər. Vakant yerlər isə ucqar rayonlarda olan məktəbləri, rus bölməsində olan bəzi fənləri əhatə edir: "Ən azından 40 balı keçən namizədlər həmin 2 min vakant yerə müraciət etsə idilər, işə qəbul oluna bilərdilər. Təcrübə göstərir ki, bu müəllimlərdən yüksək bal toplayanlar Bakı şəhərində, daha az bal toplayanlar isə bölgələrdə fəaliyyətə başlayır və ya bölgələrdəki vakant yerlərini seçən şəxslər sonradan həmin iş yerindən imtina edirlər".
Xatırladaq ki, dövlət ucqar rayonlarda çalışan müəllimlər üçün müxtəlif güzəştlər tətbiq edib. Bəs müəllimləri ucqar kəndlərdən və bölgələrdən qaçmağa nə məcbur edir?
Məsələyə münasibətdə ekspertlərin fikirləri də maraq doğurur:
Həvəsləndirici paketlər olmalıdır
Elm və Təhsil Nazirliyi yanında İctimai Şuranın üzvü Pərvanə Bayramova hesab edir ki, ilk növbədə müəllimləri bölgələrə getməyə həvəsləndirən sosial imtiyaz paketləri olmalıdır: "Bu problem hər zaman var və kompleks yanaşma tələb edir. Həvəsləndirici paketlər olmalıdır ki, gənc qadınlar, ailə cütlükləri ucqar məktəblərdə işləməyə getsinlər. Digər tərəfdən, bölgələrdə çalışan müəllimlərin özlərini inkişaf etdirmələrinə dəstək olunmalıdır". İŞ üzvünün fikrincə, hələ tələbəlik dövründə regionlarda işləmək mədəniyyətini gənclərdə inkişaf etdirmək lazımdır: "Hesab edirəm ki, ali məktəblərdə tələbələr müəllim kimi hazırlanan vaxt bu mədəniyyət də onlarda formalaşmalıdır ki, onlar ucqar yerlərdə işləməkdən imtina etməsinlər. Yerlərdə qazanılan təcrübənin daha əhəmiyyətli olduğunu onlara başa salmaq lazımdır".
Sosial imtiyazların artırılmasına ehtiyac var
"Müəllimlərin böyük əksəriyyəti qadınlardır. Xüsusən də, gənc və yeni ailə quran qadınlardır. Onlar üçün belə vəziyyətdə ucqar kəndlərdə işləmək ciddi problem yaradır. Bəzən ailələri, valideynləri icazə vermir. Kişi müəllimlər isə yüksək əmək haqqı marağındadırlar", - deyə Əməkdar müəllim, Amonaşvili Humanist Pedaqogika Akademiyasının professoru Asif Cahangirov məsələyə münasibət bildirir. Ekspert hesab edir ki, Elm və Təhsil Nazirliyi ucqar kəndlərdə və ümumən kənd yerlərində işləyən müəllimlər, təhsil işçiləri haqqında ciddi düşünməli, yeni seçilmiş Milli Məclis isə bunun qanunvericilik bazasını müəyyənləşdirməlidir: "Yerli sakin olmayan müəllimlər üçün əhəmiyyətli dərəcədə rəğbətləndirmə tədbirləri nəzərdə tutulmalıdır. Hesab edirəm ki, onların əmək haqqı bir neçə dəfə artırılmalı, sosial imtiyazlar müəyyən olunmalıdır. Mənzil şəraiti ilə bağlı məsələlər də həll olunmalıdır. Əgər bu məsələlər həll olunsa, sözsüz ki, yüksək bal toplayan müəllimlərin bir qismi kənddə, rayonda işləməyə həvəsli olarlar". Ekspertin fikrincə, ümumi təhsilin keyfiyyəti baxımından hazırda Azərbaycanda ən vacib problemlərdən biri kənd məktəbləri ilə şəhər məktəbləri arasındakı kəskin fərqin aradan qaldırılmasıdır: "Təsəvvür edin, Finlandiyada kənd məktəbləri ilə şəhər məktəbləri arasında keyfiyyət baxımından fərq cəmi 7 faiz təşkil edir. Bir neçə il əvvəl inkişaf etmiş Almaniyada bu fərq 42-47 faiz təşkil edirdi. Bizdə, bəlkə də, bu fərq 80 faizdən də çoxdur. Kənd məktəblərində nə qədər yüksək intellektli şagirdlərin istedadı məhv olur. Çünki onlar keyfiyyətli təhsil görmürlər. O məktəblərdə zəif müəllimlərin sayı həddindən artıq çoxdur. Həmin məktəblərə güclü müəllimlər göndərilməlidir. Bunun üçün kənd yerlərinə müasir hazırlığa malik müəllimlər gəlməli və onların fəaliyyəti əhəmiyyətli dərəcədə stimullaşdırılmalıdır".
Rayonlardakı məktəblərin çoxunda şərait yoxdur
ADPU-nun Məktəbəqədər Təhsilin Pedaqogikası kafedrasının baş müəllimi Xalidə Həmidova hesab edir ki, gənclər ali məktəbi bitirdikdən sonra çox vaxt paytaxtın ab-havasından qopmaq, şəhərdən getmək istəmirlər: "Biz tələbələrə bu sualı verəndə çoxunda Bakıda qalma həvəsinin olduğunu müşahidə edirik. Rayonlarda iş yerlərinin az olması və ya prioritetli olmamasını bildirir, bu istiqamətdə inkişafın o qədər də fayda verməyəcəyini düşünüb getmək istəmirlər. Bəziləri magistratura təhsilini davam etdirmək üçün qalır. Ondan sonra da regionlara geri dönmək istəmirlər. Bu da nəinki bağça və məktəblərdə, ümumiyyətlə bir çox sahələrdə problemlər yaradır". X.Həmidova hesab edir ki, bu məsələdə "regionlarda müəllim nə qədər inkişaf edə bilir?", "prosesdə nə qədər faydalı ola bilir?" kimi inkişaf tendensiyasına baxmaq lazımdır. Həmçinin, sosial imtiyazlara nəzər salmağa da ehtiyac var: "Müəyyən güzəştlər olmalıdır. Hesab edirəm ki, regionlardakı məktəblərin inkişaf tendensiyası artırılsa, oradakı şərait düzəlsə, işləmək istəyənlər olacaq. Bilirsiniz ki, ucqar kəndlərdə məktəblərin çoxunda şərait yoxdur. Onlar üçün şərait yaradılsa, inkişafları üçün təlimlər keçirilsə, konfranslar və s. təşkil olunsa, problemin həllində daha uğurlu nəticə əldə etmiş olarıq"./"Kaspi" qəzeti
Sənədsiz evlər problemi illərdir qalmaqdadır. Dövlətə məxsus torpaqların sənədləşdiriləcəyi ilə bağlı xəbərlər tez-tez yayılır. Şirkətlərə məxsus torpaqlarda olan tikililərin taleyi ilə bağlı isə hansısa məlumat verilmir.
Mövzu ilə bağlı Modern.az-a danışan əmlak məsələləri üzrə ekspert Ramil Qasımzadə bildirib ki, neft kontraktına aid olan ərazilərdə tikilən evlərə birmənalı olaraq sənəd verilməyəcək:
"Çünki o torpaqların çoxu radiasiyalı və insan orqanizminə ciddi ziyan gətirə biləcək ərazilərdə yerləşir. Bu səbəbdən neft müqaviləsinə aid olan torpaqlarda tikilən evlərin sənədləşdirilməsi mümkün olmayacaq. Gələcəkdə həmin torpaqların təmizlənməsi və həmin neft şirkətlərinin balansından çıxarılması həyata keçirildiyi və yaşayış fondu torpaqlarına aid edildiyi təqdirdə bu məsələyə baxıla bilər. Amma neft kontraktına aid olan torpaqlarda fərdi yaşayış evlərinin sənədləşdirilməsi nəzərdə tutulmur”.
Ekspert vurğulayıb ki, bu evlərin gələcəkdə köçürülməsi həyata keçirilə bilər:
"Bu ərazilərdə yaşamaq özü belə insan sağlamlığı üçün təhlükə mənbəyidir. Bu səbəbdən həmin yerlərdə yaşayan sakinlər köçürülə bilər. Bu birbaşa insanların özünün sağlamlığı ilə bağlı məsələlərdir və hökumət bu məsələdə heç də güzəşt etmək niyyətində deyil. Harada insan sağlamlığına ziyan gətirən hallar varsa, buna yol verilməyəcək”.
“Mən 20-yə yaxın şirkətin kadr ehtiyatındayam və indiyə qədər heç biri mənimlə əlaqə saxlamayıb”
Daxili əmək bazarında ən həssas təbəqə 40 yaşdan yuxarı olanlar, gənclər və əlillərdir. Bununla belə, iş tapmaq bütün kateqoriyalı vətəndaşlar üçün çətindir. Bu işdə onlara müvafiq dövlət qurumlarının müxtəlif proqramları, eləcə də əmək yarmarkaları kömək etməlidir.
Bu yaxınlarda isə əmək və məşğulluq altsistemində (ƏMAS) ölkənin kadr potensialının vahid elektron məlumat bazası yaradılıb. İş axtaranlar birbaşa vakansiyaları, işəgötürənlər isə onların tələblərinə cavab verən namizədləri birbaşa tapa biləcəklər. Amma işsizlərin çoxu köhnə məşğulluq mexanizmlərinin səmərəsiz olduğunu bilir və yenilərinin daha yaxşı olacağına inanmır.
İqtisadçı ekspert Rauf Qarayev AYNA-ya şərhində deyib ki, elektron məlumat bazasının yaradılması heç nəyi dəyişməyəcək: “Çünki işəgötürənlər əllərində olan vakansiyaları gizlədir və normal işə əsasən öz adamlarını götürürlər. Bu, həm özəl, həm də dövlət qurumlarına və şirkətlərinə aiddir”.
“Biz sosial şəbəkələrdə vətəndaşların konkret məsələ ilə bağlı fikirlərini öyrənmək üçün tez-tez müxtəlif sorğular keçiririk. Mən bu yaxınlarda respondentlərə məşğulluq xidmətlərinin işini necə qiymətləndirdikləri ilə bağlı sual verdim və respondentlərin böyük faizi bunun formal xarakter daşıdığını cavablandırdı. Digər sorğu Azərbaycanda məşğulluq, yəni insanların necə iş tapması ilə bağlı idi. O göstərdi ki, vətəndaşlar daha çox tanışları, dostları, qohumları vasitəsilə işə götürülürlər”, - deyə həmsöhbətimiz bildirib.
İqtisadçının vurğuladığı kimi, yalnız rüşvət hesabına vəzifə qazana bilənlər də az deyil: “Bir çox sakinlər əmindirlər ki, bu, normal iş əldə etməyin yeganə yoludur. Ölkədə məşğulluq fırıldaqlarının geniş vüsət alması təəccüblü deyil. Vətəndaşları mötəbər vəzifəyə işə götürəcəklərinə söz verirlər, bunun üçün onlardan pul alıb yoxa çıxırlar”.
Qarayevin sözlərinə görə, insan pulu və əlaqəsi olmadan yalnız o zaman işə düzələ bilir ki, işəgötürənə müəyyən ixtisasa malik işçi lazım olsun və onu qohumları arasından tapa bilməsin: “Şəxsi təcrübəmdən də danışa bilərəm: 20-yə yaxın şirkətin kadr ehtiyatındayam və indiyə qədər heç biri mənimlə əlaqə saxlamayıb. Yəni bu qədər müddətə 20 şirkətin heç birindən heç kim işdən çıxmayıb? Məşğulluq məsələləri ilə məşğul olan dövlət qurumlarının işi səmərəsizdir. Çox vaxt iş axtaranlara ictimai iş təklif edirlər. Vaxtaşırı əmək yarmarkaları keçirilir və bu, iş tapmaq yollarından biridir, bəs orada nə təklif edə bilərlər? Əsasən, onlar qeyri-ixtisaslı kadrlar axtarırlar - təmizlik işçiləri və digərləri”.
Dayanıqlı İnkişaf Araşdırmaları Mərkəzinin sədri Nəriman Ağayev də AYNA-ya söyləyib ki, əksər işəgötürənlər əslində öz qohumlarını işə götürürlər, lakin bu vəziyyət təkcə Azərbaycanda deyil: “Bu, biznes üçün mənfi amildir. Yaxın adamlar, əgər ümidləri doğrultmasalar, işdən çıxarıla və ya cəzalandırıla bilməzlər. Vətəndaşların işlə təmin olunmasına köməklik etmək dövlətin maraqlarına uyğundur. İşsizlərin sayının artması cinayət və digər neqativ halların artması ilə nəticələnə bilər”.
“Bir vaxtlar hər yerdə iş elanları var idi və yerli polis əməkdaşları işləməyənlərin qapısını döyürdülər. İndi bizə çoxlu sayda yeni iş yerləri yaradacaq irimiqyaslı, uzunmüddətli layihələr lazımdır. Lakin onların yaradılmasının bahalı olması şərt deyil. Zaman-zaman eşidirsən ki, bu və ya digər müəssisə açılıb, külli miqdarda vəsait qoyulub, amma orada iş yeri çox azdır”, - deyə mütəxəssis vurğulayıb.
Beyin axınına gəlincə, Ağayevin dediyinə görə, bu, bütün dünyada olub, var və olacaq: “İnsanlar daha yaxşı həyata can atmağa meyillidirlər və bu, tamamilə təbiidir. Əgər onlar yeni yerdə məskunlaşa bilməsələr və orada çətin vəziyyətə düşsələr, öz vətənlərinə qayıdacaqlar. Xəyal etdiklərini tapa bilsələr, getdikləri yerdə qalacaqlar. Amma onların mühacirətinin də öz üstünlükləri var. Azərbaycandakı qohumlarına pul göndərənlər çoxdur. Azərbaycanlılar xaricdə uğur qazandıqda isə bu, ölkəmizin imicinə müsbət təsir göstərir”.
Müəllif: Emma Rzayeva
ABŞ-ın “Gallup” Analitik Mərkəzi vətənpərvərliklə bağlı ayrı-ayrı ölkələrdə apardığı sorğuların nəticələrini açıqlayıb.
Analitik mərkəz sorğu iştirakçılarına “Ölkəniz üçün döyüşərdinizmi” sualını ünvanlayıb.
Sorğunun nəticəsinə görə, dünyanın ən vətənpərvər ölkəsi Mərakeşdir, ikinci Fici, üçüncü Pakistandır.
Azərbaycan siyahıda altıncıdır.
ABŞ mərkəzinə görə dünyanın ən vətənpərvər ölkələrinin siyahısı aşağıdakı kimidir:
1. Mərakeş
2. Fici
3. Pakistan
4. Vyetnam
5. Banqladeş
6. Azərbaycan
7. Papua Yeni Qvineya
8. Əfqanıstan
9. Gürcüstan
10. Hindistan
11. Finlandiya
12. Türkiyə
"Sevgi iki sağlam insan arasında yaranan ülvi hislərdir. Burada bir-birinin dəyərlər sisteminə qarşılıqlı hörmət, bir-birini olduğu kimi qəbul edib onun ailəsinə, işinə, zövqlərinə və s. sayqı, bir-birinə əlindən gələn qədər maddi, mənəvi, sağlıq, məişət və s. məsələlərdə dəstək və kömək deməkdir. Sevgi həm də məişətini bir yerdə bölüşüb hər halını onunla bir yerdə gözəl yaşamağa deyilir”.
Bu sözləri Yenisabah.az-a sosial psixoloq, ailə məsləhətçisi İlhamə Mustafayeva deyib. Toksik (zəhərli) münasibətlərdən danışan psixoloq bunun sevgi olmadığını bildirib: “Kənarda evdən, məişətdən sıxılıb özünə rahatlıq axtaran adam o rahatlığı heç vaxt tapa bilməz, o insan məsuliyyət ala bilmədiyi, psixoloji problemləri olduğu üçün bir zamanlar sevdiyi insanla bərabər sevgini inkişaf etdirməkdən, onun qayğısına qalmaqdan boyun qaçırır, daha asan yollar axtarır xoşbəxtlik üçün, amma bu çox zaman bədbəxtliyə aparır. Bəli, sevgini yalnız sağlam insanlar yaşaya bilər. Bir-birinə inanan, güvənən, sadiq olan, hər gününü bir yerdə rəngarəng keçirə bilən insanlar sevgi yaşaya bilər, qalan digər hallarda bu, sevgi yox, psixoloji pozuntudur. Ona görə hələ lap əvvəllər “sevgi xəstəlikdir” ifadəsini eşitmişik. Əgər hər iki tərəf xəstədirsə, bu münasibət qəbrə qədər gedəcək, çünki bu onların norması olacaq və bu münasibət hər iki tərəfi qane edəcək və bu onları nə dərəcədə xoşbəxt edəcək artıq özləri biləcək, yox əgər bir tərəf sağlam bir tərəf xəstə olarsa, bu, hardasa qırılacaq. Sağlam tərəf öz dözmə limitindən asılı olaraq ya dəyişdirməyə çalışacaq, ya güzəştə gedəcək, göz yumacaq, qulaq bağlayacaq, cəza verəcək və s,və s. sona qədər mübarizə aparacaq, dözmə limitinin bitdiyi anda hər şey qırılacaq. O, daha dözmək istəməyəcək, həm də çox zaman belə də olur ki, həmin o, sağlam dediyimiz adam özü də xəstə olur, bu münasibətdə özünü sağaldır və hər şeyi dərk edəndə artıq dözmək istəmir, təbii ki,bunlar hamısı şüuraltı olaraq baş verir,heç kim qəsdən ,bilə bilə xəstə münasibəti seçmir. Digər tərəf də sağalarsa, münasibət sağalır və əsl sevgiyə çevrilir, əks halda, sağalan tərəf tərk edir, o da günahkar hiss edə bilər, peşman hiss edə bilər, amma sağlam düşündüyü üçün və özünə hörmət etdiyi üçün depressiyaya düşmür. Psixologiyada bu cür sevgi toksik münasibətlər adlanır, bu bir-birini zəhərləyən, xəstələndirən münasibətdir. Çox zaman sevgi adlandırdığımız şey asılılqdan başqa bir şey olmur, siqaret, içki və s. asılılıqlar kimi”.
O, qeyd edib ki, kimisə sevmək, həqiqətən xoşbəxt olmaq üçün əvvəlcə bütün psixoloji problemlərdən azad olmaq mütləqdir: “Normal, psixoloji sağlam olan insan aşırı qısqanılmaqdan, təhqir, tənqid, aşağılanma və istənilən növ şiddətdən qaçar, lakin psixoloji asılılığı olan insan buna dözər və özünə bəraət qazandırmaq üçün əzab aldığı münasibəti mənəviləşdirər, ailə, sevgi müqəddəsdir, qorumaq lazımdır və s. kimi qorunması lazım olmayan dəyərləri qoruyub xəstə düşər və gənc nəslə də bu xəstəliyi təbliğ edər, hər kəs özünü dəyərli hiss etmək istəyir, mən gücsüzəm, asılıyam deyə dözdüm deməz, sənin üçün qorudum deyər, sənə minnət verib, özünü dəyərli hiss etmək istəyər.
Sevgi həyat, motivasiya verməli, sənin həyat enerjini artırmalı, səni gözəlləşdirməli, səni yaradıcılığa sövq etdirməlidir, bir sözlə, sevgi səni aşağı çəkməməlidir, səni məhdudlaşdırmamalıdır, səni xəstələndirməməlidir, əksinə, səni fiziki, mənəvi, sosial və s. tərəflərdən daha da gücləndirməlidir, bütün bunların əksi sevgi adlandırdığımız psixoloji pozuntulardır, kiminsə asılılıqları, kiminsə paranoyalarıdır, kiminsə nevrozlarıdır. Təəssüf olsun ki, bizdə belə bir deyim var: sevsə, evlənsə düzələcək.
Xeyr, düzəlməyəcək, əksinə, kimisə bədbəxt edəcək, boşanmaların, bədbəxt ailələrin, travmalı insanların sayın artıracaq. Buna görə də əgər sevmək istəyirsənsə, xoşbəxt olmaq istəyirsənsə, birinci psixoloji problem və pozuntularını sağaltmalısan”.
Vətəndaşlar maddi ehtiyacı ilə bağlı vəsait əldə etmək üçün adətən müxtəlif təşkilatlara müraciət etməli olurlar.
Lakin bu zamana bank vasitəsilə kredit əldə etmək xeyli zaman tələb etdiyindən vətəndaşlar bunun üçün qeyri-bank kredit təşkilatı və lombardlara üz tuturlar.
Bank olmayan kredit təşkilatı (BOKT) xüsusi razılıq (lisenziya) əsasında kreditlərin verilməsi və “Bank olmayan kredit təşkilatları haqqında” Azərbaycan Respublikasının Qanunu nəzərdə tutulmuş digər fəaliyyət növlərini həyata keçirən ixtisaslaşmış kredit təşkilatıdır.
Azərbaycanda qısamüddətli lombard krediti verən şirkətlər çoxdur ki, bu şirkətlər lombard adlanır. Lakin bu gün ölkədəki bank olmayan kredit təşkilatları və lombard şirkətlərinin heç də hamısının fəaliyyəti qənaətbəxş deyil.
Bəzi vətəndaşlar var ki, yüksək faizlə həmin təşkilatlardan girov müqabilində kredit götürürlər, ancaq həm kreditlərini ödəməkdə, həm də girovlarını geri almaqda çətinliklərlə üzləşirlər.
Hətta vətəndaşların girovlarını dələduzluqla ələ keçirən lombard şirkətləri də var. Bu sahədə mövcud problemlərin həlli üçün lombard və bank olmayan kredit təşkilatları ilə bağlı yeni qaydaların tətbiqə nə dərəcədə ehtiyac var?
Sabiq maliyyə naziri, iqtisad elmləri doktoru, professor Fikrət Yusifov “Cebheinfo.az”a bildirib ki, ölkənin maliyyə sektorunda lobard və bank olmayan kredit təşkilatlarının fəaliyyəti qənaətbəxş sayıla bilməz:
“Son illər həm lombardlar, həm də bank olmayan kredit təşkilatları tərəfindən çox yüksək faizlərlə, ehiyacı olan adamların iqtisadi savadının olmamasından istifadə edərək onlara 30-40 faiz dərəcə ilə kredit vermək, onların əmlakını girov götürmək, sonradan əmlaklarını əllərindən almaq kimi neqativ hallar mövcudur.
Nəticə etibarı ilə bütün bunlar bank və maliyyə sektorunun işinə mənfi təsir göstərir. Məhz bu sahədə onların fəaliyyətinə yenidən baxmaq, onu daha təkmil etmək lazımdır.
Yəni haradasa bir məhdudiyyətlər, ölçülər olmalıdır. Doğrudur, onların fəaliyyəti müəyyən normativ aktlarla tənzimlənir. Görünən odur ki, bu aktlara yenidən baxılmasına ehtiyac var. Bu gün xarici ölkələrdə həmin qurumlar fəaliyyət göstərmirlər.
Bildirim ki, bank olmayan kredit təşkilatları insanları iqtisadi, maliyyə savadının olmamasından, eyni zamanda ehtiyacının daha çox olmasından istifadə edib, müəyyən tələyə salıb və onlara yüksək faizlə kredit verib, əmlaklarını girov götürüb sonrada da əmlaklarını əllərindən alırlar.
Lombardlarla bağlı da onlarla belə faktlar var ki, insanların qızıl-zinət əşyalarını ucuz qiymətə girov götürüb, müəyyən vəsait verirlər. Dəyərindən bir neçə dəfə aşağı girov götürürlər. Sonra qızıl-zinət əşyalarının götürüb qaçırlar”.
Onun sözlərinə görə, bütün bunların qarşısını alacaq yeni qaydalar işləyib hazırlamaq lazımdır:
“Müəyyən ölçülər, kriteriyalar olmalıdır ki, ondan kənara çıxa bilməsinlər. Tam sərbəstlik verəndə, insanların ehtiyacının yaranmasından, məlumatsızlığından məhz bu sferalarda fəaliyyət göstərən “işbazlar” məharətlə istifadə edirlər.
Təbii ki, cəmiyyətdə bu istiqamətdə maarifçiliyi artırmaq lazımdır. Məsələn, mən adam tanıyıram ki, gedib 37-38 faizlə bank olmayan kredit təşkilatından kredit götürüb. Bu insanın iqtisadi biliyi yoxdur.
Faktlar var ki, bank olmayan kredit təşkilatı iş adamına 40 faizlə kredit verib. Həmin insan təxminən 10 ildir ki, həmin krediti ödəyib bitirə bilmir. Hər dəfə də gecikmələr, cərimələr, yenidən müqavilə bağlayırlar, ödənilməmiş məbləğləri onun üzərinə gəlirlər.
Fakt var ki, vətəndaş aldığı kreditdən 3 dəfə artıq ödəniş edib, yenə də ondan əl çəkmirlər. Çünki evini, yaxud digər əmlakını girov qoyub. Bütün bunlar hamısı dələduzluq hallarıdır. Bir insan bank olmayan kredit təşkilatından, məsələn, 1000 manat kredit götürürsə, onun yerinə 3 min ödəyirsə, onun əmlakını da əlindən almaq istəyirsə, bu artıq nə deməkdir?
Hazırda onların fəaliyyəti müəyyən normativ aktlarla tənzimlənir. Ancaq elə korrektələr edilməlidir ki, bu kredit təşkilatları, lombardlar qeyd edilən hallara yol verə bilməsinlər. Bunun üçün qanunda hədd müəyyən edilməlidir. Yəni sərbəst şəkildə insanları aldatmaq üçün onların bu qədər imkanları olmamalıdır”.