 |
|
|
“Hər ay maaşımızdan həmkarlar təşkilatının hesabına bir faiz köçürülür. Guya könüllü olaraq üzvlük haqqı köçürürük. Bu sistem köhnədir və sovetdən qalma fırıldaqdır... Amma neftçinin, fəhlənin hüququnu müdafiə etməyə gəldikdə həmkarlar təşkilatından səs çıxmır”.
Dia-az.info bildirir ki, bunu Öz müraciəttlərində "Azneft" İB-də çalışan neftçilər qeyd edib. Onların sözlərinə görə, digər dövlət idarə və təşkilatlarında, nazirliklərdə çalışanların maaşları artırılıb. Neft şirkətlərində isə maaş artımı yalnız rəislərə, onların müavinlərinə şamil edilir. Xüsusilə dənizdə çalışan neftçilərin daşınmasında problemlər var. Küləkli, dumanlı havalarda neftçilər saatlarda növbənin dəyişməsini gözləyirlər.
Neft daşlarında çalışan neftçilərdən biri deyib ki, maaşlarla bağlı narazılıq edənlərin sayı çoxdur. Lakin indiki halda heç kim işini itirmək qorxusundan səsini çıxara bilmir.
“Tək-tək etiraz edən, yaxud şirkət rəhbərliyinə rəsmi müraciət edənlər susdurulur. Həmkərlar təşkilatları isə işçinin müdafiəsinə qalxmır”,- neftçilər deyib. (Dia-az.info)
Azərbaycan rəsmiləri Zəngəzur dəhlizinin bölgə ölkələri, o cümlədən Ermənistanın özü üçün cəlbedici olduğunu aylardır əsaslandırırlar. Növbəti belə əsaslandırmanı Azərbaycan Prezidentinin xüsusi tapşırıqlar üzrə nümayəndəsi, səfir Elçin Əmirbəyov Antalya Diplomatiya Forumunda səsləndirib. Birincisi, Elçin Əmirbəyov deyib ki, iki ölkə arasında nəqliyyat əlaqələrinin bərpası bölgədə etimad quruculuğu rolunu oynaya və sülh yaratmaq üçün effektiv alət ola bilər. İkincisi, Prezidentin xüsusi tapşırıqları üzrə nümayəndəsi bildirib ki, Zəngəzur dəhlizi Ermənistanın regionda iqtisadi təcridinə son qoya bilər. Üçüncüsü, Elçin Əmirbəyov bir daha xatırladıb ki, Zəngəzur dəhlizi Çini Mərkəzi Asiya və Cənubi Qafqaz vasitəsilə birləşdirə bilər. Azərbaycanlı diplomat sonda onu da xatırladıb ki, rəsmi Bakı layihənin Ermənistan üçün tam faydasını dərk edəcəyinə ümidlidir.
Ermənistanın baş naziri Nikol Paşinyan Zəngəzur dəhlizinin iqtisadi faydalarını anlamamış deyil, sadəcə düşünür ki, nəqliyyat yolunu Ermənistan üçün daha münasib şərtlər daxilində fəaliyyətinə imkan yarada bilər. Rəsmi Bakı İrəvanın nəqliyyat dəhlizinə nəzarət istəyinə razı deyil. Buna baxmayaraq, rəsmi Bakının İrəvana mesajı bundan ibarətdir ki, digər ölkələrin dəhlizdən keçən yüklərini yoxlaya bilər. Əslində Nikol Paşinyan Rusiyanın təsirindən qurtulmaq istəyirsə, Azərbaycan bu məsələdə ona yardımçı ola bilər. Ancaq bunun üçün ilk növbədə çərçivə sazişi imzalanmalı və dəhliz açılmalıdır. Bu, bölgədə inam atmosferi yaratmaqla bərabər Ermənistanın üçüncü dövlətlər vasitəsilə özünü Azərbaycandan qorumaq qorxusundan qurtara bilər.
Elxan Şahinoğlu
TEREF
Məktəblilərdə aqressiya hallarının artmasında günahkar kimdir?
Son zamanlar ölkədə uşaqlar arasında zorakılıq halları artır ki, bu da ictimaiyyəti və hər bir qayğıkeş, məsuliyyətli valideyni narahat etməyə bilməz. Belə halların çoxu naməlum olaraq qalır, lakin bəziləri internetdə yerləşdirilən videolar sayəsində geniş şəkildə tanınır.
Belə ki, bu yaxınlarda on birinci sinif şagirdi başqa bir yeniyetmə qıza qarşı zorakılıq hərəkətləri edib. Başında yumurta sındırıb, alnına söyüş yazıb, saçlarını kəsib və baş verənlər digər uşaqlar tərəfindən lentə alınıb, sosial şəbəkələrdə qürurla yayımlanıb. Cinayəti törədən şəxs özünə bəraət qazandıraraq bildirib ki, zərərçəkmiş onu onlayn zorakılığa məruz qoyub. Hazırda faktla bağlı cinayət işi açılıb, proses davam etdirilir.
Bu cür hallar problemin olduğunu və onun həllinə ehtiyac olduğunu göstərir. Bunun qarşısını almaq üçün ölkədə məktəblilərin qeyri-etik davranışlarına qarşı cəzalandırma mexanizmlərinin yaradılmasını nəzərdə tutan “Uşaq hüquqları haqqında” qanun layihəsi hazırlanır. Sənəd Prezident İlham Əliyevin 9 iyun 2023-cü il tarixli sərəncamı ilə təsdiq edilmiş “Uşaqlar üçün 2020-2025-ci illər üçün Strategiyanın həyata keçirilməsinə dair Tədbirlər Planı”na uyğun olaraq hazırlanır. Qanun layihəsində xüsusilə övladlarının aqressiv davranışlarına mane olmayan valideynlərin məsuliyyəti nəzərdə tutulur.
Bəziləri hesab edirlər ki, belə hallarda məktəb günahkardır, bəziləri valideynləri, bəziləri isə sosial şəbəkələri qınayır. Amma bu, kompleks yanaşma tələb edən problemdir.
Təhsil eksperti Nadir İsrafilov AYNA-ya deyib ki, uşaqlar arasında zorakılığa görə məktəbi çox vaxt günahlandırırlar, ancaq təkcə onları qınamaq düzgün deyil: “Birincisi, belə hadisələr baş verəndə məhkəmə prosesi başa çatana qədər onlara qiymət vermək olmaz. Diqqətimizi baş verənlərin səbəblərinə yönəltməliyik. Bəzi hallarda məktəb günahkar ola bilər, amma həmişə deyil. Ümumiyyətlə, övlad tərbiyəsi ailədən başlayır ki, bu da düzgün təməl qoymalıdır. Bir çox ölkələrdə valideynlər uşağın qeyri-münasib davranışına görə qanuni olaraq məsuliyyət daşıyırlar. Bizdə hələ belə bir şey yoxdur, amma ümid edirəm ki, tezliklə olacaq”.
“Sonuncu hadisəni götürək - qeyd etmək istəyirəm ki, insident məktəbdən kənarda baş verib. Məktəb uşaqların ondan kənarda etdiklərinə görə məsuliyyət daşıya bilməz - bu, artıq valideynlərin məsuliyyətidir, onlar övladlarının harada olduğunu və nə etdiyini bilməlidirlər. Amma çox vaxt məktəbi də günahlandırırlar. Bütün böyük daşların tez-tez təhsil sisteminə doğru atılmasında mətbuatın da müəyyən dərəcədə günahı var. Məsələn, ruhi xəstənin beş nəfərlik ailəsini öldürdüyü hadisəni nəzərdən keçirək. Bəzi media orqanları qurbanlardan birinin hadisəni törədənin anası olan məktəb direktoru olduğunu vurğulayıb. Nə üçün onun peşəsinə xüsusi diqqət yetirildi? Mən bunu düzgün hesab etmirəm, əksinə, müəllim peşəsinin nüfuzunu yüksəltmək lazımdır. Bu yaxınlarda bir qızın digər qıza sataşması hadisəsinə qayıdaraq deyim ki, orta təhsil sistemi belə hadisələrdən nəticə çıxarmalıdır. İndi məktəbdə təlim-tərbiyə işinə az diqqət yetirilir, amma bu amil təhsil müəssisəsinin diqqətində olmalıdır”, - deyə müsahibimiz bildirib.
Onun fikrincə, daha əlçatan dərnəklər və seçmə fənlər, idman bölmələri lazımdır ki, uşaqlar nə iləsə məşğul olsunlar: “Bununla da onlayn oyunlardan, sosial şəbəkələrdən, mobil telefonlardan qopsunlar. Sovet dövründə məktəblilərin dərsdən sonra getdiyi bir çox məktəbdənkənar təşkilatlar - pionerlər evi, gənc təbiətşünaslar məktəbi və s. vardı. Digər tərəfdən, bir çox valideynlərin niyə uşaqlarının tərbiyəsi ilə məşğul olmadığını araşdırmalıyıq. Bəzi ailələrdə valideynlər uşaqlarına tam diqqət yetirmək istəmirlər. Bunlar əsasən qeyri-funksional ailələrdir. Və bəzən səbəb valideynlərin bir çox problemlərinin olması və sadəcə kifayət qədər vaxtının olmaması ola bilər, məsələn, hər şeyi öz üzərinə götürməli olan tək bir anadırsa. Hər bir konkret hal fərdi şəkildə araşdırılmalı və ailələrlə daha çox iş aparılmalıdır. Bu, sosial məsələdir”.
Sosial şəbəkələrin neqativ təsirinə gəlincə, İsrafilovun qeyd etdiyi kimi, heç də bütün şagirdlərin həyatda nəyəsə nail olmaq, ali məktəbə getmək məqsədi yoxdur və əgər valideynlər onların tərbiyəsində iştirak etmirlərsə, o zaman onlar sosial şəbəkələrdə yaşamağa başlayırlar və fikirlərini orada bəzən mənfi bir şəkildə ifadə edirlər: “Onlar heç olmasa virtual aləm vasitəsilə tanınmaq istəyirlər. Bəzi sosial şəbəkələrin qadağan edilməsinin lazım olub-olmadığını dəqiq söyləmək çətindir. Ancaq kompüterlərdə, eləcə də uşaq smartfonlarında bəzi məhdudiyyətlər lazımdır. Bunun üçün müvafiq proqramlar var. Ümumiyyətlə, uşaqlar arasında zorakılıq hallarının azaldılması üçün kompleks profilaktik tədbirlərə ehtiyac var”.
Psixoloq Azad İsazadə mövzuya dair AYNA-ya şərhində söyləyib ki, sosial şəbəkələrdən təkcə uşaqlar deyil, böyüklər də istifadə edir: “Onları ağıllı şəkildə istifadə etsəniz, pis bir şey olmayacaq, baxmayaraq ki, onlarda çoxlu mənfi cəhətlər var. Bu, tərəqqinin təzahürlərindən biridir, lakin sosial şəbəkələrdən istifadə edib-etməmək hər kəsin öz seçimidir. Ancaq uşaqlar həqiqətən internetdə çox vaxt keçirirlər - bəzən valideynlər üçün vaxt ayırmaqdansa, övladına smartfon vermək daha asandır. Uşaqların virtual məkana cəlb olunma dərəcəsini nəzərə alaraq, məktəblər, məsələn, “İnformatika” fənni üzrə dərslər haqqında düşünməlidirlər ki, burada əsas diqqət sosial şəbəkələrin mənfi təsirinin qarşısının alınmasına yönəldiləcək”.
“Ümumiyyətlə, yeniyetmələr arasında hər zaman qəddarlıq halları olub, bu, yeni bir şey deyil, sadəcə olaraq, əvvəllər bu qədər tez-tez ictimailəşmirdi. İndi hamısı sosial şəbəkələrdə yerləşdirilib. Yeniyetməlik dövründə uşaqlar tez-tez qəddarlıq nümayiş etdirirlər, onlarda empatiya hissi hələ tam formalaşmayıb, özlərini böyük və soyuqqanlı hesab edirlər. Onlar üçün isə hər şey ya ağdır, ya qara və sonda belə hallar olur. Konkret olaraq sonuncu halda deyim ki, zərərçəkənin sosial şəbəkədə nəsə səhv yazıb-yaymamasının fərqi yoxdur, bu, onunla belə rəftar etmək hüququ vermir. Belə məsələləri həll etmək üçün hüquq-mühafizə orqanları var və biz onlara haqqını verməliyik, son illər sosial şəbəkələrdə hər hansı təhqiredici məlumatlara ciddi reaksiya verirlər. Bu, linç idi və törədən müəyyən qədər cəzasını almalıdır. O zaman başqaları da düşünəcək ki, bunu etməyə dəyərmi - bunun bir daha təkrarlanmaması üçün burada profilaktika lazımdır”, - deyə mütəxəssis vurğulayıb.
Valideynlərin məsuliyyətindən danışan psixoloq belə şeylərə görə ən azı mənəvi məsuliyyət daşıdıqlarını qeyd edib: “Məktəbdə belə hallar baş verirsə, o, uşağın fiziki və psixoloji sağlamlığına da cavabdehdir. Ümumiyyətlə, kimin günahkar olduğunu - məktəb, yoxsa valideyn - bölmək düzgün deyil. Uşağın tərbiyəsi həm ailədə, həm də böyüklərin nəzarəti altında olduğu məktəbdə baş verir. Orda da, burda da uşaqlara nəyin yaxşı, nəyin pis olduğu başa salınmalıdır”.
Müəllif: Elya Belskaya
Həmin dəhşətli cinayət baş versə, tövbə qapısı bağlanacaq
Hitlerin hakimiyyəti illərində Almaniya ilə əməkdaşlığa qadağa qoyan hüquqi və siyasi sənədlər mövcud deyildi. Buna baxmayaraq, müharibədən sonra faşizmlə əməkdaşlığa görə məsuliyyət gündəmə gəldi. İkinci dünya müharibəsindən 79 il keçməsinə, bu müddətdə ən azı üç nəsil dəyişikliyi baş verməsinə baxmayaraq, faşizmlə əməkdaşlığa görə hüquqi, siyasi və mənəvi təqib bu gün də davam edir. Putinə və Rusiyaya münasibət isə 80 il əvvəl Hitlerə və Almaniyaya olan münasibətdən daha pisdir. Barəsində çoxsaylı ittihamlar, Beynəlxalq Cinayət Məhkəməsinin həbs orderi olan Putin barəsində indi də Rusiya müxalifətinin lideri Aleksey Navalnının ölümünə görə məsuliyyət daşıdığını müəyyən edən qanunvericilik aktları qəbul edilməyə başlanılıb. Avropa Parlamenti Aleksey Navalnının ölümünə görə hüquqi və siyasi məsuliyyətin şəxsən Putinin daşıdığını təsdiqləyən qətnamə qəbul edib.
Putin və onun rəhbərlik etdiyi Rusiyaya bağlılığın təhlükəli olduğunu dərk edən hər kəs bu bağları kəsməyə çalışır. Rusiya ilə bağlarını kəsməyə, Putinin cinayətlərinə görə gələcəkdə məsuliyyət daşımaq istəməyən zəngin rusiyalılar Rusiya vətəndaşlığından da imtina edirlər. “Rusiyanın 200 ən varlı iş adamı” siyahısına daxil olan “Veem Software” şirkətinin təsisçiləri Andrey Baronov və Ratmir Timaşevin Rusiya vətəndaşlığından imtina etdikləri haqqında məlumat yayılıb. Andrey Baronov və Ratmir Timaşevdən öncə isə başda 7.3 milyard dolar sərvəti olan Yuri Milner, 7.1 milyard dollar sərvəti olan Nikolay Storonski olmaqla, milyarderlər Vasili Anisimov, Timur Turlov, İqor Makarov və Oleq Tinkov bu günə kimi Rusiya vətəndaşlığından imtina edən zənginlərdir. Rusiya vətəndaşlığından imtina edən alim və mütəxəssislərin, ədəbiyyat və sənəd adamlarının, idmançıların sayı on minlərlədir.
Rusiya vətəndaşlığından imtina edən zənginlər Putinin cinayətlərinə görə gələcəkdə məsuliyyət daşımamaq üçün köçkün düşmüş ukraynalılara kömək edən nüfuzlu humanitar təşkilatlara milyonlarla dollar bağışlayırlar. Rusiya vətəndaşlıından imtina edənlərin məxfi şəkildə Ukraynaya başqa yardımlar göstərdikləri də istisna deyil, hətta məntiqə uyğundur.
Rusiyanın Ukraynaya qarşı müharibəsi Qərb dövlətlərinin çox böyük məbləğdə pul xərcləməsinə səbəb olub. Rusiya Ukraynanın şəhər və kəndlərini xarabazara çevirib, mülki infrastrukturuna və iqtisadiyyatına böyük zərər vurub. Bütün bu zərərin böyük hissəsini Rusiyaya, təzminat şəklində ödətdirəcəklər. Amma müharibədən sonra Rusiyanın həmin zərəri təkbaşına ödəməsi mümkün olmayacağı üçün Moskva ilə işbirliyində olanları da hansısa təzminatı ödəməyə məcbur edəcəklər.
Rusiya ilə işbirliyində olanlar Moskva ilə münasibətlərinin səviyyəsinə uyğun cəzalandırılacaqları halda, bu gün Ukraynaya dəstək olanlar təqdir ediləcəklər. Sərmayə dünyasında canlı əfsanə hesab olunan Uorren Baffetin oğlu Hovard Baffet Ukraynaya milyard dollara yaxın yardım edib. Bu xidmətinə görə Hovard Baffet Ukraynanın yüksək dövlət mükafatlarından olan Knyaz Yaroslav Mudrıy ordeni ilə təltif olunub. Knyaz Yaroslav Mudrıy ordeni Ukrayna dövləti qarşısında müstəsna xidmətləri olan şəxslərə verilir.
Putinin Ukraynaya qarşı cinayətkar müharibəsinə görə ilk növbədə Aleksey Navalnının komandası tərəfindən hazırlanmış “korrupsioner və müharibə qızışdıranlar” siyahısında adları yer almış altı min şəxs cəzalandırılacaq. Navalnı hesab edirdi ki, bu şəxslər Putinin siyasətinə görə məsuliyyət daşıdıqları üçün sanksiyaya məruz qalmalıdırlar.
Putinə sədaqətli təbəə olduqlarını nümayiş etdirənlər çar II Nikolaya sona kimi sədaqətli qalan general Hüseyn xan Naxçıvanskinin fəlakətli sonluğundan dərs almalıdırlar.
General Hüseyn xan Naxçıvanski çar II Nikolaya sona kimi sədaqətli qalan, müvəqqəti hökumətə sədaqət andı içməkdən imtina edən iki generaldan biri olub. Tarixi məlumata görə, çar II Nikolay 15 mart 1917-ci ildə taxt-tacdan imtina etdikdən sonra general Hüseyn xan Naxçıvanski keçmiş hökmdarına teleqram göndərək, “sevimli monarxı üçün ölməyə hazır olduğunu” yazıb. Bu həmin dövr idi ki, Azərbaycan xalqına qarşı soyqırımı həyata keçilirdi. Azərbaycan xalqının hərbi işləri bilən insanlara ehtiyacı bütün peşə sahiblərinə olan ehtiyacından çox idi. Yüksək səviyyəli sərkərdə olan general Hüseyn xan Naxçıvanski isə taxt-tacdan imtina etmiş birinə sədaqət göstərərək, Moskvada yaşamaqda davam edirdi. Taxt-tacdan imtina etmiş hökmdara sədaqət general Naxçıvanskiyə həyatı bahasına başa gəldi.
Ukraynaya qarşı çoxsaylı cinayətlər törətməkdə ittiham olunan Putinin daha fəlakətli cinayətə əl atacağı ehtimalı var. Ukraynaya atom bombasının atılacağı, kosmosda nüvə başlığının partladılacağı və dinc insanlara qarşı qanlı repressiyaların törədiləcəyi kimi fikirlərin gerçəkləşmə ehtimalı hər ötən gün artır. Bu sadalanan cinayətlərdən hər hansı biri gerçəkləşsə, Putinin adı Hitlerdən də önə keçirək, şərin əsas mücəssəməsinə çevirəcək. Putinin sonuncu cinayəti onunla bərabər mühakimə olunmaq istəməyənlər üçün də tövbə qapısını bağlayacaq.
Xaqani Cəfərli
TEREF
İnsanlar onun “müharibə oyunları”ndan ölürlər və müharibələr oyuncaq deyil, realdır
Fevralın 29-da Putin Rusiyada hakimiyyəti dövründə - təxminən əsrin dörddə biri qədər olan hakimiyyəti dövründə Federal Məclisə ən uzun və mənasız müraciəti oldu. Sitatlara və ciddi təhlilə layiq olan parlaq və siyasi əhəmiyyətli tezis praktiki olaraq yoxdur. Buna görə də, hətta Rusiyanın ictimai sferasında Putinin nitqinin məzmunu deyil, forması – çıxışın ən uzun olması (iki saatdan çox), dəqiqəbaşı alqışlar, Kadırovun yoxluğu müzakirə və şərh şərh edilir.
Sovet memlərini xatırlayıram: “uzun, boş çıxışlar”, “uzun, lap uzun sürən alqışlar”. Yalnız mızıldanan Brejnevin yerinə öskürən Putin var. O vaxt baş katibin Sov.İKP-nin qurultaylarında mənasız çıxışları olurdu. İndi isə “suveren” Rusiya Federasiyasının Federal Məclisinə öskürərək mesaj verilir, amma əslində mesaj Kreml əyanlarınadır.
Xırda və mənasız sözləri çıxsaq, Putinin əsas seçki vədi müharibədir. “Xüsusi hərbi əməliyyat” vədi - "sonsuz və sərhədsiz". Amma eyni zamanda, müxtəlif sosial qruplara seçkiqabağı vədlər səsləndi, bütövlükdə “milli layihə”lərdən danışıldı. Putin “milli layihələrdən” danışan zaman Nabiullinanın (Rusiya Mərkəzi Bankının rəhbəri) və Siluanovun (Rusiya Federasiyasının maliyyə naziri) üzlərinə baxsaq, mimikalarına diqqət etsək, aydın olur ki, bütün bunlar üçün pulları yoxdur (onsuz da müharibəyə maliyyəni güclə çatdırırlar). Rusiyanın keçmiş Prezidenti Dmitri Medvedev isə deyir: “Pul yoxdur, amma siz dayanmalısınız”.
Putinin elan etdiyi Rusiya Federasiyasının “Uzun və aktiv yaşam” adlı yeni “milli layihə”sinə reaksiya verməyə bilmərəm. Müharibə və seçki vədlərinin birləşməsini nəzərə alaraq, bu “milli layihə”ni “Şimal Hərbi Dairəsində qısa, lakin çox fəal həyat” adlandırmaq daha düzgün olardı.
Yenə də Qərbə təhdidlər və eyni zamanda amerikalılara müraciət edilib ki, strateji məsələlərdə razılığa gəlməyə hazır olsunlar. Amma bütün bunlar artıq baş verib, hətta daha konkret formada, indiki kimi mücərrəd deyil.
Putin rus raketlərinin adlarını nə böyük məmnuniyyətlə səsləndirdi! Vova adlı azyaşlı oğlan raketlərlə sanki əsgərlər kimi oynayır. Sadəcə, insanlar onun “müharibə oyunları”ndan ölürlər və müharibələr oyuncaq deyil, realdır.
Müəllif: Vladimir Fesenko - Ukrayna “Penta” Tətbiqi Siyasi Araşdırmalar Mərkəzinin rəhbəri.
Mənbə: UNİAN
Tərcümə AYNA-ya məxsusdur.
Tevos Arşakyan: “Ermənistan daxilində gərginliyin yaranması da tamamilə mümkündür”
Hrant Mikaelyan: “Ermənistanda ərazilərin Rusiya tərəfindən ilhaqınadək mənfi ssenarilər mümkündür”
Ermənistanın Baş naziri Nikol Paşinyanın Fransanın “France 24” telekanalına müsahibəsi zamanı İrəvanın Kollektiv Təhlükəsizlik Müqaviləsi Təşkilatında (KTMT) iştirakını dondurduğunu bəyan etməsi KTMT ölkələrinin narazılığına səbəb olub. Xüsusilə, Rusiya və Belarusdan həm rəsmi, həm də qeyri-rəsmi şəkildə Ermənistana qarşı açıq təhdidlər səsləndirilir.
Məsələn, Belarus Prezidenti Aleksandr Lukaşenko qeyd edib ki, “Ermənistan təşkilatı tərk etsə, KTMT dağılmayacaq, lakin İrəvan bu qərara tələsməməlidir. Çünki sonradan KTMT-yə daxil olmaq çətin olacaq”.
Ermənistana təhdid təkcə Lukaşenko tərəfindən səslənməyib. Moskva da Rusiya Prezidentinin mətbuat katibi Dmitri Peskov vasitəsilə bəyan edib ki, “hüquqi olaraq, Ermənistanın Baş naziri Nikol Paşinyan tərəfindən elan edilmiş KTMT üzvlüyünün dondurulması barədə İrəvandan müraciət daxil olmayıb. Kreml hələlik bu məsələyə tam aydınlıq gətirilməsinin şahidi deyil. Rusiya İrəvanın mövqeyini dəqiqləşdirməyi gözləyir”.
Bununla yanaşı, Moskva rusiyalı deputatların, politoloqların və ekspertlərin vasitəsilə Ermənistana xəbərdarlıq edir. Belə ki, Ermənistanın uzun illərdir dostu olduğunu deyən və əslində hər zaman Ermənistanı dəstəkləyən Rusiya Dövlət Dumasının deputatı Konstantin Zatulin Rusiya mətbuatına müsahibəsində “Paşinyan KTMT-dən çıxmaqla kifayətlənməyəcək” deyib və davam etdiyi fikirlərində təhdid səsləndirib.
“Paşinyan daha sonra Rusiyanın Gümrüdəki 102-ci hərbi bazasının çıxarılmasını tələb edəcək”, - deyən Zatulin Ermənistan ərazilərinin Rusiya tərəfindən mümkün ilhaqına eyham vurub: “Gümrü bir vaxtlar Aleksandropol adlanan şəhərdir”.
Rusiyalı hərbi ekspert Ruslan Puxov isə Paris və Yeni Dehlidən silah alınması ilə bağlı danışıb və deyib ki, ermənilər həmin silahlardan istifadəni bacarmayacaq: “Ermənistan antidronlarla yanaşı, haubitsa və çoxsaylı reaktiv raketlər də alır. Bunlar tamamilə fərqli kalibrli sistemlərdir. Bunlardan istifadə ermənilər üçün çətin olacaq. Həm də silahların dili ingilis dilidir, bu da tətbiqi çətinləşdirir?”. Bununla ekspert Ermənistanın Rusiya çətiri altından çıxmasının İrəvan üçün baha başa gələcəyinə işarə edir.
Rusiya Ali İqtisadiyyat Məktəbinin Dünya İqtisadiyyatı və Beynəlxalq Siyasət Fakültəsinin Hərtərəfli Avropa və Beynəlxalq Araşdırmalar Mərkəzinin direktor müavini Dmitri Suslov isə qeyd edib ki, Ermənistan Qərb ölkələrilə əlaqələri genişləndirmək istəyir: “Hansı ki, bu ölkələr Rusiyaya düşməndir. Rusiyaya düşmən olan ölkələrlə İrəvanın əməkdaşlığı genişləndirməsi Moskvada mənfi qarşılanır. Qonşularla münasibətləri nizamlamadan, Qərbdən dəqiq təhlükəsizlik zəmanəti almadan Rusiya ilə münasibətləri korlamaq çox riskli addımdır. Hesab edirəm ki, Qərb bu zəmanətləri heç vaxt verməyəcək. Bu addım sadəcə olaraq Ermənistanı dövlətçiliyinin dağılması astanasına gətirəcək”.
Ekspertlər bildirirlər ki, Ermənistanın Rusiyaya qarşı apardığı siyasəti Moskva cavabsız qoymayacaq və cəza tədbirləri həyata keçirəcək. Erməni analitik Tevos Arşakyan hesab edir ki, Moskvadan İrəvana kifayət qədər təzyiq olacaq və bu, aydındır: “Ermənistan daxilində gərginliyin yaranması da tamamilə mümkündür. Yeri gəlmişkən, Paşinyan bu barədə artıq xəbərdarlıq edib. Amma məncə, Paşinyan bu siyasətindən geri çəkilməyəcək. Ümid etmək istəyirəm ki, Paşinyan və ya onun yerinə kim gələcəksə, ruhdan düşməyəcək, bu siyasəti davam etdirəcək. Çünki Rusiyadan qopmaq siyasəti Ermənistanın inkişafı deməkdir”.
Daha bir erməni politoloq Hrant Mikaelyan isə bildirir ki, İrəvanın bu addımlarının, hərəkətlərinin Ermənistan üçün mümkün nəticələri pis olacaq: “Rusiya Prezidentinin mətbuat katibi Dmitri Peskovun bəyanatı yalnız Paşinyanın sözlərinin nəzərə alındığını göstərir, lakin onlara əsas reaksiya sonra gələcək. Ümumiyyətlə, bu, keçmişdə olduğu kimi, Ermənistan vətəndaşları üçün bəzi yeni fəsadlara səbəb olacaq. Ola bilsin ki, yenidən sərhəddə hərbi təchizatla bağlı problemlər yaransın. Ermənistanda təmsil olunan rus hərbçilərinin davranışı pisə doğru dəyişəcək”.
“Hətta Ermənistanda ərazilərin Rusiya tərəfindən ilhaqınadək mənfi ssenarilər mümkündür. Məlumdur ki, Zatulin Kremlin danışan dilidir. Onun Gümrü ilə bağlı dedikləri sıradan sözlər deyil, İrəvana xəbərdarlıqdır”, - analitik fikrini tamamlayıb.
Müəllif: Turan Abdulla
ayna.az
Kilsə yeni konstitusiyaya və hökumətə qarşı
Ermənistanda konstitusiyaya dəyişikliklərlə bağlı qızğın müzakirələr davam edir. “Hraparak” qəzetinin məlumatına görə, Ermənistanın konstitusiya islahatları üzrə komissiya və şura üzvləri martın 1-də Baş nazir Nikol Paşinyanla görüşəcək və ölkənin yeni konstitusiyasının hazırlanması məsələsini müzakirə edəcəklər.
Paşinyanın sözlərinə görə, Ermənistana konstitusiya dəyişikliyi yox, yeni konstitusiya lazımdır. O, yanvarın 18-də Ədliyyə Nazirliyinin 2023-cü il üzrə fəaliyyəti haqqında hesabatın müzakirəsi zamanı deyib: “Bizim Ermənistan Respublikasını yeni geosiyasi və regional reallıqlarda daha rəqabətli və həyat qabiliyyətli edəcək konstitusiyamız olmalıdır”.
Konkret desək, söhbət Ermənistanın Müstəqillik Bəyannaməsinə istinad edən konstitusiyanın preambulasından gedir ki, burada öz növbəsində “Ermənistanın və Dağlıq Qarabağın birləşdirilməsi” haqqında 1 dekabr 1989-cu il tarixli qərara istinad edilir. Bu kontekstdə Bakı Ermənistan konstitusiyasının Müstəqillik Bəyannaməsinə istinad etməyəcəyini gözləyir, çünki hər hansı milli qanuna görə, Azərbaycan ilə Ermənistan arasında sərhədlər və ərazilərlə bağlı dövlətlərarası saziş mübahisəli sayıla bilər və gələcək siyasi liderlər Azərbaycanın ərazi bütövlüyünün tanınması ilə bağlı Paşinyanın verdiyi qərarların qanuniliyinə etiraz edə bilərlər.
Paşinyanın bu niyyəti müxalifət düşərgəsində ağrılı reaksiyaya səbəb olub və bu, erməni kilsəsinin yeni konstitusiyanın qəbulu təşəbbüsünü şübhəli sayması ilə bağlı bəyanatı ilə davam etdirilib.
“Ali Ruhani Şura yeni konstitusiyanın qəbulu təşəbbüsünü çox şübhəli hesab etdi, xüsusən də ictimai dairələrdə bunun həm də kənar məcburiyyətin nəticəsi kimi qəbul edildiyini nəzərə alırıq. Ermənistanın müxtəlif yüksək rütbəli rəsmilərinin, eləcə də Azərbaycan Prezidentinin yeni konstitusiyanın qəbulu ilə bağlı çıxışları yalnız mövcud şübhələri daha da artırır”, - deyə erməni kilsəsinin bəyanatında bildirilir.
Eyni zamanda, erməni kilsəsi hesab edir ki, “konstitusiyanın əsasını milli-mənəvi simvollar, xalqın keçmişinin xatirəsi, millətin arzu və istəkləri təşkil edir”.
Son sözlərə, yəni millətin arzu və istəklərinə gəlincə, daha ətraflı dayanmaq istərdim. Tarix boyu erməni kilsəsi qonşu xalqlara qarşı nifrət və ərazi iddialarının formalaşmasında əsas rol oynayıb. Məsələn, Birinci Dünya müharibəsi ərəfəsində katolikos V Gevorq Surenyants Rusiya imperiyasını bu müharibənin ilk növbədə ermənilərin özləri üçün təhlükə yaratmasına baxmayaraq, Osmanlı imperiyasına qarşı tez bir zamanda hərbi əməliyyata təhrik etdi. 1915-ci ildə türklərə qarşı üsyan qaldıran ermənilərin taleyi məlumdur.
İkinci Dünya müharibəsi başa çatdıqdan sonra katolikos VI Gevorq Çorekçyan Sovet İttifaqı, ABŞ və Böyük Britaniyanın rəhbərlərinə müraciət edərək, “erməni ərazilərinin” Sovet Ermənistanına qaytarılması üçün Türkiyəyə təzyiq göstərməyi xahiş etdi. Katolikos I Vazgen isə 1956-cı ildə SSRİ Nazirlər Sovetinin sədri Nikolay Bulqaninə ünvanladığı məktubda Dağlıq Qarabağın Ermənistan SSR-ə verilməsi məsələsini qaldırmışdı.
Erməni kilsəsinin məqsədyönlü fəaliyyəti və səyləri nəticəsində 1980-ci illərdə etnik azərbaycanlılar Ermənistandan zorla qovuldu və bununla da Azərbaycana qarşı çoxdankı ərazi iddiaları planının həyata keçirilməsinin açıq mərhələsi başladı.
Başqa dövlətlərin ərazisində fəaliyyət göstərən erməni kilsələri Qarabağa müharibəyə göndərilmək üçün erməni gəncləri cəlb edir, həmçinin Qarabağ separatçıları üçün pul yığımı təşkil edirdilər. Erməni keşişləri əllərində silahla da Azərbaycan ərazilərinin işğalında, dinc azərbaycanlıların qətlində fəal iştirak ediblər.
İndi də Azərbaycanın ərazi bütövlüyü tam bərpa olunduqdan sonra erməni ruhaniləri öz inanclılarının revanşist əhval-ruhiyyəsini qızışdırmaqda davam edir, düşmənçiliyi fəal şəkildə qızışdırır və bununla da Azərbaycanla münaqişənin alovunun sönməsinə imkan vermirlər. Onlar öz kütlələrinə xristian dininin tələb etdiyi kimi mehriban qonşuluq və qonşu sevgisini öyrətmirlər.
Dirçəliş, çoxəsrlik istək və arzular adı altında erməni kilsəsi açıq şəkildə Azərbaycanla ölümcül qarşıdurmadan danışır. Bununla da onlar erməniləri əbədi düşmənçilik və nifrət qurbangahında qurban verməyə hazırlayırlar.
Müəllif: Asif Aydınlı
ayna.az
Yollarımızdakı potensial köhnə avtobuslar nə zaman dəyişdiriləcək?
Azərbaycanın yollarında hələ də potensial təhlükəli avtobuslar şütüyür. Bir tərəfi əyilmiş, qapısı sona qədər bağlanmayan, təkərləri yeyilmiş, ən sadə təhlükəsizlik tələblərinə cavab verməyən avtobuslar texniki cəhətdən nasaz və köhnə olsalar da, sərnişinlər yenə də ondan istifadəyə məcbur olur.
Bu avtobuslar o qədər nasazdır ki, normadan bir az artıq sərnişin minən kimi böyürü üstə əyilməyə başlayır və bütün yolu əyilmiş halda gedir. Nə düz-əməlli oturacaqları var, pəncərələr ya bağlanmır, ya da açılmır, natəmizlik də öz yerində… İçinin iyrənc dərəcədə çirkli, virus və xəstəlik mənbəyi olması bəs deyilmiş kimi, hələ havaya elə qara, zəhərli tüstü buraxır ki, avtobusun keçdiyi ərazidə rahat nəfəs almaq mümkünsüz olur. Pəncərələrin açılıb-bağlanmaması yayda və qışda bu avtobusları dözülməz edir. Yayda insanlar istidən bişir, qışda da soyuqdan donur.
Bəs bu avtobuslar niyə yeniləri ilə əvəz edilmir? Bunun üçün nə zaman hərəkətə keçiləcək?
Azərbaycan Yerüstü Nəqliyyat Agentliyinin (AYNA) sözçüsü Tural Orucov Pressklub.az saytına açıqlamasında deyib ki, məsələnin həlli ilə bağlı danışıqlar aparılır.
“Ölkə üzrə avtobus parkının yenilənməsi ilə bağlı təhlillər aparılıb. Mütəmadi olaraq daşıyıcı şirkətlər qarşısında bu məsələ qaldırılır. Müntəzəm avtobus marşrutları mərhələli qaydada müsabiqəyə təqdim olunur. Müsabiqələrdə müasir və saz vəziyyətdə avtobusları olan daşıyıcılar qalib gələrək xətlərin istismarını həyata keçirirlər”.
Müsahibimiz bildirib ki, Bakı şəhərində şəhərdaxili və şəhərətrafı marşrutlar üzrə sərnişin daşımalarında əsaslı keyfiyyət dəyişikliklərinə nail olmaq məqsədilə yeni marşrut şəbəkəsinin tətbiqinə başlanılacaq. Yeni avtobus şəbəkəsi xidmət səviyyəsinin yüksəlməsini təmin edəcək: “Hədəfdə Bakı avtobus şəbəkəsi üzrə 250-dən çox avtobusun istismara qaytarılması və marşrutlar arasında avtobusların paylanmasının optimallaşdırılması var. Marşrut şəbəkəsinin optimallaşdırılması ilə əlçatanlığın 90 faizdən çox artırılması gözlənilir”.
Nəqliyyat eksperti Rauf Ağamirzəyev Pressklub.az-a bildirib ki, Bakıda çox pis vəziyyətdə olan avtobusların sayı 300-ə yaxındır.
“Son üç ildə avtobus parklarının vəziyyəti acınacaqlı a gəlib. Problemlərin həlli üçün çeşidli islahatlar getməlidir. Ümumiyyətlə, avtobuslar dəyişməlidir. Çünki bizdə bütün yük avtobusun üzərindədir. Avtopark dövrün tələbinə cavab verməlidir. Köhnə, istifadəyə yararsız avtobusların fəaliyyəti dayandırılmalı, yenilərlə əvəz edilməlidir”.
Müsahibimiz deyib ki, şəhərin yükü relsli nəqliyyatın, yəni, tramvayın, metronun və elektrik qatarının üstündə olmalıdır. Avtobuslarla bağlı yaranan problem bir növ bu nəqliyyat vasitəsinə yönəlmənin fəsadıdır.
Avtobusların yararsız olması bəs deyilmiş kimi yol hərəkəti qaydalarına məhəl qoymadan, avtobusu öz qaydalarına uyğun idarə edən sürücülər də az deyil. Yeri gəlmişkən, müasir dünyada həyatımızın ayrılmaz hissəsinə çevrilən nağdsız ödəmə sistemi bir çox hallarda köhnə avtobuslar dan yan keçir. Nağdsız ödəmə sisteminin olmaması səbəbindən əlavə gəlir əldə etməyə çalışan sürücülər sürəti artırır, lazımsız manevrlər edir, sürət həddini aşaraq qəza təhlükəsi yaradırlar.
Təsadüfi deyil ki, ötən il avtobus sürücülərinin törətdiyi 42 yol-nəqliyyat hadisəsi qeydə alınıb. Bu qəzalarda 24 nəfər ölüb, 37 nəfər yaralanıb. Qəzaların da əksəriyyəti köhnə avtobuslarla bağlıdır.
Günay Elşən
Yüksək qiymətlər paytaxtda mənzillərin likvidliyini azaldıb, satış zəifləyib
Uzun müddət ərzində daşınmaz əmlak bazarında qiymətlər yüksəlirdi və göründüyü kimi, psixoloji maksimum həddə çatdı. Bəzi məlumatlara görə, paytaxtda təklif olunan mənzillərin sayı tələbatı xeyli üstələyib və hətta yeni tikililərin ən işlək seqmentində vəziyyət durğunluğa yaxındır.
Bəzi saytlar bu sahədəki mənbələrə istinadən yazır ki, ölkənin əsas şəhərində çoxmənzilli mənzil bazarında durğunluq müşahidə olunur. Artıq bir neçə aydır ki, Bakıda kvadratmetr almaq istəyənlərin sayı təklif olunan daşınmaz əmlakın kütləsindən xeyli azdır.
Tələb təklifi üstələyib, daşınmaz əmlakla bağlı əməliyyatlar azalıb, satıcılar alıcı tapa bilmirlər. Ekspertlər əmindirlər ki, bu vəziyyət paytaxtda mənzillərin qiymətinin həddindən artıq yüksək olması ilə bağlıdır.
Çox deyilib ki, yeni tikililərdə və ikinci dərəcəli mənzil fondunda mövcud qiymətlər mənzilə ehtiyacı olan sadə vətəndaşlar üçün praktiki olaraq əlçatmazdır. Paytaxtda orta əmək haqqı 940 manat və 1200 manat arası olsa da, Bakının Nərimanov, Yasamal və Nəsimi rayonlarında köhnə yaşayış fondunda bir otaqlı mənzilin qiyməti 100 min manata, iki otaqlı mənzillərin qiyməti 130-140 min manata, üç otaqlı mənzillər isə 150-170 min manata satılır.
Azərbaycan Rieltorlar Assosiasiyasının icraçı direktoru Elnur Azadov AYNA-ya deyib ki, ən çox yeni tikililərdə mənzillər bahalaşıb: “Bakının məşhur yerlərində orta hesabla 3 otaqlı mənzillər təxminən 250-300 min manata başa gəlir. Paytaxtın mərkəzində isə dəbdəbəli mənzillərin hər kvadrat metri 4 min manatdan bahadır”.
Qiymətlərin və maaşların bu vəziyyətində mənzil almaq əksər ailələrin büdcəsinə uyğun gəlmir. Güzəştli ipoteka kreditləşməsi sistemi ilə mənzil problemi yaşayanların hamısını əhatə etmək də problemlidir. Bəzi məlumatlara görə, mənzil almaq üçün güzəştli uzunmüddətli kreditlərin şərtləri artıq aztəminatlı ailələrin dəstəklənməsi hədəflərinə uyğun gəlmir.
Yalnız orta gəlirdən yuxarı qazanan vətəndaşlar mövcud qiymətlərlə və maliyyə institutlarının şərtləri ilə belə kredit üçün müraciət edə bilərlər. Eyni zamanda, paytaxtda mənzillərə tələbatı investorlar - daha çox pul qazanmaq üçün boş vəsaitlərini daşınmaz əmlaka yatıran vətəndaşlar diktə edir. Yəni bahalaşan mənzillər bank əmanətləri üzrə orta faizləri keçən inflyasiya fonunda çox sərfəli investisiya aləti kimi istifadə olunur.
Məlumdur ki, qiymət artım tempi səngisə də, ötən ilin sonunda inflyasiya 8,8 faiz təşkil edib, kommersiya banklarının orta faiz dərəcələri isə 6-7 faiz arasında qalır. Rəsmi məlumatlara görə, investorlar bir ilədək müddətə və 30 min manatdan çox olmayan qısamüddətli investisiyalara üstünlük verirlər.
Maliyyə bazarı ekspertləri bunu qeyri-müəyyənlik vəziyyəti ilə izah edirlər - vətəndaşlar uzun müddət daha böyük məbləğdə investisiya qoymaqdan qorxurlar. Daşınmaz əmlak başqa məsələdir. İnvestorlar bunu daha az riskli və daha sərfəli qənaət variantı hesab edirlər.
Yaxşı qiymət dinamikasını nəzərə alsaq, son illər daşınmaz əmlaka tələbat xeyli artıb və bu, bildiyimiz kimi, qiymət artımı üçün ən mühüm stimuldur. Lakin qiymətlərin artması bu sahəyə kapital cəlb etməklə yanaşı, potensial alıcıları da qorxuda bilər.
Hazırkı qiymət pikləri nəinki psixoloji səviyyəni pozdu, həm də potensial alıcılar üçün kapital mənzillərin likvidliyini aşağı saldı. Xərclənmiş pulları qaytara bilməyəcəklərindən və çox bahalı kvadratmetrlərin icarəyə verilməsindən və ya sonradan satışından pul qazana bilməyəcəklərindən qorxurlar. Bir obyekti xərclənəndən aşağı olmayan qiymətə satmaq və ya almaq imkanı ilə bağlı qeyri-müəyyənlik satışı yavaşladır.
Daşınmaz əmlakın likvidliyini qiymətləndirərkən onun fərdi xüsusiyyətləri nəzərdə tutulur ki, bu da onu ən qısa müddətdə maksimum qiymətə satmağa imkan verəcək. Və əgər diqqət potensial məhsul kimi mənzilin cəlbediciliyinə yönəlibsə, o zaman çox yüksək qiymət alıcıları qorxuda bilər.
Daşınmaz əmlak eksperti Elnur Fərzəliyevin fikrincə, qiymətlərin həddindən artıq artması və satışın azalması qiymətlərin aşağı düşməsinə səbəb ola bilər: “Hazırda bazarda kəskin tələbat çatışmazlığı var. Əgər belə davam edərsə, Bakıda bir kvadratmetr mənzilin qiyməti düşə bilər”.
Müəllif: Emma Rzayeva
Müdhiş ssenari: Fevralın 28-də “birləşmə” qərarı qəbul ediləcək, fevralın 29-da isə Putin...
Kişinyov Tiraspola “tələsik addımlar” atmamaq barədə xəbərdarlıq edib. Moldovanın Reinteqrasiya Bürosunun bu bəyanatı Dnestryanı bölgənin Rusiyaya “birləşmək” xahişi ilə çıxış edə biləcəyi ilə bağlı yayılan informasiya kontekstində səslənib.
Moldova hökuməti bildirib ki, Dnestr çayının sol sahilində baş verən hadisələri diqqətlə izləyir, daima ATƏT və digər beynəlxalq tərəfdaşlarla əlaqə saxlayır.
“Bizdə olan məlumata görə, regionda vəziyyətin daha da pisləşə biləcəyinə hesab etmək üçün heç bir əsas yoxdur. Biz əminik ki, Tiraspol tələsik addımların hansı nəticələrə gətirib çıxara biləcəyini başa düşür”, – Baş nazirin müavini Oleq Serebryanın başçılıq etdiyi idarədən bildiriblər.
Fevralın 28-də Tiraspolda “prezident” Vadim Krasnoselskinin təşəbbüsü ilə bütün səviyyəli “deputatların” VII qurultayı keçiriləcək. Nümayəndələr Moldovanın “iqtisadi təcavüzü”nü müzakirə edəcəklər. Buna Kişinyov hökumətinin yanvarın 1-dən Dnestryanı bölgənin xarici iqtisadi fəaliyyətindən mərkəzi büdcəyə vergilər yığmaq qərarı səbəb olub. “Dnestryanı Moldova Respublikasının Dövlət Gömrük Komitəsinin” ilkin məlumatlarına görə, bu addım “respublikaya” ildə 16 milyon ABŞ dolları məbləğində ziyan vura bilər. Onlar iddia edirlər ki, artıq Kişinyovun bu qərarı nəticəsində qiymətlər qalxıb, o cümlədən sosial əhəmiyyətli mallar, qida və dərman bahalaşıb.
“Kişinyov, eləcə də beynəlxalq iştirakçılar bilməlidirlər ki, iqtisadi məcburetmə tədbirləri Dnestryanı bölgənin siyasi cəhətdən təslim olmasına gətirib çıxarmayacaq”, – “prezident” vurğulayıb.
Yerli müxalifətin təmsilçisi Gennadi Çorba sosial şəbəkə hesabında yazıb ki, Dnestryanı bölgə bu tədbirdə Rusiyanın tərkibinə qəbul olunmağı xahiş edə bilər. O, bunu Rusiya prezidenti Vladimir Putinin fevralın 29-na Federal Məclisə planlaşdırılan müraciəti ilə əlaqələndirib.
“Forumda Dnestr çayının sol sahilində yaşayan vətəndaşlar adından Dnestryanı bölgənin Rusiya Federasiyasının tərkibinə qəbul edilməsi xahişi səsləndirilməlidir və Putin fevralın 29-da bu barədə müraciətini elan edəcək. Federal Məclis isə “xahişi” təmin etmək üçün tez bir zamanda qərar qəbul edəcək”, – Çorba yazıb.
Xatırladaq ki, bir müddət əvvəl Rusiyanın xarici işlər naziri Sergey Lavrov “Moskvanın Dnestryanı bölgədə yaşayan vətəndaşlarını tək qoymayacağını” bəyan etmişdi.
Moskvanın indiki vəziyyətdə belə bir təxribata əl atması təhlükəsi nə dərəcədə yüksəkdir? Dnestryanı bölgənin “birləşdirilməsi” ilə bağlı belə bir addım hansı nəticələrə gətirib çıxara bilər?
Moldovanın tanınmış ekspertləri Pressklub.az-ın suallarını cavablandırıblar.
Siyasi elmlər doktoru, dosent, Moldovanın ABŞ, Meksika və Kanadadakı keçmiş səfiri, parlamentin keçmiş deputatı, CUB partiyasının sədri, ASEM-in müəllimi İqor Muntyanu hesab edir ki, Kişinyov Tiraspolun yaranmış vəziyyətdən istifadə edərək fevralın 28-də növbəti dəfə Rusiyanın bir hissəsi olduqlarını və Rusiyanın müdafiəsini tələb etdiklərini bəyan etməsini gözləməkdə haqlıdır.
“Bu, Ukraynada baş verənlərə bənzəyir – ərazinin ələ keçirilməsi və Rusiyanın hərbi əməliyyat da daxil olmaqla, işğalçı addımları. Tiraspolun Rusiyadan təxminən 1000 km aralıda yerləşən anklav olması Kişinyovu arxayınlaşdıra bilməz. Çünki son 10 ildə sərhədlər toxunulmazlığını itirib. Mən səhv etmədim: müharibə 2014-cü ilin fevral-mart aylarında başlayıb. O zaman Rusiya Federasiyasının “nəzakətli” qoşunları Krım yarımadasını Ukraynanın qanuni hakimiyyətindən təmizləyərək, Rusiyaya sadiq oyuncaq rejim qurdular”, – siyasətçi bildirib.
Amma o, bir nüansı qeyd edir. “Rusiya özünün yeni “əlaltısına” yetişə biləcəkmi, yaxud fevralın 28-də keçirilməsi planlaşdırılan qurultay regionun işğaldan azad edilməsinin başlanğıcı olacaqmı. Çünki istənilən addım əks-addıma səbəb olur. Tiraspol sürətlə Rusiya Federasiyasının tərkibinə daxil olmaq ssenarisi üzrə hərəkət etsə, Kişinyov öz vətəndaşlarını müdafiə etmək hüququna malikdir (bu regionun sakinlərinin 90%-i Moldova Respublikasının vətəndaşlarıdır) və bölgədəki bütün qüvvələri təcili şəkildə “ayıltmaq” üçün bütün təsir rıçaqlarından istifadə edəcək.
Bu mənada Reinteqrasiya Bürosunun bəyanatları məntiqlidir və ardıcıldır. Lakin Kişinyovun prioritet alətləri əleyhdarlarını sıxışdırmaq üçün hərbi vasitələr deyil, hüquqi vasitələr, vətəndaşlarının hüquq və öhdəlikləri, Dnestr sahilləri arasında qarşılıqlı iqtisadi əlaqə vasitələri olacaq.
Ümid edirəm ki, bu dəfə Kişinyov yarımçıq tədbirlərlə kifayətlənməyəcək, çünki Tiraspol hakimiyyətinin siyasi avantüraları artıq hamını boğaza yığıb. Biz başa düşürük ki, regionun uzağı görə bilməyən liderləri Moskva qarşısında fərqlənmək istəyirlər və yüz minlərlə insanın taleyini riskə atmaqdan məmnun olardılar. Lakin Dnestryanı bölgədə heç də hamı separatçıların avantürasını canları ilə ödəməyə hazır deyil”.
Muntyanu izah edir ki, Kişinyovun vergi yığmaq üçün bütün hüquqi əsasları var: “Bizim dövlətimizin Moldova qanunları ilə qeydiyyatdan keçən bütün iqtisadi agentlərdən gömrük vergisi toplamaq kimi mübahisə edilməyən hüququ var. Moldova Avropa İttifaqının qayda və normalarına uyğunlaşır, danışıqlar prosesi zamanı qanunların bütün ölkə ərazisində, o cümlədən Dnestryanı bölgədə riayət ediləcəyinə təminat verməlidir. Başqalarının oyununu oynamaq lazım deyil: hər şey vahid və bölünməz Moldova Respublikası dövləti çərçivəsində həyata keçirilməlidir. Başqa cür alınmayacaq”.
Siyasi şərhçi Viktor Çobanu hesab edir ki, Dnestryanı bölgə ilə bağlı belə bir ssenarinin Rusiya xüsusi xidmət orqanları tərəfindən hazırlandığına şübhə etmir.
“Amerikanın Müharibə Araşdırmaları İnstitutu (ISW) da hibrid müharibə çərçivəsində xüsusi əməliyyatlar barədə xəbərdarlıq edib. Onların həyata keçirilməsi ehtimalı özündə sürpriz elementi ehtiva etməli idi. Bu barədə ictimai səviyyədə danışılandan sonra bu ehtimal xeyli azaldı. Belə bir ssenarini tam istisna etmək olmaz. Çünki Dnestryanı bölgənin xüsusi xidmət orqanları Moskvadan tapşırıq alıblarsa, o zaman hesabat verməli olacaqlar. Amma hesab edirəm ki, güc strukturlarından başqa vəziyyətin belə gərginləşməsinə heç bir qüvvələri razı deyil.
Əgər Rusiya xüsusi xidmət orqanlarının Dnestryanı bölgə ilə bağlı xüsusi əməliyyatı uğurlu alınarsa, o zaman onların Qaqauziya ilə də eyni ssenarini sınayacaqlarını istisna etmək olmaz. Ümid edək ki, bu vəziyyətə çatmayacaq. Amma Kreml minimum ssenari üzrə hərəkət etsə belə, onun Moldovadakı agentləri Avrointeqrasiya ilə bağlı elan edilmiş referendumu, hətta prezident seçkilərinin özünü də belə, ləngitməyə qadirdirlər. Əgər onlar referendumun uğursuz olmasına nail ola bilsələr, bu bizim Avropa istəyimizə güclü zərbə vuracaq. Bundan əlavə, bu, 2025-ci ildə Kremlyönlü qüvvələrin qələbəsi üçün açıq-aydın bir təkan olacaq.
Hakimiyyət təhdidləri zərərsizləşdirmək üçün təcili tədbirlər görməlidir. Avrointeqrasiyası nə qədər cəlbedici görünsə də, həm təşviqə, həm də müdafiəyə ehtiyac duyur. Adi müharibədə olduğu kimi hibrid müharibədə də gecikmə ölümcül ola bilər…”, – Cobanu əmindir.
Rauf Orucov
pressklub