 |
|
|
“Instagram” sosial şəbəkəsi öz formatında dəyişiklik edib. Artıq sosial şəbəkənin əsas səhifəsindəki paylaşımlar kvadrat əvəzinə düzbucaqlı olacaq.
Sosial şəbəkənin rəhbəri Adam Mosseri bu barədə öz hesabında məlumat verib:
“Bilirəm ki, bir çox istifadəçimiz kvadrat şəkilləri çox sevir. Kvadrat formatı “Instagram”ın bir parçası hesab edilirdi. Ancaq hazırda yüklənən fotoların və videoların əksəriyyəti vertikal formada olur. Onları kəsmək, əslində, itkiyə səbəb olur”.
O, bu dəyişikliklərin istifadəçilər üçün başlanğıcda “bir az çətin” ola biləcəyini etiraf edib, lakin zamanla qəbul ediləcəyini düşünür:
“İnanıram ki, uzun müddət ərzində insanlar fotolarının və videolarının aqressiv şəkildə kəsilmədən, təbii formada görünməsinə görə razı qalacaqlar”.
Qeyd edək ki, “Instagram” 2024-cü ilin avqust ayından etibarən bu yeniliyi sınaqdan keçirməyə başlamışdı. (Yenisabah.az)
Virtual nömrələr... Dələduzlar indi də bu üsula əl atıblar...
İqtisadiyyat.az xəbər verir ki, dələduzlar virtual nömrə yaradıb nömrə sahibinin kontaktındakı şəxslərə mesaj yazır, yaxud zəng edirlər.
Mütəxəssislər deyir ki, bəzi xarici ölkələrin qanunvericiliyində virtual nömrə anlayışı var. Təəssüf ki, bəzi şəxslər bundan qanunsuz məqsədləri üçün istifadə edirlər.
Bildirilin ki, şirkətlər dələduzların əlində alətə çevrilməməsi üçün istifadə etdikləri şəbəkələri daimi olaraq kibertəhlükəsizliyə qarşı yoxlamalı və monitorinqlər keçirməlidirlər.
Daha ətraflı "Xəzər Xəbər"in videomaterialında:
Karolinska Universitetinin Virusologiya İnstitutunun alimləri dünyada mövcud olan qrip virusu variantlarının 88%-dən qoruya bilən peyvənd yaradıblar.
Araşdırmanın nəticələri "Nature Medicine" jurnalında dərc olunub.
Tədqiqatın unikal xüsusiyyəti universal epitopları - müxtəlif növlərində dəyişməz qalan virus sahələrini müəyyən etmək üçün süni intellektin istifadəsidir. Bu, virusun əksər tanınmış ştammlarına qarşı təsirli bir dərman yaratmağa imkan verib.
Ümumdünya Səhiyyə Təşkilatının məlumatına görə, qrip dünyada hər il təxminən 500 min insanın ölümünə səbəb olur. Mövcud peyvəndlər həmişə təsirli olmur, çünki onlar bir mövsümdə müəyyən bir ştamın yayılması ilə bağlı proqnozlara əsaslanır. Alimlər tərəfindən proqnozlaşdırılmayan virus mutasiyalarının baş verməsi
bu cür dərmanların effektivliyini azaldır.
Tədqiqat zamanı alimlər peyvəndin iki variantını hazırlayıblar. Birincisi, ABŞ-da tapılan virus ştammlarının 97%-dən qorunmaq üçün, ikincisi isə qlobal qrip variantlarının 88%-i ilə mübarizə aparmaq üçün nəzərdə tutulub. Bu məqsədlə bioinformasiya texnologiyalarından, həmçinin virusların genetik ardıcıllığının təhlilindən istifadə edilib.
"İlk dəfə olaraq, hər il yenilənməsinə ehtiyac olmayan bir peyvənd hazırlaya bildik", - Kopenhagen Universitetinin aparıcı tədqiqatçısı professor Luca Bjorndalen deyib.
Elm adamları deyirlər ki, yeni peyvənd virusun az dəyişən hissələrini hədəf alır və bir çox ştama qarşı uzunmüddətli qoruma təmin edir. Tədqiqatçılar hazırda klinik sınaqlar keçirmək üçün əczaçılıq şirkətləri ilə danışıqlar aparırlar. Uğurla tamamlanarsa, peyvənd üç-dörd il ərzində istifadəyə verilə bilər. /publika.az
Göttingen Universiteti və Maks Plank Günəş Sistemi Tədqiqatları İnstitutunun alimləri Ayın və Yerdəki suyun mənşəyi ilə bağlı yeni araşdırmalar aparıb. Alimlər, Ayın gənc Yer ilə protoplanet Teya arasında baş verən nəhəng toqquşma nəticəsində formalaşdığına dair nəzəriyyəni təsdiqləyiblər. Lakin araşdırmada vacib bir düzəliş edilib: Ay əsasən Yer mantiyasından yaranıb, Teyanın töhfəsi isə minimal olub.
"DogruXeber.az" xəbər verir ki, bu araşdırmanın nəticələri "Proceedings of the National Academy of Sciences" (PNAS) jurnalında dərc edilib.
Alimlər Ayın NASA tərəfindən gətirilmiş qayalarının və Yer mineral nümunələrinin oksigen izotoplarını təhlil ediblər. 191 ölçmə aparmaq üçün təkmilləşdirilmiş lazer flüorizasiya metodundan istifadə olunub. Bu metod, qayalardan oksigeni lazer vasitəsilə çıxarmağa imkan verir. Tədqiqatın əsas diqqət mərkəzində oksigen-17 izotopu (¹⁷O) olub.
Araşdırmalar göstərib ki, Ayın və Yerin oksigen izotop tərkibi yüksək dərəcədə oxşardır. Bu isə kosmokimya sahəsində uzun müddətdir müzakirə olunan "izotop böhranı" problemini həll edir. Göttingen Universitetinin Yer Elmləri Mərkəzinin direktoru professor Andreas Pakın sözlərinə görə, bu nəticələr göstərir ki, Teya əvvəlki toqquşmalar nəticəsində öz mantiyasını itirib və Yerlə yalnız metal nüvəsi kimi toqquşub. Nəticədə Yer mantiyasının materialı kosmosa atılıb və bu materialdan Ay formalaşıb.
Bu araşdırma Yerdəki suyun tarixi ilə bağlı da yeni nəzəriyyələr ortaya qoyur. Əvvəllər hesab olunurdu ki, Ayın formalaşmasından sonra Yerin suyu asteroidlərlə və meteoritlərlə baş verən çoxsaylı toqquşmalar nəticəsində yaranıb. Lakin bu doğru olsaydı, Yerin və Ayın oksigen izotoplarının tərkibi fərqli olmalı idi, çünki bu materiallar müxtəlif mənşəli olardı.
Tədqiqatın baş müəllifi Meyke Fişer bildirib:
"Bizim məlumatlar göstərir ki, bu fərziyyə doğru deyil və bir çox meteorit növləri Yerdəki suyun mümkün mənbəyi kimi istisna edilə bilər".
Alimlərin gəldiyi nəticəyə görə, Yerdəki suyun ən ehtimal olunan mənbəyi enstatit xondritləri adlanan meteoritlərdir. Bu meteoritlər Yer ilə izotop baxımından çox oxşardır və planetdə suyun miqdarını izah edəcək qədər su ehtiva edir.
Bu araşdırma Ayın formalaşması ilə bağlı nəzəriyyələri daha da dəqiqləşdirərək, onun əsasən Yer mantiyasından ibarət olduğunu göstərir. Bununla yanaşı, Yerdəki suyun mənşəyi barədə mövcud fikirlər yenidən nəzərdən keçirilir. Enstatit xondritlərinin suyun əsas mənbəyi olması ehtimalı alimlərə Yerin və Ayın yaranma tarixinə dair yeni baxışlar təqdim edir. Bu tədqiqat Yerin, Ayın və Günəş Sistemi cisimlərinin təkamülünü anlamaq üçün mühüm bir addım hesab olunur.
2028-ci ildə ABŞ-da qədim DNT-dən istifadə edərək mamontlar canlandırıla bilər.
Demokrat.az xəbər verir ki, bu barədə Bloomberg yazır.
Layihənin həyata keçirilməsi üçün artıq 435 milyon maliyyə toplanıb. Bioloqlar mamontla yanaşı, dodo quşunu və Tasmaniya pələngini də diriltmək niyyətindədirlər. Yunlu mamontun təxminən 4 min il əvvəl nəsli kəsilib.
Nəsli kəsilmiş heyvanların bioreplikalarının yaradılmasının mövcud növlərin nəslinin kəsilməsinin qarşısını alacağı bildirilib.
Dünyanın bir sıra ölkələrində İnstaqram sosial şəbəkəsinin fəaliyyətində problemlər müşahidə olunur.
TEREF xəbər verir ki, bu barədə məşhur internet resursların işini izləyən "Downdetector" xidmətinin səhifəsində bildirilib.
8,7 mindən çox istifadəçi tətbiqin işləməməsindən, serverə giriş problemlərindən şikayət edir.
İnstaqramın işindəki nasazlıqlardan ən çox ABŞ, Braziliya, Böyük Britaniya, Kanada, Niderland və Fransanın sosial şəbəkə istifadəçiləri şikayət edirlər. (Report)
Smartfonlarımızda nə saxlanılmır. Və əlbəttə ki, çoxlu SMS.
Bu SMS mesajlarından bəziləri maliyyə təhlükəsizliyiniz üçün real təhlükə yarada bilər.
Bu SMS-lər fırıldaqçılar üçün xüsusi maraq kəsb edir, çünki onlar fırıldaqçılara istifadəçilərin şəxsi məlumatlarına giriş əldə etməyə imkan verir.
Nəticədə, təcavüzkar telefonunuzda ona lazım olan məlumatı əldə edərsə, pul oğurlaya bilər.
Ekspertlərin sözlərinə görə, şəxsi məlumatlarınız, o cümlədən maliyyə məlumatları, həmçinin smartfonunuzda saxlanılan login və parollar onu həssas edir.
Bu cür məlumatlar fırıldaqçıların əlinə keçərsə, pulsuz qalma riskiniz var.
Bunun qarşısını almaq üçün mütəxəssislər adətən qeydiyyat zamanı xidmətlər tərəfindən göndərilən parol və loginlərdən ibarət məlumatları smartfonunuzdan silməyi məsləhət görürlər.
Siz həmçinin şəxsi məlumatlarınızı, sənədlərin fotoşəkillərini və ya yazışmaları telefonunuzda saxlamamalısınız.
Sizə SMS vasitəsilə göndərilən şübhəli keçidlər daha böyük təhlükə yaradır.
Çox vaxt onlara klikləmək smartfon sahibinin pul itirməsi ilə başa çatır.
Buna görə də ekspertlər bu cür mesajları dərhal silməyi məsləhət görürlər.
Şəxsi hesabınıza daxil olmaq üçün çoxsaylı keçidləri olan SMS mesajları da potensial təhlükə yaradır.
Onların vasitəsilə fırıldaqçılar hesablarınıza giriş əldə edə bilərlər.
Biz onları silirik. Eləcə də banklardan hesab, onun qalığı, qalan vəsait və s./Lent.az
Planet sakinləri yanvar-fevral aylarında Günəş sisteminin, demək olar ki, bütün planetlərini adi gözlə görə biləcəklər.
Aif.ru-nun verdiyi məlumata görə, bu barədə astronomik hadisələr üzrə rusiyalı mütəxəssis Oleq Uqolnikov xəbər verib.
Onun sözlərinə görə, 2025-ci il hətta şəhər şəraitində də səmada müşahidə edilə bilən astronomik hadisələr baxımından kifayət qədər maraqlı olacaq.
"Hətta şəhər şəraitində də bunları görmək mümkün olacaq. Artıq Günəş sisteminin, demək olar ki, bütün planetlərinin çox yaxşı axşam görünüşü dövrü başlayıb. Qərbdə Veneranı - planetlərin ən parlağını görə bilərik ki, o, yaxşı havada hətta gündüz də görünür. Onun yanında Saturn, cənubda Yupiter, şərqdə isə Mars görünür", - deyə astronom bildirib.
Alim qeyd edib ki, Uran və Neptunu görmək üçün teleskopdan istifadə etmək lazımdır.
Uqolnikov əlavə edib ki, Merkuri fevralın sonu və martın əvvəllərində axşam səmasında görünəcək.
Daha əvvəl məlumat verilmişdi ki, yanvarın 12-dən başlayaraq növbəti bir neçə gün ərzində bu ilin ən parlaq kometlərindən biri olan C/2024 G3-ü (ATLAS) müşahidə etmək mümkün olacaq. Komet üfüqün cənub-şərq hissəsində adi gözlə görünəcək.
NASA-nın “Landsat” 8 və 9 peykləri, Xəzər dənizində tez-tez su üzərinə çıxıb yenidən yoxa çıxan müəmmalı bir adanın görüntülərini qeydə alıb.
Musavat.com xəbər verir ki, alimlər tərəfindən “Görünməz Ada”, yaxud "Kabus" adlandırılan bu geoloji fenomen 2023-cü ilin əvvəlində Kumani palçıq vulkanının püskürməsi nəticəsində meydana gəlib.
2024-cü ilin sonunda ada yenidən su səthindən itərək, alimləri çaşqın qoyub. Bu qeyri-adi hadisə Xəzər dənizində əvvəllər də müşahidə olunmuş və əsasən Kumani vulkanının fəaliyyətinə bağlı olduğu təsdiqlənmişdi.
Araşdırmaçılar, vulkanın bu unikal coğrafi dəyişikliklərə səbəb olan dinamikası üzərində çalışaraq, adanın yenidən üzə çıxma ehtimalını öyrənməyə davam edirlər.
Musavat.com
Ekspert: “Texnologiya sadəcə bir vasitədir, problem insandadır”
ABŞ-nin Las-Veqas şəhərində “Tesla Cybertruck”ın partladılması ilə bağlı cinayət işində maraqlı detallar ortaya çıxıb. Şəhər polisinin şerifi Kevin Mak Mahill bildirib ki, şübhəli şəxs süni intellekt olan ChatGPT-dən cinayəti planlaşdırmaq üçün istifadə edib.
“Bizdə sübutlar var ki, şübhəli şəxs hücumu planlaşdırmaq üçün ChatGPT-dən yararlanıb,” - deyə şerif qeyd edib.
Hüquq-mühafizə orqanlarının məlumatına görə, şübhəli Metyu Layvelsberqer süni intellekt vasitəsilə partlayıcı maddələrin miqdarını və fişəngləri haradan əldə edə biləcəyini öyrənməyə çalışıb.
“Yeni Musavat” xatırladır ki, hadisə Las-Veqasda, “Trump International Hotel”in qarşısında baş verib. “Tesla Cybertruck” pikapının partlaması nəticəsində bir nəfər həyatını itirib, yeddi nəfər xəsarət alıb. Polis bu hadisəni potensial terror hücumu kimi araşdırır.
“Biz bilirdik ki, süni intellekt bir şəkildə həyatımıza təsir edəcək. Lakin bu, ABŞ-də ChatGPT-dən belə məqsədlə istifadə edildiyi ilk məlum hadisədir,” - deyə şerif vurğulayıb.
Polis şübhəlinin ChatGPT-yə verdiyi sorğulara konkret olaraq hansı cavabları aldığını açıqlamayıb.
Doğrudan da bıçaq cərrahın əlində bir, quldurun əlində isə ayrı anlamdadır.
Bəs bəşəriyyət süni intellektin bu qəbil ağır fəsadlarından özünü qoruya biləcəkmi?
İnformasiya texnologiyaları sahəsində ekspert Mehman Xəlilov Yeni Müsavat qəzetinə açıqlamasında deyib ki, bu hadisədə, nə qədər acınacaqlı olsa da, bəşəri fəsad görmür.
“Hadisəyə soyuqqanlı yanaşaq. Bəli, faciə baş verib, onun əsas səbəbkarı süni intellekt deyil axı. Süni intellekt sadəcə bir alətdir, məsələn, çəkic və ya bıçaq kimi. Kiminsə onu ev tikmək və ya yemək hazırlamaq üçün istifadə etməsi mümkündür, amma başqa birisi bu aləti zərər vermək üçün işlədə bilər. Əgər ChatGPT olmasaydı, həmin şəxs həmin məlumatları başqa yerdən - kitablardan, forumlardan və ya digər mənbələrdən öyrənəcəkdi. Biz axı nə axtarış sistemlərini, nə də kitabxanaları informasiyaya çıxış təmin etdiklərinə görə günahlandırmırıq.
Mən mətbuatdan hadisə ilə bağlı son məlumatları oxumuşam. Həmin şəxsin məktubu haqqında da hüquq-mühafizə orqanları məlumat yayıb. “Cybertruck” sadəcə diqqət çəkmək üçün bundan istifadə edib. O, öz daxili böhranını ifadə etmək üçün ən gurultulu yolu seçib. Bu, müəyyən mənada bəzi insanların öz etirazlarını bildirmək üçün radikal üsullara əl atmasına bənzəyir. Onların məqsədi zərər vermək deyil, sadəcə, başqa çıxış yolu görmürlər.
Amma gəlin baxaq, görək bu hadisə bizə nəyi öyrədir. Kimsə düşünə bilər ki, problem texnologiyalardadır, amma elə deyil. Texnologiya sadəcə bir vasitədir. Problem insandadır. Onun məktubunun məzmunundan, atasının verdiyi müsahibədən də görünür ki, 37 yaşlı Metyu Layvelsberger böhran vəziyyətində olub. O, ChatGPT-nin bilik bazasında partlayıcı maddə hazırlayıb və istifadə edib. Amma eyni məlumatdan başqa birisi partlayıcı maddələr haqqında elmi iş yazmaq üçün də istifadə edə bilər. Kiminsə zərərli ideyaları kitabdan öyrənməsi halında kitabxanaları bağlayırıqmı? Əlbəttə ki, yox. Söhbət qadağadan yox, insanların belə ümidsiz vəziyyətlərə düşməsinin qarşısını necə almaqdan getməlidir.
Şübhəsiz ki, süni intellekt yaradan şirkətlər, məsələn, OpenAI, təhlükəsizlik istiqamətində mütəmadi olaraq işlər görürlər və görməlidirlər. Məsələn, ChatGPT zərərli fəaliyyətlər üçün təlimatlar vermir və yaxud məlumat verdikdə təhlükə barədə xəbərdarlıq edir. Amma bu nəzarət mexanizmlərini 100%-lik təkmilləşdirmək heç vaxt mümkün olmayacaq. İnsan istəyərsə, texnologiyalardan zərər vermək məqsədi ilə istifadə edə bilər. Bu, alətin günahı deyil, məsuliyyət məsələsidir. Kimsə kəsici alətdən silah kimi istifadə edirsə, onda cərrahlar neştərsiz qalmalıdır? Xeyr.
Hadisə bəşəriyyətin fəsadları haqqında deyil, daha dərindən baxsaq, cəmiyyətdəki problemlərdən xəbər verir. Bu, tənhalıq, dəstəyin olmaması və inamsızlıq böhranı haqqındadır. Süni intellekt burada sadəcə bir dekorasiyadır. Biz texnologiyaların qadağası, yaxud məhdudlaşdırılması haqqında yox, insanlara daha diqqətli və həssas olmaq yolları barədə düşünməliyik".
İnformasiya texnologiyaları üzrə ekspert Fərhad Mirəliyev deyir ki, süni intellekt yeni istifadəyə verildiyi vaxtlarda onun təhlükəsi aktual məsələlərdən biri idi. Sonradan təhlükənin qarşısını almaq üçün xüsusi alqoritmlər tətbiq edildi. Bununla da süni zəkanın etik kodeksi hazırlandı.
“Beləliklə, cinayət tərkibi olan, zərərli suallarla bağlı süni intellekt insanlara bildirdi ki, belə suallara cavablar olmayacaq. Lakin sonradan müəyyən üsullarla, yenə də dolaşdırıcı suallar verməklə insanlar öz istədiklərinə cavablar ala bildilər. Hazırda süni intellektin etik davranış qaydaları ilə bağlı iş davam edir.
Süni intellektdən zərərli məqsədlər üçün istifadə ölkələrdən deyil, istifadə edən insanın niyyətindən asılıdır. Cinayətkar ölkə tanımır, niyyətinə, hədəfinə bağlı olur".
Şahanə RƏHİMLİ,
Musavat.com