 |
|
|
Hamı öz rolunu gözəl oynadı, hər bir siyasi aktyor karlı çıxdı.
Bu barədə ekspert Natiq Cəfərli qeyd edib.
O bildirib ki, əslində bu yaxşıdır, əsas odur ki, böyük müharibə olmasın:
1. İran qabağından yemədi, cavab verdi (guya), imicini qorudu. Özü də əvvəlcədən hara, nə qədər, hansı model PUA və raketlərlə “zərbə” endirəcəyini elan etməklə bu addımı atdı. Bölgədəki proksiləri də işin içində olduqlarını, onun sözünə baxdıqlarını göstərdi;
2. İsrail Qəzzada etdiklərinə görə itirməkdə olan beynəlxalq dəstəyini bərpa etdi, atdığı addımlara legitimlik qazandırdı, daxildə dəstəyi azalan indiki hökumət atılan PUA və raketlərin 99%-ni məhv edərək daxildə nüfuzunu “təmir” etdi;
3. ABŞ İran və İsrail arasında yaxşı moderatorluq edib, hələ də dünyada əsas rejissor olduğunu göstərdi.
Hətta tamaşının zamanı da razılaşdırılmışdı – şənbədən bazara keçən gecə, yəni dünya birjaları qapalı olan zaman baş verdi ki, neft və digər məhsullarda ciddi qiymət artımı olmasın və bunun tamaşa olması, bir daha deyim ki, yaxşıdır, deməli, hələ dünyada diplomatiya ölməyib”.
Ukrayna 2040-cı ilə qədər NATO-ya daxil olmamaq üçün zəmanət verməlidir: Rusiya isə Kiyevin Aİ-yə daxil olmasına etiraz etməməlidir
Türkiyə Rusiya və Ukraynaya hazırkı cəbhə xəttində münaqişənin dondurulmasını nəzərdə tutan yeni sülh müqaviləsi layihəsini təklif edib. Bu barədə “Novaya qazeta Europe” sənədlə tanış olan mənbəyə istinadən yazıb. Plana həmçinin 2040-cı ildə Ukraynada dövlətin xarici siyasəti ilə bağlı referendumların məcburi keçirilməsi, habelə müharibənin dondurulduğu vaxt Rusiyanın işğalı altında olan bütün Ukrayna ərazilərində beynəlxalq nəzarət altında referendumların keçirilməsi də daxildir.
Sənədə görə, Ukrayna 2040-cı ilə qədər Şimali Atlantika Alyansı blokuna (NATO) daxil olmamaq üçün zəmanət verməli, Rusiya isə Ukraynanın Avropa İttifaqına daxil olmasına etirazlarından əl çəkməli olacaq. Plan həmçinin “hamının hamıya” prinsipi ilə əsir və girovların mübadiləsini nəzərdə tutur.
Bundan əlavə, plana ABŞ və Rusiyanın heç bir şəraitdə nüvə silahından istifadə etməmək, həmçinin Strateji Silahların Məhdudlaşdırılması Müqaviləsi (START-3) və birtərəfli qaydada çıxmaq olmadıqda, nüvə silahından gələcəkdə istifadə etməmək barədə qarşılıqlı öhdəlik də daxildir.
Bundan əvvəl İsveçrə Prezidenti Viola Amerd iyunun 15-16-da Bürgenstokda Ukraynada nizamlanma üzrə konfransın keçiriləcəyini bildirmişdi. Amerdin sözlərinə görə, sammitə Rusiya da daxil olmaqla 100-dən çox ölkənin dəvət edilməsi planlaşdırılır. Moskva isə bu tədbirdə iştirak etməkdə maraqlı olmadığını açıq şəkildə bildirib.
Bir gün əvvəl isə Ukrayna Prezidenti Volodimir Zelenski İsveçrədə keçiriləcək sammitdə müharibənin dayandırılması planının hazırlanacağını, Rusiyanın müzakirəsindən sonra onunla tanış ola biləcəyini demişdi. Dövlət başçısı əlavə edib ki, söhbət sülh sammiti platformasından gedirsə, Kiyev Moskvanın “müəyyən nümayəndələri ilə dialoq üçün imkanlar” tapacaq, eyni zamanda, Rusiyanı tədbirdə görmək istəmədiyini qeyd edib.
“İsveçrədə keçiriləcək sülh sammitindəki müzakirədən sonra Rusiya Ukrayna ilə müharibəyə son qoymaq planını öyrənmək imkanı əldə edəcək”, - deyən Zelenski “Bild”ə müsahibəsində bildirib ki, plan hazırlanacaq: “Biz plan hazırlayacağıq. Düşünürəm ki, görülməli olan işlərin konkret təfərrüatları olan bəzi məqamlar Cenevrə formatında ilk görüşə qədər hazır olacaq. Bundan sonra biz tam plan hazırlayacağıq və bəzi vasitəçilər, qitələrin nümayəndələri, təbii ki, bunu Rusiya nümayəndələrinə göstərəcəklər. Ancaq biz ümumi rəy formalaşdırdıqdan sonra”.
Zelenski həmçinin bildirib ki, Rusiyanı İsveçrədə keçiriləcək sülh sammitində görmək istəmir: “Onların orada iştirakına və nəyinsə qarşısını almasına ehtiyacımız yoxdur”.
Öz növbəsində İsveçrənin xarici işlər naziri İqnazio Kassis Ukraynada müharibəyə son qoymaq üçün danışıqların Rusiyasız baş tuta bilməyəcəyini qeyd edib və gələcəkdə onun da onlara qoşulacağına ümid etdiyini bildirib.
Daha əvvəl Rusiya Xarici İşlər Nazirliyinin sözçüsü Mariya Zaxarova bildirib ki, Moskva dəvət alsa belə konfransda iştirak etməyəcək, çünki Ukrayna bu formatdan Zelenskinin Rusiya üçün qəbuledilməz məqamları ehtiva edən “sülh formulu”nu təbliğ etmək niyyətində olduğuna inanır. Bu formula 1991-ci ildə qoşunların Ukrayna sərhədlərinə çıxarılması daxildir.
Ötən ilin fevralında Çin Xarici İşlər Nazirliyi Ukraynadakı münaqişənin həlli ilə bağlı təklifləri özündə əks etdirən “sülh planı” dərc edib. Sənəd 12 bənddən ibarətdir. Burada tərəflər suverenliyə hörmətə, atəşkəsə və danışıqların bərpasına çağırır, lakin konkret addımları özündə əks etdirmir. Məsələn, Rusiya qoşunlarının Ukraynadan çıxarılması şərtini ehtiva etmir ki, bu da təbii ki, Kiyevin maraqlarına uyğun gəlmir. ABŞ Prezidenti Co Bayden də Çinin təşəbbüsünü tənqid edərək, bunu yalnız “Moskva üçün faydalı” adlandırıb.
2023-cü ilin yayında Afrika ölkələri sülh planını təqdim etdilər. Sənəddə dərhal sülh danışıqlarına və “hər iki tərəfdə gərginliyin azaldılmasına” çağırışlar olsa da, Rusiya qoşunlarının Ukrayna ərazisindən çıxarılmasına dair bənd yoxdur. Sənədi araşdıran Prezident Zelenski bu yanaşma ilə razılaşmayıb.
İndi Ukrayna təkid edir ki, sülh yolu ilə nizamlanmanın ilkin şərti Rusiya qoşunlarının 1991-ci il sərhədləri daxilində ölkə ərazisindən kənara tam çıxarılması olmalıdır.
Müəllif: Turan Abdulla
Donald Tramp prezident seçkisinə hazırlaşır. Onun Bayden üzərində qələbə çalacağını və ya məğlub olacağını proqnozlaşdırmaq çətindir, hətta son həftələrdə Ağ Ev sahibinin reytinqi bir qədər artıb. Buna baxmayaraq, Trampla görüşmək istəyən müxtəlif dövlət başçılarının və rəsmilərinin sayı artıb. Misal üçün Ukrayna prezidenti Volodimir Zelenski Trampı ölkəsinə dəvət edib. Məqsəd odur ki, Tramp müharibənin dəhşətlərini öz gözüylə görsün və “Ukraynaya yardım kəsilməlidir” çağırışlarına son qoysun. Zelenskinin Trampın açıqlamalarından xoşu gəlməsə də, Ukrayna prezidenti onun ABŞ-ın prezidenti seçilməsi ehtimalını hesablayıb. Macarıstanın baş naziri Viktor Orban Trampla görüşmək üçün Amerikada olub. Yaponiya hökumətinin emissarları da Trampla görüşüb. Çünki Tokio da narahatdır ki, Tramp prezident seçilərsə Çinin Asiyada artan roluna seyrçi qalacaq.
Donald Tramp bütün bunlardan həzz almamış deyil. Amerikanın yaxın tarixində belə bir hala rast gəlmək çətindir ki, başqa ölkələrin liderləri və diplomatları seçki nəticəsini gözləmədən prezidentliyə iddialı siyasətçi ilə görüşməyə çalışsınlar.
Elxan Şahinoğlu
TEREF
Kremlin əsas media ruporlarından biri sayılan Vladimir Solovyovun son çıxışı internetdə geniş yayılıb, onun yenə ermənilərə və Qarabağ separatçılarına sevgisi müzakirə predmetidir. Solovyovun bu mövqeyində yenə heç nə yoxdur. Məni onun çıxışında Yunanıstan və Bolqarıstanın ünvanına atmacalar diqqətimi çəkib. Solovyov zamanında Rusiya imperiyasının Yunanıstanı və Bolqarıstanı Osmanlı Türkiyəsindən müdafiə etdiyini, rus döyüşçülərin bu iki dövlətin müstəqilliyi uğrunda canlarından keçdiyini, ancaq həm yunanların, həm də bolqarların satqın çıxdıqlarını bildirib. Solovyov yunanların və bolqarların satqınlığını Rusiyanın düşməni Amerika ilə yaxınlığı və Ukraynaya silah göndərmələri ilə əlaqələndirib. Solovyovun xəstə məntiqinə görə, əgər 200 il əvvəl ruslar yunanlara və bolqarlara kömək ediblərsə, indi Yunanıstan və Bolqarıstan Rusiyanın Ukraynaya qarşı işğalını dəstəkləməli imişlər. Yunanıstan və Bolqarıstan NATO və Avropa İttifaqının üzvüdürlər və ümumi qərarlara tabedirlər. Elə Solovyovun sözləri ona dəlalət edir ki, Kremlin vaxtilə qardaş adlandırdığı Ukraynaya qarşı işğalçı müharibəsi çoxlarının Rusiyadan üz döndərməsinə səbəb olub.
Elxan Şahinoğlu
TEREF
Tehranın susqun reaksiyası çox davam edə bilməz. Bu susqunluğun pozulması üçün yetərincə dəlillər var. NATO-nun İranla sərhəddə yerləşməsi klerikal rejimi nə vaxtsa hövsələdən çıxaracaq. Əsl teatr onda başlayacaq.
Aprelin 5-də keçirilən Brüssel görüşü ətrafında cərəyan edən hadisələrdən bəlkə də ən diqqət çəkəni İran rəsmilərinin müəmmalı susqunluğu oldu. Üç ildən çoxdur bölgədə hansısa mücərrəd “qırmızı xətt”lər deyib-duran, bu xətləri keçənlərin acılı aqibəti barədə xəbərdarlıqlar edən rəsmi Tehran nədənsə Brüsseldə əsası qoyulmuş Qərb-Ermənistan işbirliyinə münasibət bildirmək istəmir. İndi İran başqaları ilə görüşməyə başlamış sevgilisini itirməkdən qorxan məşuqa bənzəyir: onlarla olsun, amma məni də tərk etməsin. “Zəhm”i qeyb olmuş İranın bu davranışının əsasında hansı amillər durur? Nə səbəbdən “qırmızı xətt”lər yoxa çıxdı?
Fərqli “xarici qüvvələr”
İranın hazırki passivliyinin doğurduğu suallar əsassız deyil. Üç il öncəyə qayıdıb xatırlamalı olsaq, o vaxtkı mənzərə ilə indiki arasında yerlə-göy qədər fərq var. Azərbaycanın öz əzəli torpaqlarını geri qaytarmaq üçün hərəkətə keçməsi dünyada bəlkə də İrandan çox heç kimi qıcılandırmamışdı. Molla rejiminin parlamentdəki təmsilçilərindən tutmuş, saqqallı hərbçilərinədək hər kəs regiondakı “sərhədlərin dəyişilməsinin mümkünsüz” olmasından danışır, hədə-qorxu gəlməklə məşğul idilər.
Biz hərbi əməliyyatların keçirildiyi günlərdə İran ərazisindən Ermənistana daşınan silah-sursat karvanlarını, Qarabağda kök salmış separatçılar üçün yanacaq sisternlərini, yolda nömrə-nişanlarını Ermənistan nömrələri ilə dəyişən İran yük avtomobillərini unutmamışıq. Biz Azərbaycanın Qərb rayonlarından Naxçıvana çəkilməli olan və Zəngəzurdan keçəcək yolun “İranın milli təhlükəsizliyi”nə necə “təhlükə” olması barədə alovlu bəyanatları da xatırlayırıq. Sərhədlərimiz boyunca iri hərbi manevrlər keçirən, ağır texnika ilə yanaşı, çaylardan aşmaq üçün mobil hərbi körpülərin - pantonların istifadə edilməsi, bunun videogörüntüsünün təmtəraqla yayılmasını yaddaşlarımıza həkk etmişik. Bununla kimə hansı mesajın göndərildiyini də anlayırıq. Həmin manevrlərdə ötən əsrin 70-ci illərinin istehsalı olan köhnə tankların lüləyindən tutmuş müasir ballistik raketlərədək bütün arsenalın şimala doğru tuşlandığı yadımızdadır. Hamısı nəyə görə idi? Bölgədə “xarici qüvvələr”in qarşısını almağa görə. İndi isə sual olunur: bəs NATO, Fransanın İrəvana gələn müdafiə naziri? Amerikalı hərbçilər? “Müşahidə missiyası” adı altında pərdələnmiş avropalı hərbi kəşfiyyatçılar? Onlar xarici qüvvələr deyil, bəs kimlərdir?
Müəmmalı passivlik
44 günlük müharibədən sonra İranın Azərbaycana qarşı nümayiş etdirdiyi örtülü aqressiya səfirliyimizə edilən hücum və diplomatımızın qətl edilməsi ilə açıq xarakter aldı. Maraqlı vəziyyət yaranmışdı: İran ögey dindən olan Ermənistanda konsulluq açdığı bir dövrdə müsəlman, din qardaşı sayılan Azərbaycanın Tehrandakı səfirliyinə edilmiş vəhşi silahlı basqına biganə münasibət bəsləyir, diplomatımızı öldürmüş qatili gah psixi xəstə, gah “qısqanc ər” etməklə cinayətin üstünü ört-basdır etmək istəyirdi.
Bu siyasət bu gün də dəyişməz olaraq qalır. Ermənistana Fransa (NATO) istehsalı silah gətirilir, NATO üzvü olan dövlətlə hərbi əməkdaşlığa dair sazişlər imzalanır, rəsmi İrəvan bölgənin ənənəvi aktoru, hazırkı Ermənistanın tarixi yaradıcısı olan Rusiyanın bölgədən sıxışdırılması üçün dəridən-qabıqdan çıxır, amerikalı hərbi ekspertlər erməni həmkarlarına təlimlər keçir, Tehranda isə məzar susqunluğudur. Sanki həmin “xarici qüvvələr” bölgəyə yalnız Azərbaycan vasitəsilə gələ bilərlər, “qırmızı xətt”lər isə bizə münasibətdə “qızarır”. İranın Dəməşqdəki hərbi qərar qəbuletmə dayağının vurulmasına cavab olaraq bu ölkənin parlamentində İsrailin Bakıdakı (?!) səfirliyinin bombalanması təklif olunur. Ermənistanın Hindistandan aldığı hərbi silah-sursat yenə də İran ərazisi ilə daşınır. Tehranın bu passiv siyasətinin kökündə hansı hesablar və gözləntilər durur?
Susmaq “İran qızılı”dır
Susmaq da reaksiyadır, münasibətin bu tərzdə bildirilməsidir. Ələlxüsus da əgər müəmmalıdırsa. İranın bu susqunluğu nə ilə əlaqədar ola bilər?
Geosiyasi səbəb. Hazırda izlənən geosiyasi proseslərin hədəfi Rusiya, Türkiyə və Azərbaycana qarşı yönəlib. Qərb Ermənistan vasitəsilə bölgədə iki əsrlik Rusiya mövcudluğuna son qoyub onun yerinə keçmək istəyir. Bu siyasətin bir qolu da Türkiyə və Azərbaycanın sabitlik və iqtisadi təşəbbüslərinə qarşı yönəlib. Hər şey biz istədiyimiz kimi olarsa, Türkiyə və Azərbaycanın bölgədəki hərbi-siyasi üstünlüyünə iqtisadi dominantlıq da əlavə olunur. Çindən Qərbə doğru logistik xətlərin coğrafiyasına diqqət yetirsək, buna əmin ola bilərik.
Tehranın davranışından belə çıxır ki, bu reallıq Qərb kimi, İrana da sərf etmir. Burada daha bir müəmma baş verir: düşmən Qərblə İranın maraqları üst-üstə düşür. İranın Qafqaz uğrunda Rusiya ilə tarixi ədavətini nəzərə alsaq, belə qənaətə gəlmək olar ki, Tehranda uzaq Qərbin regionda aktivliyini qonşu Rusiya, Türkiyə və Azərbaycanın mövcudluğundan üstün tuturlar.
Molla rejiminin biznes maraqları
İqtisadi səbəb. İranın hazırkı siyasətini biznes maraqları ilə də izah etmək olar. 44 günlük müharibədən sonra Zəngəzur dəhlizi ətrafında cərəyan edən hadisələr fonunda Ermənistanın “sülh kəsişməsi” adlı ölü doğulmuş təşəbbüsünün əsas sponsorlarının Fransa və İran olduğunu unutmayaq. Bu “layihə”yə əsasən, Hindistandan Avropaya uzanacaq “yol” İran və Ermənistandan keçməli idi. Bu logistik “hab”ın mərkəzi nöqtəsi də təbii ki, tarixən “dünyanın mərkəzi olan” Ermənistan idi. Avropa İttifaqının sponsorluğu ilə Ermənistan ərazisində nəqliyyat tunelinin inşasına dair xəbərlər də həmin dövrə təsadüf edirdi. Aydındır ki, Ermənistanın mürəkkəb və keçilməz relyefi fonunda hansısa beynəlxalq əhəmiyyətli nəqliyyat infrastrukturundan danışmaq əbəsdir. Bu tunel həmin problemin çözümü olmalı idi. İki milyard avroluq büdcə onun reallaşması önündə başlıca maneə oldu: pulu vermək heç, kim qaytaracaqdı?
İqtisadi səbəbi aktual edən daha bir məqam Zəngəzur dəhlizinin bir qolunun Araz çayı boyunca İrandan keçməsidir. 44 günlük müharibədən sonra bu nəqliyyat dəhlizini az qala hər gün hədələyən Tehran qəflətən onun öz ərazisindən keçməsinə razılıq verdi və Azərbaycanla müvafiq saziş imzaladı. Bu yolun çəkilişi hazırda da davam edir. Tehranın bu qərarı daha bir müəmmaya səbəb oldu: Zəngəzurdan keçəcək yolun İranın milli maraqlarına təhdid olduğu halda, İran ərazisindən keçməsi həmin maraqlara necə toxunmadı? Yəni İranın bütün bu hədə-qorxuları, hərbi manevrləri, raketlər və dronlara həsr olunmuş cizgi filmləri, patriotik klipləri geosiyasət deyil, sadəcə biznesdir?
Tehranın susqun reaksiyası çox davam edə bilməz. Bu susqunluğun pozulması üçün yetərincə dəlillər var. NATO-nun İranla sərhəddə yerləşməsi klerikal rejimi nə vaxtsa hövsələdən çıxaracaq. Əsl teatr onda başlayacaq. Silahın bütün istiqamətlərə atəş açmaq kimi xüsusiyyəti var. ABŞ istehsalı olan silahın da o cümlədən...
Rüstəm Qaraxanlı
kaspi.az
Məhz Fransa kimi ölkələrin son 30 ildə Ermənistanın təcavüzünü ört-basdır edən siyasətinin heç bir fayda vermədiyi hər kəsə aydın olmalıdır. Paris anlamalıdır ki, destruktiv fəaliyyətə nə qədər ki, son qoyulmayıb, bu, həm Fransanın zərər görmüş imicinə, həm də hər vəchlə müdafiə etdiyi Ermənistana xeyir gətirməyəcək.
Bir neçə gün əvvəl Parisdən Azərbaycana qarşı növbəti əsası olmayan, həqiqətdən uzaq ittihamlar dalğası yönəldi. Fransanın Avropa və xarici işlər naziri Stefan Sejurne Parisdə ABŞ dövlət katibi ilə birgə mətbuat konfransı zamanı Ermənistanı "sülh göyərçini", Azərbaycanı isə "təhlükə mənbəyi" elan etdi.
Təəccübləndirməyən bəyanat
Əslində son illərin təcrübəsi göstərir ki, Emmanuel Makronun rəhbərlik etdiyi Fransanın rəsmi dairələrinin məlum açıqlamalarında təəccübləndirən heç nə yoxdur. Parisin məqsədi Cənubi Qafqazda sülhə imkan verməmək, bu istiqamətdə müsbət meylləri baltalamaq, "parçala, hökmranlıq et" prinsipini tətbiq etməklə ilkin mərhələdə Ermənistanı, daha sonra isə bütünlükdə bölgəni özünün növbəti müstəmləkəsinə çevirməkdir. Daha doğrusu, Afrikada, dünyanın digər bölgələrində üzləşdiyi məğlubiyyətlərin əvəzini bu yolla sığortalamaq. Nədənsə Makron düşünür ki, beynəlxalq münasibətlərin ən gərgin dövrünü yaşadığı indiki həssas məqamda bu məkrli planlarını həyata keçirtmək üçün ən uyğun seçim Cənubi Qafqazdır. Bəlkə də onu bu cür fikirləşməyə vadar edən əsas səbəb dövlət kimi varlığı ilə yoxluğu bilinməyən Ermənistandır.
Fransanın hesaba almadığı reallıq
Ancaq Makron Fransasının hesaba almadığı bir fakt var. Cənubi Qafqaz dedikdə ilk yada düşən, qapısı döyülən müstəqil Azərbaycan dövləti. Bu, işğal dövründə də belə idi, indi də. Hazırda isə vəziyyət tamamilə fərqlidir. Haqq müharibəsindən tarixi zəfərlə çıxan güclü Azərbaycan və onun hərbi-siyasi təşəbbüsü ilə yaranan yeni reallıqlar var. Makronun utopik xəyalları isə Azərbaycanın Cənubi Qafqazda yaratdığı "real siyasət" anlayışı ilə bir-birinə tərs mütənasibdir. Fransanın Afrika və Yaxın Şərqdə həyata keçirdiyi aqressiv kolonializasiya siyasətinin gətirdiyi fəlakətlər göz önündədir. Bu səbəbdən, Paris Azərbaycanı ittiham etməkdənsə, bu siyasətinin acı fəsadlarından nəticə çıxarmalı, beynəlxalq hüququn norma və tələblərinə hörmətlə yanaşmaladır.
Cənubi Qafqaza vəd edilən "firavan gələcək"
Bir daha xatırlayaq. Aprel ayı həm də vaxtilə Fransanın müstəmləkəsi olan Əlcəzairdə yerli xalqın iradəsinə zidd olaraq ardıcıl nüvə bombası sınaqlarının başladığı zamandır. Parisin müstəmləkəsi olan Əlcəzair torpaqlarındakı bu sınaqları on minlərlə insanın həyatını məhv edib. Bölgədə ağır xəstəliklərin yayılmasına səbəb olub. Fransa hökuməti indi də Əlcəzairin haqlı tələblərinə baxmayaraq, nüvə tullantılarının basdırıldığı yerlərin xəritələrini qarşı tərəfə vermir. Ümumilikdə rəsmi məlumatlara əsasən, Fransa 1960-1996-cı illərdə müstəmləkəsi olan ərazilərdə 200-dən artıq nüvə sınağı həyata keçirib. Bu sınaqların heç birində təhlükəsizlik qaydalarına riayət edilməyib. Yerli əhaliyə isə "təcrübə dovşanları" kimi yanaşılıb. Budur fransız hegemonluğunun iç üzü. Budur makronkimilərin Azərbaycana, ümumilikdə Cənubi Qafqaza vəd etdiyi "firavan gələcək". Azərbaycan dövləti tarixin bu qaranlıq səhifələrindən nəticə çıxararaq siyasətini, mövqeyini və addımlarını fransız təhlükəsinin zərərsizləşdirilməsi istiqamətində atsa da, təəssüf ki, eyni fikirləri Ermənistan haqqında demək mümkün deyil. Bir neçə il əvvəl Rusiyanı özlərinin əsas müttəfiqi sayanlar, indi rəy sorğularında Fransanı "böyük bacıları" hesab etdiklərini deyirlər. Ancaq "böyük bacı"nın bölgəyə gətirəcəyi fəlakətin miqyasını, sadə erməniləri vaxtilə digər müstəmləkələrindəki yerli əhaliyə münasibətdə olduğu kimi "təcrübə dovşan"larına çevirəcəyini anlamırlar, yaxud anlamaq istəmirlər.
Parisə tərs şillə effekti
Fransanın kolonial keçmişini xatırladarkən nüvə sınaqlarının acı nəticələrinə təsadüfən toxunmadıq. Məsələ ondadır ki, vaxtilə Fransanın qəddar kolonial siyasətinin qurbanına çevrilən dövlətlərin yaşadığı bu dəhşətli fəlakətin təsiri özünü Avropada da büruzə verməkdədir. İki il öncə Saxaradan gələn toz buludlarının tərkibindəki radioaktiv maddələr bütün Cənubi Avropa sahillərini, hətta Ukraynanı belə əhatə etdi.
Bu gün Avropanın "yeni Napoleon"u olmağı hədəfləyən Makronun reallıqdan uzaq ambisiyalarının yarada biləcəyi fəlakətləri artıq Avropa ölkələri də anlayır. Onun Cənubi Qafqazda Ermənistanın əli ilə partlatmağa hazırlaşdığı "atom bombası"nın taymerini elə öz müttəfiqləri söndürmək istəyir.
Bu baxımdan İtaliyanın xarici işlər və beynəlxalq əməkdaşlıq nazirinin müavini Edmondo Çiriellinin Stefan Sejurnenin Azərbaycan-Ermənistan münasibətlərinin normallaşması ilə bağlı bəyanatlarına reaksiyası xüsusilə diqqət çəkir. "Köhnə dünya"nın üçüncü ən böyük dövləti Parisin Cənubi Qafqaz siyasətini açıq dillə tənqid edir: "Fransa Cənubi Qafqazda sülhün bərqərar olması səylərini pozmamalıdır. Azərbaycan-Ermənistan sülh prosesində iştirak edən qurumlardan başqa digər qurumların nümayəndələrinin hər hansı uzaqgörən bəyanatı gərginliyi daha da artıra bilər. BMT-nin İqlim Dəyişikliyi üzrə Çərçivə Konvensiyasının (COP29) Tərəflər Konfransının 29-cu sessiyasına ev sahibliyi edən Azərbaycan məsuliyyətli mövqe tutur. Fransa Respublikasının xarici işlər nazirinin ABŞ dövlət katibi ilə birgə mətbuat konfransında verdiyi açıqlamalar, şübhəsiz ki, vəziyyəti sakitləşdirməyə kömək etmir. Fransanın naziri Sejurnenin sağlam düşüncəni rəhbər tutaraq regionda davamlı sülhə nail olmaq üçün irəliləyənlərin səylərini sarsıtmaması məqsədəuyğun və faydalı olardı".
Bəli, bu mövqe əslində Makron üçün tərs şillə effektinə bərabərdir. Vatikandan tutmuş Vaşinqtona qədər özünün "anti-Azərbaycan sevgisi"nə dəstək qazanmaq istəyən Fransa prezidentinə bağlı qapılar arxasında söylənənlər bu gün açıq şəkildə onun üzünə vurulur.
Makronun minalarının qurbanı Ermənistan olacaq
Parisin anti-Azərbaycan siyasətinin növbəti təzahürü olan Stefan Sejurnenin məlum bəyanatına rəsmi Bakının cavabı da özünü çox gözlətmədi. "Məhz Fransa kimi ölkələrin son 30 ildə Ermənistanın təcavüzünü ört-basdır edən siyasətinin heç bir fayda vermədiyi hər kəsə aydın olmalıdır. Bununla, Fransa tərəfi anlamalıdır ki, onun tərəfindən həyata keçirilən bu kimi destruktiv fəaliyyətə nə qədər ki, son qoyulmayıb, bu həm Fransanın zərər görmüş imicinə, həm də hər vəchlə müdafiə etdiyi Ermənistana xeyir gətirməyəcək", - deyə Azərbaycanın Xarici İşlər Nazirliyinin bəyanatında bildirilir.
Bəli, Makronun Cənubi Qafqazda basdırmağa çalışdığı minalar bu dəfə də partlamayacaq. Yaxud partlayacaqsa da, onun qurbanı Azərbaycan yox, Ermənistan və onun "böyük bacısı" olacaq.
Azad Əliyev
kaspi.az
Ermənistanla Azərbaycan arasında sülh danışıqları davam edir. Rəsmi İrəvan Bakının fevralın 21-də “sülh müqaviləsi” layihəsinə dair təkliflərin səkkizinci variantına cavab verib.
İki ölkə arasında son günlər gərgin atmosfer hakim olsa da, danışıqların davam etməsi, “sülh müqaviləsi” layihəsinə dair təkliflərin vaxtaşırı verilməsi müsbət hadisədir. Prosesin yekunu sülh sazişinin tərtib edilməsi və imzalanması ilə nəticələnə bilər.
Sülh müqaviləsinin imzalanmasını gecikdirən bir sıra məqamlar var. Bunlardan biri regional kommunikasiyaların açılmasıdır. Əsas mübahisəli məqam isə Zəngəzur dəhlizidir.
Rəsmi Bakı Zəngəzurdan keçən yolun dəhliz prinsipi ilə, Ermənistan isə yol prinsipi ilə icrasını dəstəkləyir. Tərəflərin fərqli görüşdə olması, məsələni milli və regional maraqları ilə arqumentləşdirməsi prosesi uzadır.
Prinsip etibarilə rəsmi Bakı üçün prioritet təşkil edən əsas məsələ regional kommunikasiyaların açılmasıdır. Bunun Zəngəzurdan keçən hissəsinin dəhliz prinsipi ilə icra edilməsi bizim üçün mühüm olsa da, prioritet sayılmaya bilər.
Azərbaycan Respublikası Prezidentinin köməkçisi – Prezident Administrasiyasının Xarici siyasət məsələləri şöbəsinin müdiri Hikmət Hacıyev “Politico”ya müsahibəsində demişdi ki, “Gündəmimiz yalnız ikitərəfli əlaqələr çərçivəsində nəqliyyat əlaqələrinin və kommunikasiyanın qurulmasından ibarət idi. Layihə bizim üçün cəlbediciliyini itirib – əvəzində biz bunu İranla edə bilərik. Bu məsələ hələ də masa üzərindədir, lakin Ermənistan tərəfi bu prosesdə maraqlı olduğunu göstərməlidir”.
Hesab edirəm, Zəngəzur dəhlizi məsələsində israr etməkdənsə dəhliz prinsipinə yaxın təkliflər verməliyik. Misal üçün Ermənistanın cənubundan, yəni Zəngəzurdan keçəcək yol ilə paralel şimaldan, yəni tarixi “Pəmbək mahal”ından keçəcək yeni bir yol istəmək olar.
Ümumiyyətlə, Pəmbək mahalı strateji ərazidir və həm Gürcüstan, həm də Türkiyəyə gedən yolların kəsişdiyi qovşaq rolunu oynayır. Qursalı kəndi isə bu mahalın mərkəzində yerləşən mühüm yaşayış məskənidir. Tarixən azərbaycanlıların yaşadığı Pəmbək mahalı və Qursalı kəndindən keçəcək bir yoldan istifadə bizə mühüm dividentlər qazandıra bilər.
Hər şeydən öncə, bu yol vasitəsilə Türkiyə ilə daha qısa və az xərcli bağlantı qurmaq olar. Bu həm də Azərbaycan və Türkiyənin Ermənistan bazarına girişini, habelə Bakının gələcəkdə bu ərazilərdən keçəcək yeni neft və qaz layihələri ərsəyə gətirməsinə baza yarada bilər.
Burada əsas məsələ həm Pəmbək, həm də Zəngəzurdan keçəcək yollardan istifadəyə dair Ermənistandan istənilməsi mümkün olan imtiyazlardır. Buna az gömrük rüsumu, ya da rüsumsuz, maneəsiz hərəkət kimi şərtlər misal ola bilər.
Bu və bu kimi təkliflərlə Ermənistanı razı salsaq, sülh müqaviləsi istiqamətində ciddi bir əngəl aradan qalxar.
Müəllif: Politoloq Turan Rzayev
Bundan sonra sıra adamyeyənlərə çatacaq – cəmi bir addım qalıb
Artıq ilk aylardan, Rusiya Prezidenti Vladimir Putinin Ukraynanı “denasifikasiya və demilitarizasiyası” ilə bağlı “nəcib missiyası”nın başlamasından sonra məlum oldu ki, “dünyanın xilaskarı”nın planı ciddi iflasa uğrayıb. Moskva gözlənilən “blitskrieg”ə nail ola bilmədi. Muzdlu rus təbliğatçıları tez qələbə ilə öyünsələr də, Marqarita Simonyan kimi bəziləri üç gün ərzində Kiyevin süqutunu arzulasalar da, reallıq tamam başqa imiş.
Ukraynalıların döyüş hazırlığı, cəsarəti və vətənlərini işğalçılardan qorumaq əzmi “dünyanın ikinci ordusu” mifini tamamilə məhv etdi. Birinci və sonrakı aylarda şiddətli müqavimətlə üzləşən işğalçılar çox böyük itkilər verdilər.
Altı aydan sonra Kreml başa düşdü ki, Ukraynaya "asan giriş" tamamilə uğursuz oldu. Rus qoşunlarının say üstünlüyünə baxmayaraq, 21-ci əsrin uğursuz Birinci Pyotru qismən səfərbərlik haqqında fərman imzalamağa məcbur oldu. Böyük qoşuna daha 300 min "xilaskarlar" cəlb edildi.
Ancaq bu, kifayət etmədi və döyüş təcrübəsi olan yaxşı təlim keçmiş döyüşçülərdən ibarət bədnam “Vaqner” özəl hərbi təşkilatı (ÖHT) müharibəyə atıldı. Bu muzdlular Afrika və Yaxın Şərqdə döyüş şəraitində özlərini yaxşı sübut etmişdilər.
Bununla belə, “Vaqner”in insan resurslarına ciddi ehtiyacı var idi, bunun nəticəsində onun təsisçisi Yevgeni Priqojin şəxsən yeni quldurları işə götürməyə başladı. O, Rusiya koloniyalarına ekskursiyalar etməyə başladı, məhbusları vətənlərini müdafiə edərkən "günahlarını qanla yumağa" çağırdı. Bunun müqabilində Priqojin altı aylıq “xidmət”dən sonra onlara azadlıq və əfv vəd etdi.
Maraqlıdır ki, işə qəbul zamanı zorakılığa meyilli və Cinayət Məcəlləsinin “qəsdən adam öldürmə”, “quldurluq”, “soyğunçuluq”, “sağlamlığa ağır zərər vurma” kimi ağır maddələri ilə məhkum olunmuşlara, habelə residivistlərə üstünlük verilirdi.
Eyni zamanda, Priqojin Göbbelsin üslubunda deyirdi ki, ukraynalılar əsir düşərsə, onlarla istədiyinizi edə bilərsiniz: “İstəsəniz - əsir götürün, istəməsəniz - götürməyin, istəsəniz - işgəncə verin, ələ salın, hətta onların boğazlarını da kəsə bilərsiniz”.
Beləliklə, “dünyanın ikinci ordusu” öz sıralarını tam yaramazlarla və hər cür pisliklərlə doldurdu. Bu qeyri-insani şəxslər isə onlara göstərilən “yüksək etimadı” doğruldub və doğrultmaqdadırlar. Qatillər öldürdülər, zorlayanlar zorladılar, soyğunçular isə soydular. Ukrayna əsgərləri ilə döyüşmək üçün cəsarət və bacarıqlara malik olmayan bu genetik zibil mülki insanlara qarşı “qəhrəmanlıq göstərdi”.
2023-cü ilin avqustunda Yevgeni Priqojinin şərəfsiz ölümündən sonra onun məhbusların cəlb edilməsi üzrə “şanlı işi” dövlət səviyyəsində davam etdirildi. İndi Rusiya Federasiyasının Müdafiə Nazirliyi məhbuslarla müqavilələr bağlamağa başlayıb.
Və bunun fonunda beynin inanmaq istəmədiyi məlumatlar ortaya çıxır. Yəqin ki, hətta Prigojin kimi bir əclaf da belə bir şey xəyal etməmişdi.
“Agentstvo” xəbər verir ki, uşaq pornoqrafiyası saxlamaqda ittiham edilərək vətənində mühakimə olunan ABŞ vətəndaşının Rusiya Müdafiə Nazirliyi ilə müqavilə bağladığı və çox güman ki, Ukraynada döyüşdüyü məlum olub. Söhbət Massaçusets ştatının Holyoke şəhər şurasının keçmiş üzvü Vilmer Puello-Motadan gedir.
2022-ci ilin sentyabrında o, uşaq pornoqrafiyası və saxtakarlığa görə həbs edildi və sonra 20 000 dollar girov müqabilində sərbəst buraxıldı. Daha sonra, məhkəməyə iki gün qalmış Vilmer Puello-Mota ölkədən qaçaraq İstanbula uçub, oradan da Rusiyaya keçib.
Təbii ki, Rusiya təbliğatı bu məlumatı başqa cür təqdim etməyə tələsdi. Onlar deyirlər ki, Vil adlı ABŞ vətəndaşı “ABŞ silahlı qüvvələrində xidmət edib, lakin Ukraynada əslində nə baş verdiyini anlayaraq bir neçə ay əvvəl Şimal Hərbi Dairəsinə könüllü kimi gəlib”.
Tamamilə aydındır ki, Rusiyanın təbliğatına inanmaq Ukraynanın Rusiyaya hücum etdiyinə inanmaqla eynidir. Kremlin təbliğat maşını uzun müddətdir ki, yerində sayır və hətta bəzi ruslar da bu nağıllara inanmırlar.
Ancaq təcavüzkarları və qatilləri işə götürən Rusiya Müdafiə Nazirliyi potensial pedofillərlə işləmək şansını da əldən vermir. Sür tipli mənzərə ortaya çıxır: “şər imperiyasında” – ABŞ-da onu ən azı 10 il (maksimum – 20 il) cəza gözləyirdi, “sülhsevər” Rusiyada isə Vilaya bu hərəkətlərinə görə yaxşı pul da ödəyəcəkdilər.
Görünür, rus ordusu “balıq olmayan yerdə xərçəng də qənimətdir” deyimini mənimsəyib. Ona görə də növbəti dəfə Rusiya Müdafiə Nazirliyi zoofil və ya nekrofillərlə müqavilə bağlasa, təəccüblənmərəm. Bundan sonra isə adamyeyənləri işə götürməyə bir addım qalır...
Müəllif: Fed Bakinski
ayna.az
Rusiyanın Ukraynada hərbi-siyasi uğursuzluğu dərinləşdikçə Moskvanın qlobal iqtisadiyyatdan və beynəlxalq münasibətlərdən təcridi artır. Rusiyanın itirdiyi mövqeləri isə Çin və Hindistan tutmağa çalışır. Qərb blokunun Çinin təsirinin artmasının qarşısını almağa çalışması isə Hindistanın önə çıxmasına səbəb olur. Bu gün tam əminliklə demək olar ki, Hindistanın qlobal proseslərə təsiri iki il əvvələ müqayisədə hiss olunacaq dərəcədə artıb. Yeni Dehlinin dünyanın əsas siyasi mərkəzlərindən birinə çevrilməsində üç hadisənin böyük rol oynadığını söyləmək olar.
Belə fikirlər mövcuddur ki, Ukrayna Silahlı Qüvvələrinin Xarkov vilayətini işğaldan azad etdiyi 2022-ci ilin yay-payız kampaniyası dövründə məruz qaldığı ağır hərbi məğlubiyyətin təsirini azaltmaq üçün Rusiya nüvə silahından istifadə etmək niyyətinə düşüb. Vaşinqton Rusiyanı belə bir hərəkətdən çəkindirmək üçün Çin və Hindistandan dəstək istəyib. ABŞ rəsmiləri etiraf edirlər ki, Çin dövlət başçısı Si Cinpin və Hindistanın baş naziri Narendra Modinin mövqeyi Rusiyanın bu niyyətinin qarşısını almağa yardım edib. İddialara görə, Rusiyanın nüvə silahına əl atmaqdan çəkinməsində Hindistanın baş naziri Narendra Modinin Rusiya prezidenti Vladimir Putinlə ötkəm danışığı xüsusi rol oynayıb. Vaşinqtonda hesab edirlər ki, Modinin Putinlə həmin danışığından bəri nüvə silahından istifadə təhlükəsi azalıb.
Baş nazir Narendra Modinin 2022-ci ilin sentyabrında Özbəkistanda Rusiya prezidenti Vladimir Putinlə görüşdə “indiki dövr müharibələr dövrü deyil, demokratiya dövrüdür” deməsi də hələ yaddaşlardan silinməyib.
Yeni Dehlinin qlobal proseslərdə təsirini artıran ikinci hadisə “Çandrayan-3” kosmik missiyasının “Vikram” eniş aparatının Ayın səthinə uğurlu enişi oldu. Bununla Hindistan tarixdə ABŞ, Çin və keçmiş SSRİ-dən sonra Ayın səthinə uçuş aparatını endirən dördüncü ölkə oldu. Üstəlik, Hindistan Ayın cənub qütbünə uçuş aparatı endirən ilk ölkə kimi tarixə düşdü. Sovet İttifaqının mövcud olmadığını, Rusiyanın Ay layihəsinin uğursuzluğunu nəzərə alanda Hindistan, ABŞ və Çinlə yanaşı, Ayda kosmik aparatı olan üçüncü ölkədir. Bu hadisə Hindistanın nüfuzunun artmasına çox ciddi təsir etdi.
Qərb bloku ilə Çin arasında ticarət müharibəsinin güclənməsi müqabilində Hindistan Avropa Azad Ticarət Assosiasiyasının (EFTA) dörd üzvü ilə azad ticarət anlaşması imzalayıb. Həmin ölkələrin arasında İsveçrə və Norveçin olması Hindistanın qlobal iqtisadiyyatda çəkisini artıracaq.
Ukraynadakı müharibəyə son qoymaq üçün Türkiyə və Çinin diplomatik cəhdləri uğursuzluğa məruz qaldıqdan sonra Hindistan sülh təşəbbüsü ilə çıxış edib. Rusiya prezidenti Vladimir Putin və Ukrayna prezidenti Volodimir Zelenski ilə telefonla danışan Hindistanın baş naziri Narendra Modi müharibəyə son qoymaq üçün Yeni Dehlinin vasitəçi ola biləcəyini bildirib. Türkiyə və Çindən fərqli olaraq, Hindistanın təşəbbüsünün Moskva və Kiyev tərəfindən daha ciddi qəbul olunduğunu Ukraynanın xarici işlər naziri Dmitri Kulebanın Yeni Dehliyə səfər etmək qərarı aydın göstərir. Kuleba müharibə başlayandan bəri Hindistana səfər edən ilk yüksək rütbəli Ukrayna rəsmisi olacaq. Bu səfərin Hindistanın xarici işlər naziri Subramanyam Caişankarın dəvəti ilə gerçəkləşməsini Yeni Dehlinin sülh prosesinə fəal müdaxilə etmək istəyinin nəticəsi kimi dəyərləndirmək olar. Ukrayna rəsmiləri Kiyevin sülh planı ilə bağlı İsveçrədə müzakirələrdə Hindistanın iştirakına nail olmağa çalışır. Hindistan hökuməti bu tədbirə nümayəndə göndərsə, bu, Kiyevin diplomatik uğuru hesab olunacaq. Moskva ilə ənənəvi sıx iqtisadi və hərbi əlaqələri olan Hindistan isə Kiyevlə münasibətlərini yaxınlaşdırmaqla Rusiya və Ukrayna arasında balans yaratmağa çalışır. Ukrayna prezidenti Volodimir Zelenski X (keçmiş Twitter) hesabında yazıb ki, Kiyev Hindistanla iqtisadi əlaqələrini genişləndirmək istəyir. Ukrayna Hindistanla kənd təsərrüfatı, hava nəqliyyatı və əczaçılıq sahəsində əməkdaşlıqda maraqlıdır.
Əlbəttə, Hindistan Rusiya ilə Ukrayna arasında sülhün asan əldə olunmayacağını, bunun üçün ən azı ilkin şərtlərin mövcud olmadığını çox yaxşı bilir. Buna görə də sülhə nail olacağına ümid edə bilməz. Ancaq böyük dövlət olduğunu, qlobal proseslərə müdaxilə etmək qüdrətinə malik olduğunu nümayiş etdirmək üçün sülh təşəbbüsü ilə çıxış etməyi vacib hesab edir. Üstəlik, proseslərə müdaxilə etməklə gələcək sülh danışıqlarında iştirakını təmin etmiş olur.
Yeni Dehlinin strateji planlarına görə, Hindistan 2060-cı ildə Çini ötüb keçərək, ikinci ən böyük iqtisadiyyata malik ölkə olmalıdır. Əsrin sonunda isə Hindistan ABŞ-ı da ötüb keçərək, ən böyük iqtisadiyyata malik ölkəyə çevrilməyi hədəfləyir. İqtisadçılar hesab edirlər ki, Çinin iqtisadi inkişafının zəifləməsi və Hindistanın sürətli inkişaf yoluna çıxması Yeni Dehlinin strateji planlarının gerçəkləşməsinə gətirib çıxara bilər.
Hindistanın qlobal iqtisadiyyatda çəkisinin və beynəlxalq münasibətlərdə rolunun artması ölkəmizin yerləşdiyi bölgəyə təsirsiz qalmayacaq. Ümumiyyətlə, Rusiyanın bölgədə təsirinin azalmasından sonra Çin və Hindistan kimi böyük ölkələrin təsirinin artması təbii prosesdir. Çindən fərqli olaraq, Hindistan bu prosesi sürətləndirən addımlar atmaqdan çəkinmir. Hindistanın Ermənistana silah satması bunun nəticəsidir. Pakistanla qarşıdurma vəziyyətində olan Hindistan İslamabadın müttəfiqi Bakıya qarşı İrəvanı dəstəkləməklə bölgədə gedən proseslərdə öz iştirakını təmin etmiş olur. Pakistanda sosial-iqtisadi böhranın dərinləşdiyi, Hindistanın isə əksinə, sürətlə inkişaf elədiyi bir zamanda Yeni Dehli ilə İslamabad arasındakı rəqabət Çənubi Qafqaza mənfi təsir edə, Azərbaycanın maraqlarına təhlükə yarada bilər.
Xaqani Cəfərli
pressklub
İran İsrailə qarşı “qisas” qışqırsa da, müharibədən qorxur: Beş səbəb
İran yeddi SEPAH əməkdaşının həlak olduğu hərbi əməliyyatlara görə İsrailə qarşı qisas vəd edir. Həmin vədlər İranın cari strategiyasının kritik tərkib hissəsi kimi görünür.
Yəni İran bu dəfə regional münaqişələrdə artıq vəkil qüvvələri ilə deyil, daha çox birbaşa iştirak etməyi öhdəlik kimi nümayiş etdirir.
Bir sözlə, İsraillə İranın bir-birinə qarşı çoxdankı strategiyaları dəyişməyib. İranın “qisas əməliyyatları”nı həyata keçirmək çətinləşsə də, o, bunun öhdəsindən gəlmək üçün əlindən gələni edəcək.
Hələlik İranın İsrailin diplomatik korpuslarına qarşı intensivləşə biləcək mümkün aqressiv əməliyyatları Tehranın gündəmində ağırlıq təşkil edir.
Bunu İranın ali dini rəhbəri Seyid Əli Xameneinin hərbi müşaviri general Yəhya Rəhim Səfəvinin dilindən səslənən təhdidlərdə aşkar şəkildə görmək mümkündür.
Bununla belə, İran özü də daxil olmaqla, onun regiondakı proksi qrupları, rejimin daxili tərəfdarları İsrailə qarşı genişmiqyaslı əməliyyatlarda tərəddüd içərisindədirlər.
Hərçənd, SEPAH və onun media orqanları İsrailə qarşı müharibə və çevik reaksiya üçün səslərini ucaldırlar, amma İranda konkret ölçülü bir yanaşmanın tərəfdarı olanlar da az deyil.
Onlar İsrailə qarşı zərbələrin İranı birbaşa münaqişəyə sürükləmək üçün tələ ola biləcəyi barədə xəbərdarlıq edirlər. İranın bu istiqamətdəki ümumi narahatlıqlarını beş izahda göstərə bilərik.
Birincisi, İran İsraillə birbaşa münaqişəyə girməkdən yayınır və regional eskalasiyaya girə bilmək qorxusunu yaşayır.
İkincisi, İran İsrailin kritik infrastrukturlarına qarşı hər hansı effektiv zərbələr endirə bilmir.
Üçüncüsü, İsrail ötən ilin dekabr ayından bəri 18 yüksəkrütbəli SEPAH zabitinin ölümünə səbəb olub ki, bu tendensiya İslam Respublikasını çaşqınlıqlara salır.
Dördüncüsü, İranda daxili vəziyyət stabil deyil, həm saray intriqaları, həm də ölkədə tüğyan edən iqtisadi-sosial problemlər Tehranı ehtiyatlı mövqeyə dəvət edir.
Beşincisi, Tehranın qisası üçün digər mühüm maneə - İranın qeyri-məhsuldar kəşfiyyat məlumatları fonunda İsrailin Yaxın Şərqdəki hərəkətlərinin yüksəlməsidir.
Hərçənd, İran da Yaxın Şərqdə himayəsində olan qeyri-dövlət aktorları vasitəsilə İsrailin hücum və müdafiə qabiliyyətini zəiflətmək əməliyyatlarına başlamağı hədəfləməmiş deyil.
İranın bu məqsədlə Yaxın Şərqdə hər tərəfdən topladığı qüvvələr silsiləsi İsrail üçün ciddi siqnal sayıla bilər.
Lakin məsələ burasındadır ki, İsrail öz müdafiəsini təmin edəcək güclü kəşfiyyat məlumatlarına sahib olmaq bacarığını əlində saxlayır.
Düzdür, HƏMAS-ın İsrailə hücumundan sonra İsrailin kəşfiyyat orqanları ilə əlaqədar bəzi miflər dağılsa da, ümumilikdə Təl-Əvivin rəqibi qarşısında böyük üstünlüklərə malik olduğu şübhəli görünmür.
PROQNOZLAR
İranın Yaxın Şərqdəki maraqları süquta uğramayacaq, amma o, İsrailin nüfuz dairəsində olan arenalarda fəaliyyət göstərməkdə çətinlik çəkməyə davam edəcək.
İran qisas üçün uyğun hədəf tapmaq səylərini davam etdirəcək. İsrailin isə İrana daha böyük zərbələr endirmək üçün yeni qiymətləndirmələri əməli müstəvidə icra oluna bilər.
Aqşin Kərimov
TEREF