 |
|
|
Azərbaycanda ümumi orta məktəb təhsili üç pillədən-ibtidai, ümumi orta və tam orta təhsildən ibarətdir.
Ölkədə ümumi orta məktəb təhsili, əsasən ümumtəhsil məktəblərində, xüsusi təmayüllü təhsil müsəssisələrində, gimnaziya, lisey, ilk və orta peşə-ixtisas məktəblərində, habelə kollec və ali təhsil müəssisələrinin nəzdində yaradılan məktəblərdə həyata keçirilir.
Azərbaycanda ümumi orta təhsil icbaridir. Tam orta təhsil ümumi orta məktəb təhsilinin hər üç pilləsini əhatə edən təhsil proqramlarının tam mənimsənilməsini nəzərdə tutur. Tam orta təhsil pilləsində təhsilin təmayülləşməsi təmin olunur və ümumi orta məktəb təhsilinin sonuncu pilləsi olaraq 10-11-ci sinifləri əhatə edir.
Qeyd edək ki, son vaxtlar ölkədə ümumi orta məktəb təhsili ilə bağlı dəyişikliyin olacağı barədə fikirlər səslənir. Belə ki, 10-11-ci siniflərin ödənişli olması gözlənilir.
Əgər bu layihə reallaşarsa, ölkədə “təhsilsizlər ordusu” yaranmayacaqmı?
Təhsil üzrə ekspert Kamran Əsədov “Cebheinfo.az”-a bildirib ki, orta ümumtəhsil məktəblərinin 10-11-ci siniflərində təhsilin ödənişli olması ilə bağlı fikirlər təhsil sistemində ciddi sosial və iqtisadi problemlərə səbəb ola bilər:
“Təhsil hər bir vətəndaş üçün fundamental hüquq hesab olunur və onun əlçatan olması dövlətin əsas öhdəliklərindən biridir. Əgər bu layihə reallaşarsa, aşağı və orta gəlirli ailələrin övladları üçün təhsilin davam etdirilməsi çətinləşəcək və nəticədə ölkədə kütləvi təhsilsizlər ordusu yaranacaq.
Azərbaycanda təhsil sistemi konstitusiya ilə tənzimlənir və təhsilin hamı üçün əlçatan olması təmin edilməlidir. Azərbaycan Respublikasının Konstitusiyasının 42-ci maddəsinə əsasən, hər kəsin təhsil almaq hüququ var və dövlət ümumi orta təhsilin icbari və pulsuz olmasını təmin etməlidir. Bu halda, 10-11-ci siniflərdə təhsilin ödənişli olması bu prinsiplərə zidd ola bilər. Eyni zamanda, “Təhsil haqqında” Qanunun 5-ci maddəsinə görə, dövlət hər kəsə təhsil almaq üçün bərabər şərait yaratmalıdır”.
Ekspertin sözlərinə görə, əgər bu layihə tətbiq olunarsa, onun nəticələri bir sıra problemlərə yol aça bilər:
“Birinci, aşağı və orta gəlirli ailələrin övladları təhsili yarımçıq qoymağa məcbur olacaq. Bu isə əmək bazarında kifayət qədər savadlı və peşəkar kadrların sayının azalmasına səbəb olacaq. Statistik məlumatlara əsasən, hazırda Azərbaycan əhalisinin 35%-i yoxsulluq həddinə yaxın yaşayır. Əgər ailələrin təhsilə əlavə maliyyə xərcləri çıxarsa, bu, təhsildən yayınma hallarını artıracaq.
İkincisi, ölkədə erkən yaşda əmək bazarına qoşulan və qeyri-rəsmi çalışan gənclərin sayı artacaq. 10-11-ci siniflərdə təhsil ala bilməyən yeniyetmələr iş tapmaq üçün bazara daxil olmağa çalışacaq, lakin onların bilik və bacarıqları yetərsiz olduğu üçün əmək bazarında qeyri-rəsmi və aşağı maaşlı işlərdə çalışacaqlar. Bu isə həm gənclərin sosial təminatsızlığına, həm də gələcəkdə savadsız işçi qüvvəsinin artmasına səbəb olacaq.
Üçüncüsü, ali təhsil müəssisələrinə qəbul olan abituriyentlərin sayı əhəmiyyətli dərəcədə azalacaq. Azərbaycanda universitetlərə qəbul olan abituriyentlərin əksəriyyəti məhz ümumi orta təhsilin tam kursunu bitirənlərdir. Əgər 10-11-ci siniflər ödənişli olarsa, ali təhsil almaq istəyənlərin sayı kəskin şəkildə azala bilər”.
Bu, həm ali təhsil sisteminə mənfi təsir edəcək, həm də ölkədə ali təhsilli kadrların sayının azalmasına gətirib çıxaracaq.
Dördüncüsü, bu sistem tətbiq olunarsa, cəmiyyətin təhsil baxımından daha çox sosial təbəqələşməsinə səbəb olacaq. Yüksək gəlirli ailələrin övladları təhsillərini davam etdirə biləcək, aşağı gəlirli ailələrin uşaqları isə məcburən məktəbdən kənar qalacaq. Bu isə gələcəkdə sosial bərabərsizliyi daha da dərinləşdirəcək”.
Ekspert deyir ki, bir çox inkişaf etmiş ölkələrdə orta təhsil pulsuz və icbaridir:
“Məsələn, Finlandiya, Almaniya və Fransa kimi ölkələrdə dövlət yalnız icbari təhsili deyil, eyni zamanda məktəb materiallarını, dərslikləri və hətta bəzi hallarda məktəb yeməklərini də təmin edir. Finlandiya modelində təhsilin hər kəs üçün pulsuz olması onun keyfiyyətinin artırılması ilə paralel həyata keçirilir. Bu ölkədə orta məktəbdə təhsilin pulsuz olması təhsil bərabərliyini qorumaq üçün əsas strategiya hesab edilir. Digər tərəfdən, ABŞ və Böyük Britaniya kimi ölkələrdə dövlət məktəbləri pulsuz fəaliyyət göstərsə də, özəl məktəblər ödənişli təhsil təklif edir. Lakin bu ölkələrdə hər kəs üçün pulsuz dövlət məktəblərində tam orta təhsil almaq imkanı mövcuddur.
Azərbaycanda orta təhsilin ödənişli olması ciddi sosial və iqtisadi risklər yarada bilər. Əgər məqsəd dövlət büdcəsinə əlavə gəlir gətirməkdirsə, bu, təhsildən yayınma faizini artıraraq əks nəticələrə səbəb ola bilər”.
K.Əsədovun fikrincə, digər tərəfdən, əgər bu addım təhsilin keyfiyyətini artırmaq məqsədi daşıyırsa, bunun daha effektiv yolları var:
“Keyfiyyətin artırılması üçün müəllimlərin maaşlarının yüksəldilməsi, məktəblərin maddi-texniki bazasının təkmilləşdirilməsi və yeni təhsil metodlarının tətbiqi daha məntiqli addım ola bilər. Ödənişli təhsilin tətbiq edilməsi əksər ailələr üçün maliyyə yükünü artıracaq və bu da təhsil sistemində bərabərsizlik yaradacaq. Bu layihə reallaşarsa, orta məktəb təhsilində davamiyyət faizi kəskin şəkildə aşağı düşəcək və nəticədə savadsızlıq problemi ilə qarşılaşa bilərik. Əgər dövlətin təhsil sahəsində islahat keçirmək niyyəti varsa, bu, daha inklüziv və hamının təhsil ala biləcəyi model əsasında qurulmalıdır. Əks halda, ölkədə təhsilsiz gənclərin sayı artacaq, bunun uzunmüddətli sosial və iqtisadi fəsadları olacaq”.
Millət vəkili Siyavuş Novruzov Milli Məclisin 2025-ci il yaz sessiyasının ilk plenar iclasında Azərbaycanda Amnitsiya Aktının qəbulu ilə bağlı təkliflə çıxış edib. O bildirib ki, parlament təşəbbüs göstərib Müstəqillik Gününədək belə bir Amnistiya Aktını işləyib hazırlaya bilər.
“Əfv sərəncamları olur, amma Amnistiya Aktının əhatə dairəsi daha genişdir. Xüsusilə Azərbaycanın ərazi bütövlüyü uğrunda döyüşüb sonradan səhvə yol verən insanlar var ki, indi də həbsdədirlər. Bu Amnistiya Aktının qəbulu onları da sevindirər”, - S.Novruzov qeyd edib.
Bəs, ölkəmizdə Amnistiya Aktının sözügedən tarixədək qəbulu gözlənilirmi?
Mövzu ilə bağlı Bizim.Media-ya danışan millət vəkili Arzuxan Əlizadə bildirib ki, Aktın qəbul olunması istisna edilmir.
“Məlum olduğu kimi, Prezident İlham Əliyev 2025-ci ili suverenlik və konstitusiya ili elan edib.
Bu amilləri nəzərə alaraq, Amnistiya aktının qəbul ediləcəyi istisna edilmir. Mütəmadi olaraq bu məsələ gündəmə gətirilir. Əfv Komissiyası mövcuddur və nümayəndələr davamlı olaraq toplanır, müzakirələr aparır, əldə olunan məlumatlar ölkə başçısına təqdim edilir və həmin şəxslər barədə əfv sərəncamları inzalanmış olur".
Onun sözlərinə görə, Akt əfv sərəncamından fərqli olaraq daha geniş spekteri əhatə edir:
“Əfv sərəncamları konkret şəxslərə şamil olunur. Konkret olaraq ayrı-ayrı cinayət əməllərinə görə məsuliyyətə cəlb edilmiş şəxsləri əhatə edir. Amnistiya isə daha çox məhkuma aiddir. Bu səbəbdən də sözügedən Aktın təbliğ edilməsi ilə bağlı təkliflər zaman- zaman gündəmə gətirilir”, - deyə o qeyd edib.
İşçilərlə bağlanmış Əmək müqaviləsinin ləğvi zamanı - Azərbaycan Respublikası Əmək Məcəlləsinin 75-ci müqaviləsində nəzərdə tutulan aşağıdakı hallar nəzərə almalıdırlar:
1.Tərəflər əmək müqaviləsi bağlayarkən ona xitam verilməsinin AR-sıƏmək Məcəlləsində nəzərdə tutulan hallarından fərqli olan əlavə hallarını müəyyən edə bilərlər.
2. Əmək müqaviləsində, ona xitam verilməsi barədə tərəflərin qarşılıqlı razılığılə aşağıdakı əlavə hallar nəzərdə tutula bilər:
Tərəflərin qarşılıqlı razılığı;
Səhhəti ilə əlaqədar olaraq işçinin müvafiq vəzifədə (peşədə) çalışması sağlamlığı üçün təhlükəli olduğu barədə tibb müəssisəsinin müvafiq rəyinə görə; əmək funksiyasının müəyyən müddətdə icrası zamanı müvafiq iş yerində peşə xəstəliyinə tutulmanın yüksək ehtimalı olduğu halda; işin və ya göstərilən xidmətlərin həcminin azalması ilə əlaqədar müəyyən dövr keçdikdən sonra işçi ilə hökmən yenidən əmək müqaviləsi bağlayacağı şərti ilə işəgötürən yazılı formada (kağız daşıyıcıda və ya elektron informasiya sistemi vasitəsilə) məcburi öhdəlik götürdükdə, AR Əmək Məcəlləsində qeyd tələblərinə əməl edilməklə tərəflərin müəyyən etdiyi digər hallarda.
3.Əmək müqaviləsinə xitam verilməsinə dair tərəflər onların şərəf və ləyaqətini alçaldan, Əmək Məcəlləsin də nəzərdə tutulan hüquqlarını məhdudlaşdırmağa yönəldilən şərtlər müəyyən edə bilməzlər.
4.AR Əmək Məcəlləsinin 75-ci maddəsindən sui-istifadə hallarına yol verilməsi, AR-sı Əmək Məcəlləsinin tələblərinin pozulmasıdır və məsuliyyət yaradır.
Azərbaycan Respublikası Əmək Məcəlləsinin 75-ci maddəsindən 3 əsas tələbi vardır:
Tərəflər Azərbaycan Respublikası Əmək Məcəlləsi ilə tənzimlənməyən şərtlərl barədə razılığa gələ bilərlər.
Tərəflər əmək müqaviləsi bağlayarkən ona xitam verilməsinin AR-nın Əmək Məcəlləsi ilə nəzərdə tutulan hallarından fərqli olan əlavə hallarını müəyyən edə bilərlər.
Tərəflər arasında hər hansı bir əlavə hallar müəyyən edilərkən, İşçilərin əmək hüquqları məhdudlaşdırıla bilməz.
Azer Quliyev
TEREF
Bu gün Parlamentdə sənədsiz evlərlə bağlı təklif səslənib. Bu məsələdə bürokratik əngəllər var. Həmçinin də bir çox ailələr var ki, uzun illər ərzində tikib içərisində yaşasalar da hələ mənzillərinin rəsmi sənədi yoxdur. Bu problemin həlli istiqamətində hansı zəruri addımlar atılmalıdır?
Bu mövzu ilə bağlı daşınmaz əmlak məsələləri üzrə ekspert Ramil Osmanlı Referans.az - a açıqlamasında bildirib ki, sənədsiz fərdi yaşayış yerlərinin sənədləşdirilməsi ilə bağlı illərdir ki, müzakirələr gedir. Hətta bəzi hallarda bu məsələnin öz həllini tapmasına yaxın da olmuşuq. Amma təəssüf ki, proses sonradan dayanıb. Ötən il bu istiqamətdə çox ciddi müzakirələr də aparıldı. Əmlak Məsələləri üzrə Dövlət Xidməti yanında Daşınmaz Əmlakın Dövlət Reyesteri və Katastırı publik hüquqi şəxslə Ədliyyə nazirliyi elektron informasiya sistemi də yaratdılar. Bu sahədə də texniki işlər isə demək olar ki, yekunlaşıbdır.
Ramil Osmanlı onu da vurğulayıb ki, sözügedən məsələ ilə bağlı dəfələrlə öz fikrini bildirib. Ekspertin bu məsələ ilə bağlı fikri ondan ibarətdir ki, çoxmənzilli binaların istismarına icazələrin sadələşdirilməsi və eyni zamanda qeyri-yaşayış obyektləri ilə bağlı ötən ilin iyun ayında ölkə prezidenti tərəfindən fərman da imzalandı. Bir sözlə bu istiqamətdə kifayət qədər təcrübə də mövcuddur.
"Bu problem illərin problemidir. Hesab etmirəm ki, ayrı-ayrı hüquqi aktlara və ya hansısa qanunlara dəyişikliklər edilməsi ilə mümkün olsun. Düşünürəm ki, bu problemin həlli analoji bir qərarın qəbulu məsələsidir. Fikrimcə bu məsələ 2025- ci ildə öz həllini tapacaqdır. Çünki illərdir ki, bu istiqamətdə bütün texniki işlər yekunlaşıb. Bu il ərzində bu mövzuda vahid bir qərarın qəbulu reallaşacaqdır",- deyə ekspert əlavə edib.
Hazırda 670 min insan Rusiya Federasiyasının ərazisində qeyri-qanuni yaşayır.
“Cebheinfo.az” xəbər verir ki, bunu “Komsomolskaya Pravda” radiosunun efirində Rusiya Federasiyası daxili işlər nazirinin birinci müavini, polis general-polkovniki Aleksandr Qorovoy bildirib.
O qeyd edib ki, 670 min nəfərin yarısından çoxu qadın və uşaqlardır.
Qorovoyun sözlərinə görə, bu sayda insan Rusiya ərazisində qanunsuz yaşayır. Lakin 2024-cü il dekabrın 30-dan 2025-ci il aprelin 30-dək onların hüquqi statusu ilə bağlı məsələni həll etmək üçün müvafiq idarə və daxili işlər orqanları ilə əlaqə saxlamaq hüququ var.
“Xüsusi qeydlərimizi yoxladıqdan və ictimai asayişi təhdid edən hər hansı hüquq pozuntusunun olmamasını qiymətləndirdikdən sonra biz bu xarici vətəndaşların hüquqi statusunu tənzimləyəcəyik. Əks halda, onlardan ölkəni tərk etmək tələb olunur”, - Rusiya Daxili İşlər Nazirliyinin nümayəndəsi əlavə edib.
Sosial şəbəkə asılılığı günümzdə böyük-kiçik demədən demək olar ki, hər kəsin üz-üzə qaldığı problemdir. Bəs bu "bəladan" necə qurtulaq?
Referans.az sosial media asılılığından qurtulmaq üçün addım-addım planı təqdim edir:
Problemi qəbul edin
Özünüzə sual verin: "Sosial mediaya nə qədər vaxt sərf edirəm? Bu, mənə nə qazandırır, nə itirdir?"
Gündə neçə saatınızı sosial mediada keçirdiyinizi müəyyən edin.
Əsas məqsədinizin nə olduğunu düşünün: Məlumat əldə etmək, vaxt öldürmək, yoxsa sadəcə vərdiş?
Məhdudiyyətlər təyin edin
Vaxt limiti qoyun - Telefonunuzda "Screen Time" (Ekran müddəti) və ya "Digital Wellbeing" funksiyasından istifadə edin.
Tətbiqləri məhdudlaşdırın - Sosial media tətbiqlərini telefondan silin və ya dondurun.
Sosial media detoksu edin - Bir həftə və ya bir ay ərzində sosial mediadan uzaq durmağa çalışın.
Telefonu daha az əlinizə alın
Gecə telefondan uzaq durun - Yatmazdan ən az 1 saat əvvəl telefonu kənara qoyun.
Bildirişləri bağlayın - Sizi cəlb edən bildirişləri deaktiv edin.
Alternativ tapın - Sosial media yerinə kitab oxuyun, idman edin, real insanlarla görüşün.
Sosial medianın sizi necə manipulyasiya etdiyini anlayın
Sonsuz skrollama tələsinə düşməyin - Algoritmlər sizi daha çox vaxt keçirməyə məcbur edir.
Müqayisə etməyi dayandırın - Sosial mediada hər kəsin mükəmməl həyatı varmış kimi görünə bilər, amma bu, həqiqət deyil.
Yalnız faydalı məzmunları izləyin - Sizi inkişaf etdirən səhifələrə yönəlin.
Real həyata daha çox fokuslanın
Yeni hobbilər tapın - İdman, musiqi, rəsm, yazıçılıq və ya başqa maraqlarınızı inkişaf etdirin.
Dostlarınızla real görüşlər təşkil edin - Virtual ünsiyyət real münasibətləri əvəz edə bilməz.
Təbiətlə əlaqə qurun - Açıq havada vaxt keçirin, uzun gəzintilərə çıxın.
Lazım olanı saxlayın, qalanı atın
Özünüzə sual verin: "Bu platforma mənə nə qazandırır?"
Əgər sizə heç nə qatmırsa, hesablarınızı bağlamağı düşünün.
Sosial medianı idarə edin, onun sizi idarə etməsinə icazə verməyin.
Unutmayın: Həyat ekranda deyil, ətrafınızdakı gerçək dünyada baş verir!
Müasir valideynlər icazə vermirlər ki, məktəbdə kimsə onların uşağına nəsə desin. Məktəbdə müəllimin uşağın tərbiyə prosesinə müdaxilə etmək səlahiyyəti olmayanda da bullinq halları çoxalır.
“Müqəvva” filmi 1983-cü ildə ekranlara çıxanda tənqidçilər sovet məktəbinin rüsvay edildiyini əsas tutaraq rejissora qarşı hücuma keçdilər. Məktəblilər arasında zorakılığın baş verməsini ekrana gətirdiyinə görə rejissora dəstək verənlər də oldu. Filmin rejissoru Rolan Bıkov film terapiyasının alətləri ilə problemin təkcə həllini deyil, həm də başvermə səbəblərini göstərmişdi. Süjet zorakılığa məruz qalmış bir yeniyetmə qızın – Lenanın prizmasından zorakılığın bütün ətrafa mənfi təsirini detallarla ifşa edirdi. Halbuki o vaxtlar bullinq termini yaranmamışdı.
Elə indinin özündə də bullinq (bullying – qorxutma, hədə-qorxu, zorakılıq) qanunlarda və ya məktəb sənədlərində təsbit edilmir. Lakin valideynlər, müəllimlər və psixoloqlar tərəfindən vaxtaşırı istifadə olunur.
Son vaxtlar məktəblərdə baş verən bullinq hallarının artması Elm və Təhsil Nazirliyinin də diqqətini bu istiqamətə yönəldib. Nazirliyin uşaq hüquqları sahəsində hazırladığı konsepsiyada uşaq hüquqlarının qorunması, sağlam mühitin yaradılması məqsədilə valideynlər üçün təlimlərin təşkili, məktəblərdə psixoloji problemlərin və zorakılıq hallarının qarşısının alınması üçün tədbirlərin görülməsi, monitorinqlərin gücləndirilməsi və s. tədbirlər nəzərdə tutulur.
Mütəxəssislər konsepsiyanın problemin həllində rol oynayacağına ümidlərini gizlətmirlər.
“Kaspi” qəzetinin mövzuya dair məqaləsini təqdim edirik.
“Helikopter valideyn”
Elm və Təhsil Nazirliyi yanında İctimai Şuranın (İŞ) üzvü Rasif Dünyamalıyevin fikrincə, uşaqlar arasında aqressiya bu günün problemi deyil, 20-30 il əvvəl də məktəblərdə dava, böyük uşaqların kiçiklərə qarşı zorakılığı olub, bu gün də var: “Sadəcə, o dönəmdə ictimai nəzarət vardı. Uşaqlar dava edəndə böyüklər müdaxilə edir, uşağı başa salırdılar. İndi valideynlər icazə vermirlər ki, kimsə onların uşağına nəsə desin. Valideynlərin bu məsələyə yanaşması dəyişib. Valideynlər “mənim uşağıma heç kim heç nə deyə bilməz” deyirlər. Onda bullinqin qarşısı necə alınacaq? Məktəbdə müəllimin uşağın tərbiyə prosesinə müdaxilə etmək səlahiyyəti yoxdursa, ancaq təlimlə məşğul olursa, bu etik qaydaları, davranış normalarını uşağa kim öyrədəcək? Təəssüf ki, hazırda dünyada “helikopter valideyn” anlayışı formalaşıb. Valideynlər çalışırlar ki, uşaqların bütün davranışlarına nəzarət etsinlər, helikopter kimi başlarının üstündə fırlansınlar, onları qorusunlar. Belə olanda uşaqlar özlərini “hər şey edə bilmək” səlahiyyətində hiss edirlər, “bizə heç kim heç nə deyə bilməz” deyə düşünürlər”.
İŞ üzvü hesab edir ki, məktəbdə təhsilverənlər və təhsilalanlar üçün qaydalar müəyyən olunmasa, təlim və tədris prosesini təşkil edə bilmərik: “İstənilən müəssisənin daxili intizam qaydaları, etik kodeksi var. Bu qaydalar da ondan ötrüdür ki, məktəb daxilində hər kəs öz limitlərini bilsin. Sərhədlər müəyyən olunmasa, kim nə bildi edəcək. Bir yerdə qayda-qanun yoxdursa, orada nə inkişafdan, nə də perspektivdən danışa bilərik”.
Müəllim-məktəb-ailə üçbucağı
“Ümidli Gələcək” Sosial Təşəbbüslər İctimai Birliyinin sədri Kəmalə Aşumova hesab edir ki, nazirliyin problemin həlli istiqamətində çıxış yolu axtarması təqdirəlayiqdir: “Çünki məktəblərdə bullinq, ailədən gələn problemlər, tərbiyəvi məsələlərdə valideyn qayğısının təmin olunmaması və s. halları biz artıq uşaqların yanaşmalarında müşahidə edirik”. K.Aşumova hesab edir ki, məktəblərdə peşəkar psixoloqların sayının az olması halları ilə rastlaşılsa da, problemin həllini təkcə psixoloqlardan tələb etmək düzgün olmaz: “Məsələnin həllində müəllimlərin rolu və öhdəlikləri də vacibdir. Çünki uşaqlarla ilk təmasda olan müəllimlər və sinif rəhbərləridir. Psixoloqa da uşağın problemini çatdıran müəllimdir. Müəllim-məktəb-ailə üçbucaq şəklində işləməlidir. Psixoloqların ilkin yardım göstərməsi üçünsə onların maddi-texniki bazası güclü olmalıdır. Həmçinin uşaqların “Uşaq qaynar xətti” haqqında məlumatlılığını gücləndimək lazımdır. Onların çətin durumda müraciət etmələri üçün bir ünvanları olmalıdır”.
“Elə bir məktəb yoxdur ki…”
Azərbaycan Dövlət Pedaqoji Universitetinin pedaqoji psixologiya kafedrasının baş müəllimi Nigar Məmmədova bildirir ki, hazırda məktəblərdə bullinqə məruz qalan uşaqların sayı durmadan artır: “Bugünlərdə tələbələrlə mövzumuz ailə münaqişələri idi. 80 faiz tələbə “valideynlərimiz bizə deyir ki, siz bizim yanlışımızsınız”, – deyə gileyləndilər. Bu cür böyüyən uşaq necə aqressiv olmasın və ya bullinqə məruz qalmasın? Əgər uşaqlarda aqressiya varsa, ilk növbədə onun ailəsinə baxmaq lazımdır”. N.Məmmədovanın fikrincə, məktəblərdə problemin həlli istiqamətində peşəkar psixoloqların olması vacibdir: “Yaxşı olardı ki, psixoloqlara dərs saatı verilsin. Hər sinifdə həftədə bir dəfə dərsləri olsa, yaxşı nəticə əldə etmək olar. Düzdür, hazırda məktəblərdə həm ibtidai siniflərdə oxuyanlar, həm də yeniyetmələrlə məşğul olan psixoloqlar çalışır, amma müşahidə edəndə görürsən ki, fəaliyyətləri o qədər də yoxdur.
Hansı yeniyetməni danışdırırsan, içində yaxşı və pis mənada bir dünya var. Uşaqlarla ayrı-ayrılıqda məşğul olunmur. Bu tələb olsa, uşaq rahatlıqla psixoloqa gedə bilər. Bəzi psixoloqlar yanına gedən şagirdin məxfiliyini qorumur. Nəticədə uşaqların etibarı itir və məktəb psixoloqundan qorxurlar”. N.Məmmədova bildirir ki, uşaqların aqressiyası məktəblərə görə dəyişmir: “Elə bir məktəb yoxdur ki, orada belə hallar baş verməsin. Əgər bir yerdə insan faktoru varsa, orada aqressiya da var. Sadəcə, ört-basdır edilənləri və üzə çıxanları olur”.
N.Məmmədovanın fikrincə, maarifləndirmə işləri gücləndirilməlidir: “Valideynlərlə söhbət çox önəmlidir. Yuxarı siniflərdə valideynlər iclasa gəlmirlər. Ailə ilə məktəb əlbir işləsə, tam hərtərəfli, məsuliyyətli şəxsiyyət formalaşdıra bilərik”.
Cari ilin əvvəlindən reallaşdırılan yeni sosial islahat paketi çərçivəsində pensiyalarda da artımlar olacaq və artıq gələn ay bütün pensiyalar artırılmış məbləğdə veriləcək.
Bu barədə Əmək və Əhalinin Sosial Müdafiəsi Nazirliyində keçirilən növbəti kollegiya iclasında bildirilib.
Qeyd edilib ki, artımlar iki istiqamətdə olacaq. Yəni həm pensiyaların ilin əvvəlindən hesablanmaqla indeksləşdirilərək artırılması, həm də fevralın 1-i tarixə 320 manatdan aşağı olan pensiyaların həmin gündən 320 manata çatdırılması təmin olunacaq.
Xəbər verildiyi kimi, Bakı şəhərində yerləşən təhsil müəssisələrinin fəaliyyətinin şəhərin nəqliyyat sıxlığına təsiri qiymətləndiriləcək.
Bu, Prezident İlham Əliyevin sərəncamı ilə təsdiqlənən “Bakı şəhərində və ətraf ərazilərdə nəqliyyat infrastrukturunun təkmilləşdirilməsinə dair 2025–2030-cu illər üçün Dövlət Proqramı”nda əksini tapıb.
Dövlət proqramınaəsasən, Elm və Təhsil Nazirliyinə, Rəqəmsal İnkişaf və Nəqliyyat Nazirliyi, Daxili İşlər Nazirliyi, Maliyyə Nazirliyi, İqtisadiyyat Nazirliyi, Azərbaycan Nəqliyyat və Kommunikasiya Holdinqi və Nəqliyyatı Əlaqələndirmə Şurası ilə birlikdə 2025-2029-cu illər ərzində Bakı şəhərində yerləşən təhsil müəssisələrinin fəaliyyətinin şəhərin nəqliyyat sıxlığına təsirinin qiymətləndirilməsi və müvafiq təkliflərin hazırlanmasını təmin ediləcək.
Təkliflərin həyata keçirilməsi ilə bağlı tədbirlər planı təsdiq ediləcək.
Musavat.com xəbər verir ki, yeniliyə əsasən, paytaxta nəqliyyatın sıxlığını azaltmaq məqsədilə təhsil müəssisələrində dərs saatlarının fərqli vaxtlarda başlanması təklif edilir.
Təhsil eksperti Kamran Əsədov bizimlə söhbətdə qeyd edib ki, hazırda paytaxtda səhər saatlarında, xüsusilə 8:00-9:00 aralığında, təxminən 600 mindən çox şagird və tələbə eyni vaxtda hərəkət edir ki, bu da nəqliyyat axınını kəskin artırır:" Eyni zamanda, işə gedən insanların hərəkəti ilə bu proses üst-üstə düşərək tıxacları daha da ağırlaşdırır.
Dərs saatlarının mərhələli şəkildə təşkil edilməsi – bəzi məktəblərin və universitetlərin dərsə 8:00-da, digərlərinin isə 9:00 və ya 10:00-da başlaması, nəqliyyat axınını bölüşdürərək pik saatların yükünü azaltmağa kömək edə bilər. Dünya təcrübəsində bu model uğurla tətbiq edilir. ABŞ və Avropanın bəzi ölkələrində məktəblərin dərs saatlarının tənzimlənməsi nəqliyyat sıxlığını 15-20% azaldıb və ictimai nəqliyyatın səmərəliliyini artırıb".
Ekspert əlavə edib ki, Azərbaycan Respublikasının “Təhsil haqqında” Qanununun 14-cü maddəsinə əsasən, təhsil müəssisələrinin fəaliyyət rejimi müvafiq icra hakimiyyəti orqanları tərəfindən müəyyən edilir. Bu da dərs saatlarının tənzimlənməsi üçün hüquqi əsas yaradır. Əgər bu addım düzgün planlaşdırılarsa, şəhərdaxili nəqliyyat rahatlaşacaq, ictimai nəqliyyatın yükü azalacaq və şagirdlər daha rahat bir rejimdə təhsil ala biləcəklər. Bu yanaşma həm ekoloji baxımdan, həm də sosial rahatlıq baxımından müsbət nəticələr verə bilər".
Afaq Mirayiq,
Musavat.com
Xəbər verdiyimiz kimi Prezident İlham Əliyevin təsdiqlədiyi “Bakı şəhərində və ətraf ərazilərdə nəqliyyat infrastrukturunun təkmilləşdirilməsinə dair 2025–2030-cu illər üçün Dövlət Proqramı”nda dövlət qurumları, təhsil və tibb müəssisələrinin iş rejiminin dəyişkən iş qrafikinə əsasən təşkil ediləcəyi qeyd edilib.
Sözügedən proqramı Ölkə.Az-a şərh edən əmək qanunvericiliyi üzrə ekspert Nüsrət Xəlilov bu adımı müsbət qiymətləndirib. O hesab edir ki, burada həm iş yerlərində fərqli qrafikin, həm də istirahət günlərinin vaxtının dəyişdirilməsindən söhbət gedə bilər:
"Bir neçə il öncə Bakı şəhərində tıxacın azaldılması istiqamətində müsbət təsir göstərə biləcək bir sıra məsələləri qeyd etmişdik. Onlardan biri də iş vaxtlarının dəyişkən şəkildə - məsələn, istirahət günləri fərqli günlərdə olması ilə bağlı idi.
Hazırda demək olar ki, bütün qurumlarda istirahət günləri şənbə və bazardır. Bu da ona gətirib çıxarır ki, həftəiçi sıxlıq həddindən çox olur. Ona görə də səhər saatlarında və iş gününün sonunda nəqliyyat sıx olur.
Dəyişkən iş qrafikinə keçməklə biz məsələn, işin səhər 8-də başlayıb axşamüstü 5-də və ya səhər saat 10-da başlayıb axşamüstü 7-də bitməsini tətbiq etməklə nəqliyyatın yükünü də bölüşdürə bilərik.
Digər tərəfdən istirahət günlərinin fərqli günlər olaraq müəyyənləşdirilməsi məsələsi gündəmdədir. Onsuz da qanunvericilikdə müəyyən olunmayıb ki, istirahət günləri şənbə və bazar günləri olmalıdır. Qanunvericilik bizə deyir ki, bir qayda olaraq müəssisələrdə 5 günlük iş həftəsində 2 gün istirahət olmalıdır. İstirahət gününün hansı günlər olmasını işəgötürən özü müəyyənləşdirir.
Düşünürəm ki, bunlar ən azından yaxın bir neçə il üçün nəqliyyatın yükünün azaldılmasına ciddi mənada təsir göstərəcək".
N.Xəlilov deyib ki, iş qrafikinin dəyişməsi maaşlara təsir etməyəcək:
"Bu dəyişikliyin işçilərin əmək fəaliyyətinə ciddi təsiri olmayacaq. Çünki qanuna əsasən, işçilər gündəlik 8 saatdan, həftəlik 40 saatdan çox çalışmamalıdırlar. Bu halda işçinin 09:00-18:00 ya da 10:00-19:00 saatları aralığında işləməsinin bir fərqi yoxdur. İş saatlarının dəyişdirilməsi o halda əməkhaqqına təsir edə bilər ki, qanunda müəyyən olunduğu kimi işçi 22:00-06:00 aralığında işləsin. Bu müddət gecə vaxtı hesab edilir və bu vaxta düşən işə görə də əlavə ödənişin olunması qanunvericiliyin tələbidir. Biz müəssisədəki iş rejimini 14:00-23:59 etsək, bu halda iş vaxtının müəyyən hissəsi gecə vaxtına düşəcəyi üçün əlavə ödəniş ediməlidir. Qalan hallarda isə bu fərq etməyəcək".
Ekspertin fikrincə istirahət günləri dəyişdirilərsə, bu, insanların digər işlərinin həll edilməsinə müsbət təsir edəcək:
"Normal olaraq həftəiçi işləyən insanlar səhhəti, ailə-məişət problemləri, sənəd işləri və s. ilə bağlı məsələləri həftəsonlarında həll edə bilmir. Həftəsonu ixtisaslı həkimlər işləmir deyə, insanlar tibbi xidmətindən yararlana bilmirlər. Tibb müəssisələrində bunun növbəli şəkildə tənzimlənməsi tıxacların azaldılması ilə yanaşı, həm də insanların problemlərinin həll edilməsinə müsbət təsir göstərə bilər.
Biz 2025-2026-cı illərdə bu proqramın mərhələli şəkildə tətbiq olunacağını və faydalarını görə bilərik".