Monhly Notices of the Royal Astronomical Society jurnalında dərc olunacaq araşdırmaya görə, astronomlar Yer kürəsinə ən yaxın “ulduz qətliamını” aşkar ediblər. “Space” yazır ki, onlar superkütləvi qara dəliyin bir ulduzu necə parçaladığını və sonra onu məhv etdiyini gördülər.Alimlər deyirlər ki, onlar daha əvvəl superkütləli qara dəliklər tərəfindən məhv edilmiş ulduzları görmüş olsalar da, bu, görünən işıqdan istifadə edərək kosmik baxımdan Yerə nisbətən yaxın görünən ilk ulduz öldürən qara dəlikdir. Yeni kəşf superkütləvi qara dəliklərin necə böyüdüyünü və ətraflarında maddə topladığını daha yaxşı başa düşməyə imkan verir.Kütləsi Günəşdən 1 milyon dəfə böyük olan qara dəlik tərəfindən ulduzun “məhv edilməsi” prosesi NGC 3799 adlı yeni ulduzların aktiv şəkildə əmələ gəlməsi ilə bared spiral qalaktikada baş verib. O, təxminən 160 milyon işıq məsafəsində yerləşir. Qara dəlik bir ulduzu parçalayanda və sonra onun materialını istehlak etməyə başlayanda bu proses gelgitin pozulması adlanır.Ulduzlar bütün böyük qalaktikaların mərkəzlərində yerləşən superkütləvi qara dəliklərə çox yaxınlaşdıqda gelgit pozulması baş verir. Qara dəliklərin böyük cazibə qüvvəsi məhv olmuş ulduzları üfüqi olaraq sıxışdıran və eyni zamanda onları şaquli olaraq uzatan güclü gelgit qüvvələri yaradır. Bu, ulduzları qara dəliyin ətrafında fırlanan ulduz materiyasının kosmik spagettisinə çevirir. Bu, spagettiləşmə prosesi adlanır və ulduz parçalandıqdan sonra superkütləvi qara dəlik yavaş-yavaş ulduzun maddəsini istehlak etməyə başlayır. Absorbsiya prosesi baş verdikdə, Yerdəki teleskoplar tərəfindən aşkar edilə bilən çox parlaq işıq parıltıları görünür.Alimlər kəşf edilmiş ASASSN-23bd ulduzunun gelgit pozulması prosesini adlandırıblar və bunun əlavə araşdırma tələb etdiyinə inanırlar. Fakt budur ki, belə hadisələr nadir hallarda baş vermir, lakin görünən işıqdan istifadə edərək, Yerə nisbi yaxınlıqda onları tez-tez görmək mümkün deyil.Astronomlar bu nəticəyə gəliblər ki, ulduzların öldürülməsi prosesi əvvəllər düşünüldüyündən daha geniş yayılmış ola bilər. Alimlər həmçinin müəyyən ediblər ki, ASASSN-23bd təkcə Yerə yaxınlığına görə deyil, ulduzların bütün məlum gelgit pozulmaları arasında fərqlənir.

Sərfəli qiymətlər təklif edən “Nar” “Dinlət” xidmətini yeni aktivləşdirən abunəçilər üçün 1 ay müddətinə ödənişsiz təqdim edir. Xidməti aktiv edəndən sonra abunəçilər dinlet.az platformasına keçid etməklə istədikləri musiqi parçasını seçə bilərlər.
“Dinlət” xidməti abunəçilərə “Nar” nömrəsinə daxil olan zəng zamanı qarşı tərəfin standart zəng səsi əvəzinə dinləməsi üçün musiqi parçalarını, fərqli melodiyaları, əyləncəli replikaları təyin etməyə imkan verir.
Abunəçiyə öz tərzini nümayiş etdirməyə imkan verən “Dinlet” xidməti bir zamanların ən sevilən xidmətləri olub. Yenilənən “Dinlət” xidməti isə artıq daha geniş seçim və yeni funksiyalar təqdim edir.
Xidmətdən pulsuz istifadə etmək üçün *606*1#YES şifrəsini yığmaq lazımdır. Qeyd edək ki, 1 aylıq ödənişsiz müddət bitdikdən sonra xidmət avtomatik deaktiv edilir. Ətraflı məlumatı nar.az/senin-ucun/dinlet/ səhifəsindən əldə edə bilərsiniz.
“Nar” hal-hazırda 2,2 milyon abunəçiyə yüksək keyfiyyətli rabitə xidmətləri göstərməkdədir. “Nar” son 5 ildə Müştəri Loyallığı İndeksinə görə ölkədə lider mobil operatordur. Mobil operator müştəriyönümlülük strategiyasına sadiq qalaraq sərfəli qiymət qarşılığında üstün xidmət təqdim edir.

İsrailin Milli Su Qurumu - “Mekorot” şirkəti Azərbaycanda su qıtlığının qarşısını almaq üçün süni yağış yağdırmaqla bağlı layihə təklif edib.

Bunu şirkətin beynəlxalq əlaqələr şöbəsinin direktoru Dieqo Berqer bildirib.

Onun sözlərinə görə, layihə ötən həftə "Azərbaycan Meliorasiya və Su Təsərrüfatı" ASC-yə təqdim olunub: "Təkliflərimiz arasında süni yağışın yağdırılması da var. Buludların içərisində aerozollar var. Gümüş yodid kristallarını aerozollara səpəndə onlar ağırlaşır, yağış yağır. Bunu ölkənin şimalında və cənubunda reallaşdırmaq olar. İsraildə 1972-ci ildən ötən ilə kimi bu üsuldan istifadə etmişik. İndi isə ona ehtiyacımız yoxdur. Bu layihə böyük vəsait tələb edir, amma gələcəkdə istifadəsi o qədər də xərc tələb etməyəcək. Sözügedən layihə ilə bağlı planlaşdırma düzgün aparılmalıdır. Radarlar olmalıdır, səpiləcək nöqtələr hesablanmalıdır"(Report).

Qazaxıstan Prezidenti Kasım-Jomart Tokayevin Azərbaycana səfəri çərçivəsində bu türk dövləti ilə bağlı bəzi sadə statistik rəqəmləri təqdim edirəm :
1. 2020-ci ildə İT sahəsində eksport 30 milyon $ olub, hazırda 500 milyon $ civarındaıdr.
MDB-də bu sahədə ən yüksək göstərici indiyədək Rusiya, Ukrayna və Belarusda olub.
2. Regionun ən böyük texnoparkı – Beynəlxalq Astana Hub öz ətrafında 1400-dən çox şirkəti birləşdirir. Bunların 400-ə qədəri xarici şirkətlərdir. Güclü startap ekosistemi var.
(Biz yerli, oturuşmuş İT şirkətlərimizi vergidən azad etdiyimiz halda, onlar startaplara və xaricə yönəlik İT fəaliyyətə güzəştlər tətbiq ediblər )
3. 2022-ci ilin sonu 5G üçün iki operatora lisenziya veriblər, hazırda 15 şəhərdə 1000-dən çox baza stansiyası bu texnologiya üzərindədir
4. Qazax dilinin milli korpusunun yaradılması, bunun əsasında süni intellektin inkişaf etdirilməsi məqsədilə superkompüter mərkəzinin və DATA mərkəzin yaradılması üçün Presight AI Ltd şirkəti və BƏƏ ilə birlikdə işbirliyi qurublar
5. BMT statistikasına görə Qazaxıstan rəqəmsal hökumət quruculuğunda MDB-də birincidir (190 ölkə arasında 28-ci yer)
6. Bu ölkənin eGov Mobil tətbiqində 25-dən çox sənədi qazaxlılar “rəqəmsal sənəd” olaraq əldə edə bilirlər (yeri gəlmişkən, bizdə oxşar mobil tətbiqdə olan bu tip məlumatlar, elə sadəcə məlumatdır, sənəd statusu yoxdur)
7. 2020-ci ildə bu ölkədə e-ticarət pərakəndə ticarətin 4-5%-ni təşkil edirdi, hazırda e-ticarət dövriyyəsi 12% ətrfaındadır ( söhbət real e-ticarətdən gedir, hansı ki dünyada orta göstərici 15-20 % ətrafındadır, bizim metodikada isə kartla ödənilən işıq pulu da e-ticarətə aid edildiyindən –dövriyyəmiz 70% civarındadır )
8. İnfrastruktura vaxt və böyük pullar xərcləməmək üçün Qazaxıstanın ucqarlarında, steplərdə olan məktəbləri internetlə təmin etmək üçün Starlink-lə müqavilə imzalayıblar və s.
Beləliklə, Qazaxıstan hazırda rəqəmsal sektorda MDB-də ən sürətli inkişaf edən ölkədir.
Bununla belə, qeyd etmək istərdim ki, bu sektorda bəzi istiqamətlər üzrə Azərbaycanın göstəriciləri və uğurları Qazaxsıtandan bir xeyli üstündür.
Prezident İlham Əliyev andiçmə mərasimində Türk Dövlətləri Təşkilatı çərçivəsində fəaliyyətə üstünlük veriləcəyini qeyd edib. Bizim ailəmizin Türk dünyası olduğunu vurğulayıb.
Bu baxımdan düşünürəm ki, rəqəmsal sektorda yüksək sürətlə inkişaf edən Qazaxıstan kimi türk dövləti ilə əlaqələrimizin və əməkdaşlığımızın gücləndirilməsi bizim üçün mühüm əhəmiyyət kəsb edir.
Osman Gunduz
TEREF

ABŞ hipersəsli “Talon-A” (TA-1) təyyarəsini sınaqdan keçirib.

Bu barədə Redaktor.az "Stratolaunch LLC" şirkətinin saytına istinadən xəbər verir.

“Stratolaunch” MMC “Talon-A” sınaq təyyarəsi olan TA-1-in ilk idarə olunan uçuşunun uğurla başa çatdığını məmnuniyyətlə xəbər verir”, - məlumatda deyilir.

Şirkət ABŞ Hərbi Dəniz Qüvvələrinin hipersəsli uçuşun inkişafı proqramı çərçivəsində müqavilə alıb. Qurğunun havadan təhlükəsiz eniş, mühərrikin alışması, sürətlənməsi, dırmaşması və suya idarə olunan eniş üçün sınaqdan keçirildiyi bildirilir.

Planşetlər bir zamanların ən çox axtarılan, əldə edilməsinə çalışılan, insanların ciddi şəkildə əlindən tutan texnoloji yenilik idi. 8-9 il öncəsinə qədər hamı planşet almağa maraq göstərirdi. Elə ən bahalı, maraqlı hədiyyələr də planşetlər hesab olunurdu. Hətta texnologiya bloqerləri planşetlərin notbuk erasını bitirəcəyini də proqnozlaşdırırdılar. Amma vəziyyət dəyişib. Artıq bazarda da planşet markalarına az rast gəlinir. Alınan planşetlərdə isə əsasən uşaqlar oyun oynayırlar.

Açıqlanan statistika da bunu göstərir. Belə ki, 2023-cü il ərzində dünya üzrə planşet satışı 135 milyon 254 min ədəd təşkil edib. “Canalys” agentliyinin hesabatına əsasən, bu, bir il əvvəlki göstərici ilə müqayisədə 10,3 %-lik azalma deməkdir. İkinci əsas məqam isə odur ki, müasir dövrdə ağıllı telefonların inkişafı və məşhurlaşmasından sonra 2019-cu ildə “Google” planşet bazarındakı satış və marağın az olması səbəbi ilə planşet istehsalını dayandırmışdı.

“Kaspi” qəzetinin mövzu ilə bağlı məqaləsini təqdim edirik:

Doymuş bazar sindromu

Yeni texnologiyalar, telekommunikasiya və innovasiyalar üzrə ekspert Cəlil Xəlilov “Kaspi” qəzetinə açıqlamasında bildirdi ki, smartfonların daha “ağıllandığı” və notbukların getdikcə daha çox istifadə olunduğu vaxtda planşetlər tənəzzül dövrünü yaşayır. Mütəxəssis vurğulayır ki, qlobal planşet satışları dinamikası son üç il ərzində aşağıya doğru gedir: “Bu enişin səbəbinə gəldikdə isə, ilk nüans doymuş bazar sindromudur. Yəni satışlarda enişi şərtləndirən faktorlardan biri bazarın doymasıdır. Texnoloji qurğularla zəngin bir dünyada istehlakçıların seçim imkanları böyükdür. Planşetlər smartfonlar və notbuklar arasında mükəmməl inqilabi cazibəsi olduğu vaxtlarda bazarı bəzəyirdilər. Bazar oxşar funksiyalarla təchiz edən cihazlarla dolu olduğundan bu cazibə bir müddət sonra zəiflədi. Bazar iqtisadiyyatı burada özünü tam gücü ilə doğrultdu”.

“Köhnə getdi, sən təzədən danış”

Mütəxəssis deyir ki, ikinci faktor istehlakçının seçimlərini dəyişməsidir: “Necə deyərlər, “köhnə getdi, sən təzədən danış”. İstehlakçı seçimləri dinamikdir, dəyişən həyat tərzinə və texnoloji irəliləyişlərə uyğunlaşmaq üçün daim inkişaf edir. Daha böyük ekranları və təkmilləşdirilmiş imkanları ilə cəlb edən smartfonlar və misilsiz məhsuldarlıq təklif edən notbuklar fonunda planşetlər kimi arada qalan texnologiyaya ehtiyacın olub-olmaması getdikcə daha çox sual edilir. Hər ikisində ən yaxşısına sahib ola biləcəyimiz halda niyə onların ortasını seçməliyik?”.
İş üçün notbuk, ünsiyyət üçün isə smartfon

Mütəxəssis pandemiyadan sonra planşet bazarında enişin daha çox hiss olunduğunu vurğulayır: “COVID-19 pandemiyası məsafəli iş və virtual ünsiyyət üçün katalizator rolunu oynadı. Bu zaman da işimizi rahatlaşdıran cihazlara tələbat artdı. Planşetlər də məsafəli iş və virtual görüşlər üçün əlverişli texnologiya kimi özünü bu dövrdə doğrultdu. Dünya tədricən normala doğru irəlilədikcə isə, bu maraq azalmağa başladı. İnsanların işlərinə geri dönməsi, virtual görüşlərdən kənarlaşması planşetlərə olan ehtiyac azaltdı. Yenidən hamı iş üçün notbuklara, ünsiyyət üçün isə smartfonlara qayıtdı”.

“İnsanlar ehtiyacları dəbdəbədən üstün tuturlar”

Həmsöhbətimiz deyir ki, planşet bazarına təsir edən dördüncü əsas faktor iqtisadi təsirlərdir: “İqtisadi aspekti də nəzərdən qaçırmaq olmaz. Son bir neçə ildə dünyada insanların iqtisadi vəziyyətləri qeyri-müəyyəndir. İqtisadi tənəzzüllər istehlakçıların xərcləmə vərdişlərinə də təsir edib. Belə vaxtlarda planşetlər kimi vacib olmayan alətlər arxa plana keçir. Çünki insanlar hazırkı dövrdə ehtiyacları dəbdəbədən üstün tuturlar”.

Ümid hələ də var?

C.Xəlilovun sözlərinə görə, ümumi azalmaya baxmayaraq, planşet bazarının müəyyən seqmentləri inkişaf etməkdə davam edir. Yəni, ümid hələ də var: “Planşetlərin daşınma qabiliyyətini və çoxyönümlülüyünü dərk edən təhsil müəssisələri onların istifadəsində inadkarlıq nümayiş etdirirlər. Bundan əlavə, istehsalçılar da fəal şəkildə yeniliklər edir, bazarlara uyğun yeni funksiyalar təqdim edirlər. Planşet bazarının gələcəyi ilə bağlı işartılar hələ də var. Peşəkar mövqe, mövcud ekosistemlərə inteqrasiya və ya inqilabi dizaynlar vasitəsilə planşetləri yenidən canlandırmaq bəlkə də mümkündür. İnnovasiyaları qəbul etmək, istehlakçı ehtiyaclarını anlamaq və daim inkişaf edən texnoloji mənzərədə fərqli dəyər təklifi hazırlamaq bu texnologiyanı böhrandan çıxara bilər”.

Mütəxəssis sonda vurğuladı ki, qlobal planşet satışlarının azalması sadəcə statistik göstərici deyil, dəyişən istehlakçı davranışlarının, bazar dinamikasının və texnoloji irəliləyişlərin nəticəsidir.

Günəşdə M yüksək dərəcəli güclü partlayış qeydə alınıb.

"Cebhe.info" xəbər verir ki, tətbiqi Geofizika İnstitutun Heliogeofizika Xidmətindən verilən məlumata görə, rentgen diapazonunda 13 dəqiqə davam edən M1.3 partlayışı qeydə alınıb.

Kosmik havanın monitorinqi göstərib ki, son 24 saat ərzində Günəş partlayışlarının Yerin ionosferinə təsiri beş göstəricidən ən aşağı R1 səviyyəsindədir (beş göstəricidə R1 ən aşağı təsir, R5 isə ekstremal təsirdir).

Yaponiya Milli Astronomiya Rəsədxanasının alimləri digər ölkələrdən olan həmkarları ilə birlikdə “Subaru teleskopu”nun köməyilə Günəş sistemində üç yeni peyk aşkar ediblər.

Tədqiqat elmi qurumun rəsmi saytında dərc olunub.

Bildirilib ki, Uranın yeni tapılan peyki S/2023 sahəsində buzlu nəhəng planetin məlum peyklərinin ümumi sayı 28-ə çatıb. Onun diametri cəmi səkkiz kilometrdir.

Neptunun yeni kəşf edilən iki peykinin ən parlağı (S/2002 N5) təqribən 23 kilometr ölçüdədir və planetin ətrafında orbitini tamamlamaq üçün təxminən doqquz il fırlanır.

Neptunun digər yeni peyki (S/2021 N1) təqribən 14 kilometr ölçüdədir və təqribən 27 illik orbital yoluna malikdir. Bu son dərəcə zəif obyekt ilk dəfə 2021-ci ildə kəşf edilib. Bu iki yeni peykin kəşfi Neptunun məlum peyklərinin ümumi sayını 16-ya çatdırıb.

Yeni peyklər həmçinin Uran və Neptun ətrafında xarici peyklərin dinamik orbital qruplarının olduğunu göstərir. Bu qruplar bir zamanlar daha böyük olan ana peyklərin kometlər və ya asteroidlərin keçmiş təsirləri nəticəsində parçalandığını, həmçinin daha böyük cisimlərin olduğu orbitlərdə qırıq fraqmentlərin qaldığını göstərir.

Con Hopkins Universitetinin alimləri işıqdan istifadə etməklə manipulyasiya edilə bilən maye kristallar hazırlayıblar. Foodinfo.az xəbər verir ki, “Advanced Materials” jurnalında dərc olunan tədqiqat nəticələri gələcəyin kameraları və robotlarının yaradılmasına kömək edəcək.Təcrübə zamanı mütəxəssislər mikroskop vasitəsilə maye kristalları qütbləşmiş və qütbləşməmiş işıqla işıqlandırıblar. Bu üsuldan keçən işığın qütbləşməsindən asılı olaraq işığı fokuslamağa qadir olan mikroskopik maye kristal lens yaratmaq üçün istifadə edilib.Qütbləşmiş işıqda işıq dalğalarının titrəmə müstəvisi müəyyən oriyentasiyaya malikdir, qütbləşməmiş işıq şüasında isə vibrasiya müxtəlif istiqamətlərdə baş verir. Hər iki növ işığa məruz qalma, ölçüləri bir neçə mikrometrə qədər kiçik nümunələr yaratmaq üçün iki növ maye kristalın oriyentasiyasını idarə etməyə imkan verib.Bu, işıqlandırma şəraitinə əsasən avtomatik fokuslanan kamera linzaları kimi stimullara cavab olaraq formasını dəyişən proqramlaşdırıla bilən alətlərə yol açır.

Hər şey nə qədər kövrək imiş: Husilər tərəfindən sübut edildi

Bu xəbər tragikomikdir. “YouTube”, “Google”, “Facebook”, “Instagram” və digərləri də daxil olmaqla, ən böyük xidmətlər və saytlar üçün problemlərin başladığı dünənki genişmiqyaslı kəsilmənin səbəbi heyrətedicidir. Sən demə, hadisəyə səbəb Husilərin hücumu olub.

Honq-Konq provayderi “HGC Global Communications Limited”ə istinadən müxtəlif mənbələr Husilərin vədlərinə əməl edərək Qırmızı dənizdə Asiya, Avropa və Afrikanı birləşdirən internet kabellərinə hücum etdiklərini yazır.

HGC-nin məlumatına görə, bu hadisə Asiya ilə Avropa, eləcə də Yaxın Şərq arasında kommunikasiyanın təxminən 25%-nə təsir edib. Şirkət qeyd edir ki, müştərilərin işini dayandırmamaq üçün kommunikasiyaların hərəkət istiqaməti dəyişdirilib.

Təsirə məruz qalan müəssisələrə də yardım göstərilir. Təsirə məruz qalan kabel sistemlərindən birinə sahib olan Cənubi Afrika şirkəti “Seacom”dan CNN-ə bildirilib ki, təmir işləri bir aydan tez başlamayacaq.

Təsirə məruz qalan digər şəbəkələrə Misir vasitəsilə Cənub-Şərqi Asiyanı Avropa ilə birləşdirən 25.000 kilometrlik kabel sistemi daxildir. TGN kabelini idarə edən Hindistan telekommunikasiya şirkəti “Tata Communications”dan “Associated Press” agentliyinə Yəmən yaxınlığında kabelin zədələndiyi və bəzi xidmətlərin kəsildiyi və ya istiqamətinin dəyişdirildiyi təsdiqlənib.

Burada ən maraqlısı odur ki, ötən həftə Qırmızı dənizdə kabellərin zədələnməsi ehtimalı barədə xəbərlər yayılmağa başlayıb. Ən azı, İsrail mediası Qəzza zolağında davam edən müharibədə HƏMAS-a dəstək olmaq üçün bu sularda yük gəmilərinə hücum edən Husiləri dəyən ziyanda günahlandırıb.

Bundan əlavə, CNN-in qeyd etdiyi kimi, Qırmızı dənizdə kabellərin məhv edilməsi Yəmənin rəsmi hökumətinin Husi üsyançılarının kabelləri hədəfə ala biləcəyi barədə xəbərdarlıq etməsindən həftələr sonra baş verib. Onu da qeyd edim ki, bu yaraqlılar kritik su yolunda ticarət gəmilərinə hücum edərək qlobal təchizat zəncirlərini pozublar.

Bu və ya digər şəkildə, çərşənbə axşamı milyardlarla insan “YouTube”, “Google”, “Facebook”, “Instagram” da daxil olmaqla, ən böyük xidmət və saytların təhlükəsizliyinin nə qədər illüziya olduğunu gördü.

Bəli, onların işi bərpa olundu, amma xal, məşhur zarafatda olduğu kimi düşdü. Üstəlik, yəmənli husilər martın 4-ü bazar ertəsi günü Ədən körfəzində İsveçrə dəniz qüvvələrinə məxsus gəmiyə iki gəmi əleyhinə ballistik raket atıb və nəticədə gəmini zədələyiblər. Üsyançılar əvvəlcə Yəməndən Qırmızı dənizin cənubuna gəmi əleyhinə ballistik raket atıblar. Husilər raket suya düşdüyü üçün ticarət və ya ABŞ Hərbi Dəniz Qüvvələrinə məxsus gəmiləri vura bilməyiblər.

Həmin gün Husilər Liberiya bayraqlı İsveçrə dəniz qüvvələrinə məxsus “MSC SKY II” gəmisini vuraraq növbəti hücuma keçiblər. Bundan əlavə, husilər Qırmızı dənizdə Amerikanın iki hərbi gəmisini məhv edərək, hücum etdikləri hərbi əməliyyat həyata keçirdiklərini iddia edirlər.

İstər-istəməz, Husilərin Qırmızı dənizdəki hücumları artıq qlobal gəmiçiliyi pozdu və şirkətləri Afrikanın cənubundan daha uzun və daha bahalı marşrutlara dəyişməyə məcbur etdi. Çərşənbə axşamı məlum oldu ki, onlar müvəqqəti də olsa, dünyada milyardlarla insanı “YouTube”, “Google”, “Facebook”, “Instagram”a girişsiz qoymağa qadirdirlər.

Xatırladım ki, söhbət ABŞ, Böyük Britaniya və dünyanın bir çox başqa ölkələrinə müqavimət göstərən silahlılardan gedir. Amma gördüyümüz kimi, bu fövqəlqüvvələr Yəmənin şimalındakı dağlardan olan tayfalar ittifaqının nümayəndələri qarşısında acizdirlər.
Müəllif: Əkbər Həsənov
ayna.az