Övladını illərlə oxudub təhsilinə böyük pullar xərcləyən valideynlər bəzən gözlədikləri nəticəni görmədiklərindən gileylənirlər. Xaricdə təhsil almağın iş tapmaq üçün böyük üstünlük qazandıracağı düşüncəsi ilə övladlarını başqa ölkələrə göndərən valideynlər onların nə xaricdə, nə də Azərbaycanda iş tapa bilməməsindən narahatdırlar.

Burada əsas problem nədən qaynaqlanır? Xaricdə təhsil alan gənclər niyə əmək bazarında öz yerlərini tapa bilmirlər? Problem onların ixtisas seçimində, ölkədə iş imkanlarının məhdud olmasında, yoxsa təhsilin real bacarıqlarla uzlaşmamasındadır?

Yenisabah.az mövzunu mütəxxəssislərlə müzakirə edib.

Təhsil məsələləri üzrə ekspert Kamran Əsədov məsələyə belə münasibət bildirib:

“Azərbaycanda valideynlərin övladlarını xaricdə oxutmaq istəyinin əsas səbəblərindən biri ölkədə ali təhsilin keyfiyyətinə inamın az olmasıdır. Son illərdə xaricdə təhsil alan azərbaycanlı tələbələrin sayı artıb. Elm və Təhsil Nazirliyinin 2023-cü il məlumatlarına əsasən, hər il 10 mindən çox azərbaycanlı tələbə xaricdə ali təhsil alır. Onların əsas üstünlük verdikləri ölkələr Türkiyə, Rusiya, ABŞ, Almaniya, Böyük Britaniya, Macarıstan və İsveçrədir. Valideynlər övladlarının daha yaxşı təhsil və karyera imkanları əldə etməsi üçün böyük maddi vəsait xərcləyir, lakin bəzi hallarda gözlənilən nəticəni əldə edə bilmirlər. Xüsusilə, xaricdə oxuyub vətənə qayıdan tələbələrin bir qismi iş tapa bilmədiyi üçün valideynlər arasında narazılıq artır. Məşhur müğənni Nadir Qafarzadənin oğlunun İsveçrədə ali təhsil alması və diplomunun “evdə qalması” ilə bağlı şikayəti də bu tendensiyanın bariz nümunəsidir.

Xaricdə təhsil almaq təkcə bilik əldə etmək deyil, həm də gələcək karyera üçün ciddi addımdır. Lakin bəzi valideynlər xaricdə təhsil almağı avtomatik olaraq uğurun təminatı kimi görür. Halbuki, xarici universitetlərin hamısı eyni səviyyədə deyil və onların verdiyi diplomların əmək bazarında dəyəri fərqli ola bilər. QS World University Rankings 2024 göstəricilərinə görə, dünya üzrə 1000-dən çox universitet reytinqə daxil edilib və onların yalnız müəyyən bir hissəsi əmək bazarında yüksək dəyərə malikdir. Azərbaycandan xaricdə təhsil alan tələbələrin böyük bir qismi isə prestijli universitetlərdə deyil, daha çox özəl və orta səviyyəli ali təhsil müəssisələrində təhsil alır. Bu da onların iş tapmaq şanslarını azalda bilər.

Azərbaycanın əmək bazarında xarici diplomların tanınması problemi hələ də tam həll olunmayıb. Xaricdə oxuyan tələbələrin ən böyük problemlərindən biri diplomlarının Təhsil Nazirliyi tərəfindən təsdiqlənməməsi və yerli işəgötürənlər tərəfindən qəbul edilməməsidir. Xüsusilə, humanitar və sosial sahələrdə təhsil alanlar üçün bu problem daha da ciddi olur. Tibb, mühəndislik, iqtisadiyyat kimi sahələrdə xarici diplomların dəyəri daha yüksək qiymətləndirilir, lakin digər ixtisaslar üzrə iş tapmaq çətinləşir. Azərbaycanda işəgötürənlər əsasən yerli universitetlərin məzunlarına üstünlük verir və xarici universitetlərdən gələn tələbələrin yerli bazara uyğun olmadığını düşünürlər. Beynəlxalq Əmək Təşkilatının (ILO) 2023-cü il hesabatına əsasən, keçmiş Sovet ölkələrində işəgötürənlərin 65%-i məzunların praktiki bacarıqlarının və yerli iş mühitinə uyğunluğunun daha vacib olduğunu bildirir”.

“Diplomax Academy”nin rəhbəri Taleh Sultan isə vurğulayıb ki, əslində, xaricdə təhsil alan məzunların iş tapmaqda çətinlik çəkməsi əsasən ixtisas seçimi və yerli əmək bazarının tələbləri ilə bağlıdır:

“Xaricdə keyfiyyətli təhsil almaq təkbaşına uğur üçün yetərli deyil, məzun həm doğru sahəni seçməli, həm də praktiki bacarıqlarını inkişaf etdirməlidir.

Bizim təcrübəmizdə valideynlər övladlarının xaricdə təhsil almasından nadir hallarda peşman olur. Əksinə, məzunların çoxu beynəlxalq səviyyəli bilik və bacarıqlara yiyələnərək daha geniş karyera imkanlarına sahib olur. Təbii ki, yerli bazarda bəzi ixtisaslar üçün tələbat aşağı ola bilər, amma bu, ümumilikdə xaricdə təhsilin dəyərini azaltmır.

Valideynlər və tələbələr seçim edərkən yalnız diplom almağı deyil, gələcək karyera perspektivlərini də nəzərə almalıdırlar. Qlobal düşünən və öz sahəsində dəyər yaradan məzunlar üçün iş imkanları təkcə bir ölkə ilə məhdudlaşmır”.

İşəgötürən tərəfindən Əmək müqavilələri bağlamadan şəxslərin hər hansı bir əmək münasibətlərinə cəlb edilməsi-onlar üçün aşağıda göstərilən qaydada məsuliyyət yaradır:
AR-sı Əmək Məcəlləsinin 310-cu maddəsinə əsasən, istər işçilər, istərsə də işəgötürənlər, istərsə də başqa şəxslər Əmək Məcəlləsi ilə və əmək qanunvericiliyi sisteminə daxil olan normativ hüquqi aktlarla müəyyən olunmuş hüquqları pozmağa, onları hər hansı şərtlə və ya qaydada məhdudlaşdırmağa, habelə bu hüquqlardan sui - istifadə etməyə, əmək müqaviləsi ilə müəyyən edilmiş öhdəlikləri, vəzifə funksiyasını yerinə yetirməməyə görə qanunvericiliklə müəyyən edilmiş qaydada maddi, intizam, inzibati, cinayət məsuliyyəti daşıyırlar.
Azərbaycan Respublikası İnzibati Xətalar Məcəlləsinin 192.1-ci maddəsinə əsasən: Azərbaycan RespublikasıƏmək Məcəlləsində nəzərdə tutulmuş qaydada əmək müqaviləsi hüquqi qüvvəyə minmədən işəgötürən tərəfindən şəxsləri hər hansı işlərin yerinə yetirilməsinə cəlb edilməsinə görə:
Fiziki şəxslər: min manatdan - iki min manat məbləğdə,
Vəzifəli şəxslər: üç min manatdan - beş min manatadək məbləğdə,
Hüquqi şəxslər: iyirmi min manatdan-iyirmi beş min manatadək məbləğdə cərimə edilir.
Azərbaycan Respublikası ƏməkMəcəlləsində nəzərdə tutulmuş qaydada əmək müqaviləsi (kontraktı) hüquqi qüvvəyə minmədən "xeyli sayda" işçilərin hər hansı işlərin (xidmətlərin) yerinə yetirilməsinə cəlb edilməsi - yeddi min manatdan on min manatadək miqdarda cərimə və ya iki ilədək müddətə islah işləri və ya iki ilədək müddətə azadlığın məhdudlaşdırılması və ya iki ilədək müddətə azadlıqdan məhrumetmə ilə cəzalandırılır.
Eyni əməllər təkrar törədildikdə — üç ilədək müddətə azadlığın məhdudlaşdırılması və ya üç ildən - yeddi ilədək müddətə azadlıqdan məhrumetmə ilə cəzalandırılır.
“Xeyli sayda”dedikdə, on nəfər və ondan çox olan işçilərin sayı nəzərdə tutulur.
Azer Quliyev
TEREF

Əmək müqaviləsinə xitamverilərkən işçilərin aşağıda göstərilən bu hüquqları da təmin olunmalıdır:
1. Əmək müqaviləsinə xitam verilməsinin səbəbindən və ya əsasından asılı olmayaraq işçiyə işdən çıxan günədək hər hansı şərt və ya məhdudiyyət qoyulmadan - istifadə etmədiyi bütün iş ilinin və ya iş illərinin əsas məzuniyyətlərinə görə pul əvəzi ödənilməlir.
2. Bu zaman iddia müddətinim axımı bütün məzuniyyət illəri üçün - Əmək müqaviləsinin ləğv olunduğu gündən başlayır.
3. Əmək münasibətlərinə xitam verilərkən bu Məcəllənin 115 və 116-cı maddələrində nəzərdə tutulmuş əlavə məzuniyyətlərə, təhsil və yaradıcılıq məzuniyyətlərinə, habelə sosial məzuniyyətlərə görə puləvəzi verilmir:.
Bu halda:
3.1.Yeraltı işlərdə çalışan, əmək şəraiti zərərli və ağır, habelə əmək funksiyası yüksək həssaslıq, həyəcan, zehni və fiziki gərginliklə bağlı olan işçilərə əməyin şəraitinə və əmək funksiyasının xüsusiyyətlərinə görə verilən əlavə məzuniyyətlər.
3.2. Əmək stajından asılı olaraq işçilərə ödənilən əlavə məzuniyyətlər:
3.3. Təhsil və yaradıcılıq məzuniyyətlərinə, habelə sosial məzuniyyətlərə görə ödənilən əlavə məzuniyyətlər nəzərdə tutulur.
4. İşçiyə stifadə etmədiyi bütün iş ilinin və ya iş illərinin əsas məzuniyyətlərinə görə pul əvəzi verilməsi - ödənişli əmək məzuniyyəti qaydalarına uyğun hesablanlr.
5. Müəyyən iş ilinə görə əmək məzuniyyətindən istifadə etmiş işçinin əmək müqaviləsinə həmin iş ili başa çatanadək xitam verilərkən ödənilmiş məzuniyyət haqqının müvafiq hissəsi işçidən tutula bilər.
Azer Quliyev
TEREF

Son günlər daha çox gündəmdə olan mövzulardan biri də həyat yoldaşını işləməyə qoymayan kişinin əməkhaqqının bir hissəsinin qadının pensiya fonduna keçirilməsi ilə bağlıdır.

Belə ki, bu barədə Milli Məclisin deputatı Mübariz Qurbanlı fikir bildirib.

Millət vəkili qeyd edib ki, həyat yoldaşını işləməyə qoymayan kişinin əməkhaqqının bir hissəsinin qadının pensiya fonduna keçirilməsi qanuniləşdirilə bilər.

Onun sözlərinə görə, bu yanaşmaya heç kim etiraz etməməlidir:

"Elə kişilər var ki, ailə quranda qadına işləməyə icazə vermirlər. Bu kimi hallar təqaüd məsələsinə də təsir göstərə bilər. Belə hallarda kişinin əməkhaqqının bir hissəsi qadının pensiya fonduna keçirilə bilər. Məsələni bu yolla qanuniləşdirmək olar. Buna heç kim etiraz etməməlidir, çünki kişinin özü qadını işləməyə qoymayıb".

Qeyd edək ki, bu məsələ ictimaiyyət tərəfindən heç də birmənalı qarşılanmayıb.

Əgər bu layihə təsdiqlənərsə, tətbiq mexanizmi necə olacaq?

Məsələ ilə bağlı iqtisadçı-ekspert Rəşad Həsənov “Cebheinfo.az”a bildirib ki, burada ən mühüm məsələlərdən biri inzibatçılıq və prosesin tənzimlənməsi məsələsidir:

“Burada maraq doğuran məqam yoldaşının hansı səbəbdən işləmədiyinin necə müəyyən edilməsidir. Bu təsbit məsələsi yəqin ki, ailələr arasında sorğu yolu ilə müəyyən edilə bilər. Burada variantlardan biri bu ola bilər.

Əgər bir neçə formada sorğu keçirilərsə, həmin sorğuların nəticəsində, hətta ailədə əlverişli tərəflərdən birinin müəyyən mənada etiraf etmədiyi məqamları belə, bu yollarla üzə çıxartmaq mümkündür.

Yəni sadəcə keyfiyyətli sorğu metodologiyası hazırlamaq olar. Ancaq indiki halda mən bunun necə tənzimlənəcəyi ilə bağlı hansı yanaşmanın hökumətdə olduğunu bilmirəm. Azərbaycan ailəsini, strukturunu nəzərə almış olsaq, çox böyük ehtimalla bunun təsbit edilməsi o qədər də asan olmayacaq.

Bu bir sıra subyektiv məqamlara da gətirib çıxara bilər. Ailə arasında kiçik mübahisələrin nəticəsində həyat yoldaşının müraciəti və yaxud da ən azından məşğulluqla bağlı keçirilən sorğularda iş axtarıb-axtarmaması da nəzərə alına bilər.

Nikah zamanı bu məsələnin nəzərə alınmasına gəldikdə isə, əmin deyiləm. Çünki həmin ərəfədə kim etiraf edəcək? Nikah bağlanma anı insanların ən xoşbəxt anıdır. Hər şeyin gözəl olacağını düşünürlər. Hələ tam olaraq həyatın gətirəcəyi çətinlikləri, tərəflər arasında münasibətlərin hansı məcrada inkişaf edəcəyini qavramırlar.

Həmin dövrdə çox böyük ehtimalla tərəflər bunu etiraf etməyəcəklər. Ola bilər ki, ilkin dövrlərdə sadəcə ailə arasında razılaşma əsasında tərəflərdən birinin müraciəti ilə tətbiq edilə bilər. Hətta işləyən həyat yoldaşının özü belə, müraciət edə bilər. Düşünə bilər ki, onun pensiya kapitalı çoxdur. Məhz kapitalın hesablama zamanı bundan istifadə edilə bilər.

Hesab edə bilər ki, hazırda çalışdığı iş yerində maaş və pensiya kapitalı kifayət qədər yüksəkdir. Orta ömürü hesablaya bilər ki, bugünkü mexanizmlə vəsaitlərin geri qaytarılması ehtimalı azdır. Bunu nəzərə almaqla özü könüllü şəkildə müraciət edə bilər ki, “mən öz əməkhaqqımdan yığımların bir hissəsinin yoldaşıma ötürülməsinin razılığını verirəm”.

Bu müəyyən bir yerdə uzunmüddətli planlama tələb edir. Bu gün ən böyük problemlərdən biri, pensiya kapitalını toplaya bilməyən insanlar pensiyaya çıxa bilmirlər. Gələcəkdə ailə arasında müəyyən bir planlama aparıla bilər. Görürlər ki, ailə üzvü müəyyən dövrdə işləyib, indi işləmir və s. nəzərə almaqla kapitalın çatışmayan hissəsi var, bunu öz aralarında razılaşdırmaqla hökumətə bu müraciət edə bilərlər”.

Ekspert deyir ki, bu məsələ ilə bağlı neqativ bir yanaşma da var:

“Başa düşüləndir ki, ölkədə bir çox problem var. Bütün bunları bir kənara qoyub məsələyə rasional olaraq baxsaq, əgər tərəflərdən biri digərinin konstitusion hüququnu və bəzi hallarda bunu təzyiq yolu ilə məhdudlaşdırırsa, bu neqativ bir məsələdir.

Həyat heç də hamar deyil. Uzunmüddətli dövrdə müxtəlif vəziyyətlər ortaya çıxa bilər. Hətta ailələr dağılır və bu hallar kifayət qədər genişlənib. Burada digər tərəfin ahıllıq dövründə sosial təminatının güclü əsasının yaradılması alətlərindən biri kimi istifadə oluna bilər.

Xüsusilə də Azərbaycan ailəsində kişilərin qadınları işləməyə qoymaması daha çox yayılıb. Bunun yaradacağı nəticələri nəzərə alaraq kişilər bu məsələdə çox da israrlı olmaya bilərlər. Hələlik neqativ tərəflərini görmürəm.

Sadəcə burada bir neqativ məsələ yarana bilər. Belə ki, insanlar tam olaraq dövlət sosial sığorta haqqını ödəyəndə bir sıra hallarda əhəmiyyətli kəsim tələb olunan kapitalı toplaya bilmir. Təsəvvür edin ki, bu kapital eyni zamanda bölünəcək. Belə olduğu təqdirdə ailə üzvlərindən birinə pensiya hüququnun yaranması ehtimalı yarana bilər.

Gələcəkdə bu heç bir ailə üzvünün pensiya ala bilməməsinə gətirib çıxara bilər. Bunun neqativ tərəflərini də sığortalayan bir amil olmalıdır. Hazırda bu mexanizm hazırlansa və bunun tətbiqi ilə bağlı qərar qəbul edilsə, bu məqam daha diqqətlə incələnməlidir.

Əgər ailə üzvünün hər ikisinin pensiya hüququ yaranmrsa, ən azından pensiya kapitalını birləşdirə bilməlidir. Çünki ahıllıq dövründə ailənin təminatı məsələsi var. Bütün bunlar müzakirə olunmalıdır. Bunların hamısı nəzərə alınmaqla yekun, təkmil mexanizm tətbiq edilərsə, düşünmürəm ki, bu mənfi bir yanaşmadır”.

Cari ilin 1 iyun tarixinə qədər Əmək və Əhalinin Sosial Müdafiəsi Nazirliyi tərəfindən saatlıq minimum əmək haqqının tətbiqi ilə bağlı təkliflərin hazırlanması və aidiyyəti üzrə təqdim edilməsi planlaşdırılır. Bu “Business Ready” hesabatının “İşçi qüvvəsi” indikatoru ilə bağlı 2025-ci il üzrə Yol Xəritəsində öz əksini tapıb.
Bəs saatlıq minimum əmək haqqının tətbiq edilməsi işçilər üçün nə vəd edir? Bu tətbiqetmə onların maaşının artmasına töhfə verə bilərmi? Dünyada belə praktika necə işləyir?

Mövzu ilə bağlı Modern.az-a danışan Milli Məclisin Əmək və əhalinin sosial müdafiəsi komitəsinin üzvü Vüqar Bayramov bildirib ki, saatlıq minimum əmək haqqının tətbiq edilməsi vətəndaşların bir neçə yerdə çalışmasına və daha yüksək maaş almasına imkan verir:

"Saatlıq minimum əmək haqqı praktikası bir sıra ölkələrdə tətbiq olunur. Əmək və Əhalinin Sosial Müdafiəsi Nazirliyi tərəfindən bu praktikanın araşdırıldığı və tətbiqi imkanlarının müzakirə olunduğu bildirilmişdi. Saatlıq minimum əmək haqqının tətbiq edilməsi vətəndaşlarımızın bir neçə yerdə işləmə imkanları üçün vacibdir. Vətəndaşların bir neçə iş yerində çalışması onların yüksək əmək haqqı almasına gətirib çıxara bilər".

Deputat vurğulayıb ki, saatlıq minimum əmək haqqı tətbiq edən ölkələrin praktikası bunun işləyən vətəndaşların maaş artımına təsir göstərdiyini ortaya qoyur:

"Saatlıq əmək haqqı xüsusilə də əmək müqaviləsi ilə çalışan vətəndaşların maaşına təsir edir. Digər tərəfdən, bu həm həftəsonu, həm də iş saatlarından sonra, o cümlədən bayram günü işləyən vətəndaşların daha yüksək tarifli əmək haqqı almasına, beləliklə də, onların maaşlarının artmasına gətirib çıxarır. Bu, həmçinin işçilərin sosial hüquqlarının qorunması baxımından vacibdir. Çünki söhbət çalışılan hər saat üçün əmək haqqı ödənilməsi məsələsindən gedir. Ona görə də oxşar praktikanın Azərbaycanda tətbiq edilməsi məqsədəuyğun olardı. Bu istiqamətdə müzakirələrin və təhlillərin aparılması, saatlıq iş rejiminə keçilməsi istisna deyil".

Miqrasiya yaxşı həyat axtarışında ölkəni tərk etmək, sonra isə vətəndə hər şeyin nə qədər yaxşı olduğu barədə danışmaqdır…

Miqrasiya – sadəcə çamadan, vağzal və bir tərəfli bilet deyil. Bu, ideyaları, texnologiyaları və maliyyə resurslarını daşıyan böyük insan axınıdır. Azərbaycan üçün miqrasiya problem yox, üstünlük ola bilər. Vətənə qayıdan mütəxəssislər, aktiv diaspora və xarici istedadların cəlb olunması ölkə iqtisadiyyatını daha çevik və rəqabət qabiliyyətli edə bilər. Axı köklər möhkəm olduqda, ağac hər iqlimdə böyüyür...

Miqrantların qayıdışı: Təkcə nostalji deyil, həm də investisiya

Bəzən elə gəlir ki, xaricdə hava daha təmiz, ot isə daha yaşıldır. Lakin bir çox azərbaycanlılar xaricdə oxuyandan və ya işləyəndən sonra vətənə qayıdırlar. Onlar boş əllə qayıtmırlar – qazandıqları təcrübə, qurduqları əlaqələr və topladıqları kapital onlara vətəndə öz bizneslərini qurmağa imkan yaradır.

Və ya başqa misal, xaricdə çalışan həmvətənlərimizin pul köçürmələri ölkə iqtisadiyyatını dəstəkləməyə davam edir. 2023-cü ildə bu köçürmələrin həcmi 2,5 milyard dollardan çox olub. Azərbaycanlı ailələr bu vəsait hesabına təkcə gündəlik ehtiyaclarını qarsalamırlar, həm də təhsil, səhiyyə və kiçik biznesə yatırım edirlər.

Sosial və mədəni inkişaf: Əsas sərmayə insanlardır

Miqrasiya təkcə pul məsələsi deyil. O, eyni zamanda mədəniyyət, təhsil və gələcəyə təsirdir. İnsan daha yaxşı həyat axtarışında ölkəsini tərk edir, amma bəzən onu elə doğulduğu yerdə tapır.

Vətənə qayıdan mütəxəssislər elmin və təhsilin inkişafına böyük töhfə verirlər. Məsələn, ADA Universitetinin rektoru Hafiz Paşayev diplomatik karyerasından sonra Azərbaycana qayıdaraq, universiteti ölkənin aparıcı təhsil ocaqlarından birinə çevirib. Digər bir nümunə – Hamlet İsaxanlı. O, xaricdə dərs dedikdən sonra Azərbaycana qayıdıb və ilk özəl universitet olan Xəzər Universitetini yaradıb. Onun rəhbərliyi altında universitet Qərb təhsil modelini tətbiq edərək beynəlxalq əməkdaşlığı genişləndirib.

Lakin yalnız vətənə qayıdan mütəxəssislər deyil, xaricdə yaşamaqda davam edən azərbaycanlılar da ölkənin inkişafında rol oynayırlar. Məsələn, Azerbaijan Cultural Heritage Association Parisdə Qarabağ incəsənətinə həsr olunmuş sərgi təşkil edərək, milli irsimizə diqqət çəkib. Axı öz mədəniyyətimizi dünyaya tanıtmasaq, bunu kim edəcək?

Güclü diasporlar: Təkcə çay süfrəsi arxasında görüş deyil

Azərbaycan diaspor təşkilatları təkcə xaricdə doğma dildə ünsiyyət qurmaq üçün bir vasitə deyil, eyni zamanda strateji resursdur. Bu, ölkə sərhədindən çox-çox uzaqlara gedən, ancaq onun enerjisi ilə qidalanan kökdür. Onlar ölkənin beynəlxalq səviyyədə tanınmasına və mövqelərinin güclənməsinə kömək edirlər.

Məsələn, Azərbaycan Gənclər Fondu dünyanın ən yaxşı universitetlərində təhsil almaq istəyən istedadlı tələbələri maliyyələşdirir. Eyni zamanda, İslam Əməkdaşlıq Təşkilatına (İƏT) üzv ölkələrin tələbələri üçün təqdim edilən dövlət təqaüd proqramı Azərbaycanın xarici tərəfdaşlarla əlaqələrini möhkəmləndirir.

Diaspora “yumşaq güc” elementlərindən də istifadə edir. Londonda keçirilən Azerbaijan Culture Days festivalı Azərbaycan sənətinə və musiqisinə diqqət cəlb edərək göstərir ki, incəsənət ən yaxşı diplomatiyadır.

Yüksək ixtisaslı mütəxəssislərin cəlb edilməsi: “Xaricə beyin axını” ilə bərabər “ölkəyə beyin axını” olmalıdır

Dünya hazırda istedadlar uğrunda mübarizə aparır və Azərbaycan bu prosesdən kənarda qalmamalıdır. Niyə Qazaxıstanın “Nurlı Köş” və ya İsrailin “Masa” proqramlarına bənzəyən milli “Köklərə Qayıdış” adlı təşəbbüs yaratmayaq?

Qiymətli kadrları nə cəlb edə bilər:

Bu cür təşəbbüslər alimlər, mühəndislər, IT mütəxəssisləri və sahibkarları ölkəyə cəlb etməyə kömək edərdi. Nəticədə, iqtisadiyyat daha innovativ olardı.

Dünyada artıq bir sıra ölkələr miqrasiyanı inkişaf resursuna çevirməyə nail olublar. Məsələn, Estoniya e-Residency proqramı vasitəsilə minlərlə IT mütəxəssisi və sahibkar cəlb edib. Birləşmiş Ərəb Əmirliləri isə alimlərə, mühəndislərə və investorlarına “qızıl vizalar” təqdim edir, yüksək kvalifikasiyalı mütəxəssislərin ölkəyə axınını stimullaşdırır. Azərbaycan da IT, bərpa olunan enerji və maliyyə texnologiyaları sahələrində istedadları cəlb edən mərkəzə çevrilə bilər. Elə indinin özündə ölkədə xarici mütəxəssislər fəaliyyət göstərir. Məsələn, Bakı Beynəlxalq Dəniz Ticarət Limanında və neft-qaz layihələrində. Lakin belə nümunələrin sayının artması üçün onların adaptasiyasını və inteqrasiyasını asanlaşdıran hədəf proqramlarına ehtiyac var.

Rəsmi statistikaya görə, 2024-cü ildə Azərbaycana daimi yaşamaq üçün 3 016 nəfər gəlib, ölkədən isə 2 298 nəfər köçüb. Müsbət saldo – 718 nəfər. Amma bu 3 016 nəfər arasında nə qədər alim, mühəndis və ya həkim var? Əgər onların heç olmasa 10%-i belə peşə sahibləridirsə, deməli, iqtisadiyyata əlavə 300 mütəxəssis qazandırmışıq. Bəs bu rəqəmi necə artıra bilərik?

Dövlətin miqrasiya strategiyasına dəstəyi: Daha az bürokratiya, daha çox imkanlar

Miqrasiyanı öz xeyrinə çevirə bilən ölkələrdən biri İrlandiyadır. O, xaricə köçən istedadlarını geri qaytarmaq üçün vergi güzəştləri və qrantlar təqdim edib.

Bəs biz niyə gözləyək? Əksinə, istedadları geri qaytarmaq üçün elə indi onlara ən yaxşı şərtləri təklif etməliyik. Bunun üçün aşağıdakılar lazımdır:

Azərbaycanlıların vətənə qayıdışı təkcə evə alınan bilet deyil. Azərbaycanın gələcəyi yalnız neft və qaz üzərində qurulmur – onu quranlar həm də bilik, təcrübə və ideyaları ilə vətənə qayıdan insanlardır. Əsas məsələ onların bu potensialı reallaşdırmasına imkan yaratmaqdır…
Fuad Rəsulov
pressklub

Prezident yanında Əfv Məsələləri Komissiyasının 2025-ci il üçün ikinci iclası keçirilib.

Bu barədə "Report"a Komissiyanın üzvü Rəşad Məcid məlumat verib.

Rəşad Məcid qeyd edib ki, iclası Prezidentinin Administrasiyasının rəhbəri Samir Nuriyev açıb:

"İclasda 100-dən çox müraciətə baxılıb. Bu müraciətlərə əsasən qəsdən öldürməyə cəhd, sağlamlığa ağır zərərvurma, adam oğurluğuna cəhd, oğurluq və quldurluqla bağlı cinayətlərdə məhkum olunmuş müraciətləri müzakirəyə çıxarılıb. Hər bir müraciət diqqətlə araşdırıldı. Səsvermə ilə qərarlar verildi. Komissiyanın növbəti iclası gələn həftə davam edəcək".

Komissiya üzvü qeyd edib ki, əfv məsələləri Prezidentin müstəsna səlahiyyətidir, humanizm və mərhəmət aktıdır:

"Komissiya iclaslarını yekunlaşdırandan sonra müsbət rəy verilmiş sənədlər toplanaraq cənab Prezidentə təqdim olunacaq. Yəqin ki, yaxın aylarda biz Prezident tərəfindən növbəti əfv sərəncamının imzalmasının şahidi olacağıq".

Qeyd edək ki, ötən iclas da 100-dən çox müraciətə baxılıb.

Azərbaycan Dövlət Su Ehtiyatları Agentliyinin (ADSEA) İri Şəhərlərin Birləşmiş Su Təchizatı Xidmətinin İdarə Heyətinin sədrinin müşaviri Aydın Abbasov ötən gün jurnalistlərə açıqlamasında deyib ki, hazırda Azərbaycanda su tarifləri Xidmətin faktiki xərclərini tam qarşılamır. Belə ki, 1 kubmetr suyun istehlakçıya çatdırılması 1 manat 91 qəpiyə başa gəlsə də, mövcud tarif 70 qəpik təşkil edir. Bu da su təchizatı sahəsində sürətli inkişafı çətinləşdirir. Bu səbəbdən tarif sisteminin diferensiallaşdırılması məsələsi gündəmə gələ bilər.
Yəni əhaliyə satılan suyun qiyməti artırılmalıdır. Ənənəvi əsaslandırma isə ondan ibarətdir ki, təchizatı yaxşılaşdırmaq, xidmət səviyyəsini yüksəltmək.
Başqa mövzudur ki, bizdə xidmət səviyyəsini yüksəltmək və sair bəhanələr adətən yalan çıxır. Məsələn Bakı Metroplitenində aparılan rəsmi yoxlamalar zamanı bəlli oldu ki, əslində xidmətlər üzrə xərclər süni şişirdilərək maya dəyəri də artırılıb. Nəticə milyonlarla manat talan edilib.
Və ya Azərbaycanda əahliyə daha sürətli internet xidmətləri təklif etmək üçün tarifləri artırdılar. Guya 1100 Mb/s internet verəcəkdilər. Oldumu? Yox daha da bərbad bir vəziyyət yarandı.
İndi də su təchizatı ilə bağlı "xidmət səviyyəsinin yüksəldilməsi" bəhanəsi ortaya atılıb. Əhaliyə satılan suyun qiyməti artsa, xidmət də keyfiyyət də yüksələcəkmiş...
Rəsmi qurum iddia edir ki, Azərbaycanda əhaliyə satılan içməli su çox ucuzdur. Maya dəyərindən də aşağıdır.
Gəlin regionumuzda əhaliyə satılan içməli su tariflərinə diqqət edək:
- Gürcüstan Milli Enerji və Su Təchizatı Tənzimləmə Komissiyasının qərarına əsasən bu ölkədə əhaliyə satılan içməli suyun tarifləri belə tənzimlənir - sayğacı olan yaşayış evlərinin abonentləri üçün birləşdirilmiş su və kanalizasiya tarifi hər kubmetr üçün 0,50 laridir. Yəni 0.30 Azərbaycan qəpiyi. Sayğacsız müştərilər isə AYLIQ adambaşına 2,15 lari, yəni 1 manat 30 qəpik supulu ödəyirlər.
Məsələn keçmiş MDB dövlətlərində su qıtlığı olan Özbəkistanda hazırda əhaliyə satılan içməli suyun aylıq tarifi 3808 özbək somudur. Yəni 50 Azərbaycan qəpiyi.
Mənbə (https://schetchik.uz/uz/news/tariflar/...)
Analoji araşdırmalardan sonra Qazaxıstan, Qırğızıstan, Belarus, Ukrayna və digər ölkələrdə də su tariflərinin 0.50 ABŞ dolalrından baha olmadığı ortaya çıxır.
SADALAYIM?
AXI NİYƏ QİYMƏTLƏRİ ARTIRANDA ÖLKƏMİZ ÖZ MİQYASINDA İQTİSADİYYATLARLA YOX, TRİLYONLUQ İQTİSADİYYATLARI OLAN ÖLKƏLƏRLƏ MÜQAYİSƏ EDİLİR?
Düzdür inkişaf etmiş Avropa ölkələrində əhaliyə satılan 1 kubmetr içməli suyun qiyməti ortalama 2 avroya bərabərdir. Lakin Avrozonada ən aşağı və orta aylıq əmək haqqı, pensiyaları Azərbaycanla müqayisə etmək mümkün deyil deyə, ayrı ayrılıqda rəqəmləri ifadə etməyə lüzum görmədim.
Hələ onu da qeyd etmirəm ki, dövləti ən çox borclandıran da, dövlətə ən çox borcu olan da əvvəlki Azərsu, indiki Azərbaycan Dövlət Su Ehtiyatları Agentliyidir.
Yəni su tarifləri artırılmadan da xidmət səviyyəsini yüksəltmək olar.
Razi Abasbəyli
TEREF

Uçuş cədvəlinin dəyişməsi ilə əlaqədar sərnişinlərə ediləcək güzəştlər müəyyənləşib.

Bu, Nazirlər Kabinetinin təsdiqlədiyi “Kommersiya hava daşımalarının, sərnişin, baqaj, yük və poçt göndərişlərinin hava daşımalarının həyata keçirilməsi Qaydaları”nda əksini tapıb.

Qərara əsasən, uçuş cədvəlinin dəyişməsi ilə əlaqədar daşımada dəyişikliklər edildiyi halda (qarşısıalınmaz qüvvə (fors-major) şəraitindən başqa) daşıyıcı biletdə göstərilmiş marşrut üzrə sərnişinin daşınmasını həyata keçirə bilmədiyi vaxt ərzində sərnişinlər üçün aşağıdakı xidmətləri ödənişsiz təşkil etməlidir:

– 7 yaşınadək uşağı olan sərnişinə ana və uşaq otaqlarının verilməsi;

– uçuş 2 saatdan çox ləngidikdə 2 telefon zənginin edilməsi və ya 2 elektron poçtun göndərilməsi imkanının yaradılması, habelə sərinləşdirici

içkilərin verilməsi;

– gündüz vaxtı 6 saatdan bir, gecə vaxtında isə 8 saatdan bir uçuş ləngidikdə isti yeməklə təmin edilməsi;

– uçuş 8 saatdan çox ləngidikdə mehmanxanada yerləşdirmə;

– əlavə haqq alınmadan mehmanxanada yerləşmə təmin edildiyi hallarda hava limanından (aeroportdan) mehmanxanaya və geriyə nəqliyyatla çatdırılma;

– baqajın saxlanılmasının təşkili.

Daşıyıcı və ya xidmət təşkilatı sərnişinə daha yüksək komfortlu ödənişli əlavə xidmətlər göstərə bilər. 5 yaşınadək uşaqlar yalnız böyüklərin müşayiəti ilə daşınırlar. 5 yaşından 18 yaşınadək uşaqların daşınması daşıyıcının qaydalarına uyğun olaraq tənzimlənir.