Suriyanın paytaxtı Dəməşqdə İran Baş konsulluğunun binasının vurulması regiondakı gərginliyi daha da artırıb.

İranın ali rəhbəri ayətullah Seyid

Əli Xamənei və Prezident İbrahim Rəisi İsraili hədələyərək, “onları peşman edəcəklərini” bildiriblər.

Yeri gəlmişkən, ötən gün hadisə nəticəsində ölənlərin cənazələri Tehrana gətirilib. 7 yüksək rütbəli zabitlərin arasında İran İnqilab Keşikçiləri Qvardiyası (SEPAH) Qüds qolunun xaricdə əməliyyatlar üzrə məsul şəxs, briqada generalı Məhəmməd Rza Zahedi də var. Dinc sakinlər deyil, hərbçilərin ölməsi müharibə şəraitinin nəticəsi kimi qəbul edilə bilər. SEPAH Suriya, İraq, Livan, Fələstin və Yəməndəki hərbi hadisələrdə birbaşa və ya dolayısı ilə iştirak edir. Bu baxımdan, hərbçilərin yerləşdiyi binanın hədəfə alınması da müharibə qaydalarına uyğun sayılır. Çünki generallar və başqa zabit heyəti ev tikib, mikrorayon salmaq üçün Suriyaya ezam olunmayıb. Onların hədəfi İsrailə, ABŞ-nin bölgədəki bazalarına zərbə endirməkdir.

Başqa sözlə, onların yerləşdiyi bina vurulmasaydı, o zaman onlar qarşı tərəfi vuracaqdılar. Bu baxımdan, SEPAH zabitlərinin öldürülməsi müharibə qaydalarına uyğun hadisə sayıla bilər.

İran tərəfinin iddiasının əksinə olaraq, həmin binaların səfirliyə və Baş konsulluğa aid olmadığı da bildirilir. Onda həmin hadisənin beynəlxalq hüquqa əsaslanaraq mühakimə edilməsi məntiqi görünmür.

Tehran rəsmilərinin çıxışları İsraillə İran arasında müharibə başlayacağına dair fikirlərin yayılmasına səbəb olub. “Foxnews” ABŞ Mərkəzi Kəşfiyyat İdarəsinə istinadən bildirib ki, 48 saat ərzində İran bu ölkə ərazisini vuracaq. Teleqram kanallarının yaydığı məlumata görə, Tehran bu qərarını İsveçrənin ölkədəki səfirliyi vasitəsilə açıqlayıb.

Məlumatlara görə, İran ölkənin qərb hissəsində hava məkanını təmizləyir. Bunu İsraillə bağlı əməliyyatlar üçün hazırlıq sayırlar.

Günün əsas mövzusu budur: İran İsraili vuracaqmı?

Tehranın regionda oynadığı rol bunun indiki şəraitdə mümkünsüz olacağını ehtimal etməyə əsas verir. Bunun aşağıdakı səbəbləri var:

– İsrail rəsmi şəkildə binanı vurduğunu etiraf etməyib;

– Ölənlər hərbçilərdir;

– İsrail öz təhlükəsizliyini təmin etmək üçün bu addımı atıb;

– İran hərbçiləri yəhudi dövlətinin raket atəşinə tutulmasını təşkil edib;

– Tehranın bu addımı atması ona qarşı oxşar aksiyanın daha geniş miqyasda başlamasına əsas verir;

– İran hücumdan sonrakı prosesə hazır deyil;

– Mövcud rejimdən narazı cəmiyyət hakimiyyətə qarşı fəaliyyət göstərə bilər və s.

Ötən gün Tehranda İsrail bayrağının qaldırılması İran vətəndaşlarının bu dövlətə rəğbət bəslədiyini göstərir.

İran hakimiyyəti belə bir mürəkkəb vəziyyətlə üz-üzə qalıb. Məsələn, İsrail İranın mümkün hücumunda vətəndaşları müdafiə etmək üçün sığınacaqlar hazırlayır. Hava Hücumundan Müdafiə sistemini döyüş vəziyyəti halına gətirir. Belə bir şəraitdə SEPAH-ın təbliğatçıları hədəfə İsraili deyil, Azərbaycanı alıb.

Parlamentin deputatı Cəlal Rəşidi Kuci İsrailin müxtəlif ölkələrdəki diplomatik nümayəndəliklərini, xüsusi ilə “ən yaxşısı” (ifadə ona məxsusdur – red.) Azərbaycandakı səfirliyinin vurulmasını təklif edib. Bundan başqa, SEPAH-ın teleqram kanalında Azərbaycanın Zəngilan rayonundakı “İsrail mərkəzinin” vurulması da təklif olunub.

İran Azərbaycanı niyə təhdid edir? Qvardiyanın kanalı bunun səbəbini belə açıqlayıb: “Azərbaycan hakimiyyəti hesab edir ki, onları İranın Suriyadakı səfirliyinə hücumda əli olmaqda ittiham etmək yersizdir. Azərbaycan hökumətinin İrana ilk xəyanəti olmadığı üçün bu məsələdə Azərbaycanın adının hallanması təsadüfi deyil”.

SEPAH Azərbaycanı bu kimi məsələlərdə İsraillə əlbir olmaqda ittiham edib. İddiaya əsasən, əks halda, rəsmi Bakı “İranın Suriyadakı səfirliyinə hücumu rəsmən pisləyərdi”.

Çox gülünc və məntiqsiz arqumentdir. İranın bu kimi əsassız fikirlərinin yayanlara bir neçə sual:

Azərbaycan torpaqları uzun illər işğal altında qalanda Tehran niyə Ermənistanı müdafiə edib?

44 günlük müharibə zamanı İran rejimi ölkə ərazisindən Ermənistana silah və hərbi texnikanı niyə ötürüb? (yazı yayıma hazırlanarkən sosial şəbəkələrdə məlumat yayıldı ki, İrandan Ermənistana silah daşıyan təyyarə reysləri intensivləşib – red.)

İşğal dövründə Qarabağda 90-a yaxın İran şirkəti hansı fəaliyyətlə məşğul olub? Torpaqlar işğaldan azad ediləndən sonra Tehran Azərbaycanla sərhədyanı ərazidə niyə 3 dəfə hərbi manevr keçirirdi?

Təxminən 30 il əvvəl, 1994-cü il martın 17-də Xankəndinin Ballıca kəndində İrana məxsus “C-130 Hercules” təyyarəsini erməni silahlıları vurmuşdu. Həmin faciə nəticəsində 19-u sərnişin, 13-ü ekipaj üzvü olmaqla, 32 nəfər ölmüşdü. Tehran niyə bu hadisəni terror olaraq qəbul etmədi və sonradan hadisə niyə araşdırmadı?

Yenə 30 il əvvəl ermənilər Bakıda metroda iki terror hadisəsi törədib. İran bu hadisəyə niyə onda reaksiya vermədi?

2023-cü il yanvarın 27-də Azərbaycanın tehrandakı səfirliyinə terror hücumunu İran hakimiyyəti niyə adi məişət hadisəsi kimi təqdim edir?

Xocalı hadisəsinin İran hakimiyyəti axırıncı dəfə nə vaxt parlamentdə müzakirə edib? Bu məsələyə parlamentdə və ya hər hansı bir qurumda baxılıbmı?

Suallar çoxdur. Belə hadisələrin qurbanları isə silahsız, Ermənistana hücum həyata keçirməyən, yaxud erməni hərbçisini öldürməyən dinc sakinlərdir. Odur ki, İran hakimiyyəti İsrailə qarşı müharibədə zəifliyini Azərbaycanı hədələməklə ört-basdır etməyə səy göstərir. Belə görünür, özünü itirən Tehran atəş açacağı yönü səhv salıb.
Sədrəddin Soltan
pressklub

"İranın cavab addımının dərhal atılmaması onu göstərir ki, bura gözlənilməzlik amili olacaq, yəni İsrailin arxayınlaşdığı, ya da gözləmədiyi bir vaxtda qisas əməliyyatı həyata keçiriləcək".

Bunu Qaynarinfo-ya açıqlamasında bunu siyasi şərhçi Kənan Rövşənoğlu İranın yaxın günlərdə Suriyadakı Tehran konsulluğuna edilən hücuma cavab olaraq İsrailə kütləvi hücum planlaşdırdığı barədə məlumatları şərh edərkən deyib.

"Bu barədə bir neçə versiya var. Əsas fikir odur ki, İran etibarını qorumaq üçün İsrail ərazisini, daha konkretləşdirsək, onun nəzarətində olan, amma beynəlxalq birlik tərəfindən işğal ərazisi olaraq tanınan Colan təpələri bölgəsini və ya Livanın İsrail ordusu tərəfindən işğal edilmiş ərazilərindəki hərbi obyektləri vuracaq. Bu halda, birbaşa qanuni İsrail ərazisini vurmadığı üçün beynəlxalq təzyiqə məruz qalmayacaq. İkinci ehtimala görə, qonşu ölkələrdən birindəki İsrail səfirliyi və ya təmsilçiliyi İran ordusu tərəfindən vurulacaq. Üçüncü ehtimal isə qisas əməliyyatınin keçirilməsi, yəni proksi qruplar və ya gizli əməliyyatlar vasitəsilə İsrail ordu zabitlərinə qarşı qəsdlər təşkil etməkdir. Cavab addımının dərhal atılmaması onu göstərir ki, cavab zərbəsində gözlənilməzlik amili olacaq, yəni İsrailin arxayınlaşdığı, ya da gözləmədiyi bir vaxtda qisas əməliyyatı həyata keçiriləcək", deyə siyasi şərhçi bildirib.

Həmsöhbətimizə görə, İranın birbaşa İsrail ərazilərini vuracağı ehtimalı azdır:

"Çünki bu İrana qarşı beynəlxalq təzyiq üçün əsas verəcək. Ən əsası İsrailə qarşı dünyada artan təzyiqlər zəifləyəcək. İran isə indiki halda İsrailin daha çox beynəlxalq təzyiqə məruz qalmasını istəyir. Bu səbəbdən də, açıq qisas əməliyyatının olacağı ehtimalı azdır. Daha çox gizli qisas əməliyyatı və ya proksi qüvvələrdən istifadə olunacağını düşünürəm. Yeri gəlmişkən, bu gün İraqda fəaliyyət göstərən radikal silahlı qruplar İsrailin Hayfa liman şəhərində yerləşən neft terminallarını vurduğunu açıqlayıb".

Qeyd edək ki, "CBS News"un məlumatına görə, İsrail və ABŞ İranın İsrailin Suriya konsulluğunu bombalamasına görə qisas almağa çalışdığını, ballistik və qanadlı raketlərlə birləşən pilotsuz təyyarələr dəstəsini əhatə edəcək cavab hücumu həyata keçirəcəyini düşünür. Qəzetin yazdığına görə, hücum Ramazan ayının sonuna qədər baş verəcək.

"Voxnews” isə xəbər verir ki, daha əvvəl Mərkəzi Kəşfiyyat İdarəsi İsrailə İrandan 48 saat ərzində hərbi cavab gözləməsi barədə xəbərdarlıq edib. İranın yüksək rütbəli rəsmiləri İsrailin Suriyadakı SEPAH-nin baş komandirinin ölümü ilə nəticələnən zərbəsinə cavab olaraq bildiriblər ki, onların ölkələri İsrailin konsulluqlarına hücumuna artıq cavab vermək hüququna malikdir.

Rüfət Sultan

Fransanın Avropa və xarici işlər naziri Stefan Sejurne ABŞ Dövlət katibi Antoni Blinkenlə birgə mətbuat konfransı zamanı Parisin Azərbaycana qarşı ənənəvi ritorikasını təkrarlayıb.
Maraqlı məqam bundan ibarətdir ki, Fransanın bu bəyanatına dünya yeddilərindən biri olan, Avropa İttifaqının nüfuzlu üzvü İtaliya da cavab verib.
İtaliyanın xarici işlər nazirinin müavini Edmondo Çirielli Stefan Sejurnenin aprelin 2-də Azərbaycan-Ermənistan münasibətləri ilə bağlı səsləndirdiyi fikirlərin:
- Bölgədə gərginliyi artırdığını deyib,
- Bölgədə davamlı sülh üçün sağlam düşüncə ilə çalışan bir çox insanın səylərinə zərər vermək kimi qiymətləndirib.
Avropa İttifaqının iki ağırçəkili dövləti - İtaliya və Fransa - arasındakı münasibətlər bir neçə illik fırtınalı dövrlərdən keçib. Buna səbəb miqrant böhranına yanaşma və Fransanın İtaliyada 2019-cu ildə “5 Ulduz” hərəkatı və “Şimal liqası”nın iştirakı ilə qurulan koalisiyasını təhqir etməsi olub.
İtaliya isə dəfələrlə Fransanı müstəmləkəçi siyasət aparmaqda ittiham edib. Amma bir müddət sonra iki ölkə bunları arxa planda qoyaraq yeni əməkdaşlıq mühiti yaratmaq məqsədlərini nümayiş etdirib.
Ancaq fikir ayrılıqları arxada qalmayıb və problemlər Rusiya-Ukrayna müharibəsi fonunda Fransanın daha ambisiyalı gündəliyi əsasında yenidən qıcıqlanır.
İndi İtaliya ilə Fransa arasında gərginliyin davam edəcəyinə işarə verən Azərbaycan amili ortaya çıxır və görünür ki, Roma Parisə yerini göstərməyi qərarlaşdırıb.
Buna səbəb odur ki, Azərbaycanla İtaliya arasında dizayn edilən strateji tərəfdaşlıq münasibətləri Bakını Romanın ürəyində mühüm “iqamətgah”a çevirir.
Üstəlik, İtaliya Fransanın Avropa İttifaqındakı mövqeyindən istifadə edərək Cənubi Qafqaz regionuna müdaxilə cəhdlərindən narahatdır.
Çünki Parisin yanaşması Avropa İttifaqı daxilindəki fikir ayrılıqlarını artırır. Üstəlik, Fransa Avropa İttifaqında kollektiv maraqlardan çıxış etmir, ambisiyalarını genişləndirib digər üzv dövlətlərin başı üzərində guya təhlükəsizlik çətiri açmaq istəyir.
İtaliya buna cavab verməlidir və görünür ki, Fransanın Azərbaycana qarşı son bəyanatı bardağı daşıran damla olub.
İtaliya Fransaya görə Azərbaycanla mühüm əlaqələrini itirmək niyyətində deyil və Bakının da Romanın siyasi dəstəklərinə ehtiyacı var. Qarşılıqlı ehtiyaclar, təbii ki, İtaliyanın tərəzisində Bakının çəkisini ağırlaşdırır. Bu o deməkdir ki, İtaliya Azərbaycanla tərəfdaşlıq zonalarına təhlükəsizlik, müdafiə məsələlərini də qatır.
Bu sektorla əlaqəli istiqamətlərdən dolayıdır ki, İtaliya Fransanın Cənubi Qafqazda sabitliyi pozduğunu göstərir. Yəni İtaliya Fransanın Azərbaycana qarşı ritorikasını həm də özünün regiondakı maraqlarına qarşı yönələn akt kimi qiymətləndirir.
NƏTİCƏ
İtaliya Azərbaycanı Fransaya qarşı dəstəkləməklə qarşıdan gələn regional proseslərdə Parisə qarşı siyasət göstərmək öhdəliyini göstərir. Bu, Yelisey sarayı ilə İtaliya arasındakı böhranın “Cənubi Qafqaz” səhnəsini vurğulaya bilər.
Aqşin Kərimov
TEREF

Meqapolisdə park yerinin idarə edilməsinin xüsusiyyətləri

Aprelin 1-dən yeraltı dayanacaqlarda tariflərin 2,6 dəfə artırılması, eləcə də Bakı Dəmir Yolu Vağzalının ərazisində dayanacaqların yenilənmiş qiymətləri sakinlərin narazılığına səbəb olub və sosial şəbəkələrdə fəal müzakirə olunur. Azərbaycan Yerüstü Nəqliyyat Agentliyi tariflərin artırılmasını Hökumət Evinin, Qış Parkının və Mərkəzi Parkın yeraltı dayanacaqlarından gələn gəlirin xərcləri tam ödəməməsi ilə izah edib. Bu səbəbdən itkilərin azaldılması, eləcə də əhaliyə xidmət səviyyəsinin yüksəldilməsi məqsədilə mövcud tariflərin dəyişdirilməsi məqsədəuyğun hesab edilib.

Bəzi deputatlar da bu yenilikdən hiddətləniblər. Belə ki, Tahir Kərimli yeraltı dayanacaqların həddən artıq baha olduğunu qeyd edərək, tariflərin artırılması qərarına yenidən baxmağa çağırıb. Vüqar İsgəndərov isə hesab edir ki, avtomobil sahiblərinin ödənişli dayanacaqlarda 1-2 saatdan artıq dayanması sərfəli deyil və yeni tariflər əhalinin gəlirlərinə uyğun gəlmir.

Nəqliyyat eksperti Aslan Əsədov mövzuya dair AYNA-ya açıqlamasında deyib ki, Bakı bir neçə parkinq zonasına bölünüb: “Şəhərin mərkəzində çoxlu sayda avtomobil var və bu səbəbdən mövcud vəziyyətə uyğun olaraq yeraltı dayanacaqlar üçün yeni tariflər müəyyən edilib. Nəzərə almaq lazımdır ki, iaşə obyektləri, tarixi abidələr, muzeylər və digər qurumlar şəhərin mərkəzində cəmləşib. Yəni, bura praktiki olaraq yaşayış sahəsi deyil, gəzinti sahəsidir”.

Yol-nəqliyyat sahəsi üzrə ekspert Elməddin Muradlı isə AYNA-ya şərhində bildirib ki, Bakı Dəmir Yolu Vağzalının ərazisində dayanacaqların qiymətləri “Azərbaycan Dəmir Yolları” QSC tərəfindən müəyyən edilib: “İlkin təhlillər göstərir ki, hər gün ora 300-500 avtomobil gəlir. Bu avtomobillərin təqribən 70%-i 15 dəqiqə ərzində ərazini tərk edir, yəni yeni qaydalara əsasən parkinq üçün pul ödəmirlər. Avtomobil sahibləri sərnişinləri gətirir və ya qarşılayır və bu prosesə onlar 15 dəqiqədən çox vaxt sərf etmirlər. Əgər onlar bu pulsuz limiti yarım saata qədər keçsələr, o zaman tarif cəmi 1 manatdır”.

“Bakı dəmir yolu vağzalının ərazisində parkinq 72 avtomobil üçün nəzərdə tutulub. Əgər bu yer dayanacaq kimi istifadə olunarsa, bu vəziyyət onların hərəkətinə mane olan çoxlu sayda avtomobilin olmasından hiddətlənəcək sərnişinlərin narazılığına səbəb ola bilər. Ona görə də “Azərbaycan Dəmir Yolları” QSC-nin parkinq tariflərinin artırılması ilə bağlı qərarını düzgün hesab edirəm. Nəqliyyatın idarə edilməsi baxımından bu, düzgün qərardır. Bu məsələyə sosial nöqteyi-nəzərdən yanaşsaq, o zaman uzunmüddətli parkinqi ödəyə bilməyən avtomobil sahibləri haqlıdırlar. Amma qeyd etdiyim kimi, bu dayanacaq 72 avtomobil üçün nəzərdə tutulub. Bu səbəbdən də bu məsələnin sosial tərəfini vurğulamamalısınız. Bura dəmiryol vağzalının ərazisidir və sərnişinlər üçün nəzərdə tutulub”, - deyə həmsöhbətimiz vurğulayıb.

Yeraltı dayanacaqların tariflərinin artırılmasına toxunan ekspert qeyd edib ki, yaxınlıqda yaşayan və ya işləyən şəxsi avtomobil sahibləri üçün güzəştlər sisteminə ehtiyac var: “Məncə, bu məsələdə müəyyən fərdi yanaşmalara ehtiyac var. Müəyyən bir ərazidə yaşayan avtomobil sahibləri üçün parkinq pulsuzdur və bu ərazidə işləyən sürücülər üçün güzəştli endirimlər tələb olunur. Məsələn, iş yerlərinin yaxınlığında yerləşən parkinq üçün abunə ödənişi üçün xüsusi kartlar təqdim edə bilərsiniz. Bu yanaşma tətbiq olunarsa, o zaman əhali sevinər. İstənilən halda bu məsələlər müzakirə olunur, nəzərdən keçirilir, lakin ümumilikdə parkinq mövzusu onun idarə olunması kimi çox mürəkkəb sahədir”.

Yeraltı dayanacaqların tariflərinin artırılmasına gəlincə, Muradlının sözlərinə görə, təklif tələb yaradır: “Yeraltı dayanacaqların saxlanması xərcləri qarşılamnalıdır. Üstəlik, yeraltı dayanacaqların tarifləri yerüstü dayanacaqlardan qat-qat ucuzdur”.

Azərbaycan paytaxtında, xüsusilə şəhərin mərkəzində parkinq yerlərinin idarə olunması sahəsində islahatlara ehtiyac var. Dünya təcrübəsinin göstərdiyi kimi, məhdudlaşdırıcı tədbirlər olmadan şəxsi avtomobillərlə şəhərlərin sıxlığının öhdəsindən gəlmək mümkün deyil. Görünür, Azərbaycan 20-30 il əvvəl tətbiq olunan Seul və Tokio təcrübəsini mənimsəmək qərarına gəlib. Bu şəhərlərdə mərkəzdə parkinq yerləri azaldılmağa başlandı, parklanma qiymətləri qaldırıldı. Bu, mümkün qədər çox sakinin ictimai nəqliyyata köçürülməsi məqsədi ilə edilib.

Bakı timsalında, fəaliyyətini dayandırmış Bakı Nəqliyyat Agentliyi (BNA) yerli sakinləri ictimai nəqliyyatdan istifadə etməyə təşviq edə bilməyib. Üstəlik, bu struktur əks hərəkətə gətirib çıxaran addımlar atdı. Sakinləri şəxsi avtomobillərdən imtina edib ictimai nəqliyyatı seçməyə sövq etməli olan tədbirlər, nəzəri olaraq, ictimai nəqliyyatın inkişafı və göstərilən xidmətlərin keyfiyyətinin yüksəldilməsi ilə paralel getməli idi. Amma bu möcüzə indiyə kimi baş verməyib - Bakı sakinləri hələ də şəxsi avtomobillərdən istifadə etməyə üstünlük verirlər.

Bu səbəbdən şəxsi avtomobillərin şəhər mərkəzinə girişinin məhdudlaşdırılması və parkinq haqlarının artırılması fikri hamının xoşuna gəlmədi. Göründüyü kimi, şəxsi avtomobil sahibləri üçün məhdudlaşdırıcı tədbirlərdən sonra hakimiyyət ictimai nəqliyyatın səmərəliliyinin və cəlbediciliyinin artırılmasına diqqət yetirmək niyyətindədir. Hələlik ictimai nəqliyyatda mövcud vəziyyət acınacaqlı olsa da, məhdudlaşdırıcı tədbirlərin nəqliyyat məmurlarının hərəkətindən qıcıq yaratmasına səbəb olsa da, hələlik bu barədə ancaq söhbətlər gedir. İndi isə ən başlıcası BNA-nın acı taleyini təkrarlamamaq üçün bu planları uğurla həyata keçirməkdir...

Müəllif: Asif Aydınlı
ayna.az

ABŞ və Qərb Cənubi Qafqazda hərbi-siyasi situasiyanı son həddə qədər gərginləşdirməyə nail oldu. Ağ Ev regional sülh prosesini dəstəklədiyini vaxtaşırı bəyan etsə də, ABŞ-ın son davranışları bunun tamamilə əksini göstərir. Hər halda, hazırda ABŞ və Avropa Birliyinin ortaq Cənubi Qafqaz siyasəti məhz sülh prosesinin pozularaq, yeni savaşın stimullaşdırılmasına indeksləşib. Və bu səbəbdən də, bundan sonra regionda baş verə biləcək istənilən hərbi toqquşmaya görə Ermənistanla yanaşı, həm ABŞ, həm də Avropa Birliyi birbaşa məsuliyyət daşımalı olacaq.

Təbii ki, rəsmi Bakı ABŞ və Avropa Birliyinin Cənubi Qafqaz siyasətindən ciddi şəkildə narahatdır. Ona görə də, Azərbaycan dövləti ABŞ, Avropa Birliyi və Ermənistan arasında keçiriləcək ortaq konfransa sərt şəkildə etirazını bildirdi. ABŞ və Avropa Birliyini Cənubi Qafqazda sülh prosesini poza biləcək addımlar atmaqda ittiham etdi. Və bu, rəsmi Bakının Ağ Evə Cənubi Qafqazda mövcud olan status-kvonu birtərəfli qaydada Ermənistanın xeyrinə dəyişmək cəhdlərinə imkan verilməyəcəyinin açıq mesajı da hesab oluna bilər.

Onu da qeyd etmək lazımdır ki, rəsmi Bakının sərt mesajı ünvana artıq çatıb. Əks halda, ABŞ-ın dövlət katibi Entoni Blinken Azərbaycanın ortaq konfransla bağlı narahatlığını nəzərə alaraq, Prezident İlham Əliyevə telefonla zəng etmək məcburiyyətində qalmazdı. Azərbaycan lideri, Ermənistana hərbi dəstək planlarının yolverilməz olduğunu ABŞ dövlət katibinin diqqətinə çatdırdı. Və Ağ Ev ortaq konfransla bağlı bəzi məqamlara izahat gətirməli oldu.

Məsələ ondadır ki, ABŞ ortaq konfransın Azərbaycana qarşı yönəlmədiyini xüsusi olaraq, vurğulayır. Ancaq Ağ Evin bu məsələ ilə bağlı izahatlarına inanmaq və ya etibar etmək sadəlövhlük olardı. Hər halda, Ağ Evin verdiyi sözləri heç vaxt tutmadığı, yalnız ABŞ-ın maraqlarına uyğun davrandığı heç kəsə sirr deyil. Elə ABŞ Dövlət Departamentinin rəsmisi Metyu Millerin "Ortaq konfransda sülh prosesinin əsas müzakirə mövzusu olmayacağını" vurğulanması da Ağ Evin yenə müəmmalı ssenarilər üzrə hərəkət etdiyini göstərir.

Üstəlik, ABŞ-ın bu müəmmalı ssenarilərinə Avropa Birliyi də ortadadır. Avropa Birliyinin Ermənistandakı səfiri Vasilis Maraqos bildirib ki, təmsil etdiyi qurum "öldürücü olmayan silahlar"la Ermənistan ordusunun potensialını gücləndirmək əsaslı hərbi dəstək vermək niyyətindədir. Avropa Birliyinin "öldürücü olmayan silahlar" dedikdə, nəyi nəzərdə tutduğu isə anlaşılmazdır. Çünki dünyada öldürücü olmayan silah növü hələ kəşf edilməyib və bu qurum sadəcə, söz oyunu ilə məşğuldur.

Məsələ ondadır ki, Avropa Birliyinin davranışlarının arxasında məhz Fransa dayanır. Daha dəqiq desək, Avropa Birliyinin ortaq konfransda Ermənistanla bağlı üzərinə götürəcəyi öhdəliklər rəsmi Paris tərəfindən müəyyən olunur. Fransanın Ermənistandakı səfiri bunu son açıqlamasında etiraf edib. O, bildirib ki, Ermənistanın hərbi problemlərinin həlli ilə bağlı məsələləri Fransa öz üzərinə götürüb və bu proses intensiv şəkildə inkişaf edir.

Göründüyü kimi, ABŞ və Avropa Birliyi Ermənistanı hərtərəfli himayə etmək qərarı veriblər. Üstəlik, nə qədər gizlətməyə çalışsalar da, ortaq konfransın əsas müzakirə mövzuları da artıq deşifrə olunub. Diplomatik mənbələrdən sızan məlumatlara görə, Azərbaycanın da təhlükəsizlik maraqlarını təhdid edən ortaq konfrans həm də Rusiyaya qarşı yönəlib.

Ortaq konfransda müzakirə ediləcək mövzuların sırasına kiberməkanda əməkdaşlıq məsələsi də daxildir. Yəni, ABŞ-Ermənistan və Avropa Birliyi-Ermənistan kiberdialoq formatını işə salınması planlaşdırılır. Bu isə o deməkdir ki, Ermənistanın internet və İT infrastrukturu tamamilə Qərbin nəzarətinə keçmiş olacaq. Və bundan kimə qarşı, hansı məqsədlərlə istifadə olunacağını təxmin etmək o qədər də çətin deyil.

Eyni zamanda, ABŞ və Avropa Birliyi Ermənistana enerji təhlükəsizliyi sahəsində də dəstək vermək niyyətindədir. Belə ki, "Metsamor" AES-in istismarı başa çatdıqdan sonra onun ləğvi və əvəzində yenisinin tikintisinə maliyyə vəsaiti ayrılacaq. Bu vədin yerinə yetirilmə ehtimalı o qədər də inandırıcı görünmür. Böyük ehtimalla bu məsələ gündəliyə hədəf yayındırmaq məqsədilə salınıb. Və rəsmi İrəvan təxminən 10 il sonraya yönəlik bu vədin yerinə yetirilməsinə ümid bəsləməsə, daha doğru olar.

ABŞ və Avropa Birliyi Ermənistana büdcə dəstəyi göstərmək üçün maliyyə vəsaiti ayırmağa da söz verir. Əsas məqsəd isə Rusiya tərəfindən Ermənistana qarşı iqtisadi məhdudiyyətlər tətbiq edilərsə, rəsmi İrəvanın Kremlin addımların nəticələrinə tab gətirməsini təmin etməkdir. ABŞ və Avropa Birliyi indiki mərhələdə iqtisadiyyatı tamamilə Rusiyadan asılı olan Ermənistanın Kreml tərəfindən çökdürülə biləcəyindən narahatdır. Və bu, baş verərsə, Ermənistandan Rusiyaya qarşı faydalanmaq niyyətində olan Qərbin planları pozula bilər.

Hərbi əməkdaşlıq sahəsindəsə, ABŞ və Avropa Birliyi Ermənistana yeni hərbi texnologiyaların və silah sistemlərinin ötürülməsini vəd edir. Buna paralel olaraq, həm də Ermənistan ordusu üçün təlim proqramlarının sayını və birgə təlimləri artırmağı öz üzərinə götürür. ABŞ-ın Xarici Hərbi Maliyyələşdirmə proqramı çərçivəsində Ermənistan ordusunun müasir hərbi texnika ilə təmin edilməsi planının razılaşdırılması gözlənilir.

Göründüyü kimi, Brüsseldə Ermənistan üçün kifayət qədər genişmiqyaslı dəstək proqramı hazırlanıb. Halbuki, bütün bunlar əvəzsiz deyil. Rəsmi İrəvan bu proqramın tətbiqinə nail olmaq üçün mütləq ABŞ və Qərbin bütün təlimatlarını və sifarişlərini yerinə yetirməlidir. Məsələnin ən çətin tərəfi də məhz bundan ibarətdir. Çünki rəsmi İrəvan ABŞ və Avropa Birliyini məmnun etmək üçün Rusiya ilə qeyri-bərabər qarşıdurmaya girməli olacaq. Əks halda, ortaq konfransın nəticələri Ermənistanın əleyhinə də çevrilə bilər.

Maraqlıdır ki, Ermənistanın hakim siyasi dairələri ortaq konfransa böyük ümidlər bağlasalar da, həm də Rusiyanın verə biləcəyi aqressiv reaksiyadan da ciddi şəkildə narahatdırlar. "Hraparak" nəşri iddia edir ki, Paşinyan hakimiyyəti ortaq konfransla bağlı ciddi sınaq qarşısında qalıb. Çünki rəsmi İrəvan artıq Rusiya və Qərb arasında kövrək balansı pozmaq barədə qərar vermək mərhələsinə yaxınlaşır. Və bu, o deməkdir ki, Paşinyan hakimiyyəti Ermənistanı auksionda satışa çıxarıb.

Baş nazir Nikol Paşinyanın yaxın ətrafı ona Ermənistan üçün böyük risk doğura biləcək addımlardan və qərarlardan çəkinməyi məsləhət görüb. Əsas qənaət ondan ibarətdir ki, Ermənistan iqtisadiyyatı tamamilə Rusiyadan asılıdır və Kreml "xəyanəti" bağışlamaz. Və nəticələri tam dəqiqliyi ilə hesablanmamış Qərbə inteqrasiya cəhdləri Ermənistana nəinki Zəngəzur dəhlizi, hətta ümumiyyətlə, Sünikin (Zəngəzur) itirilməsi bahasına başa gələ bilər.

Ermənistanın hakim siyasi dairələri ortaq konfransda baş nazir Nikol Paşinyanın ABŞ və Avropa Birliyindən hər il Ermənistan büdcəsinə 3-5 milyard dollarlıq maliyyə vəsaiti ayrılmasına yönəlik təminat qoparmasını vacib satırlar. Onların fikrincə, yalnız belə ciddi məbləğ təxminən 8-10 il ərzində davamlı olaraq, Qərb tərəfindən ayrılarsa, Ermənistan iqtisadiyyatını Rusiyanın asılılığından çıxartmaq mümkün ola bilər. Yəni, Paşinyan hakimiyyəti Ermənistanın Rusiyaya xəyanətini hesablayıb və yeni "sahibkara" satış qiymətini ən azı illik 3 milyard dollar olaraq, müəyyən edib.

Ancaq Paşinyan hakimiyyəti daxilində olan mənbənin dediyinə görə, Qərbdə Ermənistanın dəyərinin rəsmi İrəvanın müəyyənləşdirdiyi rəqəmdən qat-qat ucuz hesab edirlər. Belə ki, baş nazir Nikol Paşinyanın üstüörtülü şəkildə Avropa Birliyi ən yaxşı halda, illik bir milyard dollar ayırmağa razılaşa bilər. Bundan artığına ümid bəsləmək mümkün deyil. Və bu səbəbdən də, Paşinyan hakimiyyətinin bəzi təmsilçiləri cəmisi bir milyard dollar əvəzində Rusiyaya tam xəyanət qərarı olduqca təhlükəlidir.

Belə anlaşılır ki, baş nazir Nikol Paşinyan ortaq konfransa əslində, "rus ruleti" oynamağa gedəcək. Yəni, Brüsseldə planlaşdırılan "üç meymun" tamaşası Ermənistan üçün böyük risk daşıyır. Əgər, ABŞ və Avropa Birliyi Ermənistanı Rusiyadan birmənalı şəkildə qoparmağa yönəlik prosesə rəsmən start verə bilərsə, bu, Kremlin açıq qəzəbinə səbəb ola bilər. Və Rusiyanın hansı radikal addımlarla Ermənistanın Brüssel xəyanətinə cavab verəcəyi isə hələlik müəmmalı xarakter daşıyır.

Elçin XALİDBƏYLİ,
Siyasi ekspert,
"Yeni Müsavat"

Ekspert: “Obyektin özü, müqavilənin bağlanma səbəbi mövcud deyilsə, hansı statusdan danışmaq olar”

Rusiyanın Ermənistandakı səfiri Serqey Kopırkin bir sıra bəyanatlara çıxış edib. Cənab səfir Ermənistanın “24 News” saytına açıqlamasında Moskvanın mesajlarını rəsmi İrəvana çatdırıb. Eyni zamanda, Kopırkin rəsmi Bakıya da bəzi mesajlar ünvanlayıb.

Məsələn, Rusiya Xarici İşlər naziri Sergey Lavrovun “Ermənistan rəhbərliyi son üç ilin tarixini təhrif edərək, uydurma bəhanələrlə Rusiya Federasiyası ilə münasibətləri bilərəkdən pozur” bəyanatını şərh edən səfir bildirib ki, ABŞ rəsmiləri Ermənistanla münasibətlərə məhz Rusiya və İranla qarşıdurma kontekstində baxdıqlarını açıq şəkildə bəyan edirlər.

“Bu, çox pis, çox təhlükəlidir. Əgər Ermənistan tərəfində xalqlarımız, həm Ermənistan Respublikası, həm də sadə insanlar, ailələrə vacib olan münasibətlərimizi müdafiə etmək üçün kifayət qədər siyasi iradə yoxdursa, bu, həqiqətən də bizim münasibətlərimizə real zərbə vura biləcək bir haldır”, – Sergey Kopırkin bildirib.

Kopırkin eyni zamanda, rəsmi İrəvanın xarici siyasəti nəticəsində Ermənistanın Rusiya ilə Qərb arasında mübarizə meydançasına çevrilə biləcəyi ilə bağlı narahatlıqlarının olub-olmaması sualını cavablandırıb.

Rusiya səfirinin sözlərinə görə, bununla bağlı vəziyyət çox gərgindir: “Hətta verdiyiniz suallar da göstərir ki, burada həqiqətən də çox ciddi narahatlıq və çox ciddi düşünmək üçün lazım olan məqamlar var”.

O, Ermənistan parlamentinin spikeri Alen Simonyanın “Ermənistanı müdafiə etmək vaxtı gələndə Rusiya bunu etmədi” ittihamına da münasibət bildirib.

Xatırladaq ki, Simonyan “yenə də ümid etdik ki, bizi qoruyacaqlar, amma yenə aldatdılar və sonda gəlib Ermənistanı “xilas etmək” üçün bizi Ermənistan ərazisində yeni müharibəyə sürükləməyə çalışırlar” deyə bəyanat verib.

Kopırkinin deyib ki, bu ittihamları xeyli müddətdir Ermənistanın hökumət komandasına daxil olan və iki ölkə arasında hansı dialoqların getdiyini daxildən bilən ən yüksək vəzifəli şəxslərindən birinin səsləndirməsi onu narahat edir.

“O, çox yaxşı bilir ki, orada vəziyyətin son dərəcə çətin və həqiqətən də mürəkkəb olmasına baxmayaraq, bu qətliamı dayandıran və fəlakətin baş verməməsi üçün bütün mümkün tədbirləri görən yeganə ölkə Rusiya idi. Bu, Ermənistan rəhbərliyinə çox yaxşı məlumdur…

İctimai şəkildə belə bəyanatlar veriləndə sual yaranır: bunu niyə edirlər? Axı bu, açıq-aşkar yalandır və insanlar bunun yalan olduğunu yaxşı bilirlər. Amma xəbər cəmiyyətə atılır, Ermənistan vətəndaşlarına ötürülür və sual yaranır: niyə edilir? Anlayıram, siz Rusiyanın yanaşmasını tənqid edə bilərsiniz, razılaşmaya bilərsiniz, “biz buna ümid edirdik, amma Rusiya lazım olduğunu etmədi” deyə bilərsiniz. Amma açıq-aydın yalanları görəndə mənim üçün sual yaranır: bunun adi insanların real maraqları ilə hansı əlaqəsi var?

Sən hətta ümumi tariximiz, bir yerdə keçdiyimiz yol nəzərə alınmasa belə, əsas iqtisadi donor, əsas satış bazar olan, yüz minlərlə erməninin işlədiyi, ailəsini dolandırdığı, ən böyük erməni diasporunun olduğu ölkə – Rusiyanın mövqeyi haqqında insanlara yalan deyirsən. Ermənistan və Rusiya arasındakı əlaqələr Ermənistanda və Rusiyada da bir çox ailələr üçün həyati məsələdir. Dövlət rəhbərlərindən biri belə ritorika ilə məşğul olanda, məndə “o, kimin maraqlarını güdür” sualı yaranır”, – Rusiyanın Ermənistandakı səfiri bildirib.

Kopırkin 2020-ci il müharibəsinin dayandırılmasında Rusiyanın və şəxsən Putinin oynadığı rolu, sülhməramlıların faktiki mandat imkanlarından çıxış edərək gördükləri işləri xatırladıb. Eləcə də, Rusiya sərhədçilərinin son sərhəd toqquşmasında olduğu kimi eskalasiyanın dayandırılmasına gətirib çıxaran addımlarına toxunub və bir daha vurğulayıb ki, Rusiya hərbçiləri Azərbaycanla sərhədə Ermənistan baş nazirinin şəxsi xahişi ilə yerləşdirilib.

Nəhayət, Kopırkin əsas məsələyə çatıb və Rusiya sülhməramlılarının bölgədə qalması üçün bəhanələrini dilə gətirib.

Onun sözlərinə görə, ermənilərin Qarabağa qayıtması məsələsi Rusiya üçün vacibdir: “Rusiya sülhməramlılarının bölgədə olması bundan xəbər verir, bu, məsələnin gündəmdən çıxmadığını göstərir. Biz həmişə inanmışıq və bu, açıq şəkildə bəyan edilib ki, ermənilərin öz tarixi vətənlərində – Qarabağda yaşaması vacibdir. Qayıtmaq istəyən Qarabağ ermənilərinin buna haqqı var. Mən başa düşdüyüm qədər, Azərbaycan tərəfi də bu hüququ rədd etmir”.

Beləliklə, Rusiyanın İrəvandakı səfiri bu fikirləri irəli sürür: birincisi, ermənilər Qarabağa qayıtmalıdırlar, ikincisi, Rusiya sülhməramlılarına rəsmi status verilməlidir. Görünür, Bakı bunlarla maraqlanmır və çox güman ki, 2025-ci ildə sülhməramlıların Qarabağdan çıxarılması məsələsini gündəmə gətirəcək. Bəs, Moskva sülhməramlıların Azərbaycan ərazisində qalmasına nail ola biləcəkmi? Və əgər nail ola bilməsə, o zaman onlar hara gedəcəklər? Hər şeydən görünür ki, Moskva sülhməramlıları regiondan çıxarmaq istəmir. Beləliklə, Kopırkin İrəvana eyham vurur ki, bu hərbçiləri Ermənistan qəbul etməlidir. Bu planın həyata keçirilməsi nə dərəcədə mümkündür?

“Düzünü desəm, Rusiya səfirinin bu sözləri o demək deyil ki, Qarabağ erməniləri geri qayıtmalıdır”. Bunu Pressklub.az-a açıqlamasında Hankuk Xarici Tədqiqatlar Universitetinin (Cənubi Koreya) professoru, politoloq Rövşən İbrahimov bildirib.

“O deyir ki, Qarabağ ermənilərinin öz torpaqlarında yaşaması vacibdir. Bunlar iki fərqli şeydir. Bundan başqa, Rusiyanın Qarabağdakı sülhməramlı qüvvələrinin statusundan birbaşa bəhs edilmir. Həm də ki, obyektin özü, müqavilənin bağlanma səbəbi hazırda mövcud deyilsə, hansı statusdan danışmaq olar”, – professor qeyd edir.

“Rəsmi Bakıya əvvəllər də qeyd edib və indi də bildirir ki, Qarabağda yaşamaq istəyən ermənilər vətəndaşlıq üçün Azərbaycan hakimiyyətinə müraciət edə və bütün prosedurlardan keçdikdən sonra (əgər silah götürərək müharibədə iştirak etməyiblərsə) bütün hüquq və vəzifələri ilə birlikdə respublikanın vətəndaşı ola bilərlər”, – o, xatırladıb.

“Və şübhəsiz ki, 2025-ci ildə sülhməramlılar Azərbaycanı tərk edəcəklər. Moskva niyə bu kontingenti orada saxlamağa çalışmalıdır? Bunu necə etmək olar? Rusiya güc yolu ilə heç nə etməyəcək, razılaşmalara zidd getməyəcək. Qeyd etmək lazımdır ki, həmin hərbi qulluqçuların çıxarılması proseduru var. Yəni, Bakı Rusiya sülhməramlı qüvvələrinin Azərbaycan ərazisində qalmasına artıq ehtiyac olmadığı barədə bəyanat verməlidir. Bu mənada başqa variant görmürəm.

Digər bir sual odur ki, onlar hara getməlidirlər? Amma bu, bizim işimiz deyil. Rusiyanın gələcəkdə onları harada yerləşdirməsi Azərbaycan üçün tamamilə əhəmiyyətsizdir. Həm də, Kopırkinin sözlərindən belə çıxmır ki, Moskva qoşunlarını bölgədən çıxarmaq istəmir. Burada daha çox vəziyyəti Ermənistan üçün izah etməyə çalışan səfirin şəxsi fikairləri səslənir. Prinsipcə, bu müsahibə, vəziyyətin pik nöqtəyə çatdığı, Ermənistan və onun vətəndaşları üçün çox ağır nəticələr ola biləcəyi ilə bağlı İrəvana ultimatumdur. Ümumiyyətlə, qeyd etmək yerinə düşər ki, birincisi, Ermənistanın özü qeyri-rasional addımlar atır. İkincisi, İrəvan bilir ki, ərköyün uşaq kimi, hələ də Rusiyada da, Qərbdə də müəyyən qədər bağışlanmaq güzəştinə malikdir. O da bundan istifadə edir”, – deyə İbrahimov yekunlaşdırıb.

Rauf Orucov
pressklub

Vaşinqton Ermənistan-Avropa İttifaqı-ABŞ formatında keçiriləcək Brüssel görüşün təhlükəsizlik və siyasi yox, iqtisadi gündəmlə bağlı olduğunu bəyan edib. Bu, görüşlə bağlı digər tərəflərin, xüsusilə rəsmi Bakının mövqeyinə cavab xarakteri daşıyır.
“İqtisadi gündəm”in iki tərəfi var: bu, həm diqqəti əsas hədəfdən yayındırmaq, həm də əsas hədəfə çatmaq məqsədi daşıyır.
Görüşün birbaşa Ermənistanın “ticarət əlaqələrini şaxələndirmək” məqsədi daşımadığı bəllidir.
Birincisi, görüş Paşinyan, Ursula von der Leyen və Blinken arasında keçirilir: məsələ sırf iqtisadiyyatla bağlı olsaydı, siyasətçilər yox, bu sahənin nümayəndələri müzakirə aparmalıydı;
İkincisi, təhlükəsizlik şurasının katibi Armen Qriqoryan da “görüşün Ermənistanın müqavimətini gücləndirmək məqsədi daşıdığını” açıqlamışdı;
Qərbin – ABŞ və Avropa İttifaqının əsas hədəfi Ermənistanın təhlükəsizlik vektorunu dəyişmək, Rusiyanın boşalan yerini doldurmaq və bölgədə möhkəmlənməkdir. Lakin Ermənistanın siyasi bə hərbi müstəvidə alternativi olsa da, iqtisadi müstəvidə Rusiyadan və onun nəzarətində olan bazarlardan asılıdır. Ermənistan iqtisadi alternativ tapmadığı müddətdə, təhlükəsizlik vektorunu – rus hərbçilərin ölkədən çıxarılması, KTMT-dən çıxmaq və s. – dəyişməkdə tərəddüd edir. Brüssel görüşünün “iqtisadi gündəmi” də Ermənistana belə bir alternativin yaradılmasına hesablanıb. Və iqtisadi dəstəyə paralel olaraq, siyasi və hərbi yardımlar da davam edəcək.
Qərb iqtisadi yardımı təmin edəcəyi təqdirdə, Ermənistan Rusiyaya qarşı indiyə qədər daha çox ritorik müstəvidə görünən addımlarını praktiki müstəvidə atmağa başlayacaq.
Asif Nerimanli
TEREF

"Təbii axına buraxsalar, ölkədə idman, futbol, çempionatlar olmaz, çünki idmanın təbii inkişafı üçün biznes azad olmalıdır, rəqabətli mühit olmalıdır ki, sponsorlar vəsait yatırmağa maraqlı olsunlar"

"AFFA-ya (Azərbaycan Futbol Federasiyaları Assosiasiyası-red.) yeni rəhbər "seçirlər". Futbolçu-neftçi Rövnəq müəllim gedir, amma yeni rəhbər yenə SOCAR prezidenti olacaq. Niyəsi çox sadədir, pul SOCAR-dadır". Hurriyyet.az xəbər verir ki, bunu Respublikaçı Alternativ Partiyasının (REAL) icra katibi, iqtisadçı ekspert Natiq Cəfərli qeyd edib.

REAL-ın icra katibi iddia edir ki, Azərbaycan futbolu, idmanı "qara pullarla" ayaqdadır: "İllər öncə yazmışdım ki, ölkədə korrupsiya pulları olmasa futbol/idman çökər. Məhz buna görə bütün idman federasiyalarına məmurlar rəhbərlik edirlər, təbii axına buraxsalar, ölkədə idman, futbol, çempionatlar olmaz. Çünki idmanın təbii inkişafı üçün biznes azad olmalıdır, rəqabətli mühit olmalıdır ki, sponsorlar vəsait yatırmağa maraqlı olsunlar. Belə, futbolda neft dövrü davam edir".

Vazeh BƏHRAMOĞLU,

Rusiya-Ukrayna müharibəsi uzandıqca və döyüşlər şiddətləndikcə Avropanın bu müharibəyə fəal şəkildə qoşulması,daha doğrusu, döyüşlərə silahlı qüvvələri ilə müdaxilə etməsi ehtimalı yavaş-yavaş gündəm mövzusuna çevrilməyə başlayıb.

Bəlkə də bir il öncə bu fikirlər qeyri-real görünərdi, lakin Fransa Prezidenti Emmanuel Makronun məlum bəyanatından sonra Avropa ölkələrinin Ukraynadakı müharibəyə canlı qüvvə ilə girməsi ethtimalı artır. Aydın məsələdir ki, Ukraynanın məğlubiyyəti Avropanın təhlükəsizliyinə ən böyük təhdiddir. Avropalıların müharibəyə münasibətində radikal dəyişikliklər baş verməlidir və onlar bunu təkcə Ukraynanın mücadiləsi yox, həm də öz mübarizələri kimi qavramalıdırlar. Əks halda gözləmədikləri fəlakətli nəticələrlə üzləşə bilərlər.

Əlbəttə, Avropada vəziyyətin kəskinləşməyə doğru getdiyini anlayanlar artıq var. Belə ki, Polşa Baş naziri Donald Tusk Ukraynada gedən müharibəni dəyərləndirərkən bildirib ki, Avropa İkinci Dünya Müharibəsindən sonra ən kritik dövrünü yaşayır: ”Mən heç kimi qorxutmaq fikrində deyiləm, amma müharibə artıq keçmişin bir amili hesab olunmur. Bu, realdır və əslində, iki ildən çoxdur ki, başlayıb. İndi bizi ən çox narahat edən, sözün əsl mənasında, istənilən ssenarinin mümükünlüyüdür. Biz mental olaraq yeni dövrün gəlişinə hazırlaşmalıyıq.Mən əsla mübaliğə etmirəm, biz müharibə öncəsi dövrü yaşayırıq”.

Donald Tusk həm də vurğulayıb ki, Ukraynanın Rusiya işğalından qorunması vacibdir və Avropa öz müdafiəsini tam şəkildə təmin etməlidir.

Böyük siyasi təcrübəsi olan Tuskun “müharibə öncəsi dövr” ifadəsinə diqqət etmək lazımdır. Polşa öz tarixi ərzində Rusiyanın çoxsaylı təcavüzü ilə qarşılaşıb. Sonuncu dəfə İkinci Dünya Müharibəsi zamanı nasist Almaniyası ilə Sovet İttifaqının birgə işğalına məruz qalıb. Tarixi təcrübəyə əsaslanan polyakların həyacanları məntiqi reallığa söykənir. Onlar Avropanın və ABŞ-nin inertliyindən bərk narahatdırlar və keçmişdəki acı hadisələrin bir daha təkrarlanmasından ehtiyatlanırlar.

İki il öncə Rusiyanın Ukraynaya genişmiqyaslı təcavüzə başlayacağına inanmayanlar heç də az olmayıb. Hətta bir çox avropalı siyasətçilər boşuna təlaş qaldırılmasından gileylənirdilər.

Rusiyanın niyyəti tam aydındır, o, Ukraynanı işğal edəndən sonra hibrid üsulu ilə Baltik ölkələrinə soxulmağa başlayacaq. Hərçənd ki, Putin bu yaxınlarda Rusiyanın Baltik dövlətlərinə hücum etməsi fikrini cəfəngiyat adlandırıb. Amma unutmayaq ki, Putinin öz sözündən dönməsi adi hal alıb. Ona görə də fürsət düşsə, ruslar mütləq Pribaltikaya soxulmağa cəhd göstərəcəklər. Sonrakı mərhələdə isə Rusiya dişini Polşaya batırmağa çalışacaq.

Böyük müharibə necə baş verə bilər?

Lakin böyük müharibə o zaman baş verər ki, bir çox Avropa ölkələri Ukraynaya hərbi birləşmələr göndərsin. Əks halda onsuz da Ukrayna fakitiki olaraq Rusiya ilə təkbətək döyüşür.

Silah yardımlarının həcmi isə əsl həqiqətdə qələbə yox, duruş gətirmək üçün nəzərdə tutulmuş həcmdədir. Son üç aydır ki ABŞ-dən heç bir silah tədarük olunmayıb. ABŞ Konqresindəkı mübahisə şousu və müxtəlif bəhanələrlə silah yardımını durdurub. Bəlkə də yardımı hansısa strateji məqsəd çərçivəsində qəsdən yubadırlar...

Qərbin müəmmalı davranışları

Qərbin indiyədək sərgilədiyi davranışlar göstərir ki, onlar Rusiyanın əzilməsini böyük ehtimalla istəmirlər. Hələ ABŞ-ni bir kənara qoyaq, Avropa dövlətlərinin böyük orduları olmasa da, güclü Hərbi Sənaye Kompleksləri var və onlar istənilən təyinatlı silahı istehsal edirlər.

Bu ölkələrin hamısı birmənalı şəkildə Ukraynanı dəstəklədiklərini və onun qalib gəlməsi üçün hər şey edəcəklərini söyləsələr də, ortada real nəticə yoxdur və bununla bağlı ağıla heç də nikbin fikirlər gəlmir. Avropanın aparıcı mətbuat orqanları əsas etibarı ilə Ukraynanın məğlubiyyət ssenarisindən yazırlar. Əlbəttə, yazdıqlarında həqiqət payı çoxdur, yəni onlar deyirlər ki, əgər Qərb kömək etməsə, Ukrayna ağır vəziyyətə düşəcək. Digər tərəfdən, yardımların yetərsizliyini də xüsusilə vurğulayırlar. Ancaq bu mətbuat sual vermir ki, axı necə ola bilər ki, iki ildən artıq müddət ərzində Qərb hələ də həmin “lazımi səviyyədə yardım”ın həyata keçirilməsi üçün əlacsız və aciz qalıb?


Görün vəziyyət hansı həddə çatıb ki, Avropanın kiçik dövlətlərindən olan Çexiyanın Prezidenti Ukraynaya tədarük edilməsi üçün qapı-qapı düşüb pul və mərmi toplayır. Əgər müharibənin ilk günləri olsaydı, bunu başa düşmək olardı. Deyərdilər ki, Avropa hərbi baxımdan hazır deyil və sairə. Bəs indi, müharibənin üçüncü ilində hansı bəhanələr ola bilər?

Yeri gəmişkən, hələ müharibənin ilk başlarında ABŞ və Avropa Ukraynaya zirehli maşınlar, tank və Hava Hücumundan Müdafiə sistemləri yollanılmasını qırmızı cizgi hesab edirdilər. Deyirdilər ki, gəlin, Rusiyanı qıcıqlandırmayaq, yoxsa, dəhşətli proseslər yaşana bilər. Müharibə başlayanda az qala hamı bildirirdi ki, Çin Rusiyanı hər cür silahla təchiz edəcək. Əksinə, indiyədək Çin Rusiyaya heç bir birbaşa hərbi yardım göstərməyib. O, sadəcə Rusiya ilə ticarət aparıb.

Rusiyanın strategiyası və döyüş planları

Qərbdən fərqli olaraq, Rusiyanın niyyəti tam bəllidir. Onlar Ukraynanı xəritədən silmək istəyirlər. Bunun həyata keçirilməsi üçün yüz minlərlə rusiyalını qurban verməyə və ölkənin bütün iqtisadi imkanlarını müharibəyə yönəltməyə hazırdırlar.

Zaman keçdikcə müharibənin şiddəti də tədricən artır. Kremldən gələn göstərişlərə əsasən Rusiya ordusu silah arsenalındakı bütün silahları istifadə edəcək. SSRİ-dən qalmış ağır aviasiya bombaları üzərində müəyyən texniki təkmilləşdirmə prosesi başa çatıb və indi onların tətbiqinə start veriblər. Ruslar Ukraynanın Sumı vlayətinin Velikaya Pisaryovka yaşayış məntəqəsinə ağır ”ODAB-1500” bombası atıblar.

Ekspertlərin fikrincə, Rusiya irəlidə bu cür bombaları Ukraynanın iri şəhərlərinə atmağa cəhd edəcək. Hələ sovet dönəmindən qalmış sözügedən bu silah detonasiya edən termobarik aviasiya bombasıdır və o, hədəfinə çatmağa 10 metr qalmış ətrafa aerozollu isti və alovlanan qarışıq bir maddə püskürdür. Nəticədə dağıdıcılıq gücü 500 kvadrat metri tam əhatə edən böyük bir partyaış baş verir. Həmin ağır aviasiya bombasının digərlərindən əsas fərqi dərin istehkamları sıradan çıxara bilməsidir. Məlum olduğu kimi, ruslar Avdeyevkanın alınması zamanı da buna bənzər mərmi-bombalardan istifadə ediblər.

Rusiyanın may- iyun aylarında geniş miqyaslı hücuma keçəcəyi gözlənilir. Onların əsas zərbə istiqaməti yəqin ki, Kupyansk istiqamətindən olacaq. Çox böyük ehtimalla Xarkov və Sumı şəhərlərinə ağır aviasiya bombaları tullayacaqlar. Çünki rusların hədəfində Xarkovun tamamilə darmadağın, yerlə yeksan edilməsi durur.

Hətta Rusiyanın bir çox politoloqları, təbliğatçı jurnalistləri bunu gizlətmir, dövlət televizya kanallarından açıq söyləyirlər. Rusiya ordusu cəbhə xətti boyunca hücuma keçir və müxtəlif aralıqlarla Ukraynanın bütün böyük şəhərlərinə “Kalibr”, ”İskander”, ”Kinjal”, ”Sirkon” raketləri və “Şahed” dronları ilə hücum edir. Rusiya ağır aviasiya bombalarından intensiv istifadə edən zaman cəbhə xəttinin dərinliklərinə getmək məcburiyyətində qalırdı. Elə məhz ona görə də Avdeyevkada Ukraynanın Hava Hücumundan Müdafiə sistemləri rusların 15 ən müasir təyyarəsini vura bilmişdi.

Çox böyük ehtimalla Rusiya böyük hücumla yanaşı, böyük itkilərə də hazırlaşır. İnternetdə, sosial şəbəkələrdə hərbi bloqerlərin və döyüşdən qayıdan rus əsgərlərinin şikayətləri ilə dolu video materiallar Rusiyanın cəbhə xəttində ağır itkilərlə üzləşməsindən xəbər verir. Həmçinin, hesablamalara görə, Ukraynada aparılan müharibə Rusiyaya gündəlik 300 milyon dollara başa gəlir.

Sözsüz ki, müharibədə itkilər çoxalacaq, hərbi xərclərin ağırlığı adi insanların üzərinə yüklənəcək, amma indiki şərtlər daxilində bunların heç biri Rusiya hakimiyyətini dayandırmayacaq, çünki əhalinin məhrumiyyətləri, insan itkiləri onlar üçün əhəmiyyət kəsb etmir.

Avropa Ukraynaya ordu göndərəcəkmi?

Yuxarıda müharibənin daha geniş miqyas almasıyla bağlı Polşa hökumətinin narahatlığının real əsaslara dayanmasından və Avropanın müharibəyə daha fəal qoşulması ehtimalından söz salmışdıq.

Bəs, Avropa Ukraynaya ordu göndərəcəkmi? Bunun mümkün variantlarını nəzdən keçirmək lazımdır. Əvvəla, bilməliyik ki, formasından asılı olamayaraq, bu, ümumilikdə NATO-nun yox, ayrı-ayrı ölkələrin qərarı ola bilər. Ən yaxşısı və məntiqlisi isə Ukraynaya ordu göndərmək əvəzinə onu ən müasir silahlarla təchiz etməkdir.

Bu yaxınlarda Fransanın “Le Figaro” qəzetindəki məqalədə Fransanın Ukraynaya hansı formatda qoşun göndərilməsi analiz edilmişdi. Hazırda Fransa sürətli hərbi hazırlığa başlayıb. Belə ki, Fransa Müdafiə Nazirliyinin portalında 200 min fransalının müxtəlif təyinatlar üzrə işə qəbulu elan olunub. Əgər fransız əsgərləri Ukraynaya ayaq basarlarsa, deməli, bunun arıdınca Niderland, Danimarka, İsveç və Polşa hərbçilərini də gözləmək olar. Almaniya hesab edir ki, əgər Fransa Ukraynaya əsgər göndərsə, Avropada Parisin nüfuzu yüksələcək. Ona görə də Berlin bunu istəmir.

Hələlik isə Makron Almaniya ilə müqayisədə Ukraynaya daha az yardım etməsiylə bağlı danlaqlardan yaxa qurtarmaq və fikrinin qətiliyini sübut etmək üçün Ukraynaya 78 ədəd özüyeriyən “Sezar” haubitsası, bir sıra zirehli texnika yollayacağını bəyan edib.

Ancaq Ukraynanın müdafiə olunmasındakı ən vacib iş hava məkanının qorunmasıdır. Ukraynanın bundan sonrakı ən böyük çətinliyi də məhz havadan olacaq. Əgər Ukraynanın hava sahəsi yaxşı qorunarsa və ukraynalılar Rusiya ərazisindəki Neft Emalı Zavodlarına, mühüm infrastruktur obyektlərinə və hərbi bazalara ardıcıl dron hücumları təşkil edərlərsə, onda Rusiyanın iqtisadi həyatı iflic olacaq, onlar müharibənin yükünü qaldıra bilməyəcəklər və Kreml müharibəni uduzacaq. Rusiyanın nüvə silahına əl atmaq niyyəti də məhz bununla bağlıdır. Digər tərəfdən, Moskva hər vəchlə istəyir ki, Qərb Ukraynaya girməsin, çünki bu halda vəziyyət mürəkkəbləşəcək və Kiyevin xeyrinə həlledici dönüş yaranacaq.

Vaqif Nəsibov

“AzPolitika.info”