Gələn aydan etibarən pensiyalarda iki istiqamətdə artımlar həyata keçiriləcək. Həm minimum pensiya artırılacaq, həm də əmək pensiyaları indeksləşdiriləcək. Prezident İlham Əliyevin imzaladığı “Əhalinin sosial rifahının yaxşılaşdırılması sahəsində tədbirlərin davam etdirilməsi haqqında” sərəncama uyğun olaraq, minimum pensiya məbləği bu ilin fevral ayından 280 manatdan 320 manata çatdırılacaq.

Bunu Milli Məclisin iqtisadi siyasət, sənaye və sahibkarlıq komitəsinin üzvü, deputat Vüqar Bayramov deyib.

O qeyd edib ki, əmək pensiyalarının indeksləşdirilməsi isə “Əmək Pensiyaları” haqqına Qanuna əsasən həyata keçirilir:

“Sözügedən qanuna əsasən, bütün növ əmək pensiyaları əvvəlki ildə ölkə üzrə orta aylıq maaşdakı artım faizinə indeksasiya olunaraq artırılır. Dövlət Statistika Komitəsinin yaydığı məlumata görə, 2024-cü ilin ilk 11 ayında ölkə üzrə orta aylıq əmək haqqı 8.0 faiz artaraq, 996.8 manata çatıb. Bu isə o deməkdir ki, ölkə üzrə ötən ilin yekun əmək haqqı artımının təxminən 8.0 faiz olacağı gözlənilir”.

Deputat əlavə edib ki, bütün bunlar ilə yanaşı, bəzi vətəndaşlarımızın pensiyaları iki dəfə artırılacaq, yəni onların pensiyaları həm indeksləşdirməyə cəlb olunacaq, həm minimum pensiya məbləğinə çatdırılmaq üçün yenidən artırılacaq:

“Məsələn, əgər vətəndaşımız əmək pensiyası hüququnu 01 yanvar 2025-ci il tarixindən öncə qazanıbsa və onun pensiya məbləği 290 manatdır, yəni ki, yeni minumum pensiya məbləğindən (320 manat) azdırsa, bu zaman da onun pensiya məbləği indeksləşdiriləcək və pensiyasına 23.2 manat əlavə olunacaq. Çünki indeksləşdirmə ilə bağlı sənəd hər il fevral ayında imzalansa da, o yanvarın 1-dən qüvvədə olur. Yəni ilin əvvəlindən etibarən, bütün əmək pensiyaları indeksləşdirilir. Amma bizim nümunədə alınan məbləğ – 313.2 manat, yeni minimum pensiya məbləğindən az olduğu üçün həmin rəqəm daha sonra 320 manata çatdırılacaq. Deməli, həmin vətəndaşımızın pensiya məbləğinə həm indeksləşdirmə, həm də birbaşa artım tətbiq olunacaq”.

Böyük Britaniyada 200-dən çox şirkət 4 günlük iş rejiminə keçid edib. Fond rəsmiləri bu tənzimləmənin səmərəliliyi artırmaq və işçilərin həyat keyfiyyətini yaxşılaşdırmaq məqsədi daşıdığını bildiriblər.

Ölkəmizdə isə bu cəhətdən şərtlər bir az fərqlidir. Bizdə nəinki 5, hətta bir sıra müəssisələrdə 6 günlük iş həftəsi mövcuddur.

Bəs Azərbaycandakı müəssisələrin iş qrafikində hər hansısa yenilik, dəyişiklik gözlənilə bilərmi?

İnsan resursları üzrə mütəxəssis İlkin Mirzəzadə sözügedən ehtimalı “Yenisabah.az-la müzakirə edib. Ekspert bildirib ki, hazırkı vəziyyətdə bu, mümkün deyil:

“Hazırda biz 4 günlük iş rejiminə bütün müəssisələrdə keçə bilmərik. Pilot olaraq bəzi dövlət qurumları və müəssisələr yavaş-yavaş buna keçə bilər. Amma burada bir şeyi nəzərə almaq lazımdır. İstehsalat müəssisələri, müəyyən sektorda fəaliyyət göstərən kafe, restoran, otel və digər şəbəkələri sözügedən rejimə tam şəkildə keçə bilməz. Həmin iş yerləri 6 günlük qrafiklə çalışdığı üçün nəinki 4, heç 5 günlük iş rejiminə keçid də mümkün görünmür”.

İ.Mirzəzadə yalnız müstəqil fəaliyyət göstərən şirkət və qurumların belə bir dəyişikliyə gedə biləcəyini vurğulayıb:

“Hansı müəssisənin xaricdən gəlirləri varsa və bu məqam onlar üçün xüsusi bir əhəmiyyət kəsb etmirsə, onlar üçün həmin qrafik rahatlıqla uyğundur. Lakin elə iş yerləri də var ki, yerli müəssisələrdə çalışır və qrafik 5 günlükdür. Həmçinin, dövlət qurumları, eyni zamanda banklar da 5 günlük rejimdə fəaliyyət göstərir. 4 günlük iş həftəsinə keçid həmin qurumların səmərəliliyini azaldacaq. Alternativ olaraq, hibrid yanaşma təklif edilə bilər. İş qrafiki müəyyən dərəcədə təkminləşdirilə, hər bir işçi müəyyən vaxta gələ bilər. Yaxud iş qrafikinin saatında müəyyən dəyişikliklər oluna bilər. Gün ərzindəki iş saatlarını 1 saat azaltmaqla 35-ə salmaq olar. Bu da 4 günlük iş qrafikinə oxşar olacaqdır”.

Bəzən bir sıra şirkət və müəssisələrdə əməkhaqqının gecikdirilməsi kimi neqativ hallar müşahidə edilir. Hətta elə iş yerləri var ki, maaş gecikməsinə mütəmadi rast gəlindiyindən bunu normal hal kimi qəbul kimi edirlər. Belə olan halda işçinin hüquqları nədən ibarətdir?

Hüquqşünas Hikmət Əliyev işçinin gecikdirilən hər günə görə məhkəmədə iddia qaldıraraq kompensasiya tələb etmə hüququ olduğunu vurğulayıb.

O bu barədə "Xəbərin olsun" verilişinə açıqlaamsında bildirib:

"Əmək məcəlləsinə əsasən, işə götürən tərəf işçinin əməkhaqqını vaxtında və tam ödəmək öhdəliyi daşıyır. Əməkhaqqının gecikdirildiyi hər gün üçün isə məhkəmədə iddia qaldırmaqla ağılabatan həddə kompensasiya tələb etmək mümkündür".

Hər gecikdirilən gün üçün isə işçiyə əməkhaqqının bir faizi ödənilməldir. Bu problem Əmək Məcəlləsinin "Əmək Mübahisələri" bölməsində nəzərdə tutlan qaydada həll edilir.

Ətraflı videoda:

“Azəriqaz” İstehsalat Birliyinin 2024-cü il dekabrın sonlarında çoxlu sayda işçini ixtisar etdiyi bildirilir.

“Azəriqaz”ın “Təmiz Qaz” Qapalı Səhimdar Cəmiyyəti ilə bağladığı müqaviləyə dəyişiklik etməsi podratçı şirkətin 500-dən artıq əməkdaşının işsiz qalmasına səbəb olub.

“Azəriqaz” İB “Təmiz Qaz” şirkəti ilə yerüstü qaz kəmərlərinə texniki baxışın keçirilməsi, qaz tənzimləyicilərin yoxlanılması və sazlanması, yerüstü siyirtmələrə texniki baxışın aparılması yönündə 2021-ci ildə bağladığı satınalma müqaviləsinə bu ildən dəyişiklik etməyi qərara alıb.

Bu əməliyyat üzrə xərcləri optimallaşdıraraq podratçı vasitəsilə deyil, öz kadr potensialı ilə icrasına qərar verib.

Hətta birlik tərəfindən bu barədə ötən il noyabrın 29-da “Təmiz Qaz” QSC-yə məktub ünvanlanıb.

Məktubda orta və aşağı təzyiqli (bir pillə iki pillə) yerüstü qaz kəmərlərinə və onların üzərində olan bütün növ qurğu və avadanlıqlara göstərilən texniki baxışın 2025-ci ilin yanvarın 1-dən etibarən dayandırılması bildirilib.

Texniki baxış xidmətlərinin sifarişçi tərəfindən ləğv edilməsindən sonra bilavasitə həmin xidmətlər üzrə paytaxtda və bölgələrdə işə götürülən işçilərə bu barədə bildiriş təqdim olunub.

Daha sonra isə Əmək Məcəlləsinin 70-ci maddəsinin “b” bəndinə əsasən ixtisar ediliblər.

“Təmiz Qaz” 2014-cü ildən başlayaraq “Azəriqaz” İB-nin sifarişi əsasında respublikanın 68 rayon və şəhərində mövcud olan qaz təsərrüfatına texniki baxışın keçirilməsi və qaz sızmalarının aşkar edilməsi işlərini aparır.

İllər ərzində şikrətlə bu yöndə bağlanılan müqavilə yenilənib, hətta “Təmiz Qaz”a həvalə edilən işlərin sayı artırılıb.

2017-ci ildən şirkət “Azəriqaz”ın sifarişi əsasında məişət qaz sayğaclarına daxili və xarici metroloji texniki baxışın keçirilməsi, uyğunsuzluqların aşkar edilməsi və yeni sayğacla əvəz edilməsi işlərini həyata keçirir.

2018-ci ildən başlayaraq SOCAR Qaz İxrac İdarəsinin sifarişi əsasında yeraltı magistral qaz kəmərlərinə və qaz kranlarına texniki baxışın keçirilməsi və qaz sızmalarının aşkar edilməsi işlərini görür. Yəni dövlət qurumu ilə şirkətin əməkdaşlığı 11 ildir davam edir.

Zamanında “Azəriqaz”ın milyonluq tenderini qazanan “Təmiz Qaz”ın əsas şuarı texniki baxış işlərinin həyata keçirilməsi üçün yüksək peşəkarlığı olan və xarici mütəxəssislər tərəfindən təlim alan işçilərinin olması idi.

“Təmiz Qaz”ın podratçılığını etdiyi işləri bundan sonra sifarişçinin özü – “Azəriqaz” həyata keçirəcək.

“Əmək Məcəlləsinin tələblərini pozanlar müvafiq məsuliyyətə cəlb edilməlidir”

Hüquq müdafiəçisi, Neftçilərin Hüquqlarının Müdafiə Təşkilatının sədri Mirvari Qəhrəmanlı Meydan TV-yə bildirib ki, işçilərin sayının və ya ştatların ixtisar edilməsi ilə əlaqədar olaraq işçilərin sərbəstləşdirilməsi, müvafiq həmkarlar ittifaqı orqanlarına qabaqcadan (azı 3 ay əvvəl) yazılı məlumat verməklə, işçilərin hüquqlarının və mənafelərinin gözlənilməsi barədə onlarla danışıqlar aparılmaqla həyata keçirilməlidir.

O deyir ki, “İşçilərin sayının azaldılması və ya ştatların ixtisarı” əsası ilə işçilərlə bağlanmış əmək müqaviləsinin ləğv edilməsi, əmək münasibətlərində ən mühüm və ağrılı məqamlardan biridir:

“İxtisar- ilk növbədə öz iş yerini və ya əməkhaqqını itirən işçinin gözləmədiyi halda işsiz və çətin vəziyyətdə qalmasıdır. “İşçilərin sayının azaldılması və ya ştatların ixtisarı” əsası ilə işçi bağlanmış əmək müqaviləsinin – qanunla nəzərdə tutulan qaydada ləğv etmək kimi işəgötürənin hüquq və səlahiyyəti var. Lakin bu əsasla əmək müqaviləsini ləğv edərkən bütün hallarda işəgötürən Əmək Məcəlləsinin 70, 71, 77, 78, 79, 80 və digər maddələrinin tələblərinə əməl etməlidir. İşçilərin sayı və ya ştatları ixtisarı üçün ən vacib amil hüquqi əsasların olmasıdır”.

Hüquq müdafiəçisi deyir ki, ştatların ixtisarı zərurəti müəssisədə iş və xidmətlər azaldıqda və ya qurtardıqda, həmin ştatlara ehtiyac qalmadıqda, yeni texnika və texnologiyaların tədbiqi ilə əlaqədar həmin ştatlara ehtiyac qalmadıqda, idarə və ya müəssisənin maliyyə vəziyyətinin ağır olması və sair hallarda yarana bilər.

“Qeyd etdiyim əsaslarla işçilərlə bağlanmış əmək müqaviləsinin ləğvinin zərurəti bütün hallarda işəgötürənin əmri və ya sərəncamı ilə əsaslandırılmalı və rəsmiləşdirilməlidir. Əgər ləğv olunmuş ştat və ya ştatlara, bu işçinin yerinə qısa müddətdən sonra və heç bir əsas olmadan digər işçi vəya işçilər qəbul edilisə, bu həmin müəssisələrdə – ştatların ixtisarının formal və ya qərəzli aparılmasını təsdiq edir”, – Mirvari Qəhrəmanlı deyir.

Qəhrəmanlı əlavə edir ki, işçilərin sayının azaldılması və ya ştatların ixtisarını – formal və qərəzli aparan, işçilərin əmək müqaviləsini ləğv edən işəgötürənlər Əmək Məcəlləsinin 310-cu maddəsində nəzərdə tutulan qaydada maddi, intizam, inzibati və cinayət məsuliyyəti daşıyırlar:

“İşçilərin sayının azaldılmasının və ştatların qanunsuz ixtisarının həyata keçirilməsinin qarşısı, həmkarlar ittifaqı təşkilatı tərəfindən də alına bilər. İşçi ilə bu əsasla əmək müqaviləsinin ləğvi edilməsi üçün həmkarlar ittifaqı təşkilatının razılığı alınmalıdır. Həmkarlar ittifaqı təşkilatı isə qanunsuz həyata keçirilən bu ixtisarların qarşısını almaq üçün işçi ilə bağlanmış əmək müqaviləsinin ləğvinə razılıq verməyə bilər”.

Onun sözlərinə görə, işçilərin sayının azaldılması və ya ştatların ixtisarı əsası ilə işçilərlə bağlanmış əmək müqaviləsinin ləğvi zamanı Əmək Məcəlləsinə (78-ci maddəsi) uyğun olaraq və nəzərdə tutulan qaydada işçilərin peşəkarlığı xüsusi olaraq qiymətləndirilməlidir:

“Bu zaman işçinin peşəkarllığı, peşə üzrə ixtisası, əmək funksiyası və vəzifələrinin yerinə yetirmə bacarığı, işə davamiyyəti, bilik və təhsili, kollektivdə nüfuzu, təltif olunması, sertifikatı, mükafatları, intizam məsuliyyətinə cəlb olunması və sair hallar üzrə müqayisə aparılmalı və bütün işçilər üçün ümumi kriteriyalar müəyyən olunmalıdır. İşçilərin sayının azaldılması və ya ştatların ixtisarı əsası ilə işçilərlə bağlanmış əmək müqaviləsinin ləğvi zamanı Əmək Məcəlləsində (78 və 79-cu maddə) nəzərdə tutulan qaydada işçilərin işdə saxlanılması üçün qanunla nəzərdə tutulan güzəşt və ya təminatları, bu zaman işçilərlə bağlanmış əmək müqavilələrinin ləğv edilməsini qadağan edən hallar nəzərə alınmalıdır”.

Mirvari Qəhrəmanlı deyir ki, Əmək Məcəlləsinə uyğun olmayan qanunsuz ixtisarlarla bağlı işçilərin məhkəməyə müraciət etmək hüquqları var:

“Lakin bu qanunsuzluğun aradan qaldırılmasını işəgötürəndən tələb etmək ilk növbədə əmək qanunvericiliyinə ictimai və dövlət nəzarətini həyata keçirməli olan həmkarlar ittifaqları təşkilatlarının və Dövlət Əmək Müfəttişliyi Xidmətinin vəzifəsidir. İşçilərin sayının azaldılması və ya ştatların ixtisarı əsası ilə işçilərlə bağlanmış əmək müqaviləsinin ləğvi əsaslı və qanuni olmalıdır. Əmək Məcəlləsinin bu tələblərini pozanlar isə müvafiq məsuliyyətə cəlb edilməlidir”.

Bakı şəhərinin mərkəzi yerlərində tez-tez rast gəldiyimiz obyektlərdən biri də lombardlardır. Banklara üz tutub kredit götürə bilməyən və yaxud da rəsmi iş yerləri olmayan şəxslər lombardlara axışır. Bu gün lombardların əhali arasında populyarlığının əsas səbəbi əlçatan olmasıdır. Təcili vəsaitə ehtiyacı olan şəxslər hər hansı qiymətli bir əşyanı lombarda girov kimi təqdim edib istədiyi məbləği ala bilirlər.
Burada müştərilərdən rəsmi gəlir yerləri tələb olunmur. Bankalardakı sənədləşmə işləri lombardların fəaliyyətinə geniş imkanlar yaradır. Bəs lombardların təqdim etdiyi kredit faizləri nə qədərdir və şərtlər nədən ibarətdir. Əhalini buraya gəlməyə daha nələr sövq edir.
Musavat.com-un əməkdaşı bir neçə lombard kimi fəaliyyət göstərən ofisdə olub, bu şərtlərlə tanış olub.
Bu işlərlə məşğul olan sahibkar söhbət zamanı bildirib ki, kreditləri aylıq 4-5 faizlə verirlər. Onun sözlərinə görə, borcun əsas məbləği azaldıqca faizlər də azalır:
“4 qramlıq qızıla 300 manat pul veririk. 300 manata hər ay 12 manat faiz alırıq. Faizdən əlavə əsas borcdan müəyyən qədər ödəyən vətəndaşların faizi də azalır. Banklarda isə hər aya bölünmüş faiz dəyişmir. Sən tutaq ki, qızılını verib lombarddan 5 min manat pul götürmüsən və bir ay ərzində onu qaytarmaq istəyirsən, bu zaman 5 minə 4 faizdən 200 manat hesablanır. Beləliklə, 5200 manatı ödəyib qızılını geri ala bilirsən. Bankda isə bu məbləği 12 aya bölüblərsə, bu müddətdə pulunu alandan sonra qiymətli əşyan özünə təhvil veriləcək. Bank uzun müddətli ödənişlər üçün sərfəlidir. Məsələn, mənim banka 35 min manat kredit borcum var. Onu bir neçə il ərzində verəcəyəm. Doğrudur, 2-4 min arası pul itirəcəyəm, amma uzun müddətli olması işimə yarayır. Bəzən deyirlər ki, guya lombardlarda 18-20 faizlə kredit verilir. Bu real deyil. Bizdə kredit müddətsiz verilir”. Gecikmə olanda günə 0,10 qəpik cərimə yazılır. Çalışırıq ki, daimi müştərilərimizi itirməyək. 4-5 minə qədər kredit veririk”.
Digər lombard işlədən xanım bildirir ki, onlara müraciət edən zaman şəxsiyyət vəsiqəsindən başqa heç bir sənəd tələb olunmur:
“Buna görə də insanlara bizdən pul götürmək daha asandır. Gecikmə olan zaman isə 2 ay gözlənilir, 2 aydan sonra hər 10 günə ümumi məbləğin 1 faizi dəyərində cərimə yazılır. 1000 manatlıq qızıl qoyan şəxs iki aydan sonra ilk 10 gün ərzində də ödəniş etmirsə, ona 10 manat cərimə yazılır. İkinci 10 gün ərzində isə bu məbləğ 20 manat olur. Bizim bir müştərimiz var idi, ona 500 manat pul vermişdik. O hər ay faizi ödəsə də əsas borc məbləğini ödəyə bilmirdi, beləliklə, 500 manata görə o bizə 1500 manatdan çox ödəyib. 2018-ci ildən indiyə kimi faiz ödəyir. Hələ də 500 manatı gətirib qızılını götürə bilmir”.
İqtisadçı Natiq Cəfərli deyir ki, lombardlarla vətəndaşlar arasında fərdi müqavilələr bağlanır və bu çərçivədə fəaliyyət göstərilir. Buraya dövlətin müdaxiləsi demək olar ki, yoxdur, sadəcə olaraq mülki müqavilədə ümumi müddəalar qeyd olunur.
“Vətəndaşa təcili pul lazım olanda onlar lombardlara daha çox müraciət edirlər. Çünki orada prosedur qaydaları daha sadədir. Eyni zamanda banklarda kredit tarixçəsi anlayışı yaranıb. Onlar müştərilərin kredit tarixçəsini bir-biri ilə bölüşürlər. Kredit tarixçəsi yaxşı olmayan insanlara banklar imtina verəndə onlar lombardlara üz tuturlar. Lombardlar isə bu vəziyyətdən istifadə edib daha ağır şərtlər və faizlərlə vətəndaşlarla müqavilə bağlayırlar. Müqavilədə sığorta məsələsi də qeyd olunmalıdır. Məsələn yanğın baş verərsə, vətəndaşın dəyərli əşyası orada məhv olarsa, ona dəyən zərər lombard tərəfindən ödənməlidir. Çox zaman sığorta haqqı ödənilməsin deyə lombardlar bundan vaz keçirlər. Əhali çox zaman müqavilələri oxumadan imzalayır və nəticədə fors-major situasiyada məsuliyyət vətəndaşın üzərində qalır”.

Xəbər verdiyimiz kimi, İnzibati Xətalar Məcəlləsinə edilən son dəyişikliklərdən sonra tütün məmulatların tullantılarının ətraf mühitə atılmasına görə cərimə məbləği 6 dəfə artırılaraq 50 manatdan 300 manata çatdırılıb.

Artıq bu qadağanın tətbiqinə başlanılıb.

Belə ki, son günlər paytaxtın Səbail, Yasamal, Nəsimi, Xətai, Nizami rayonlarında küçə və parklarda siqaret çəkənlərə qarşı reydlər keçirilib. Sakinlərin sözlərinə görə, onlar 30, 40 və 50 manat civarında cərimələniblər.

Qeyd edək ki, qanunvericiliyə görə, bu ərazilərdə siqaret çəkmək qadağandır:

- təhsil və tərbiyə müəssisələri, onların əraziləri;

- səhiyyə, reabilitasiya və sanatoriya-kurort müəssisələri, onların əraziləri (açıq məkanlar və xüsusi ayrılmış qapalı yerlər istisna olmaqla. Belə yerlərə dair tələblər müvafiq icra hakimiyyəti orqanı tərəfindən müəyyən olunacaq);

- mülkiyyət növündən və təşkilati-hüquqi formasından asılı olmayaraq bütün müəssisə, idarə və təşkilatlar, iş yerləri (açıq məkanlar və xüsusi ayrılmış qapalı yerlər istisna olmaqla);

- idman yarışları və başqa kütləvi tədbirlərin keçirildiyi zallar;

- restoranlar, kafelər, barlar daxil olmaqla, ictimai-iaşə obyektləri (açıq məkanlar və xüsusi ayrılmış qapalı yerlər istisna olmaqla)

- ticarət obyektləri;

- məişət obyektləri;

- sosial xidmət müəssisələri;

- yerləşdirmə vasitələri (tütün çəkənlər üçün mehmanxanalarda otaqlar və xüsusi yerlər ayrılmasına icazə verilir);

- teatr və kinoteatrlar, sirk binaları, sərgi və nümayiş salonları, oxu zalları, kitabxanalar, muzeylər, habelə digər mədəniyyət obyektləri;

- uşaq meydançaları;

- yerüstü qapalı və yeraltı piyada keçidləri;

- müntəzəm şəhərdaxili (rayondaxili), şəhərlərarası (rayonlararası) və beynəlxalq marşrutlar üzrə hərəkət edən avtobuslar, sərnişin daşımaları üzrə ümumi istifadədə olan avtomobil nəqliyyatı vasitələri və taksi minik avtomobillər;

- metropoliten stansiyalarının vestibülləri, keçidləri, platformaları və vaqonları;

Eyni zamanda, qanunda göstərilir ki, mülkiyyət növündən və təşkilati-hüquqi formasından asılı olmayaraq, bütün müəssisə, idarə və təşkilat rəhbərləri tütün çəkmək üçün xüsusi yerlər ayrılmasını, bu yerlərdən kənarda tütün çəkilməsinin qadağan olunmasını, yuxarıda sadalanan qadağan olunmuş yerlərdə “tütün çəkmək qadağandır!” yazısının və ya işarəsinin olmasını təmin etməlidir.

Maraqlıdır, bəs niyə şəhərdə siqaret çəkilməsi qadağan olunan yerlərin siyahısı var, amma siqaret çəkməyin icazə verildiyi yerlər müəyyən olunmayıb?

Məsələ ilə bağlı Bakı Şəhər İcra Hakimiyyəti ilə əlaqə saxladıq.Qurumun mətbuat xidmətinin rəhbəri Mətin Hüseynov Bakupost.az -ın sorğusuna cavab olaraq bildirdi ki, bu, onların səlahiyyətlərinə aid deyil:

Praktikada bir çox hallarda işəgötürənlər: bu vəzifələrdən yayınır, müxtəlif əsassız bəhanə və səbəblərlə işçilərin bu hüquqlarını təmin etməkdən çəkinirlər, xüsusən də ağır, xroniki xəstə və əlil işçilərə qarşı.
İşçilərin: mənzil şəraitinin,özü-ailə üzvlərinin tibbi müayinə, müalicə və dərman xərcləri və sosial - məişət şəraitinin yaxşılaşdırılması üçün işəgötürəndən müvafiq sosial yardımlar almaq üçün hansı hüquqları vardır?
Bu hüquqlar çox hallarda yerinə yetirilməsə də, əmək qanunvericiliyində nəzərdə tutulur.
Azərbaycan Respublikasının Əmək Məcəlləsi və digər qanunvericilikdə bu barədə işçilərin hansı hüquqları nəzərdə tutulur?
1. İlk olaraq bu faktı bildirmək istəyirəm ki, Azərbaycan Respublikasının Əmək Məcəlləsi və digər əmək qanunvericiliyində işçilərüçün nəzərdə tutulan əmək hüquqlarını yerinə yetirməyən işəgötürənlər üçün: maddi, mənəvi, inzibati və cinayət məsuliyyəti nəzərdə tutulur.
2. İşçilərin qeyd olunan bu hüquqları əsasən aşağıdakı qaydada tənzimlənir:
Azərbaycan Respublikasının Əmək Məcəlləsi
Müəssisələrin Nizamnaməsi(Əsasnaməsi) ilə
Tərəflər arasında bağlanan Əmək müqaviləsi
Tərəflər arasında bağlananKollektiv müqavilə ilə və ya Sazişlərlə.
İşçilərin icbari tibbi sığortası Haqqında Azərbaycan Respublikası Qanunu ilə.
Müəssisənin normativ xarakterli əmr və ya qərarları.
Maddi yardım haqqında əsasnamələr və sair.
3. Mənzil şəraitinin, özü və ya ailə üzvlərinin sosial və məişət şəraitinin yaxşılaşdırılması üçün işçilərin, işəgötürəndən müvafiq sosial yardımlar almaq hüququ da vardır, öz peşə və ya vəzifələrinə uyğun olaraq əmək haqqı, əlavə ödəniş və mükafatlar almaq.
4. Hər il Əmək Məcəlləsində nəzərdə tutulan minimum müddətdən az olmayan ödənişli əsas məzuniyyətdən əlavə: sosial, ödənişsiz, təhsil məzuniyyətlərindən istifadə etmək.
5.İşəgötürən tərəfindən qanunlarla müəyyən olunmuş qaydada məcburi sosial sığorta və icbari tibbi sığorta, işsizlikdən sığorta, əmək xəsarəti ilə əlaqədar icbari sığorta olunmaq, habelə hər hansı başqa növ digər sığorta qaydalarından istifadə etmək.
6. Sosial müdafiə üzrə müavinətlərdən və güzəştlərdən, sosial sığorta hüququndan istifadə etmək.
7. İşsizliyə görə qanunvericiliklə müəyyən olunmuş dövlət təminatını almaq.
8. İşəgötürən tərəfindən bağlanmış kollektiv müqavilə və sazişlərdə: işçilər üçün güzəşt və təminatlar qəbul etmək, maddi yardım göstərmək barədə şərtlər qəbul etmək,onun şərtlərinə, onlarda nəzərdə tutulmuş güzəşt və öhdəliklərə əməl etmək.
8. İşçilərin əmək, maddi, sosial və ya məişət şəraitinin, onların özü, ailəsinin rifah halının yaxşılaşdırılması üçün müəssisənin əsasnaməsinə (nizamnaməsinə) və kollektiv müqaviləyə müvafiq olaraq zəruri tədbirlər görmək.
9. “Məşğulluq haqqında” Azərbaycan Respublikası Qanununda nəzərdə tutulan vəzifələrin həyata keçirilməsini təmin etmək
10.İşəgötürən tər-dən: “Əlilliyi olan şəxslərin hüquqları haqqında” AR-sı Qanununa uyğun olaraq əlilliyi olan şəxslərin digər şəxslərlə bərabər səviyyədə əmək fəaliyyəti ilə məşğul olmasını təmin etmək.
11. İşçilərin icbari tibbi sığortası üzrə sığorta hüquqiunu təmin etmək, sığorta haqlarının “Tibbi sığorta haqqında” AR-sı Qanununa uyğun olaraq vaxtında və tam həcmdə ödənilməsini təmin etmək.
12. Nəzərə almaq lazımdır ki, işçilər üçün nəzərdə tutulan bu hüquq, güzəşt və ya təminatlar işçilər üçün-hüquq, işəgötürənlər üçün isə - vəzifədir.
Azer Quliyev
TEREF

Azərbaycanda qadınlara kişilərdən az maaş verilib.

Son rəsmi statistikaya görə, muzdla işləyən qadınların ortaaylıq əməkhaqqı 735 manat olduğu halda, kişilər üzrə bu göstərici 31 faiz daha çox - 1 069 manat təşkil edib.

Ən böyük fərq isə peşə, elm və texniki fəaliyyət sahələrindədir. Belə ki, bu istiqamətlərdə işləyən qadınların məvacibi qarşı cinslə müqayisədə 2 dəfə az olub. Ən az fərq isə təhsil sahəsindədir. Bu sahədə kişilərə qadınlardan 14 faiz çox əməkhaqqı ödənilib.

Maraqlıdır, maaşlar cinsə görə müəyyən olunmadığı halda kişilər niyə qadınlardan çox maaş alırlar?

Sosioloq Üzeyir Şəfiyev kişilərin qadınlardan daha çox əməkhaqqı almalarının işin çətinliyi ilə bağlı olduğunu deyir:

"Əmək sahəsində "pozitiv", qadınların xeyrinə ayrı-seçkilik mövcuddur. Qadın əməyi ilə kişi əməyinin çətinliyi arasında fərqlər var. Əməkhaqqının az olması gender ayrı-seçkiliyinə görə deyil. Çətin iş şəraitinə görə kişilər qadınlardan daha çox maaş alırlar".

Kişilərlə qadınlar arasındakı maaş fərqi bütün sahələri əhatə edir. Fərqin aradan qaldırılması məqsədilə Nazirlər Kabineti tərəfindən 2023-cü ildə təsdiq edilən Qərarla qadın əməyi qadağan olunan peşə və iş yerlərinin sayı 674-dən 204-ə endirilib. Üstəlik, qadağan edilən peşə və iş yerləri bütün qadınlara deyil, yalnız hamilə və ya bir yaşınadək uşağı olanlara aiddir.

Daha ətraflı Baku TV-nin videomaterialında: