Praktikada bir çox hallarda işəgötürənlər: bu vəzifələrdən yayınır, müxtəlif əsassız bəhanə və səbəblərlə işçilərin bu hüquqlarını təmin etməkdən çəkinirlər, xüsusən də ağır, xroniki xəstə və əlil işçilərə qarşı.
İşçilərin: mənzil şəraitinin,özü-ailə üzvlərinin tibbi müayinə, müalicə və dərman xərcləri və sosial - məişət şəraitinin yaxşılaşdırılması üçün işəgötürəndən müvafiq sosial yardımlar almaq üçün hansı hüquqları vardır?
Bu hüquqlar çox hallarda yerinə yetirilməsə də, əmək qanunvericiliyində nəzərdə tutulur.
Azərbaycan Respublikasının Əmək Məcəlləsi və digər qanunvericilikdə bu barədə işçilərin hansı hüquqları nəzərdə tutulur?
1. İlk olaraq bu faktı bildirmək istəyirəm ki, Azərbaycan Respublikasının Əmək Məcəlləsi və digər əmək qanunvericiliyində işçilərüçün nəzərdə tutulan əmək hüquqlarını yerinə yetirməyən işəgötürənlər üçün: maddi, mənəvi, inzibati və cinayət məsuliyyəti nəzərdə tutulur.
2. İşçilərin qeyd olunan bu hüquqları əsasən aşağıdakı qaydada tənzimlənir:
Azərbaycan Respublikasının Əmək Məcəlləsi
Müəssisələrin Nizamnaməsi(Əsasnaməsi) ilə
Tərəflər arasında bağlanan Əmək müqaviləsi
Tərəflər arasında bağlananKollektiv müqavilə ilə və ya Sazişlərlə.
İşçilərin icbari tibbi sığortası Haqqında Azərbaycan Respublikası Qanunu ilə.
Müəssisənin normativ xarakterli əmr və ya qərarları.
Maddi yardım haqqında əsasnamələr və sair.
3. Mənzil şəraitinin, özü və ya ailə üzvlərinin sosial və məişət şəraitinin yaxşılaşdırılması üçün işçilərin, işəgötürəndən müvafiq sosial yardımlar almaq hüququ da vardır, öz peşə və ya vəzifələrinə uyğun olaraq əmək haqqı, əlavə ödəniş və mükafatlar almaq.
4. Hər il Əmək Məcəlləsində nəzərdə tutulan minimum müddətdən az olmayan ödənişli əsas məzuniyyətdən əlavə: sosial, ödənişsiz, təhsil məzuniyyətlərindən istifadə etmək.
5.İşəgötürən tərəfindən qanunlarla müəyyən olunmuş qaydada məcburi sosial sığorta və icbari tibbi sığorta, işsizlikdən sığorta, əmək xəsarəti ilə əlaqədar icbari sığorta olunmaq, habelə hər hansı başqa növ digər sığorta qaydalarından istifadə etmək.
6. Sosial müdafiə üzrə müavinətlərdən və güzəştlərdən, sosial sığorta hüququndan istifadə etmək.
7. İşsizliyə görə qanunvericiliklə müəyyən olunmuş dövlət təminatını almaq.
8. İşəgötürən tərəfindən bağlanmış kollektiv müqavilə və sazişlərdə: işçilər üçün güzəşt və təminatlar qəbul etmək, maddi yardım göstərmək barədə şərtlər qəbul etmək,onun şərtlərinə, onlarda nəzərdə tutulmuş güzəşt və öhdəliklərə əməl etmək.
8. İşçilərin əmək, maddi, sosial və ya məişət şəraitinin, onların özü, ailəsinin rifah halının yaxşılaşdırılması üçün müəssisənin əsasnaməsinə (nizamnaməsinə) və kollektiv müqaviləyə müvafiq olaraq zəruri tədbirlər görmək.
9. “Məşğulluq haqqında” Azərbaycan Respublikası Qanununda nəzərdə tutulan vəzifələrin həyata keçirilməsini təmin etmək
10.İşəgötürən tər-dən: “Əlilliyi olan şəxslərin hüquqları haqqında” AR-sı Qanununa uyğun olaraq əlilliyi olan şəxslərin digər şəxslərlə bərabər səviyyədə əmək fəaliyyəti ilə məşğul olmasını təmin etmək.
11. İşçilərin icbari tibbi sığortası üzrə sığorta hüquqiunu təmin etmək, sığorta haqlarının “Tibbi sığorta haqqında” AR-sı Qanununa uyğun olaraq vaxtında və tam həcmdə ödənilməsini təmin etmək.
12. Nəzərə almaq lazımdır ki, işçilər üçün nəzərdə tutulan bu hüquq, güzəşt və ya təminatlar işçilər üçün-hüquq, işəgötürənlər üçün isə - vəzifədir.
Azer Quliyev
TEREF