 |
|
|
Rotasiya qaydasında yaşadığı inzibati ərazi vahidindən kənarda vəzifəyə təyin olunan dövlət qulluqçularına kompensasiya və birdəfəlik ödəniş verilməsi qaydası təsdiq edilib.
Bununla bağlı Baş nazir Əli Əsədov qərar imzalayıb.
Qərara əsasən, bu qayda rotasiya qaydasında yaşadığı inzibati ərazi vahidindən kənarda vəzifəyə təyin olunan dövlət qulluqçularına kompensasiya və birdəfəlik ödəniş verilməsi qaydasını və şərtlərini müəyyən edir.
Rotasiya olunana kompensasiya və birdəfəlik ödəniş verilməsində məqsəd dövlət qulluqçularının və onların ailə üzvlərinin sosial müdafiəsinin gücləndirilməsi, rotasiya prosesinə marağın artırılması və dövlət qulluqçularının yaşadığı inzibati ərazi vahidindən kənarda qulluq keçməyə həvəsləndirilməsidir.
Rotasiya qaydasında yaşadığı inzibati ərazi vahidindən kənarda vəzifəyə təyin olunan dövlət qulluqçularına 250 (iki yüz əlli) manat məbləğində aylıq pul kompensasiyası ödənilir.
Rotasiya olunanla birgə yaşayan hər bir ailə üzvü üçün bu Qaydanın 2.1-ci bəndi ilə müəyyən edilən müvafiq kompensasiyanın 50 faizi məbləğində pul kompensasiyası ödənilir.
Rotasiyanın tətbiq edildiyi vəzifədə qulluq müddəti ərzində ailə üzvlərinin tərkibində hər hansı dəyişiklik olduqda, rotasiya olunan bu barədə 10 (on) gündən gec olmayaraq, dövlət orqanının kadr qurumuna, strukturunda kadr qurumu nəzərdə tutulmayan dövlət orqanlarında isə kadr qurumunun funksiyalarını həyata keçirən kadr məsələləri üzrə məsul şəxsə məlumat verməlidir.
Yaşadığı inzibati ərazi vahidindən 50 kilometrdən artıq uzaqlıqda yerləşən quruma qulluq keçmək üçün rotasiya olunan, lakin yaşayış yerini dəyişməyən dövlət qulluqçusuna yalnız bu Qaydanın 2.1-ci bəndində nəzərdə tutulan kompensasiya ödənilir.
Azərbaycan Respublikası Əmək Məcəlləsinin 21-1-ci maddəsinin şərtləri nəzərə alınmaqla, Azərbaycan Respublikasının işğaldan azad edilmiş ərazilərində qulluq keçmək üçün rotasiya olunanlara bu Qaydanın 2.1-ci və 2.2-ci bəndlərinə uyğun ödənilən kompensasiyalara 1,5 əmsal tətbiq edilir.
Rotasiya qaydasında yaşadığı inzibati ərazi vahidindən kənarda vəzifəyə keçirilən dövlət qulluqçularına ölkə üzrə müəyyən edilmiş minimum aylıq əməkhaqqının 3 (üç) misli məbləğində birdəfəlik ödəniş verilir.
Birdəfəlik ödəniş yaşadığı inzibati ərazi vahidini dəyişən rotasiya olunana yeni inzibati ərazi vahidinə yerləşməsi üçün köç xərci və digər zəruri xərclərin ödənilməsi məqsədilə verilir.
Bu Qaydanın 3.1-ci bəndinə uyğun ödənilən birdəfəlik ödəniş Azərbaycan Respublikasının işğaldan azad edilmiş ərazilərində işləyən mütəxəssisə ilkin maddi-məişət şəraitinin dəstəklənməsi üçün ödənilən müavinəti əvəz etmir.
Bu Qaydaya uyğun olaraq kompensasiya və birdəfəlik ödənişin verilməsi dövlət büdcəsi vəsaitləri hesabına həyata keçirilir.
Bu Qaydanın qüvvəyə mindiyi günədək rotasiyanın tətbiq edildiyi sahələrə və vəzifələrə təyin edilən şəxslərə bu Qayda şamil edilmir.
Bu Qaydanın 2.1-ci bəndində nəzərdə tutulan kompensasiyanın məbləğinə üç ildə bir dəfə yenidən baxılır.
Çətin həyat şəraitində olan şəxslərə göstərilən sosial xidmətlərin səmərəliliyinin artırılması, keyfiyyətinin yaxşılaşdırılması, ünvanlılığının, eləcə də ehtiyacı olan şəxslərin bu xidmətlərə əlçatanlığının təmin edilməsi məqsədlərinə nail olmaq üçün “Sosial xidmət haqqında” Azərbaycan Respublikasının Qanununda dəyişiklik edilməsi barədə” qanunu layihəsi hazırlanıb.
"DogruXeber.az" xəbər verir ki, dəyişiklik Milli Məclisin Əmək və sosial siyasət komitəsinin bu gün keçirilən iclasında müzakirəyə çıxarılıb.
Qanunun 9-cu maddəsinə dəyişiklik təklif edilir. Qüvvədə olan redaksiyada sosial işçinin vəzifələrində çətin həyat şəraitində olan şəxslərin şərəf və ləyaqətinə hörmətlə yanaşmaq tələbi qeyd olunsa da, eyni tələb sosial xidmətə götürülən şəxslərin vəzifələrində nəzərdə tutulmayıb. Dəyişiklik qarşılıqlı məsuliyyəti müəyyən etmək xarakteri daşıyır.
Qanunun 11-ci və 12-ci maddələrə təklif edilən dəyişikliklər üzrə isə sosial xidmətin göstərilməsi barədə müraciətə baxılması, qiymətləndirilməsi və qərar qəbul edilməsi ilə bağlı mövcud prosedurun konkretləşdirilməsi məqsədini daşıyır.
Ölkədə 1.3 milyon nəfərdən çox əmək qabiliyyətli insanın harada işlədiyi rəsmi statistikada əksini tapmır - iqtisadçıdan fərqli rəy
2025-ci ilin yanvar ayında Azərbaycanda yaşa görə aylıq sosial müavinət alanların sayı 158 260 nəfər olub. Əmək və Əhalinin Sosial Müdafiəsi Nazirliyinin açıqladığı məlumata əsasən, onların 33,3 faizini kişilər, 66,7 faizini isə qadınlar təşkil edib. Bir il əvvəl isə yaşa görə müavinət alanların sayı 145 min nəfər civarındaydı.
Nazirliyin digər məlumatına əsasən, 2024-cü ilin yanvar ayında yaşa görə pensiya alanların sayı 708 min nəfərdən çox olub. Onların 42,1 faizini kişilər, 57,9 faizini isə qadınlar təşkil edib. 2024-cü ilin sonuna doğru yaşa görə əmək pensiyası alanların sayında azalma qeydə alınıb - oktyabr ayında onların sayı 706,9 min nəfər təşkil edib.
Beləliklə, rəsmi rəqəmlərdən aydın olur ki, Azərbaycanda pensiya yaşına çatan, lakin sosial hesabındakı kapitalı minimum məbləğdə də olsa pensiya almağa yetməyən insanların sayı sürətlə artır. Bunun bir səbəbi əmək haqlarının bir çox hallarda işəgötürənlərin xərclərini azaltmaq məqsədilə aşağı - əsasən minimum əmək haqqı səviyyəsində təsdiqlənməsidirsə, digər səbəbi də qeyri-leqal işçi sayının çox olmasıdır. Bu isə ölkədə kölgə iqtisadiyyatının payının dünya ortalamasından dəfələrlə yüksək olaraq qalmasından qaynaqlanır. İqtisadçı-ekspert Natiq Cəfərlinin hesablamalarına əsasən, Azərbaycanda 1.3 milyon nəfərdən çox əmək qabiliyyətli insanın harada işlədiyi rəsmi statistikada əksini tapmır: “Rəsmi məlumatda deyilir ki, yanvarda iqtisadi fəal əhalinin sayı 5 milyon 312.6 min nəfər olub, onlardan 5 milyon 29.9 min nəfəri məşğul əhalidir. Azərbaycan Respublikasında əhalinin məşğulluğu haqqında qanuna əsasən muzdla işləyən, o cümlədən tam və ya natamam iş vaxtı şəraitində haqq müqabilində iş görən, habelə haqqı ödənilən başqa işi (xidməti) olanlar, əmək iqtidarsızlığı, məzuniyyət, ixtisasartırma, tətil və ya başqa səbəblər üzündən istehsalatın dayanması ilə əlaqədar iş yerində müvəqqəti olmayanlar, özünü işlə müstəqil əmin edənlər, o cümlədən sahibkarlar, fərdi əmək fəaliyyəti ilə məşğul olan şəxslər, həmçinin fermerlər və onların istehsalda iştirak edən ailə üzvləri məşğul əhalidir. Bu il yanvarın 1-i vəziyyətinə Azərbaycan iqtisadiyyatında muzdla çalışan işçilərin sayı ilkin məlumatlara əsasən, 1 milyon 778.5 min nəfər olub; Ölkədə VÖEN-lə çalışan 700-800 min işçi var, tutalım, onların hamısı aktivdir; Pay torpağı olanların hamısına, onların ailə üzvlətinə ölkədə "fermer" deyib rəsmiləşdirirlər - onların sayı da, təqribən 1 milyon 400 min nəfərdir. Bu isə o deməkdir ki, ən yuxarısı 4 milyon nəfər işləyən-məşğul əhali var. Belə çıxır ki, 1 milyon 300 min nəfər ya işsizdir, ya da qeydiyyatsız işləyir".
Qeydiyyatsız işləyənlərin, həmçinin əməkhaqqı minimum qeydə alınanların sayının yüksək olması orta və uzunmüddətli dövrdə pensiya yaşına çatıb əmək pensiyası almayan insanların sayının sürətlə artmasını şərtləndirəcək. Bu isə əhalinin ehtiyaclı təbəqəsinin artması deməkdir. Bu problemin qarşısının alınması üçün özəl pensiya fondlarının yaradılması əsas yollardan biri hesab olunur. Qeydiyyatsız işləyən, yaxud əməkhaqqı aşağı qeydə alınan, həmçinin kənd təsərrüfatında məşğul kimi rəsmiləşsə də, sosial sığorta hesabına hər hansı ödəniş olmayan vətəndaşlar belə fondlara öz imkanları hesabın ödəniş etməklə ahıl vaxtları üçün təhlükəsizlik yastığı formalaşdıra bilərlər.
Azərbaycanda uzun illərdən sonra özəl pensiya fondunun yaradılması istiqamətində addımlar atılmağa başlanıb. Ötən ilin dekabrında verilən açıqlamadan aydın oldu ki, artıq ƏƏSMN tərəfindən “Qeyri-dövlət pensiya fondları haqqında” qanun layihəsi hazırlanıb və razılaşdırılması üçün aidiyyəti qurumlara təqdim olunub. Müvafiq qurumlarla müzakirələr nəticəsində özəl pensiya fondlarının fəaliyyətinin hüquqi, iqtisadi və maliyyə əsaslarının formalaşdırılması, həmin fondların fəaliyyətinə nəzarət mexanizmlərinin müəyyənləşdirilməsi məqsədilə layihənin təkmilləşdirilməsi üçün aidiyyəti qurumların nümayəndələri ilə birlikdə iş aparılır.
Azərbaycan Mərkəzin Bankından verilən açıqlamada qeyd edilir ki, özəl pensiya fondları sosial sığorta vəsaitlərinin dövr etdirilməsini, pensiyanın təyinini və ödənilməsini həyata keçirən bir qurum kimi formalaşdırılır. Dövlət pensiya fondlarından fərqli olaraq özəl pensiya fondu əhalinin öz qazancı hesabına yığdığı təqaüdlərin saxlanması üçün yaradılan bazadır. Bu fondlar əsasən vətəndaşların ödədiyi sosial sığorta vəsaitlərinin dövriyyəsini təşkil edib, ondan əlavə vəsaitlər qazanır. Sonra isə bu vəsaitlər hesabına pensiya təminatını yüksəldir.
Azərbaycan Prezidentinin 22 iyul 2022-ci il tarixli Sərəncamı ilə təsdiqlənmiş “2022-2026-cı illərdə sosial-iqtisadi inkişaf Strategiyası” çərçivəsində pensiya təminatı sisteminin təkmilləşdirilməsi əsas prioritetlərdən biri kimi müəyyən edilib. Qeyd edilən tədbir çərçivəsində əsas icraçı qismində Əmək və Əhalinin Sosial Müdafiəsi Nazirliyi, digər icraçılar sırasında isə Maliyyə Nazirliyi, İqtisadiyyat Nazirliyi, Mərkəzi Bank və Ədliyyə Nazirliyi qeyd edilib.
AMB-dən bildirildiyinə görə, bu istiqamətdə ƏƏSMN-in rəhbərliyi altında beynəlxalq təcrübələr araşdırılıb və ilkin qanunvericilik layihələri hazırlanıb. Xüsusilə Rumıniya, Polşa, Fransa, Xorvatiya və Türkiyə kimi ölkələrin təcrübəsi öyrənilərək, qanun layihələrinin müasir və effektiv mexanizmlərə əsaslanması təmin olunub: “Hazırda qanun layihələrinin təkmilləşdirilməsi və müzakirəsi məqsədilə dövlət qurumları, Mərkəzi Bank və Azərbaycan Sığortaçılar Assosiasiyası birgə fəaliyyət göstərirlər. Mərkəzi Bankın da iştirakı ilə qurumlararası müzakirələr davam etdirilir və ilkin təkliflər işlənib hazırlanır”, - cavabda deyilir.
AMB-də hesab edilir ki, özəl pensiya fondlarının yaradılmasında həyat sığortası şirkətlərinin rolu əhəmiyyətlidir. Bu şirkətlər beynəlxalq təcrübələrin öyrənilməsində və fondların idarə edilməsi üzrə təkliflərin hazırlanmasında yaxından iştirak edirlər: “Sığortaçılar tərəfindən özəl pensiya fondlarının tətbiq olunduğu beynəlxalq təcrübənin öyrənilməsi, o cümlədən pensiya fondlarının fəaliyyətində sığortaçıların rolu, işlərin təşkili və digər effektiv mexanizmlərlə bağlı təhlillər aparırlar. Ümumiyyətlə, Mərkəzi Bank sığorta sektorunun inkişaf etdirilməsi, sektorun maliyyə sabitliyinin təmin edilməsi istiqamətində bir çox işlər icra etməkdədir”. Eyni zamanda sığorta sektorunun inkişafı üçün Mərkəzi Bank və Azərbaycan Sığortaçılar Assosiasiyası (ASA) ilə əməkdaşlıq çərçivəsində yeni təşəbbüslər həyata keçirilir.
AMB qeyd edir ki, özəl pensiya fondlarının uğurlu fəaliyyət göstərməsi üçün bir sıra effektiv idarəetmə və tənzimləmə mexanizmləri nəzərdə tutulur: “Şəffaflıq və maliyyə sabitliyini təmin etmək üçün fondların fəaliyyətində şəffaflığın təmin edilməsi və maliyyə sabitliyinin qorunması əsas prioritetlərdəndir. İnvestisiyaların qorunması üçün vətəndaşların fondlara yatırdığı vəsaitlərin qorunması üçün qanunvericilik bazasının təkmilləşdirilməsi və risklərin azaldılması istiqamətində tədbirlər görüləcək. Diqər məsələ isə vətəndaşların maarifləndirilməsidir. Fondların fəaliyyətinə marağın artırılması və pensiya yığımlarının əhəmiyyəti barədə məlumatlandırma kampaniyalarının təşkili planlaşdırılır”.
Dünya təcrübəsindən çıxış etsək, özəl pensiya fonduna toplanan vəsaiti vətəndaş müqavilədə nəzərdə tutulan minimum ödəniş müddətindən sonra götürmək imkanı əldə edəcək. İstəyərsə, 50-55 yaşında toplanan pensiya kapitalını birbaşa götürərək biznes və ya hansısa təsərrüfat yarada, ev ala və digər məqsədlər üçün istifadə edə biləcək. Vətəndaş rəhmətə getdiyi təqdirdə, onun varisi(ləri) toplanan vəsaiti ala biləcək. Hansı ki, bu, hazırda tətbiq olunan pensiya mexanizmində əksini tapmayıb.
Belə bir mexanizmin həyat sığortası şirkətlərinin iştirakı ilə qurulması ehtimalı yüksək qiymətləndirilir. Bu, baş verərsə, əlavə fondların yaradılmasına ehtiyac qalmayacaq - sığorta şirkətləri özləri bu funksiyanı icra edəcəklər. Son illərdə həyatın yaşam sığortasında qeydə alınan yüksəliş göstərir ki, dövlətin stimullaşdırıcı dəstəyi ilə özəl pensiya sisteminin də inkişafına nail olmaq mümkündür. Hətta prosesi özəl pensiya sistemi qoymadan, hazırda Azərbaycan qanunvericiliyində mövcud olan bir mexanizmin tətbiqi buna imkan verər. Belə ki, dünyada işləyən şəxslər üçün annuitet sığorta adlı əlverişli sığorta növü tətbiq olunur. Adətən bu sığorta növündən orta yaşlı insanlar daha çox istifadə edirlər. Mahiyyəti budur ki, insan sığorta şirkətinə həyat sığortası ilə bağlı birdəfəlik və ya hissəli şəkildə məbləğ ödəyir və daha sonra sığortaçı mütəmadi olaraq sığortalıya ödənişlər edir. Bu ödənişlər həmin şəxsə bir neçə il ərzində, hətta müddətsiz şəkildə, yəni vəfat edənə qədər ödənilə bilər. Belə müqavilələr işçilər, işəgötürən şirkət və sığorta şirkətləri arasında da imzalana bilər Bu zaman işəgötürən - yəni iş yeri hər ay işçinin əməkhaqqından müvafiq sığorta haqqını sığorta şirkətinə köçürür. Həmin işçi öz əmək qabiliyyətini itirərsə, ona sığorta ödənişi edilir. Annuitet sığortada ödənişlər birdəfəlik deyil, periodik və əksər hallarda aylıq olur. Sığorta şirkəti məbləği işəgötürən şirkətin hesabına keçirir və işçi hər ay keçmiş iş yerindən sığorta müavinəti alır. Əgər sığortalı vəfat edərsə, onda müavinətləri onun ailə üzvləri və ya varisləri əldə edir. Əgər vəfat edən şəxsin heç bir ailə üzvü və ya varisi yoxdursa, onda sığorta müavinətləri yalnız dəfn xərclərini qarşılamaq üçün ayrılır.
XalqHəyat sığorta şirkətinin satış idarəsinin müdiri Şəhriyar Məcidovun sözlərinə görə, Azərbaycanda da annuitet sığorta növü qanunvericilikdə nəzərdə tutulur: “Bu növ sığorta qanunda nəzərdə tutulub, lakin hələ satışa çıxarılmayıb. Vaxtilə Sovet dövründə bunu tətbiq edirdilər. Adətən valideynlər övladları üçün edirdilər bunu. İndi Avropada, Türkiyədə geniş tətbiq olunur. Türkiyədə buna əməkli sığortası deyirlər. Bizdə gözləyirik ki, bu məhsuldan nə vaxt istifadə edə biləcəyik. Fikrimcə, tətbiq edilsə, ona maraq yüksək olacaq”.
Dünya SAKİT,
“Yeni Müsavat”
Bəzən sürücülər cərimələrin həddən artıq çox olduğundan şikayət edirlər. Müəyyən edilmiş yerlərdə yol hərəkəti qaydalarının dəyişməsi ilə əlaqədar, yaxud küçə və prospektlərdə xətləmə işləri yekunlaşdıqdan sonra cərimələrin artması halları daha da çoxalıb.
Bu da sürücülərin bəzən haqlı, bəzən isə haqsız narazılığına səbəb olur. Məsələn, sürücülər təcili dərman almaq üçün aptekə girməlidir, amma ərazidə parkinq yeri yoxdursa, bir neçə dəqiqə içərisində dərhal cərimə yazılır. Sürücülər bunu düzgün hesab etmirlər. Ekspertlərin fikrincə, öncə xəbərdarlıq olunmalı və sonra cərimə yazılmalıdır. Çünki qayda pozuntularının həqiqətən güzəştə gedilə biləcək səbəbləri ola bilər. Yeri gəlmişkən, bəzi sürücülər cərimələrin artdığını əsas gətirərək ümumiyyətlə avtomobil idarə etməkdən imtina ediblər.
Nəqliyyat ekspertləri bildirirlər ki, dünya təcrübəsində də yol hərəkəti qaydalarının pozulmasına görə tənbeh növü kimi cərimələr seçilib.
Bu mövzuda danışan nəqliyyat eksperti Eldəniz Cəfərov “Yeni Müsavat”a bildirdi ki, cərimə ilə yanaşı, digər üsullardan da istifadə oluna bilər. Ekspertin sözlərinə görə, yol hərəkəti qaydalarının pozulmasının sayını azaltmaq üçün müzakirələr təşkil edilə bilər: “Sürücülər və piyadalarla maarifləndirmə işləri aparıla bilər. Adətən cərimə məbləği çox yığılan sürücülər avtomobil sürməkdən imtina edirlər”.
Nəqliyyat eksperti Yasin Mustafayevin fikrincə, cəzaların tətbiq edilməsi inkişaf etmiş ölkələrdə bütün sahələrdə qayda-qanunlara əməl edilməsində ciddi rol oynayır. Ekspert qeyd etdi ki, cərimə mexanizmi daha işlək mexanizmdir: “Hər hansı qayda pozuntusunda cəza tədbiri görülür və əfv edilmir. İkinci məsələ cəzaların həddən artıq yüksək olmasıdır. Buna görə də insanlar qayda-qanunlara əməl edirlər. Manevr, parklama və yaxud digər qaydaların pozulması hallarına nadir hallarda rast gəlinir. Hesab edirəm ki, cəzaların tətbiq edilməsi effektiv çıxış yoludur. Pafoslu çıxışlara ehtiyac yoxdur. Qayda pozuntularının qarşısını almaqla qayda pozanın digər vətəndaşların haqqını tapdalamaqdan qoruyuruq. Elə vətəndaşlar var ki, mütəmadi qayda pozuntusu edirlər. Onları bir, yaxud iki dəfə cəzalandırdıqda qayda pozuntusundan ehtiyat etməyə başlayırlar. Cəzalar az olduqda qayda pozuntusu təkrarlana bilər. Narahatedici miqdarda cəza tətbiq edildikdə isə vətəndaş demək olar ki, heç vaxt təkrar qayda pozuntusu etmir”. Ekspert əlavə etdi ki, bəzən qayda pozuntusu bilməyərək edilir: “Mövcud vəziyyətdə uyğunsuzluqdan, məsələn, yol nişanlarının yetərli olmamasından, bir-birinə ziddiyyət təşkil etməsindən dolayı istəmədən qayda pozuntusu olur. Belə hallarda vətəndaşların müraciət etmək və cəriməni sildirmək hüququ var. Bu mexanizmi inkişaf etdirmək, insanlar üçün əlçatan etmək, məsələnin həllinə operativ şəkildə reaksiya vermək daha yaxşı olardı. Vətəndaş etmədiyi qanun pozuntusuna görə müraciətdən sonra aylarla cavab gözləməməlidir”.
Yada salaq ki, “Yol hərəkəti haqqında” Azərbaycan Respublikası Qanununun müddəalarının pozulmasına görə fiziki və hüquqi şəxslər tərəfindən ödənilən cərimələrdən daxil olan vəsaitin təyinatı üzrə istifadə olunması Qaydası"nda dəyişiklik edilib.
Bu barədə baş nazir Əli Əsədov qərar imzalayıb.
Belə ki, yeni qərara əsasən, Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabinetinin 1999-cu il 6 aprel tarixli 60 nömrəli Qərarı (Azərbaycan Respublikasının Qanunvericilik Toplusu, 1999, № 4, maddə 267 (Cild I) ilə təsdiq edilmiş “Yol hərəkəti haqqında” Azərbaycan Respublikası Qanununun müddəalarının pozulmasına görə fiziki və hüquqi şəxslər tərəfindən ödənilən cərimələrdən daxil olan vəsaitin təyinatı üzrə istifadə olunması Qaydası"nın 2.1.2-ci yarımbəndinə dəyişiklik edilib.
Dəyişikliklə cərimələrdən daxil olan vəsait yol hərəkətinin nizama salınmasında istifadə olunan işıqforlarla bağlı xərclərin ödənilməsinə də yönəldiləcək. Qaydanın 2.1-1 yarımbəndi isə “Yol hərəkəti haqqında” Azərbaycan Respublikası Qanununun müddəalarının pozulmasına görə fiziki və hüquqi şəxslər tərəfindən ödənilən cərimələrdən daxil olan vəsaitin 25 faizinin Azərbaycan Respublikası Daxili İşlər Nazirliyinin yol patrul xidmətini həyata keçirən və yol hərəkətinin tənzimlənməsinə cəlb olunan əməkdaşlarının aylıq vəzifə maaşlarına əlavənin verilməsi üçün istifadə olunmasını nəzərdə tutur.
Son dövrlərin ən aktual mövzularından biri, bu sahədə fəaliyyət göstərən bəzi vəzifəli şəxslərin, hüquqşünas, mütəxəssis və digər şəxslırin məzuniyyətin məcburi olmaması barədə fikirləridir. Bu barədə olan fikirləri düzgün hesab etmirəm. Belə ki, işçiyə əmək məzuniyyətinin verilməsi Əmək Məcəlləsi İlə məcburidir, bu məcburiyyət bu Məcəllənin bütün maddələrində məzuniyyət barədəolan maddələrində də öz əksini tapıb. Bu hüquq Məcəllədə işçilərin hüququ, işəgötürənin isə vəzifəsi kimi öz əksini tapıb.
Əlbəttə AR-sının Əmək Məcəlləsində işçi ilə işəgötürənin qarşılıqlı razılığı əsasındahəyata keçirilən digər məzuniyyət hüquqları da var, nəzərdə tutulur, məsələn, işçiyə verilə bilən ödənişsiz məzuniyyət hüquqları kimi. Eyni zamanda digər məzuniyyətlərin məcburi olması barədə, məsələn, ödənişli əmək məzuniyyətinin verilməsi. Bu məzuniyyətlər həm də ona görə məcburidir ki, işçilər il ərzində itirdikləri əmək qabiliyyətini bərpa edib, istirahət etsinlər. Məzuniyyət hüququnun məcburi olması barədə sadə bir misal. Əmək Məcəlləsinin 135-ci maddəsinə əsasən, Məcəlləyə uyğun olaraq işəgötürən tərəfindən işçiyə əmək məzuniyyətinin verilməməsi qadağandır. Belə ki:
Azərbaycan Respublikası Əmək Məcəlləsinin 135-ci maddəsinə əsasən, bu Məcəlləyə uyğun işəgötürən tərəfindən işçiyə əmək məzuniyyətinin verilməməsi qadağandır. İşçi müvafiq iş ilində əmək məzuniyyətindən istənilən səbəbdən istifadə etmədikdə ona həmin iş ili (iş illəri) üçün istifadə edilməmiş əmək məzuniyyətinə görə AR-sının Əmək Məcəlləsi ilə müəyyən olunmuş qaydada və məbləğdə kompensasiya ödənilir.
Azərbaycan Respublikası Əmək Məcəlləsinin 144-cü maddəsi: Əmək müqaviləsinə xitam verilməsinin səbəbindən və əsasından asılı olmayaraq işçiyə işdən çıxan günədək hər hansı şərt və ya məhdudiyyət qoyulmadan istifadə etmədiyi bütün iş illərinin əsas məzuniyyətlərinə görə pul əvəzi ödənilməlidir.
Azərbaycan Respublikası İnzibati Xətalar Məcəlləsinin 192.5-ci maddəsinə əsasən: İşçinin məzuniyyət hüquqlarının pozulmasına, işçiyə əmək məzuniyyətinin verilməməsinə, habelə istifadə edilməmiş əmək məzuniyyətinə görə müəyyən edilmiş kompensasiyanın ödənilməməsinə görə-vəzifəli şəxslər min beş yüz manatdan iki min manatadək məbləğdə cərimə edilir.
Azer Quliyev
TEREF
"Elektron ərizə qəbulu həyata keçirən DİM, abituriyentlərə sadə seçim prosesini təqdim etdiyini iddia edir. Amma nəticə? 16-17 yaşlı gənclər bölmə və xarici dil seçərkən səhv etdikdə, düzəliş etmək istəyirlər, amma sistem işləmədiyi üçün bunu edə bilmirlər".
"Cebheinfo.az" xəbər verir ki, bu fikirləri təhsil üzrə ekspert Kamran Əsədov bildirib.
Onun sözlərinə görə, ərizəni ləğv edib yenidən müraciət etmək istəyən abituriyentlər SMS gözləyir, amma sistem mesaj göndərmir:
"Saatlardır gərginlik keçirən onlarla gənc ağlayaraq kömək istəyir. Sual yaranır ki, sistemi istifadəyə verməzdən əvvəl test etmək lazım deyilmi? Əsas məqsəd 45-50 manat rüsum toplamaqdır, yoxsa keyfiyyətli xidmət göstərmək?
Bu yaşda gənclərin psixoloji gərginliyini heç düşünən varmı? Təhsil sistemində illərdir davam edən bu laqeydlik nə vaxta qədər davam edəcək?
Abituriyentlərin haqlı narahatlığı qulaqardına vurulmamalıdır. DİM keyfiyyətsiz sistemləri ilə insanların gələcəyini riskə atmaq əvəzinə, öz işinə ciddi yanaşmalıdır".
2024-cü ilin ilkin məlumatlarına əsasən ölkə iqtisadiyyatında muzdla çalışan işçilərin orta aylıq nominal əməkhaqqı 2023-cü ilə nisbətən 8.1 faiz artaraq 1009,2 manat təşkil edib.
Tribunainfo.az bu barədə Dövlət Statistika Komitəsinə istinadən xəbər verir.
Orta aylıq əməkhaqqının ən yüksək olduğu şəhər Xankəndidir. Belə ki, Xankəndi şəhərində bu göstərici 1 627.2 manat təşkil edib. Digər ikinci ən çox əməkhaqqının olduğu şəhər Bakıdır. Burda orta aylıq əməkhaqqı 1 269.2 manatdır.
Daşkəsən 1 146,3 manat olmaqla 3-cü yerdə, Ağdərə rayonu 939.4 manat olmaqla 4-cü yerdə, Zəngilan 911 manat olmaqla 5-ci yerdədir. Zəngilandan sonra yüksək maaş Şuşa (907.5 manat), Sumqayıt (864.7 manat) və Naxçıvandadır (864.1 manat)
Ölkə üzrə ən aşağı orta aylıq əməkhaqqı Qax, Balakən və Ağdaş rayonlarında qeydə alınıb. 1 yanvar 2025-ci il tarixinə olan statistik rəqəmlərə əsasən Qaxda orta aylıq maaş 539.1 manat, Balakəndə orta aylıq əməkhaqqı 572 manat, Ağdaş rayonunda isə 584.6 manat təşkil edib.
İmişli rayonu, Qızılkənd kəndinin bir qrup veteran və qazi sakini tərəfindən Hurriyyet.az saytının redaksiyasına şikayət məktubu daxil olub. Onların şikayətini olduğu kimi dərc edirik:
“Biz, bir qrup veteran və qazi ailəsi olaraq, şikayətimizin ictimailəşməyini istəyirik.
Kənd sakinlərinin qlobal problemi otlaq və əkin sahələridir. Kənd sakinləri və qazilər olaraq, dəfələrlə İmişli rayon İcra Hakimiyyətinə rəsmi müraciət etmişik. Şikayətimizə baxılmır.
Prezident Administrasiyasında da olmuşuq, onlar şikayətimizi İcra Hakimiyyətinə yönəldir, amma yenə də problemimizi həll edən yoxdur.
Üstəlik, şikayətimizdən sonra İcra başçısının müavini Məmmədov Ruslan Eldar oğlu bizi hədələyir. Halbuki, həmin müavinin özü bizə vəd vermişdi ki, həmin torpaq sahələri sizə veriləcək.
Biz bütün rəsmi qurumlardan kömək istəyirik, xahiş edirik, torpaqlarımızı geri qaytarıb, bizə versinlər.
İcra Hakimiyyətində adımızı “problemli qazilər” qoyublar. Biz haqqımızı tələb edirik, bizə torpaq sahəsi verin, onunla dolanaq”.
Dəfələrlə bu barədə statuslar paylaşmışam. Çox təəssüf ki, bu hallar hələ də davam edir Dəfələrlə bu barədə yazib, izahlar vermişəm.
Bir çox hallarda özünə ziyan vuran da işçinin elə özü olur. Bu gün də belə bir hüququ yardımla əlaqədar mənə müraciət olundu.Üç il əvvəl öz xahişi iıə (təbii ki, işəgötürənin təzyiqi ilə) ərizə yazaraq başqa işə keçən və Əmək müqaviləsinə imza edən işçi 3 il əvvəl işlədiyi işə geri qayıtmaq istəyir,məhkəməyə müraciət etmək üçün hüquqi yardım istəyir. İşçi hesab edirki,başqa işə keçən zaman onu aldadıblar.
Bu mübahisə ilə əlaqədar işçi bilmirki, əvvəla bu mübahisədə iddia müddətini buraxıb, bu növ iddialarla əlaqədar - 1 ay müddətində məhkəməyə müraciət etmək olar. Bu barədə yuxarı təşkilatlara, həmkarlar təşkilatlarına, Dövlət Əmək Müfəttişliyi Xidmətinə, dövlət orqanlarına və sair orqanlara müraciətetmək isə, mediasiya istisna olmaqla, digər hallarda iddia müddətinin axımını dayandırmır.
Digər tərəfdən əgər işçi özü Ərizə yazıb bir işdən digər işə keçibsə, digər vəzifə və ya peşə üzrə əmək müqaviləsi bağlayıbsa, heç bir məhkəmə onu - əvvəlki işinə bərpa edə bilməz. Belə ki, bu əmək müqaviləsi hər iki tərəfin qarşılıqlı iradəsi və ya razılığı əsasında həyata keçirilib.(təzyiq,hədə-qorxu,aldatma da var belə "könüllü razılaşmalarda")Əgər işçi hesab edirsə, bu halda onu aldadıblar və ya təzyiq ediblərsə, bu faktı da sübut etmək vəzifəsi də bu hallarda işçinin üzərinə düşür.
Çox təəssüf ki, bu kimi hallarda işçilər sahə üzrə mütəxəssislər və ya hüquqşünaslarla məsləhətləşmələr apatmadan bu addımı atırlar, sonradan peşman olduqda isə hüquqi tərəfdən həmin işçiyə heç bir kömək etmək mümkün olmur.
Azer Quliyev
TEREF
Artıq bir müddətdir bildirilir ki, “Rossiya seqodnya” beynəlxalq informasiya agentliyinin ölkəmizdə filialı kimi fəaliyyət göstərən “Sputnik-Azərbaycan” və “BBC News Azərbaycanca” bağlanacaq. “Rossiya seqodnya” ölkəmizdə AZƏRTAC-ın Rusiyadakı müxbirinin sayı qədər, yəni bir nəfərlə təmsil olunacaq. Nəzərə alsaq ki, “Sputnik-Azərbaycan”da 40-dan çox Azərbaycan vətəndaşı çalışır, o zaman belə anlaşılır ki, qarşıdakı günlərdə xeyli sayda jurnalist işsiz qalacaq. Maraqlıdır, bu məsələnin ölkənin media siyasətinə məsul qurumlar tərəfindən hansısa formada tənzimlənməsi mümkündür? Həmin jurnalistləri qısa müddətdə hansı formada işlə təmin etmək olar?
Bakupost.az -ın mövzu ilə bağlı sullarına Əməkdar jurnalist, Bakı Dövlət Universitetinin professoru Qulu Məhərrəmli cavab verib.
Q.Məhərrəmli əvvəlcə “Sputnik-Azərbaycan”ın bağlanma səbəbinə aydınlıq gətirib:
““Sputnik-Azərbaycan” Azərbaycanda qeydiyyatdan keçmiş bir media qurumudur, orada çalışanlar da bizim həmvətənlərimizdir, həmkarlarımızıdır və kifayət qədər istedadlı insanlardır. Təəssüf doğuran odur ki, həmin media qurumunun yayım siyasətini orada çalışanlar yox, qurumun rəhbərləri və təsisçiləri müəyyənləşdirir. Müxtəlif dönəmlərdə baş verən hadisələrlə bağlı həmin media qurumunun verdiyi məlumatlar birmənalı şəkildə Azərbaycanın maraqlarına zidd olur. O mənada ki, reallığı, gerçəyi demir, manipulyasiya ilə məşğul olurlar, materiallar anti-Azərbaycan ruhunda hazırlanır. Həqiqət təhrif olunur, məlumatlar doğru-dürüst olmur, jurnalistikanın prinsipləri ilə zidd gəlir”.
Professor daha sonra orada çalışan jurnalistlərin işsiz qalmaması ilə bağlı təkliflərini irəli sürüb: “Nə qədər zərərli, manipulyativ məlumatlar yayılsa belə, “Sputnik-Azərbaycan”da bizim də tanıdığımız, hörmət etdiyimiz peşəkar, savadlı, intellektual jurnalistlər çalışır. Burada çıxış yolu ondan ibarətdir ki, onlar özləri yığılıb bir media qurumu təsis edə bilərlər. Ancaq bu heç də məsələnin həlli deyil. Çünki burada maddi, təşkilati problemlər, ofis məsələsi var. Digər tərəfdən, hökumətin məsələyə sözün yaxşı mənasında müdaxiləsi ola bilər. Bilirsiniz ki, son vaxtlar medianın vəziyyəti acınacaqlıdır, “Turan” kimi informasiya agentliyinin bağlanması, bu istiqamətdə gedən proseslər, medianın məhək daşlarının dağılması, bünövrənin uçması təəssüf doğurur. Ona görə də formalaşmış, yetkinləşmiş jurnalistlərin qorunub-saxlanılması, sözün yaxşı mənasında bizim media resurslarımızın möhkəmlənməsinə xidmət edər. Yaxşı olar ki, bununla bağlı ciddi, fundamental addımlar atılsın. Yaxud da elə bir ağıllı yol tapılmalıdır ki, nə insanlar, nə də Azərbaycan informasiya mühiti bundan zərər çəksin...”
”Bu kimi halların ümumiyyətlə baş verməməsi üçün başqa bir ölkənin media şəbəkəsinin fəaliyyəti necə tənzimlənməlidir” sualına gəldikdə isə Əməkdar jurnalist bunları deyib:
“Ümumiyyətlə bir ölkənin daxilində başqa bir ölkənin media siyasətini gerçəkləşdirən qurumların mövcud olması sərt dönüşlərdə çox ciddi problemlər yaradır. Burada hətta akreditə olunmuş informasiya agentliklərinin taleyi, orada çalışan peşəkar jurnalistlərin vəziyyəti də göstərir ki, bu barədə çox strateji düşünmək lazımdır. Ölkəmizdə fəaliyyət göstərirlərsə belə, doğru-dürüst, Azərbaycana zidd olmayan məlumatların yayılmasını təmin etməlidirlər. Bir mexanizm, qayda, prinsip olmalıdır ki, insanlara zərər verməsinlər.
Vaxtilə media siyasətini müəyyənləşdirən məmurların zamanında “Sputnik-Azərbaycan” kimi başqa ölkələrin maraqlarına xidmət edən media qurumları yaradılırdı və bunun əbədi olacağını düşünürdülər. Ancaq tarix və təcrübə göstərdi ki, ötəri maraqlara bağlı olan düşüncələr əsasında siyasət yeritmək olmaz. Media siyasəti media fəslsəfəsinə, jurnalistikanın prinsiplərinə uyğun reallaşdırılmalıdır ki, böyük bir peşəkar kollektiv təhlükə qarşısında qalmasın”.