 |
|
|
Şahramanyanın Xankəndidə verdiyi “artsaxın ləğvi” qərarını İrəvanda qüvvədən salmasına sərt reaksiya verilməklə nöqtə qoyuldu; bunun ardınca separatçıların ofisi də bağlanacaqmı...
İrəvana qaçan keçmiş xunta başçısı Samvel Şahramanyan əski parçası sayılan “fərman” imzalayıb və bununla da “artsaxın ləğvi haqqında” 2023-cü il sentyabrın 26-da imzalanmış qərarı qüvvədən salıb. “Yeni Müsavat” məlumat verir ki, bu barədə hüquqşünas Roman Yeritsyan öz feysbuk səhifəsində yazıb.
Ermənistanın baş nazirinin aparat rəhbərinin müavini Taron Çaxoyan Şahramanyanın qərarına sərt reaksiya verib. Onun sözlərinə görə, “Ermənistanda başqa heç bir dövlət yaradıla bilməz və başqa dövlətin ləğvi haqda qərar ləğv edilə bilməz”.
Çaxoyan bildirib ki, Şahramanyanın verdiyi bəyanatların Ermənistanda heç bir hüquqi qüvvəsi yoxdur: “Çünki ləğv edilmiş dövlət yalnız öz ərazisində bərpa oluna bilərdi. Lakin bu baş vermədi. Amma Ermənistan Respublikasının ərazisində bu mümkün deyil”.
Çaxoyan mifik dövlətçiliyi “öz kabinetindən” idarə olunan bir şey kimi qəbul edənləri kəskin tənqid edib: “Əks təqdirdə, ”artsax"ın ləğvinə imza atan və dövlətə öz kabinetinin məntiqi ilə yanaşanlar bir gün Latın Amerikasında və ya Afrikada başqa bir dövlət yaradacaq və ya ləğv edəcəklər", - deyə o, istehza ilə vurğulayıb.
Erməni mediası bununla bağlı yazıb ki, beləcə, Paşinyan hakimiyyəti uydurma “artsax”a münasibətdə öz rəsmi mövqeyini təsdiqləyib: “Artsax”ın ləğvi məsələsi artıq yuridik olaraq bağlanıb və Şahramanyanın öz qərarını ləğv etmək və ya Ermənistan ərazisində hansısa varis yaratmaq cəhdlərinin heç bir hüquqi əsası yoxdur və bu, siyasi manipulyasiya kimi qəbul edilir", - şərhdə vurğulanır.
Rəsmi İrəvanın bu mövqeyini hakimiyyətin separatçı ünsürlərə qarşı son və həlledici həmləsi saymaq olarmı? O halda, yəni Paşinyan hökumətinin prinsipial mövqeyinin davamı kimi İrəvanda separatçıların ofisi də bağlanacaqmı? Ümumiyyətlə, hakimiyyətin revanşist-separatçılara qarşı sərt davranışın səmimiyyətinə inana bilərəkmi?
Bu arada “Hraparak” qəzetinin yazdığına görə, bir qrup separatçı Şahramanyanla görüşüb və ondan fikrini soruşub. Lakin o, növbəti “seçki”lərdə “namizəd” olmayacağını bildirib. Başqa “namizəd”lərin isə adlarının siyahı şəklinə salınaraq, təqdim edilməsini istəyib. Lakin belə birinin hələ üzə çıxmadığı qeyd edilib.
Bundan başqa, separatçılar yenidən Qarabağa “qayıdış” nağıllarını gündəmə gətirməyə başlayıblar. Onlardan biri Artak Beqlaryan bildirib ki, bunun üçün bir neçə mərhələni keçmələri lazımdır. Onun sözlərinə görə, hazırda əsas vəzifə Ermənistanı gücləndirməkdir. “Yəni qısaca desək, bizim güclü inkişaf etmiş Ermənistan Respublikamız olmalıdır”.
O qeyd edib ki, bütün erməni xalqının milli ideologiyası, milli elitası və buna əsaslanan effektiv idarəçiliyi olmalıdır. “Bunun əsasında əminəm ki, zaman keçdikcə biz də Qarabağa qayıda bilərik. Əminəm ki, Qarabağın qaytarılması mümkündür. Bu, zaman məsələsidir. İstər bir neçə ildən, istərsə də onilliklərdən sonra”.
Separatçılar hələ çox belə nağıllar uydurub, vaxtilə taladıqları və istismar etdikləri Qarabağı və ermənilərə “xəyal plov” yedirtməyə çalışacaqlar. Amma arzuları heç vaxt çin olmayacaq. Separatçı Nahapet Sarkisyan bildirib ki, Balasanyan, Şahramanyan və digərləri Qarabağda talançılıqla məşğul olublar. Onun sözlərinə görə, bu gün onların özlərini “qəhrəman” kimi təqdim etmələri Qarabağdan köçmüş ermənilərə təhqirdir. “Biz onların korrupsiya əməlləri və talançılıq fəaliyyəti ilə araşdırma aparacağıq”.
Göründüyü kimi, bu separatçı tör-töküntüləri həm bir-birini ittiham edir, həm utopik arzular qurur, həm də artıq mövcud olmayan qondarma qurumun fəaliyyətini bərpa qərarları verir. Bu vəziyyətdə isə Paşinyanın ofisindən səslənən bəyanatdan sonra İrəvanın növbəti addımlarının atılması gözlənilir.
Qabil Hüseynli
Professor Qabil Hüseynlinin “Yeni Müsavat”a bildirdiyinə görə, Azərbaycan Ermənistan qarşısında məsələ qaldırmalıdır. “Bakı İrəvandan tələb etməlidir ki, separatçıların bu kimi bütün hərəkətlərinə qadağa qoyulsun, ofis verilməsin, toplaşa bilməsinlər. Bu şəxslər artıq mifik fikirlərdən oyanıb Ermənistanda yaşamağa öyrəşməli, iş tapmalıdırlar. Şahramanyan kimi qorxaqların indi Ermənistanda hansısa qərar verməsi birbaşa bu ölkənin sülh prosesinə zərbədir. Paşinyan Qarabağın Azərbaycana aid olduğunu söyləyir, sülh mətni razılaşdırılıb, amma İrəvanda ərazi iddiaları irəli sürən tör-töküntülər fəaliyyət göstərirlər. Buna dərhal son qoyulmalıdır. Çünki daha əvvəl spiker Simonyan onların fəaliyyətini Ermənistan dövlətçiliyi üçün təhdid adlandırıb. Paşinyan da bəyan edir ki, real Ermənistan qurulmalıdır. Belə vəziyyətdə isə hansısa oyunların qurulması, cəfəng ideyaların irəli sürülməsi yalnız Ermənistana ziyandır”.
Professor hesab edir ki, onların İrəvandakı fəaliyyəti Azərbaycana təhlükə yaratmır, lakin Ermənistana sülh yolunda, Ankara və Bakı ilə normallaşma prosesində bir əngəldir: “Biz Xankəndidə separatizmi məhv etmişik. Ordumuz antiterror əməliyyatı nəticəsində separatçı ünsürləri darmadağın edib, onların rəhbərlərinin bir hissəsi Bakıda mühakimə olunur, qanun qarşısında cavab verirlər. Bundan əlavə, bu qüvvələrin yenidən Qarabağa yerləşməsi, burada qondarma rejim qurmaq planları mümkün deyil. Buna nə onların gücü var, nə dövlətimiz imkan verər. Ona görə də İrəvanda oturub evcik-evcik oynayanlar ürək bulandırırlar. Bundan da Paşinyan hakimiyyəti narahat olmalıdır. Çünki biz Ermənistandan ərazi iddialarına son qoymağı tələb edirik, Konstitusiyadan çıxarılmasını gözləyirik, bu yandan isə ərazi iddiası ilə separatçılar yeni proses başlamağa cəhd göstərirlər. Güman edirəm ki, Çaxoyanın bu açıqlaması növbəti addımların atılmasına gətirib çıxaracaq. Paşinyan da bunu dərk edir”.
Q.Hüseynlinin fikrincə, separatçıların fəallaşmasının bir səbəbi də beynəlxalq ictimaiyyətin diqqətini cəlb etmək, bəzi Avropa fondlarından Qarabağdan könüllü getmiş “qaçqınlara yardım” adı ilə qonorar qoparmaq hiyləsidir: “Ancaq Paşinyan hökuməti seçim etməlidir. Əgər bu oyunlara son qoyulmasa, sərt və radikal qərarlar verilməsə, deməli, sülhdə səmimi deyil, separatçıların fəaliyyətində maraqlı tərəfdir. Çaxoyanın bu açıqlamasından sonra biz növbəti addımların atılmasını gözləyəcəyik. Eyni zamanda, rəsmi Bakı İrəvana bu məsələlərlə bağlı xəbərdarlıq etməlidir. Yəni bizim sülh müqaviləsi üçün iki məlum şərtimiz var, separatçıların İrəvanda əl-qol açmasına imkan verməmək də əlavə tələbimiz olmalıdır. Bu qüvvələr sülh sazişinə açıq təhdid sayılırlar”.
Emil SALAMOĞLU,
“Yeni Müsavat”
Dövlət İmtahan Mərkəzi Xankəndi şəhərində ilk dəfə qəbul imtahanı keçirəcək.
Bu barədə DİM-dən məlumat verilib.
Bildirilib ki, mayın 25-də II və III, iyunun 1-də isə I və IV ixtisas qrupları üzrə ali təhsil müəssisələrinə keçiriləcək qəbul imtahanları respublikamızın 24 şəhər və rayonunda təşkil olunacaq. Sevindirici haldır ki, Dövlət İmtahan Mərkəzi həm mayın 25-də, həm də iyunun 1-də Xankəndi şəhərində də qəbul imtahanları keçirəcək. Bu işğaldan azad edilmiş bölgələrdə keçirilən ilk qəbul imtahanıdır.
İmtahanlar Qarabağ Universitetində təşkil olunacaq. İmtahanlarda Xankəndi ilə yanaşı, Xocalı, Ağdərə, Şuşa və Laçında məskunlaşmış abituriyentlər iştirak edəcəklər. Bununla yanaşı, Füzulidə M.Uluqbəy adına məktəbin, Cəbrayılda M.Mehdizadə adına məkətbin və Zəngilanda Ağalı kənd tam orta məktəbinin cari il məzunları da qəbul imtahanlarını Xankəndi şəhərində verəcəklər. Mayın 25-də keçiriləcək imtahanda 51, iyunun 1-də keçiriləcək imtahanda isə 21 abituriyentin iştirakı nəzərdə tutulur.
Xatırladaq ki, Dövlət İmtahan Mərkəzi 2023-cü ildən etibarən işğaldan azad olunan bölgələrdə ümumi və tam orta təhsil səviyyələri üzrə buraxılış imtahanlarının keçirilməsinə başlayıb. İlk buraxılış imtahanı Zəngilan rayonu Ağalı kənd tam orta məktəbində keçirilib. Daha sonra Laçın (Laçın şəhər 2 nömrəli və Zabux kənd tam orta məktəbi), Füzuli (M.Uluqbəy adına 1 nömrəli məktəb) və Ağdərədə (Talış kənd tam orta məktəbi), 2025-ci ildə isə Şuşa (1 nömrəli tam orta məkətb), Xankəndi (4 nömrəli tam orta məktəb), Xocalı (1 nömrəli tam orta məktəb), Cəbrayıl (M.Mehdizadə adına tam orta məktəb) və Laçında (Sus kənd tam orta məktəbi) ilk dəfə buraxılış imtahanları keçirilib.
Bakı Məhkəmə Kompleksində Ermənistan Silahlı Qüvvələri və qanunsuz silahlı birləşmələr tərəfindən törədilən cinayətlərdə ittiham olunan 15 nəfərin məhkəmə istintaqı davam edir. Haqlı olaraq "Nürnberq prosesi" adlandırılan məhkəmə prosesində müttəhimlər kürsüsünü Arkadi Qukasyan başda olmaqla digər 14 nəfər bölüşürlər.
Musavat.com xəbər verir ki, geniş ictimaiyyətin diqqət mərkəzində olan cinayət işinə Bakı Hərbi Məhkəməsinin sədri Zeynal Ağayevin sədrliyi, hakimlər Anar Rzayev və Camal Ramazanovun iştirakı ilə baxılır. Həmçinin ehtiyat hakim qismində Günel Səmədova iştirak edir. Qeyd edək ki, məhkəmədə dövlət ittihamçısı qismində 6 nəfər prokurorluq əməkdaşı çıxış edir.
Məlumata görə, Azərbaycan Respublikasının Baş prokuroru Kamran Əliyevin müvafiq Sərəncamı ilə qeyd olunan cinayət işləri üzrə dövlət ittihamının müdafiəsini həyata keçirəcək prokurorluq əməkdaşlarından ibarət qrup yaradılıb.
Məhkəmədə dövlət ittihamını müdafiə edən şəxslər aşağıdakılardır:
Baş prokurorun böyük köməkçisi, ədliyyə müşaviri Vüsal Əliyev,
Baş prokurorun xüsusi tapşırıqlar üzrə köməkçisi, II dərəcəli hüquqşünas Tuqay Rəhimli,
Baş Prokurorluğun dövlət ittihamının müdafiəsi üzrə idarəsinin Bakı şəhərinin rayon məhkəmələrində dövlət ittihamının müdafiəsi üzrə şöbəsinin rəisi, ədliyyə müşaviri Nəsir Bayramov,
Baş Prokurorluğun dövlət ittihamının müdafiəsi üzrə idarəsinin Ağır cinayətlər məhkəmələrində dövlət ittihamının müdafiəsi üzrə şöbəsinin prokuroru, ədliyyə müşaviri Fuad Musayev,
Baş Prokurorluğun dövlət ittihamının müdafiəsi üzrə idarəsinin Ağır cinayətlər məhkəmələrində dövlət ittihamının müdafiəsi üzrə şöbəsinin böyük prokuror-metodisti, ədliyyə müşaviri Vüsal Abdullayev.
Bakı şəhərinin rayon məhkəmələrində dövlət ittihamının müdafiəsi üzrə şöbəsinin prokuroru, kiçik ədliyyə müşaviri Təranə Məmmədova.
Azərbaycan dövləti adından zərərçəkmiş qismində isə Nazirlər Kabineti aparatının rəhbəri Rüfət Məmmədov iştirak edir. Cinayət işi üzrə 531 mindən çox zərərçəkmiş və onların nümayəndələri var.
Prosesdə zərərçəkənlərin ifadələri dinlənilir, 1-ci Qarabağ Müharibəsi günlərində işğalçıların özləri tərəfindən çəkilmiş, özlərinin vaxtilə ictimailəşdirdiyi videolar nümayiş olunur. Həmin videolarda bu gün Azərbaycan məhkəməsi önündə dayanan işğalçılar da var. Həmin videosübutlara məhkəmənin sonunda qiymət veriləcək.
Qeyd edək ki, Qukasyan (Ğukasyan) Arkadi Arşaviri (Arşaviroviç), Harutyunyan Arayik Vladimiri (Vladimiroviç), Sahakyan Bako Sahaki, İşxanyan Davit Rubeni, Babayan Davit Klimi (Klimoviç), Mnatsakanyan Lyova Henrixi, Manukyan Davit Azati, Martirosyan Qarik Qriqori, Paşayan Melikset Vladimiri, Allahverdiyan Davit Nelsoni, Stepanyan Qurqen Homerosi, Balayan Levon Romiki, Babayan Madat Arakeli (Arakeloviç), Beqlaryan Vasili İvani və Qazaryan Erik Robert təqsirləndirilən şəxs qismində cəlb olunublar.
Baş prokurorluğun mətbuat xidmətinin yaydığı məlumata görə, 2 may 2024-cü ildə Azərbaycan Baş prokurorunun qərarı ilə, 1987-ci ilin oktyabrından 2024-cü il, 22 aprel tarixinədək törədilmiş cinayətlərin bir qismi ilə bağlı Baş prokurorluq və Respublikanın ayrı-ayrı istintaq qurumlarında araşdırılmış 1389 cinayət işi bir icraatda birləşdirilib və Azərbaycan Baş Prokurorluğunun rəhbərliyi altında, Dövlət Təhlükəsizliyi Xidməti, Daxili İşlər Nazirliyi, Dövlət Gömrük Komitəsi və Hərbi Prokurorluğun müstəntiqlərindən ibarət tərkibdə istintaq olunub.
Toplanmış mötəbər sübutlar əsasında ümumilikdə 2548 epizod üzrə Ermənistan Silahlı Qüvvələri və qanunsuz silahlı birləşmələr tərəfindən törədilən cinayətlərdə ittiham olunan 15 nəfər - Qukasyan (Ğukasyan) Arkadi Arşaviri (Arşaviroviç), Harutyunyan Arayik Vladimiri (Vladimiroviç), Sahakyan Bako Sahaki, İşxanyan Davit Rubeni, Babayan Davit Klimi (Klimoviç), Mnatsakanyan Lyova Henrixi, Manukyan Davit Azati, Martirosyan Qarik Qriqori, Paşayan Melikset Vladimiri, Allahverdiyan Davit Nelsoni, Stepanyan Qurqen Homerosi, Balayan Levon Romiki, Babayan Madat Arakeli (Arakeloviç), Beqlaryan Vasili İvani və Qazaryan Erik Robertiyə cinayətkar birlikdə iştirak etdiyi dövrlərə uyğun olaraq Azərbaycan Respublikası Cinayət Məcəlləsinin 100 (təcavüzkar müharibəni planlaşdırma, hazırlama, başlama və aparma), 102 (beynəlxalq müdafiədən istifadə edən şəxslərə və ya təşkilatlara hücum etmə), 103 (soyqırım), 105 (əhalini məhv etmə), 106 (köləlik), 107 (əhalini deportasiya etmə və ya məcburi köçürmə), 109 (təqib), 110 (insanları zorakılıqla yoxa çıxarma), 112 (beynəlxalq hüquq normalarına zidd azadlıqdan məhrum etmə), 113 (işgəncə), 114 (muzdluluq), 115 (müharibə qanunlarını və adətlərini pozma), 116 (silahlı münaqişə zamanı beynəlxalq humanitar hüquq normalarını pozma), 118 (hərbi soyğunçuluq), 120 (qəsdən adam öldürmə), 192 (qanunsuz sahibkarlıq), 214 (terrorçuluq), 214-1 (terrorçuluğu maliyyələşdirmə), 218 (cinayətkar birlik (təşkilat) yaratma), 228 (qanunsuz olaraq silah, onun komplekt hissələrini, döyüş sursatı, partlayıcı maddələr və qurğular əldə etmə, başqasına vermə, satma, saxlama, daşıma və gəzdirmə), 270-1 (aviasiya təhlükəsizliyinə təhdid yaradan əməllər), 277 (dövlət xadiminin və ya ictimai xadimin həyatına sui-qəsd etmə), 278 (hakimiyyəti zorla ələ keçirmə və onu zorla saxlama, dövlətin konstitusiya quruluşunu zorla dəyişdirmə), 279-cu (qanunvericiliklə nəzərdə tutulmayan silahlı birləşmələri və qrupları yaratma) və digər maddələri ilə yenidən təqsirləndirilən şəxs qismində cəlb olunublar.
Onların hər birinin müdafiə, dil seçimi və digər prosessual hüquqları təmin edilib.
Habelə, istintaq orqanının vəsatəti və ibtidai araşdırmaya prosessual rəhbərliyi həyata keçirən prokurorun təqdimatı əsasında məhkəmə qərarları ilə barələrində həbs qətimkan tədbiri seçilib.
Həm ibtidai istintaqın gedişində, həm də ibtidai istintaq tamamlandıqdan sonra təqsirləndirilən şəxslər tərəfindən verilmiş vəsatət və şikayətlərə cinayət-prosessual qanunvericiliyin tələblərinə uyğun şəkildə baxılaraq müvafiq qərarlar qəbul edilib, iş üzrə təqsirləndirilən şəxslərə və cinayət prosesinin digər iştirakçılarına ibtidai istintaqın qurtarması barədə məlumat verilib, onlar cinayət işinin bütün materialları ilə tanış edilib.
Eyni zamanda çoxsaylı cinayətlər törətməkdə ittiham olunan digər şəxslər barəsində cinayət işi ayrıca icraata ayrılaraq ibtidai istintaq davam etdirilir.
Azərbaycan Baş Prokurorluğu bu istintaq işi ilə əlaqədar qeyd olunan epizodlar üzrə şübhəli bilinənlərin, eləcə də şahid qismində bir çox şəxslərin Ermənistan ərazisində olmasına ciddi əsasları rəhbər tutaraq, Ermənistanın aidiyyəti orqanlarını əməkdaşlığa dəvət edir.
Cinayət işi üzrə ittiham aktı Azərbaycan Baş prokuroru tərəfindən 16 dekabr 2024-cü il tarixdə təsdiq edilərək baxılması üçün aidiyyəti üzrə Bakı Hərbi Məhkəməsinə göndərilib.
E.MƏMMƏDƏLIYEV,
Musavat.com
Azad edilən ərazilərdə 43 min 144 nəfər məskunlaşıb.
Musavat.com xəbər verir ki, bu barədə Dövlət Statistika Komitəsi məlumat yayıb.
Qaçqınların və Məcburi Köçkünlərin İşləri üzrə Dövlət Komitəsinin məlumatına görə, “Azərbaycan Respublikasının işğaldan azad edilmiş ərazilərinə Böyük Qayıdışa dair I Dövlət Proqramı”na əsasən 01.05.2025-ci il tarixədək işğaldan azad edilmiş ərazilərin bərpa olunmuş yaşayış məntəqələrinə 13 min 745 nəfərdən ibarət 3 min 464 ailənin qayıdışı təmin edilib.
Əmək və Əhalinin Sosial Müdafiəsi Nazirliyinin məlumatına görə, həmin tarixə işğaldan azad edilmiş ərazilərdə bərpa-quruculuq işləri və digər peşə fəaliyyəti ilə bağlı müvəqqəti yaşayan şəxslərin və onların ailə üzvlərinin sayı isə 28 min 249 nəfər təşkil edib.
Xankəndi şəhərində yerləşən Qarabağ Universitetində təhsil alan 1 150 nəfər tələbə də nəzərə alınmaqla işğaldan azad edilmiş ərazilərdə məskunlaşmış əhalinin ümumi sayı 43 min 144 nəfər təşkil edib.
Daha 5 itkin şəhid dəfn ediləcək.
"DogruXeber.az" xəbər verir ki, bu barədə Əsir və itkin düşmüş, girov götürülmüş vətəndaşlarla əlaqədar Dövlət Komissiyası məlumat yayıb.
Bildirilib ki, Məmmədov Yusif Mirzəli oğlu mayın 16-sı saat 12:00-da Sumqayıt şəhərində yerləşən Şəhidlər xiyabanında, Rüstəmov Miriş Məhəmməd oğlu mayın 16-sı saat 14:00-da Ağcabədi şəhərində yerləşən Şəhidlər xiyabanında, Məmmədov Muxtar Bayram oğlu mayın 16-sı saat 12:00-da Şərur şəhərində yerləşən Şəhidlər xiyabanında, Abbasov Abuzər Tənzil oğlu mayın 16-sı saat 15:00-da Zərdab rayonu, Yuxarı Seyidlər kənd qəbiristanlığında, Ərzumanov Elşən İsaməddin oğlu mayın 16-sı saat 13:00 -da Quba şəhərində yerləşən əhidlər xiyabanında dəfn olunacaq.
Ermənistan Müdafiə Nazirliyi kütləvi şəkildə avtomobil şinləri toplayaraq onları şərti sərhəd istiqamətinə göndərir.
Musavat.com KONKRET.az-a istinadən xəbər verir ki, bu barədə yerli media məlumat yayıb.
Xatırladaq ki, bundan əvvəl Ermənistan ordusunun artilleriya bölmələrini sərhədə yaxın ərazilərə cəmləşdirdiyi bildirilmişdi. Müşahidəçilər hesab edir ki, şinlərin toplanması və sərhədə daşınması ehtimal ki, mühafizə, müdafiə və ya mümkün toqquşmalara hazırlıq məqsədi daşıyır.
Qeyd olunur ki, şinlər adətən optik görünüşü azaltmaq, səngərləri möhkəmləndirmək və ya hərbi texnikanı kamuflyaj etmək üçün istifadə olunur.
Bu isə Ermənistan tərəfinin mümkün hərbi əməliyyatlara hazırlaşdığını göstərə bilər.
Xəbər verdiyimiz kimi, Azərbaycana qarşı çoxsaylı hərbi cinayətlərdə ittiham olunan Ermənistan vətəndaşları Arayik Harutyunyan, Arkadi Qukasyan, Bako Sahakyan, Davit İşxanyan, David Babayan, Levon Mnatsakanyan və digərlərinin barəsində olan cinayət işləri üzrə açıq məhkəmə prosesinin baxış iclası mayın 12-də davam etdirilib.
Məhkəmədə Ermənistanın işğal siyasətinin tərkib hissəsi olaraq həmin ölkənin silahlı qüvvələri tərəfindən Kəlbəcər rayonunda, o cümlədən rayonun Başlıbel kəndində, “Tunel” adlanan ərazisində və digər ərazilərində azərbaycanlıların kütləvi şəkildə məhv edilməsi, azərbaycanlı olduğuna görə dinc sakinlərə qarşı xüsusilə ağır cinayətlərin törədilməsi ilə bağlı zərərçəkmiş şəxslər ifadə verib.
İfadə verən zərərçəkmiş şəxs Habil Ələsgərov bildirib ki, aprelin 5-də Başlıbeldə güllə səsləri eşidilməyə başlayıb. “Kəndə hücum edən Ermənistan silahlı qüvvələrinin hərbçiləri evləri qarət edirdilər. Biz özümüzü müdafiə etmək məqsədilə kahalarda gizləndik. Onlar gizləndiyimiz yeri müəyyən etdikdən sonra bizi atəşə tutmağa başladılar. Gizləndiyimiz kahalara qazlı bombalar atdıqdan sonra içəridə qalmaq olmurdu. Çölə çıxıb içəridə hər kəsin öldüyünü desəm də, inanmadılar. Məndən tələb etdilər ki, kahada gizlənən insanları çağırıb çölə çıxarım”, - deyə H.Ələsgərov vurğulayıb.
Zərərçəkmiş şəxs əlavə edib ki, Ermənistan ordusunun kahaya hücumu nəticəsində anası qolundan güllə yarası almışdı: “Anamı gətirməyə gedəndə onu güllələdilər. Yanımızda olanların çoxu yaşlı və qadınlar idi. Ermənistan silahlı qüvvələri mülki əhaliyə heç bir sual vermədən görən kimi öldürürdülər. Orada xarici ölkələrdən muzdlular da var idi. Girov düşməmək üçün qaçdım ki, bəlkə məni öldürərlər. Amma qaça bildim. Yaşlı bir kişini mədəniyyət evində yandırmışdılar, sadəcə, başı qalmışdı. Bir qadını suya atmışdılar, hava soyuq olduğu üçün donaraq ölmüşdü. Onlar hətta heyvanları belə amansızlıqla öldürürdülər.
Baş prokurorun xüsusi tapşırıqlar üzrə köməkçisi Tuqay Rəhimlinin sualına cavab olaraq H.Ələsgərov deyib ki, Başlıbel üçün yeganə çıxış “Tunel” kimi tanınan yol olub. Lakin Ermənistan ordusu orada pusqu quraraq yolu bağlayıb. Ərazidə gizlənmək üçün meşə də olmadığından ümid kahalara qalıb. O, həmin kahalarda günlərlə ac-susuz, qaranlıqda qaldıqlarını deyib. Bildirib ki, onlar ya kahalarda acından ölməli, ya da həyatlarını təhlükəyə ataraq gecə gizli şəkildə kəndə ərzaq dalınca getməli idilər.
Son günlər sosial mediada Laçın “kürdlərin ana vətəni” kimi statuslar və kadrlar yayımlanır…
Azərbaycan çox millətli bir dövlətdir və burada əksər xalqlar yaşayıblar. Lakin bu yaşamaq o demək deyil ki, bu torpaqlar onların aborigen torpaqlarıdır… Eləcə də Laçın rayonu.
Bizim kürd xalqına sevgimiz və hörmətimiz var. Allah Vətən uğrunda şəhid olan kürdlərə rəhmət, qazilərə can sağlığı versin. Kürdlər də bizim ki, erməni işğalına qurban olublar. Amma bu o demək deyil ki, sevgi və sayğımızdən istifadə edib, türklərə qədimdən məxsus olan torpaqları özünüküləşdirəsiniz. Elə Laçında olan tarixi abidələr, toponimləri, daş kitabələr və qədim məzarlar belə orda kürdlərin yaşaması faktını 15 – ci əsrə aid olduğunu təsdiq edir.
Laçın abidələri hələ eramızdan əvvəl I-II minilliyə aid edilən Xocavənd rayonundakı Azıx və Cəbrayıl rayonundakı Tağlar mağaraları ilə müqayisə edilə biləcək qədər dəyərli və nadir abidələrdəndirlər. Laçın əvvəllər Abdallar adlanıb. Qədim türk soylarından olan abdalların Ön Asiya və Qafqazda məskunlaşması barədə mənbələrdə xeyli məlumatlar mövcuddur. Belə müəlliflərdən biri olan VI əsrdə yaşamış Suriyalı Zaxari Ritor abdalların adını hun tayfaları ilə birlikdə çəkir və burada 13 tayfadan birinin də abdallar olduğunu göstərır. V.V.Bartolda abdalları hun tayfalarından biri hesab etmişdilər.
L.Lokhartda abdalları…”çox comərd və hərbsevər adamlar” kimi xarakterizə etmişdir. O, həmçinin qeyd edirdi ki, Səfəvi dövlətinin şərqində”… ən güclü tayfalar gilzaylar (qərzayilər) və abdallar idi.
XXX
Laçın bölgəsində “özünə qapanma” sayəsində burada bir çox qədim türk adət-ənənələri, danışıq dilində qədim türklərin işlətdiyi sözlər, insanların qarşılıqlı münasibətində qədimlik və s. hökm sürürdü.
“Laçın” toponimi bir oykonim kimi 1924-cü ildən xəritəmizdə özünə yer tapmışdır. Mənbələrə baxarkən “Laçın” toponimi bir oronim-yəni dağ adı kimi bizə məlum olur. Lakin bu toponim həm də özünə bir oykonim şəklində bir növ vətəndaşlıq hüququ qazanmışdır. Bunu Laçın adlı kəndlərin adında görə bilərik: Şuşada Laçınlar, Kəlbəcər rayonunda Laçın adlı kəndlər, Kəlbəcər rayonundakı Laçınqaya qalası və s. buna misal ola bilər.
1828-ci il Rusiya-İran müharibələrindən sonra bağlanan Türkmənçay Sülh müqaviləsinə əsasən, bölgə Şimali Azərbaycanın tərkibində Rusiyaya qatılıb. Rusiyanın himayəsi altında Cənubi Qafqaza Osmanlı dövlətindən və İrandan ermənilərin kütləvi şəkildə köçürülüb məskunlaşdırılmasına başlandı. Ancaq Laçın bölgəsinə ermənilərin məskunlaşdırılması mümkün olmadı. Azərbaycanda xanlıqlar ləğv edildikdən sonra, Laçın bölgəsi 1829-cu ildən yeni yaradılan Qarabağ əyalətinə qatılıb, 1861-ci ildən isə indiki Laçın yaradılan Zəngəzur qəzasına qatılır. 1920-ci il noyabrın 30-da keçirilən Azərbacan K/b/P MK Siyasi və Təşkilat bürolarının birgə iclasının qəbul etdiyi qərarı Zəngəzur bölgəsini 2 yerə bölündü və nəticədə Zəngəzur qəzasının 6.742 kv. verstlik ərazisindən 3.105 kv. versti Laçın da daxil olmaqla Azərbaycan SSR tərkibində qaldı, 3.637 kv. verstlik hissəsi isə Ermənistana verildi. 1923-cü ildən şəhər statusu alıb.
Kürdlərin indiki Laçın rayonu ərazilərində oturaq həyata keçmələri XVIII əsrin əvvəllərindən başlandığı ehtimal olunur. Bu onunla əsaslandırılır ki, Laçın rayonu ərazilərində kürdlərə məxsus qədim yaşayış məskənləri, daş divar yazıları yoxdur.
Cənubi Qafqaza ilk gələn kürdlər 1590-cı ildə İbrahim ağa adlı bir şəxsin başçı olduğu tayfa olub. Onlar Türkiyədən bua köç ediblər.
Kürdlər Laçın rayonu ərazilərdə oturaq əhyata keçərkən onlar münbit ərazilərdə yaşayan türk kəndlərinin ətrafındakı boş istifadəsiz qalmış yerlərdə və ya ucqarlarda yəni, yaylaq ərazilərində məskunlaşaraq heyvandarlıqla məşğul olmağa başladılar.
Oturaq həyata qayıdan kürdlər, ənənəvi heyvadarlıq peşəsi ilə məşğul olan türklərlə birgə yayda yaylağa, qışda isə qışlağa köçmə qaydalarından istifadə edirdilər.
İndiki Laçın rayonunun müasir inzibati bölgüsünə əsasən kürdlər Bozlu, Qalaça, Kamallı, Çıraqlı, Ağbulaq, Qarakeşdi, Şeylanlı, Qatos, Ağcakənd kəndlərində və eləcədə Minkənd kəndində isə yerli türklərlə qarışıq yaşayırdılar.
Kürdlərin yerləşdiyi ilk kənd Mirik olmuşdur. Kürdlər Mirik kəndində müəyyən zaman çərçivəsində azərbaycanlılarla qarışıq yaşayıblar. Onların bir qismi sonralar köç edib başqa ərazilərə getsələrdə bir qismi bu kənddə uzun müddət qalaraq kəndin azərbaycanlı əhalisi ilə qohumlaşmış öz dillərini itirərək assimlyasiyaya uğrayaraq türkləşiblər.
Mirik kəndində Kolanılar, Niftallar, İmanlar kimi türk tayfaları ilə yanaşı, Urtikli, Qəlilər, Dəmolar və Hopurla kimi kürd tayfaları da olmuşdur.
Rus tədqiqatçısı S.P.Zelinski 1880-cı ildə yazırdı ki, kürdlər Azərbaycan dilində danışırlar, onları fizyonomiyalarına və ya libaslarına görə də yerli türklərdən fərqləndirmək sadəcə mümkün deyil.
XXX
Sonda qeyd edim ki, “Kürdüstan” qəzası bir inzibati vahid olaraq cəmi altı il (1923-1929 cu illər) mövcud olmuşdur. Vəssalam və ondan sonra tarix səhifəsindən silinib.
Biz yerli millət olaraq çox məsələdə susmağımız sevgi və sayğıya görədir. Bundan da xahiş edirik sui istifadə etməyin.
Laçının kürd torpağını iddia etmək, ermənilərin dənizdən dənizə Ermənistan iddiaları kimi bir şeydir. Laçında kürdlər də yaşayıb, amma bu torpaqlar onlara məxsusdur demək dövlət təhlükəsizliyi üçün yeni bir təhlükədir.
Dr. Zaur Aliyev
Birinci vitse-prezident Mehriban Əliyeva sosial şəbəkə hesabında maraqlı paylaşım edib.
"Cebheinfo.az" xəbər verir ki, birinci xanım Prezidentlə mahnı dinləyərkən çəkdiyi videonu belə şərh edib:
“Yolun hər zaman açıq və işıqlı olsun, doğma Azərbaycan!”.
Qeyd edək ki, Prezident İlham Əliyev və birinci xanım Mehriban Əliyeva dünən Xocalı, Şuşa, bu gün isə Ağdam şəhərinə səfər ediblər.
Həmin videonu təqdim edirik:
Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyev bu gün Ağdam Dəmir Yolu və Avtovağzal Kompleksinin açılışında iştirak edib.
Musavat.com xəbər verir ki, bu barədə Prezidentin Mətbuat Xidməti məlumat yayıb.