“1999-cu ildə Moskvadakı partlayışlardan sonra bütün çeçenlərə "terrorçu" damğası vurulduğu kimi, bütün Ukrayna xalqını da terrorçu kimi qələmə vermək üçün...”

“Rusiya müharibəyə səs verdi və indi Putinin əl-qolu açılıb, o, hər şeyi etmək ixtiyarındadır - seçkilərdən sonra Putin ruslara qarşı dəhşətli terror aktı törədib...
Putinin artıq hakimiyyəti ələ keçirərkən istifadə etdiyi ssenari köhnədir - eyni “Ryazan şəkəri”, Moskvadakı evlərin eyni partlayışları, eyni Nord-Ost...”

Moderator.az xəbər verir ki, bunu tanınmış Ukrayna jurnalisti, censor.net saytının baş redaktoru Yuri Butusov yazır.

“Təbii ki, bütün terrorçular tapılıb öldürüləcək, bəlkə də Ukraynada təlim keçdiyini etiraf edən birini buraxacaqlar, onun üzərindən “Ukrayna sənədləri tapılacaq”...

Orduya yeni səfərbərlik dalğası keçirmək və heç kimin yayınmağa cəsarət etməməsi üçün Putinə Moskvada cəsəd dağı lazımdır. Yeni kütlələri "ət hücumlarına" sövq etmək üçün...

Terrorçuluq ittihamları ilə xaricdə Ukraynaya dəstəyi gözdən salmaq və Rusiya Federasiyasına qarşı "yazıqlıq" rəğbəti oyatmaq üçün...

Ukraynanı terrorizmdə ittiham etmək və Ukrayna şəhərlərinə bombalı hücumları gücləndirmək və mülki əhalinin, uşaqların qətlinə və infrastrukturun məhvinə haqq qazandırmaq üçün...

1999-cu ildə Moskvadakı partlayışlardan sonra bütün çeçenlərə "terrorçu" damğası vurulduğu kimi, bütün Ukrayna xalqını da terrorçu kimi qələmə vermək üçün...

Ukraynanın cavabı, nəhayət, bizdə hələ də çatışmayan aydın müdafiə strategiyası yaratmaq, dərhal yeni səfərbərlik sistemini qəbul etmək və iki illik genişmiqyaslı müharibə təcrübəsi əsasında orduda islahatları dərhal həyata keçirmək olmalıdır.

Yaşamaq üçün müharibə gedir və bu gün Putin göstərdi ki, siyasi məqsədlərinə çatmaq üçün lazım olan qədər rusu öldürəcək, Rusiya isə heç ukraynalıların həyatını saymaq fikrində deyil”- deyə davamında ukraynalı jurnalist yazır.

S.Laçın

“28 May” stansiyasının qarşısında maşınsız ərazi: tıxac probleminin həlli, yoxsa düşünülməmiş addım?

Martın 12-dən Bakı Metropoliteninin “28 May” stansiyasının qarşısındakı meydana şəxsi avtomobillərin girişi qadağan edilib. Bu ərazi uzun illərdir ki, sıx saxlamış avtomobillərin arasında keçməyə çalışan piyadalar üçün narahatlıq yaradırdı.

Meydanda dayanacaq yerini park edilmiş şəxsi avtomobillər tutduğundan avtobus gözləyən sərnişinlər əziyyət çəkirdi. İndi Bakının bu hissəsində parkinq yerlərinin fəaliyyəti dayandırılıb.

Azadlıq prospektindən meydana girməzdən əvvəl və Dilyarə Əliyeva küçəsindən gələrkən (Puşkin küçəsi ilə kəsişmə) “Giriş qadağandır” nişanları quraşdırılıb. Bu qadağanı pozanları 80 manat cərimə gözləyir.

Azərbaycan Yerüstü Nəqliyyatı Agentliyindən verilən məlumata görə, bu ərazidə müvafiq qurumlarla birlikdə asfalt örtüyünün dəyişdirilməsi, mikromobillik infrastrukturunun yaradılması, velosiped yollarının təşkili, o cümlədən abadlıq işləri aparılacaq.

Göründüyü kimi, şəxsi avtonəqliyyat vasitələrinin keçidinə qoyulan məhdudiyyət bu ərazini piyadalar üçün təhlükəsiz və rahat əraziyə çevirmək məqsədi daşıyır. Amma bu, həqiqətən belədirmi?

Ərazidə dəmir yolu stansiyası var və məntiqi sual yaranır ki, əliyüklü çoxsaylı sərnişinlər bu yerə necə çata bilər. Metro və ya sərnişin avtobusu ilə qatar stansiyasına getmək onlar üçün problem yaradacaq.

Məsələn, Bakı-Ağstafa-Bakı sərnişin qatarı Bakı dəmir yolu stansiyasından saat 08:45-də yola düşür. Adətən bu saatlarda Bakı metrosunda və sərnişin avtobuslarında sıxlıq olur. Bundan əlavə, təhlükəsizlik məqsədi ilə metroda polislər sərnişinləri baqajla diqqətlə yoxlayır. Bu səbəblərə görə sərnişinlərin şəxsi nəqliyyat vasitələrindən və ya taksi xidmətindən istifadə etmək istəmələri tamamilə təbiidir.

Yuxarıda qeyd edildiyi kimi, bu əraziyə giriş qadağandır. Dəmiryol vağzalına çatmağın yeganə yolu Xətai prospektindən istifadə etməkdir ki, bu da istər-istəməz bu ərazidə nəqliyyat sıxlığının yaranmasına səbəb olur. Axı, dəmir yolu stansiyası həmişə çox sayda insanın toplaşdığı yerdir, burada taksi xidmətlərinə tələbat əhəmiyyətli dərəcədə artır.

Bununla bağlı narahatlıqlar artıq “Azərbaycan Dəmir Yolları” QSC tərəfindən dağıdılıb. Belə ki, martın 27-dən Bakı Dəmir Yolu Vağzalının Süleyman Rəhimov küçəsi ilə Mirəli Qaşqay küçəsinin kəsişməsində (“28 May” metrosunun üstündə) yerləşən avtodayanacaq stansiyaya gələn sərnişinlər üçün qarşılanma və yola salınma meydançası kimi fəaliyyət göstərəcək.

Dayanacaqda quraşdırılmış innovativ dövlət nömrə nişanlarının tanınması sistemi sayəsində nəqliyyat vasitələrinin əraziyə giriş-çıxışı tənzimlənəcək. Bu ərazidə ilk 15 dəqiqə pulsuz parkinq də var.

Mövcud dəyişiklikləri AYNA-ya şərh edən nəqliyyat eksperti Rauf Ağamirzəyev deyib ki, Bakının nəqliyyat problemlərini başa düşmək üçün tarixə ekskursiya lazımdır: “Bakı öz ümumi strukturuna görə orta Avropa şəhəridir. Budur tarixi hissə - İçərişəhər, ondan kənarda məhəllələrə bölünən Bayır Şəhər var. Bakının ictimai nəqliyyatı 1889-cu ildən “konka” kimi tanınan atlı dəmir yolu ilə başlayıb. 1923-cü ildə tramvay xəttinə çevrildi, sonra Bakıda trolleybuslar peyda oldu, şəhər ətrafında elektrik qatarı, qismən avtobus xidməti fəaliyyətə başladı, 1967-ci ildən isə metrodan istifadə edildi. Metronun inkişafı ilə yerüstü dəmir yolu nəqliyyatı daraldı və bir neçə il əvvəl ləğv edildi. Məncə, bu, yanlış qərar idi. Bunun nəticəsində Bakıda kütləvi avtomobilləşmə başladı və bu da öz növbəsində nəqliyyat sisteminin çökməsinə səbəb oldu. Biz daha çox yollar çəkməyə başladıq, şəhər küçələrinin hərəkət hissəsini artırdıq, aqressiv mühit yaratdıq”.

“Bu problemi həll etməyin müxtəlif yolları var. İlk növbədə, küçələrdə çoxlu sayda avtomobildən xilas olmaq və ya onların sayını məhdudlaşdırmaq lazımdır. Aqressiv avtomobil mühiti şəhərin mərkəzində yaşıllıqların sayının azalmasına, mikroiqlimin pozulmasına və səs-küy çirklənməsinin artmasına səbəb olub. Ancaq şəhərdəki ağaclar səs-küy çirklənməsini də boğur. Səkilər kəsilib, piyadaların hərəkəti məhdudlaşdırılıb. Müasir şəhərlərdə iyerarxiyada ilk növbədə piyadalar, sonra velosipedçilər və skuter istifadəçiləri, daha sonra avtobuslar, tramvaylar və trolleybuslar, ən sonunda isə avtomobillər gəlir. Bakıda isə mənzərə tamamilə fərqlidir, bu da nəqliyyat kollapsına gətirib çıxarıb”, - deyə ekspert bildirib.

Onun sözlərinə görə, şəhərdə tıxaclar adi hal alıb: “Ancaq zaman keçdikcə tıxac artırsa və alternativ yoxdursa, bu, əsl problemdir. Yəni, digər nəqliyyat növlərinin inkişafı hesabına aqressiv avtomobil mühitini azaltmaq lazımdır. Biz müvafiq qərarlar qəbul etməliyik ki, hazırda müşahidə etdiyimiz də budur. Bakı sakinləri arasında köhnə adı ilə “Molokan bağı” kimi tanınan Nizami küçəsi və Fəvvarələr meydanının bir hissəsindən piyadalar üçün nəzərdə tutulan zolağın davamı olan Xəqani parkına avtomobillərlə girişin qadağan edilməsi də inteqrasiya olunmuş yanaşmanın tərkib hissəsidir. Bu qadağanın bu zonada şəxsi avtomobili olan və ya hərəkəti fiziki məhdudiyyətli olan sakinlərin hüquqlarının pozulmasına səbəb ola biləcəyinə gəlincə, onlar yaşadıqları zonada pulsuz parkinq üçün “Azparking” mobil proqramından istifadə edə bilərlər. Bundan əlavə, bu ərazinin ətrafında, məsələn, Nizami parkı ilə üzbəüz, Nizami abidəsinin yanında, Qış bulvarında, Xəqani abidəsinin arxasında maşın saxlamaq üçün yerlər var”.

“Hesab edirəm ki, bu ərazidə yerli sakinlər üçün kifayət qədər parkinq yerləri var. Ən əsas məsələ şəhər mərkəzinə daxil olan avtomobillərin sayını məhdudlaşdırmaqdır, qalanları özləri üçün park yeri tapacaqlar. Hər bir avtomobil 8 kvadratmetr sahəni tutur ki, bu da hərəkəti məhdudlaşdırır, turizm potensialını azaldır. Avtomobillərin girişinə qadağa qoyulması piyadalar üçün yer boşaldacaq və bunun da öz üstünlükləri var. Turizm zonasında yerləşən obyektlərə giriş asanlaşdırılacaq, xidmətlər göstərmək üçün yeni obyektlər, yeni iş yerləri yaranacaq ki, bundan dövlət ancaq qazanc əldə edəcək”, - deyə Ağamirzəyev vurğulayıb.

Həmsöhbətimiz qeyd edib ki, Bakının rəqəmsal əkizini - modelini yaratmağa və müəyyən addımların gələcək inkişafını proqnozlaşdırmağa imkan verən virtual alət yaradılıb: “Bu, Bakıda nəqliyyat mühitini yaxşılaşdıracaq. Nəqliyyat sahəsində mövcud problemlərin ardıcıl, mərhələli həlli bu sahədə müsbət dəyişiklikləri görməyə imkan verəcək. Bütün riskləri nəzərə alaraq iş aparmaq lazımdır, piyadaların hərəkətini asanlaşdırmaq üçün maneələri aradan qaldırmaq lazımdır. Bakının elə bir küçəsi yoxdur ki, səkilərin darlığı və ya qısa olması səbəbindən piyada getmək mümkün olsun. Bunun bir çox səbəbləri var. Bunlara tikinti sahələri, reklam lövhələri və köşklər daxildir. Bu məsələlər problemin mürəkkəbliyindən asılı olaraq 24 saat və ya bir neçə həftə ərzində həll oluna bilər”.

Öz növbəsində nəqliyyat eksperti Elməddin Muradlı AYNA-ya söyləyib ki, əhalinin əksəriyyəti bu dəyişikliklərin tərəfdarı olsa da, bəzi suallar hələ də açıq qalır: “Xüsusən də hesab edirəm ki, stansiya meydanında taksilərin fəaliyyətinə icazə vermək lazımdır. Axı taksilər də ictimai nəqliyyatın tərkib hissəsidir və əgər qeyd olunan ərazidə sərnişin avtobusları işləyirsə, o zaman orada taksi fəaliyyətini qadağan etmək düzgün deyil. Bu ərazidə metro və avtobus xidməti fəaliyyət göstərir və hesab edirəm ki, taksilər üçün də platforma yaratmaq lazımdır”.

“Şəxsi avtomobillərin bu ərazilərə girişinə qoyulan bu qadağa test rejimində işləyir. Bu səbəbdən nəticələrdən asılı olaraq müvafiq qərarlar veriləcək. Hökümət qadağa qoyursa, o zaman alternativ variant da təklif etmək lazımdır. Bu, çox mühüm nüansdır, çünki alternativ təqdim edilməsə, vəziyyət daha da pisləşəcək”, - deyə müsabimiz izah edib.

Muradlı əmindir ki, qəbul edilən qərarlardan bütün vətəndaşlar məmnun qalmalıdır: “Onları pozmaq və ya daha çox vaxt və pul xərcləməyə məcbur etmək üçün heç bir addım olmamalıdır. Onlara alternativ verilsə, bundan hamı faydalanar. Təəssüf ki, hazırda bu barədə danışa bilmərik. Hələlik şəxsi avtomobillərin “28 may” metrosunun qarşısındakı meydana girişinə qadağa qoyulmasından şəxsən mən heç bir irəliləyiş görmürəm”.

Əlavə etmək istərdik ki, hökumətin Bakı küçələrini avtomobillərin hökmranlığından və xaotik parkinqlərdən azad etmək niyyəti hamı tərəfindən bəyənilməyə layiqdir. Çox gözəl fikirdir ki, hökumət Bakının mərkəzini maşınlardan təmizləmək istəyir, amma belə radikal addıma görə məmurlarımız şəxsi avtomobil sahiblərinə qarşılığında heç nə təklif etməyiblər. Ümid edək ki, məmurlarımızın bununla bağlı narahatlıqları aradan qaldırmaq üçün kifayət qədər vaxtı var...

Müəllif: Asif Aydınlı

Ermənistanın baş naziri Nikol Paşinyanın təlimatıyla keçmiş müdafiə naziri və parlamentdə “Ermənistan” fraksiyasının rəhbəri Seyran Ohanyan haqqında cinayət işinin açılmasına və həbs qərarı verilməsinə tam əsas var. Ohanyan ordunu baş nazirin əmrlərinə tabe olmamağa çağırıb.
“Ordu baş nazirin kəndlərdən çıxma əmrinə tabe olmamalıdır” deyən Ohanyan bununla faktiki ordunu ali baş komandan vəzifəsini daşıyan baş nazirə qarşı qiyama və qanunsuzluğa dəvət edib.
Ohanyan və onun arxasındakı güclər Ermənistana dəxli olmayan 4 kəndə görə Azərbaycanla savaş arzulayırlar. Onlar bilirlər ki, yenə məğlub olacaqlar, sadəcə erməni hərbçilərin itkiləri hesabına Nikol Paşinyanın mövqelərinin zəifləyəcəyini düşünürlər.
Bu o zaman baş verə bilər ki, həqiqətən ordu komandanlığı Nikol Paşinyanın çəkilmə əmrinə tabe olmasın. Bu halda ordu yalnız bu qanunsuzluqla kifayətlənməyəcək, müxtəlif güclərlə birləşərək Nikol Paşinyanı devirməyə çalışacaq.
Tanklar İrəvana daxil olacaq. Bu ssenari Ermənistanı vətəndaş müharibəsinə sürükləyəcək. Ona görə də nə qədər ki, erməni həbrçiləri yoldan çıxarmayıblar, Paşinyan tələsməli və 4 kəndin Azərbaycana qaytarılması məsələsini uzatmamalıdır.
Elxan Şahinoğlu
TEREF

Ermənistanın baş naziri Nikol Paşinyan Tavuş bölgəsində yerli sakinlərlə görüşdə Azərbaycanın tələb etdiyi 4 kəndin geri qaytarılması zərurətini müharibə təhlükəsiylə ona görə izah edib ki, bununla bağlı Bakıdan xəbərdarlıq alıb. Mesajın mahiyyəti bu olub ki, yaxın günlərdə 4 kənd qaytarılmasa Azərbaycan ordusu həmin kəndlərə daxil olacaq. Həmin mesajı bu ayın 7-də Azərbaycan baş nazirinin müavini Şahin Mustafayev Ermənistan Baş nazirinin müavini Mher Qriqoryana, o da öz növbəsində rəhbəri Nikol Paşinyana çatdırıb. Bunun qarşılığında Paşinyan bu məsələni qısa müddətdə həll edəcəyini vəd verib.
Nikol Paşinyan 4 kəndi Azərbaycana qaytarması qarşılığında rəsmi Bakıya öz təklifini göndərib: “Sərhədin delimitasiyasına Ermənistan tərəfdən Bağanis, Azərbaycan tərəfdən Bağanis Ayrım kəndi bölgəsindən başlayaq”. Paşinyanın bu təklfinin arxasında nə dayanır? Birincisi, Nikol Paşinyan həmin bəlgədə 4 kəndin Azərbaycana qaytarılmasını təmin etdikdən sonra Qazaxa aid digər 3 kənd mövzusunu “qapatmaq” istəyir. Çünki sərhədin həmin bölgəsinin delimitasiyası razılaşdırılarsa, Azərbaycana məxsus və yerdə qalan 3 kəndin geri qaytarılması mümkün olmayacaq. İkincisi, Nikol Paşinyan ümid edir ki, 4 kəndi Azərbaycana qaytardıqdan və sərhədin həmin hissəsi müəyyənləşəndən sonra o sərhədin cənub hissəsindəki itirdiyi yüksəklikləri delitimatisiya yolu ilə geri qaytara biləcək.
Rəsmi Bakının Nikol Paşinyanın hər iki təklifinə razılaşacağı ehtimalı azdır. Bakı İrəvandan birinci mərhələdə sülh və ya çərçivəsi sazişinin imzalanmasını tələb edir. Sülh əldə edildikdən sonra müxtəlif mövzularla bağlı danışıqları davam etdirmək olar. 4 kəndin geri qaytarılması çərçivə sazişinin imzalanması perspektivini gücləndirəcək.
Elxan Şahinoğlu
TEREF

Azərbaycan Prezidentinin köməkçisi - Prezident Administrasiyasının Xarici siyasət məsələləri şöbəsinin müdiri Hikmət Hacıyev Çinə səfər edib.
Hacıyev səfəri çərçivəsində Çinin ekologiya və ətraf mühit nazirinin müavini Çjao İnminlə, xarici işlər nazirinin müavini Sun Veydonqla görüşlər keçirilib.
Rəsmi məlumatlara nəzər yetirsək, görə bilirik ki, qlobal iqlim dəyişikliyinin geosiyasi mübarizəyə təsirləri müzakirə predmetinə çevrilib.
Görüşlərdə Bakıda keçiriləcək COP29-la əlaqədar qarşıda duran məsələlərin müzakirəsi belə deməyə əsas verir.
Çinin enerji təhlükəsizliyinə yanaşması, o cümlədən dünyada yaşıl enerjiyə keçiddə qlobal güclərin mübarizəsinə davamlı diqqəti Azərbaycanı da maraqlandırır.
Çünki Azərbaycanla Çinin əlaqələri yeni dünya nizamına uyğun formada qurulur. Burada Azərbaycan Çinin yüksələn və beynəlxalq təmsilçilik dairələrində artan təsirlərinə məxsusi diqqət ayırır.
Çin isə Azərbaycanı Trans-Xəzər nəqliyyat dəhlizinin (Orta Dəhliz) tranzit və logistika qolu kimi yüksək qiymətləndirərək Cənubi Qafqazdakı strateji sərmayələrini yüksəldir.
Başqa bir yandan, Rusiyanın Ukraynada apardığı hərbi kampaniya qlobal enerji təchizatını sıxsa da, Çin bundan ekspansiya məqsədləri üçün yararlanaraq geosiyasi çərçivə qurur.
“Pekinsayağı yanaşma” Çinin müasir enerji siyasətini iqlim dəyişikliyindən irəli gələn öhdəlikləri idarə etməsini asanlaşdırır.
Yəni Çin iqlim dəyişikliyi ilə böyük güc rəqabəti arasında özünəməxsus tənzimləyici status qazanmaq istəyir.
Rəsmi Bakı belə rəqabətə biganə qala bilməz, ən azından ona görə ki:
- Azərbaycan qlobal iqlim dəyişikliyi fonunda özünün alternativ enerji mənbələrini, yaşıl enerji potensialını genişləndirib ixrac əməliyyatlarına başlamaq istəyir,
- Azərbaycan COP29 kimi mötəbər beynəlxalq tədbirə ev sahibliyi edəcək.
Qeyd edilənlərin parlaqlığında Hikmət Hacıyevin Çinə səfərinin alt qatları daha məzmunlu şəkildə açıla bilər.
Azərbaycan bir məqamı da yaddan çıxarmır. İqlim maliyyəsi ilə bağlı deklarativ öhdəliklərə baxmayaraq, nə Çin, nə də onun rəqibi ABŞ konkret liderlik nümayiş etdiriblər.
Hər iki rəqabət tərəfi Azərbaycanda keçiriləcək COP29 fonunda lider iqlim donorları olmaqda həvəsli görünə bilər.
Yekun olaraq, Hikmət Hacıyevin Çinə apardığı müzakirə qovluğu:
- Qlobal arenada geosiyasi gərginliyin Azərbaycanda keçiriləcək COP29 fonunda tənzimlənməsi düsturlarını özündə ehtiva edir,
- Azərbaycanın yaşıl enerji trayektoriyasına Çin investisiyalarını təşviq edir,
- Rəsmi Bakının qlobal gözləntilərini özünün regional siyasəti ilə uyğunlaşdırmaq proseslərini qeyd edir.
Aqşin Kərimov,
Siyasi təhlilçi

Azərbaycanın müəllifi olduğu Zəngəzur dəhlizinə İran-Ermənistan-Fransa “üçlüyü” tərəfindən maneə yaradılır. Xatırladaq ki, martın 14-də Hindistan-İran-Ermənistan marşrutu ilə pilot yükdaşımaları işə salındı. Hərçənd, İran Azərbyacanla “Araz dəhlizi” layihəsinin də işə düşməsi üzərində iş aparır, amma bu, Tehran üçün o biri dəhliz kimi mühüm əhəmiyyət kəsb etmir. Tehranı Avropaya - birbaşa Yunanıstana aparan marşrut daha vacibdir.

Burada bir haşiyə çıxaraq qeyd edə bilərik ki, Əfqanıstanın tiryək tarlalarının ixtisara uğramasından sonra süni sintetik narkotik daha çox gündəmdədir. Bir tərəfdən də tiryək tarlalarının ixtisar rəqəmləri natural narkotikin rəsmi statistikasını az göstərmək üçün istifadə oluna bilər.

Qayıdaq mövzuya. Uzun müddətdir ki, sintetik narkotikin istehsal olunduğu prekursorların, kimyəvi maddələrin Çindən daşındığı KİV-lərdə müzakirə olunur. Çində fentanil, met, ekstazi və digər narkotiklər hazırlamaq üçün istifadə edilə bilən çoxsaylı kimyəvi maddələrin satıcılarını tapmaq asandır. Hətta bu səbəbdən Vaşqintonla Pekinin arası da dəymişdi, hərçənd ABŞ Çini yola gətirməyə, prekursorların daşınmasını nizamlamağa çağırır. Bu barədə “The Economist” maraqlı məlumatlar dərc edib.

İnternetdə narkotik istehsalı ilə bağlı elanları "The Economist" aşkarlayıb. Məsələn, “Facebook”da prekursor istehsalı üzrə bir çox kompaniyaların olduğu Şimali Hebey əyalətində bir kimya firmasını təmsil edən "Libby" yanvar ayında fentanilin istehsalnda geniş istifadə olunan "N-tert-Butoxycarbonyl-4-piperidone" kimi kimyəvi maddələr təklif edən mesaj yerləşdirib...

Yeri gəlmişkən, fentanil istehsalı Çində xüsusi olaraq qadağan edilməyib.

"Libby" elan edir ki, ödəniş kriptovalyuta ilə tələb olunur - kiloqramı 200 dollardır. Məhsul müştərinin qapısına çatdırılacaq və bütün gömrük prosedurları satıcı tərəfindən həyata keçiriləcək (yəni bunu ölkənizdəki səlahiyyətli orqanlara bildirməyin). Bu cür təkliflərlə yanaşı, həmişə olduğu kimi, WhatsApp vasitəsilə təhlükəsiz əlaqə üçün Çin mobil nömrəsi təqdim edilib.

Bəzi iddialara görə, Meksikadan gələn üç yük maşını fentanil Amerikanın bir il ərzində bütün tələbatını təmin edə bilər. Həmçinin, bu ölkədəki narkotik laboratoriyalarına edilmiş hücumlarda müsadirə edilmiş həb presləyən alətlərin hər biri saatda 10.000 həb hazırlaya bilir. Keçən il Amerikanın ittiham aktında deyilirdi ki, “Sinaloa” karteli Çindən gələn 800 dollarlıq prekursorları 640 min dollarlıq gəlirə çevirə bilər. Meksikanın şimalında QHT-lərin iştirakı ilə son meyit yarılmaları göstərib ki, morqa gətirilən cəsədlərin ən azı üçdə birində fentanil izləri var. İngiltərədə “nitazen” adlı sintetik opioidin törətdiyi ölümlərin tüğyan etməsi də müşahidə edildi.

Göründüyü kimi, Çin üçün prekursor ticarətini cilovlamaq çətindir. Çünki ölkədə geniş kimya sənayesi var. Prekursorlar istehsal edən şirkətlər çox vaxt yerli məmurların himayəsindən istifadə edirlər: onlar iş yerləri və vergi gəlirləri yaradır və rüşvət verirlər. Amerikalılar istəyirlər ki, Çin "müştərini tanı" rejimini qəbul etsin ki, bu da satıcıların mallarının narkokartellərin əlinə düşməsinə əngəl olsun. Başqa sözlə, fentanil üçün prekursorları kimə gəldi yox, rəsmi tərəfdaşa satılsın. Bu halda narkotik dövriyyəsinə nəzarət də oluna biləcək.

Fentanil məsələsində Çin-ABŞ əməkdaşlığı fasiləsiz davam etsə belə, tədarük zəncirləri öz işindədir. Amma məsələnin başqa maraqlı tərəfi var. Bu yaxınlarda Hindistanın fentanil hazırlamaq üçün istifadə edilən bəzi kimyəvi maddələrin alternativ mənbəyi olması ortaya çıxdı. Və bunu Britaniya kəşfiyyatı aşkarladı.

Avropa hazırda xüsusilə cazibədar hədəf kimi görünə bilər, çünki Əfqanıstanda Taliban rejiminin tiryək xaşxaşı becərilməsinə etdiyi təzyiqlər Avropaya heroinin tədarükünü azaldıb və beləliklə, narkomanları alternativ həll yolu axtarmağa məcbur edib. Ümumi mənada, narkotik tacirlərinin fentanil kimi sintetik narkotikləri heroin və kokain kimi bitkilərdən əldə edilənlərə nisbətən yayması üçün stimulu var, çünki fentanil hər yerdə hazırlana bilər və buna görə də hansısa ölkədə yağışdan və ya siyasi iqlimdən asılı deyil.

Gələk Hindistanın üzərinə. Ermənistanın Hindistanın silah alıcısına çevrildiyi KİV-lərdə yazılır. Ukrayna müharibəsinə silah sənayesinin məhsullarını sərf edən Rusiya qlobal silah ticarətində Fransaya yerini uduzur. İndiyə qədər silah ticarətində əsas fiqurlarldan və Hindistanda dominant olan Rusiya Hindistan bazarını da Fransaya uduzub. Hansı ki, Hindistan dünyanın ən böyük silah idxalçısıdır. Fransa isə bu pillədə ABŞ-dan sonra 2-ci yerdədir.

Fransanın silah satışı reytinqində yüksəlməsi “Dassault Aviation” şirkətinin “Rafaele” qırıcı təyyarəsini Qətər, Misir və Hindistana satışından sonra baş verib. Fransanın silah satışında payı 7,2 faizdən 11 faizə qalxıb, Moskvanın payı isə 21 faizdən 11 faizə düşüb. Bundan başqa, “Los Angeles Times” Covid-19 pandemiyasının başladığı Uxan və Hubey vilayətlərini qlobal fentanil ticarəti xabı adlandırmışdı, pandemiyaya qədər isə bu nöqtələr Fransanın strateji maraq bölgələri adlandırılıb. Eynilə, Fransa şimali Meksikanın mərkəzi hissəsində ABŞ-ın Texas ştatına yaxın olan və narkotrafikin, adam oğurluğu və qeyri-leqal miqrant daşınması mərkəzi sayılan Syudad-Xuares şəhərinə də təsir imkanlarına malikdir.

Paralel olaraq, Fransa britaniyalıların faktiki nəzarətində olan Odessa limanını əldən buraxmaq istəmir. Nəzərə alsaq ki, Fransanın Çindəki narkonöqtələri əlindən çıxıb və Hindistanla əlaqələri silah ticarəti üzərindən yoluna qoyur, Hindistan da Çinə narkotik prekursorları istehsalında rəqibdir, Hindistan-İran-Ermənistan tranzit marşrutunun Fransa-İran-Ermənistan “üçlüyü”nün silah və narkotrafiki formalaşdırmaq səyləri kimi meydana çıxması ehtimalı doğur. Əlbəttə, İranın narkotik istehsalında və ticarətində “AS” olduğunu nəzərə alsaq, fərz edə bilərik ki, Tehranın özü də hind prekursorlarından narkotik istehsalında istifadə etməkdən imtina etməz. Məsələn, BMT-nin Narkotiklərə Nəzarət üzrə Beynəlxlaq Komitəsinin hələ 2022-ci il məruzəsində açıqlanan məlumatlara görə, bir hadisədə narkotacirlərin kirayələdikləri qapalı farmaseftik müəssisədə 662 klioqram maye halında efedrin müsadirə edilib. Bu prekursor tədarükləri hava nəqliyyatı ilə Avstraliya, Yeni Zelandiya və BƏƏ üçün nəzərdə tutulubmuş. Bu barədə daha çox məlumatsa məruzədə göstərilib.

Bunu deyə bilərik ki, prekursorların fentanilə və başqa narkotiklərə “çevrilmə sərgüzəşti” elə İranda baş verəcək, buradan isə satış üçün Ermənistandan, Gürcüstandan keçməklə Avropaya yola düşəcək. Çünki, prekursorun xam şəkildə Avropaya getməsi məntiqsizdir, İran Avropaya hazır məhsul göndərəcək, çünki molla rejimi “narkotik bişirilməsi” ixtisası üzrə peşəkarlaşıb. Düşünsək ki, “Sinaloa” karteli Çindən gələn 800 dollarlıq prekursorları 640 min dollarlıq gəlirə çevirə bilir, yaxud fentanilin istehsalnda geniş istifadə olunan "N-tert-Butoxycarbonyl-4-piperidone" maddəsinin kiloqramı yerində 200 dollardır, yaxud həb presləyən alətlərin hər biri saatda 10000 həb hazırlaya bilir, İranın narkotikdən gələn nəhəng gəlirini təxmin etmək olar. “Araz dəhlizi” isə gözdən pərdə asmaq məqsədi daşıya və İranın Zəngəzur dəhlizinə niyə etiraz etməsinin altında bu səbəb də ola bilər. İrana öz narkoticarətinin üstünü ört-basdır edə bilmədiyi yol lazım deyil. Odur ki, Azərbaycan nə qədər də Zəngəzur dəhlizinin İran-Ermənistan ticarətinə xələl gətirməyəcəyini and-aman etsə də, İran narkoticarətinin “qeydinə qalır”.

Ülviyyə ŞÜKÜROVA
hurriyyet.az

Azərbaycan prezidenti İlham Əliyev Gürcüstanın baş naziri İrakli Kobaxidze ilə martın 16-da mətbuata bəyanatla çıxış edərkən iki ölkə arasında iqtisadi əlaqələrin inkişafından və ortaq layihələrdən danışarkən ölkələrimizin ərazi bütövlüyü, suverenliyi ilə bağlı bir daha qarşılıqlı dəstək ifadə etməsini xüsusi vurğuladı: “Bu gün mətbuat qarşısında mən bunu bir daha demək istəyirəm. Biz bütün dövrlərdə bir-birimizin suverenliyini, ərazi bütövlüyünü, sərhədlərin toxunulmazlığını dəstəkləyən açıqlamalar vermişik, müvafiq beynəlxalq təşkilatlarda səsvermə zamanı bir-birimizi dəstəkləmişik, bundan sonra da bu dəstək davam edəcək. Heç bir ölkənin suveren ərazisi zor gücü ilə dəyişdirilə bilməz”.
Gürcüstanın baş naziri İrakli Kobaxidze bu mövzuya qısa şəkildə toxundu: “Azərbaycana və Prezidentinə təşəkkür edirəm ki, hər zaman ölkəniz bizim ölkəmizin suverenliyini və ərazi bütövlüyünü dəstəkləyib. Bildiyiniz kimi, Gürcüstan da hər zaman Azərbaycanın ərazi bütövlüyünü dəstəkləyib”. Buna baxmayaraq, Gürcüstanın baş naziri “Azərbaycanın ərazi bütövlüyünü təmin etməsi münasibətilə təbrik edirəm” ifadəsini işlətmədi. Halbuki, Qazazxıstan prezidenti Kasım-Jomart Tokayev bir neçə gün əvvəl Azərbaycana səfəri zamanı ərazi bütövlüyünü təmin etməsi münasibətilə İlham Əliyevi təbrik etmişdi.
Azərbaycan ərazi bütövlüyünü təmin etdiyi halda, Gürcüstan bunu edə bilməyib. Deməli, hazırki şərtlər daxilində ərazi bütövlüyü məsələsində dəstək daha çox Gürcüstan hakimiyyətinə lazımdır. Tbilisini yaxın müddətdə ağır günlər gözləyə bilər. Məsələ burasındadır ki, Cənubi Osetiyanın separatçı liderləri bölgənin Rusiyanın tərkibinə daxil olması üçün Moskva ilə danışıqlar aparırlar. Bu məqsədlə Cənubi Osetiyada “referendum” keçirilməsi də planlaşdırılır.
Kremlin necə qərar verəcəyi bəlli deyil. Ukraynada işğalçı müharibə aparan Rusiya Gürcüstan istiqamətində hələ ki, ehtiyatlı mövqe nümayiş etdirir. Rusiya ilə Gürcüstan arasında diplomatik münasibətlər olmasa da, Kremllə Tbilisi arasında gərginlik yoxdur, qeyri-rəsmi təmasları var, idxal-ixrac əməliyyatları həyata keçirilir. Yəni Gürcüstan hakimiyyəti hələ ki, Kremli ciddi narahat etmir. Ancaq Gürcüstan Avropa İttifaqı və NATO üzvlüyünə daha çox yaxınlaşarsa, Kremlin siyasəti dəyişəcək. Hadisələrin bu istiqamətdə inkişafı halında Kremlin Cənubi Osetiyanın və Abxaziyanın Rusiyanın tərkibinə qatması qərarı istisna deyil. Belə olan halda Tbilisinin bir çox dövlətin, o cümlədən Azərbaycanın Gürcüstanın ərazi bütövlüyünü tanıyan bəyanatına ehtiyacı yaranacaq.
Elxan Şahinoğlu
TEREF

Artıq özlərinə sual verməlidirlər: dünya niyə “ədalətsizliyə” reaksiya vermir?

İkinci Qarabağ müharibəsindən sonra Hindistanın Ermənistanla yaxınlaşması nəzərə çarpmağa başladı. Bu proses bir çox cəhətdən Hindistanın əzəli rəqibi olan Pakistanla Azərbaycan arasında əlaqələrin dərinləşməsi səbəbindən aktivləşdi.

Pakistan 44 günlük müharibə zamanı Azərbaycana dəstək verib, bundan sonra Pakistan hərbçiləri Türkiyə və Azərbaycan orduları ilə müntəzəm olaraq təlimlərdə iştirak ediblər. 2021-ci ilin yanvarında Azərbaycan hökuməti və xalqı ilə həmrəyliyi vurğulayan üçtərəfli İslamabad Bəyannaməsi imzalandı. Həmin ilin iyulunda üç ölkə arasında strateji əlaqələrin möhkəmlənməsinə töhfə vermək üçün üçtərəfli Bakı Bəyannaməsi imzalandı.

Bu məqamlar İran və Ermənistanla öz üçtərəfli formatının təşəbbüskarı olan Hindistandan da yan keçmədi. Bu gün Hindistan hərbi-texniki əməkdaşlıq sahəsində Ermənistanın əsas tərəfdaşına çevrilir. Belə ki, 2020-ci ildə Ermənistan Hindistandan 4 ədəd “Svati” mobil radarları alıb, 2022-ci ilin sentyabrında isə “Pinaka” reaktiv yaylım atəşi sistemlərinin, tank əleyhinə raketlərin və müxtəlif növ sursatların alınması üçün 245 milyon dollar dəyərində müqavilə imzalanıb.

Hindistan Cənubi Qafqazda Pakistanın mövqelərinin güclənməsi ilə yanaşı, regionda Çin təsirinin yayılmasından da ehtiyat edir. Məlum olduğu kimi, Azərbaycan Pekinin maraqlı olduğu Orta Dəhlizdə fəal iştirakçıdır. Bu arada Ermənistan Hindistana İrandan keçməklə Avropaya nəqliyyat dəhlizi təklif edib.

Gördüyümüz kimi, Hindistan Cənubi Qafqazda ciddi geosiyasi maraqlar güdür. 44 günlük müharibə başa çatdıqdan sonra Qarabağ münaqişəsində əvvəllər neytrallığını qoruyan Hindistan İrəvanı dəstəkləyib, Azərbaycanın Ermənistanla şərti sərhəddə hərəkətlərini “işğal” adlandırıb və Bakını “öz hərbi qüvvələrini geri çəkməyə”, “növbəti təxribatları dayandırmağa” çağırıb.

Belə bir demarş Azərbaycanda ədalətli hiddətə səbəb oldu. Azərbaycan Xarici İşlər Nazirliyi bəyanatında son 30 ildə Ermənistan silahlı qüvvələrinin Azərbaycan ərazisindən çıxarılmasını tələb etməyən, indi isə qoşunların çıxarılmasından danışan Hindistanın qəribə mövqeyini vurğulayıb.

Ermənistanın Hindistandan diplomatik dəstəyini nəzərə alsaq, Yaponiyaya səfəri zamanı jurnalistlərlə söhbətində bir sıra dövlətlərin ərazi məsələlərində qərəzliliyinə eyham vuran Hindistanın xarici işlər naziri Subrahmanyam Caişankarın dediyi sözlər daha da qəribə görünür. Son 80 il ərzində “Hindistan ərazisinin bir hissəsinin başqa ölkə tərəfindən işğalına” bu dövlətlər tərəfdən heç bir reaksiya verilmədiyinə diqqət çəkdi.

TASS agentliyi xəbər verir ki, müzakirə iştirakçılarından biri Cayşankardan Hindistanın nə üçün Ukraynadakı münaqişə ilə bağlı neytral mövqe tutduğunu və Rusiyanı tənqid etmədiyini soruşub. Suala cavab verən hindistanlı nazir xatırladıb ki, “Hindistan ərazisi başqa ölkə tərəfindən işğal olunub, lakin dünya bu məsələyə susur”.

Onun fikrincə, insanlar prinsiplər onlara uyğun gələndə sadiq qalır, uyğun gəlməyəndə isə məhəl qoymurlar: "Dünya siyasətində bəzən baş verən şey budur ki, ölkələr əsaslı olaraq bir məsələni, bir vəziyyəti seçir və özlərinə uyğun olduğu üçün onu vurğulayırlar".

O, həmçinin qeyd edib ki, “Xarici siyasətçilərin bu münasibətini yaşayan Hindistan müstəqillik qazandıqdan dərhal sonra təcavüz və ölkənin sərhədlərinin dəyişdirilməsi cəhdi ilə üzləşib və bunun nə demək olduğunu hər bir dövlətdən daha yaxşı bilir”.

“Və bu gün də Hindistanın bəzi hissələri başqa ölkə tərəfindən işğal olunub. Amma biz dünyanın “Burada böyük bir prinsip var, ona görə də hamımız Hindistanı dəstəkləyək” deyərək reaksiyasını görməmişik”, - deyə XİN rəhbəri vurğulayıb.

Yuxarıdakı sözlər Azərbaycana ağrılı şəkildə tanışdır. Beynəlxalq təşkilatların çoxsaylı qətnamələrinə baxmayaraq, dünya birliyi onilliklər ərzində Azərbaycan ərazilərinin Ermənistan tərəfindən işğalına məhəl qoymadı. Azərbaycan öz ərazi bütövlüyünü bərpa etdikdən sonra Bakıya Ermənistana qarşı “etnik təmizləmə”, “soyqırımı” və “təcavüz” ittihamları yağdırdı.

Bu arada Azərbaycan ərazisini işğal altında saxlayan Ermənistana dəstək verən Hindistanın Xarici İşlər Nazirliyinin rəhbəri dünya birliyinin Kəşmir məsələsində ikili standartlarından şikayətlənir. Hindistan özü Azərbaycanın 8 yaşayış məntəqəsini hələ də işğal altında saxlayan Ermənistanın tərəfindədirsə, necə ədalət və özünə qarşı qərəzsiz münasibət tələb edə bilər?!

Ədalət naminə qeyd etmək yerinə düşərdi ki, Azərbaycan bir neçə il əvvəl Cammu və Kəşmir məsələsinin beynəlxalq hüququn norma və prinsiplərinə, BMT Təhlükəsizlik Şurasının müvafiq qətnamələrinin tələblərinə uyğun həllini dəstəkləyib, yəni neytral mövqe tuturduq. Lakin 2008-ci ilin martında Hindistan BMT Baş Assambleyasının iclasında Bakının Ermənistan tərəfindən işğal olunmuş Qarabağ bölgəsinin Azərbaycan ərazisi kimi tanınması ilə bağlı təklif etdiyi qətnaməni rədd edib. Beləliklə, Yeni Dehli Azərbaycanın suverenliyini, ərazi bütövlüyünü və sərhədlərinin toxunulmazlığını şübhə altına alaraq işğalçı ölkənin tərəfini tutdu.

Bu, gözlənildiyi kimi, Cammu və Kəşmir məsələsində Azərbaycanın mövqeyinə yenidən baxmasına səbəb oldu. İndi rəsmi Bakı Pakistanın bu məsələdə mövqeyini dəstəkləyir və Hindistan tərəfi Azərbaycanın neytrallığının dəyişməsində günahkardır. Bu nümunə ilə Caişankar özü-özünə sual versə, yaxşıdır: niyə dünya “ədalətsizliyə” reaksiya vermir?

Müəllif: Asif Aydınlı
ayna.az