Yaşadığımız hadisələr 2025-ci ilin ən ağır il ola biləcəyini göstərir...

Son zamanlar bir çox insan ABŞ prezidentinin səsləndirdiyi sürprizlər fonunda dünya siyasi xəritəsinin gələcəyi ilə bağlı suallar verir. Trampın Danimarkanın muxtar ərazisi olan Qrenlandiya adasına açıq-aşkar iddia etməsi, eləcə də Kanadanın Amerika Birləşmiş Ştatlarının 51-ci ştatı olması ilə bağlı təkrar çağırışları heç də dövlətlərin ərazi bütövlüyü prinsipinin möhkəmlənməsinə xidmət etmir.

Rusiyanın Gürcüstanın muxtar bölgələri olan Abxaziya və Cənubi Osetiyanın “müstəqilliyini” tanımasından, Qərbin isə Serbiyaya məxsus olan Kosovo ilə bağlı eyni addımı atmasından sonra bu prinsip onsuz da ciddi şəkildə pozulmuşdu. Bundan əlavə, Rusiya Ukraynaya qarşı davam etdirdiyi hərbi təcavüz fonunda referendum keçirərək bu ölkənin 4 vilayətini və Krım yarımadasını öz tərkibinə “qatıb”.

Belə görünür ki, Trampın bu istiqamətdə nümayişkaranə davranışı ərazi mübahisəsi olan başqa ölkələri də bu və ya digər şəkildə daha sərt addımlar atmağa təşviq edə bilər. Məsələn, həm iqtisadi, həm hərbi cəhətdən güclü olan Çin hələ də kommunist diktatından kənar qalan Tayvan adasını ələ keçirməyə cəhd edə bilər.

Bəzi müşahidəçilər bildirirlər ki, Suriyada vəziyyət müəyyən qədər yaxşılaşsa da, bu ölkənin ərazi bütövlüyü hələ də sual altındadır – Türkiyə və İsrailin bəzi ərazilərdə maraqlı olduqları deyilir.

Erməni politoloqları isə demək olar hər gün Azərbaycanın guya Sünik (Zəngəzur) bölgəsini işğal etməyə hazırlaşdığı barədə fikirlər səsləndirirlər.

Ümumilikdə, beynəlxalq mühit olduqca gərgindir. Bütün bu hadisələr dünya miqyasında sərhədlərin yenidən bölüşdürülməsi uğrunda qlobal müharibəyə səbəb ola bilərmi? Belə bir təhlükə varmı?

Pressklub.az-ın suallarını şərh edən müstəqil politoloq Xəqani Cəfərli əvvəlcə qeyd etdi ki, İkinci Dünya müharibəsindən sonra formalaşmış ikiqütblü dünya nizamı Sovet İttifaqının dağılması ilə birqütblü dünya nizamına çevrilib.


“Hər iki halda mövcud nizam dünya müharibəsinin qarşısını aldı. İndi isə bu tarazlıq pozulub. Bu da dünya müharibəsinin və ya bir neçə regionda geniş miqyaslı münaqişənin baş vermə ehtimalını artırır. Zaman keçdikcə bu ehtimal daha da yüksələcək və yeni silahlı münaqişələr qaçılmaz görünür”, – deyə analitik bildirir.

Onun sözlərinə görə, Trampın qlobal ticarət müharibəsi təşəbbüsü də siyasi və hərbi münaqişələr ehtimalını artırır. “Məşhur atalar sözündə deyildiyi kimi: əgər ölkələr ticarət etmirsə, deməli, müharibə edirlər. Digər tərəfdən, bir çox hallarda müharibələr dövlətin istəyi xaricində baş verir. Müharibə ehtimalının artmasına ciddi təsir göstərən daha bir vacib məqam var. Hər bir dövlət anlayır ki, yaxın gələcəkdə formalaşacaq yeni dünya nizamı 75-80 il, bəlkə də bir əsr qüvvədə olacaq. Buna görə də, mövcud sərhədlərlə razılaşmayan ölkələr yeni dünya nizamı qurulana qədər öz istəklərinə çatmaq və sərhədləri yenidən müəyyənləşdirmək üçün cəhdlər göstərəcəklər. Məhz bu məqam müharibə riskini daha da gücləndirən faktordur. Bütün bu amillər onu göstərir ki, 2025-ci il yaşadığımız dövrün ən çətin ili olacaq”, – deyə Cəfərli hesab edir.

Rauf Orucov
pressklub