 |
|
|
Azərbaycanla Ermənistan arasında sülh müqaviləsinin ilin sonunadək imzalanacağına dair ümidlər tükənməkdədir. Bunun başlıca səbəbi Ermənistan hökumətinin, baş nazir Nikol Paşinyanın sülh prosesi ilə bağlı qeyri-səmimiliyi, yekun sülhün əldə olunması üçün ardıcıl addımlar atmamasıdır. İrəvanın sülh danışıqlarını ləngidən bu addımları sülh müqaviləsinin tezliklə imzalanmasına inamı azaldır. Paralel olaraq, Ermənistan konstitusiyasında Azərbaycana qarşı ərazi iddialarının qalması, Bakının çağırışlarına hələ də adekvat reaksiya verilməməsi nikbinliyi azaldır. Sülh danışıqları ilə bağlı fərqli mülahizələr də səsləndirilir. Rusiya Xarici İşlər Nazirliyinin rəsmi nümayəndəsi Mariya Zaxarova deyib ki, Moskvanın sülh prosesinə dəstəyi həcm və formaca bütün tərəflər üçün məqbul olmalıdır. Kreml sözçüsü bildirib ki, Rusiya iki müttəfiqi arasında balanslaşdırılmış sazişin bağlanmasını sülhün əsası hesab edir: "Sülhü region ölkələri qurmalıdır, kənardan kimsə yox".
Ermənistan parlamentinin spikeri Alen Simonyan da deyib ki, Bakı-İrəvan danışıqlarında birtərəfli güzəştlər yoxdur və proses beynəlxalq standartlara uyğun aparılır. Onun sözlərinə görə, Azərbaycanla sərhədin delimitasiyası prosesinə etirazlarda “köhnələrin” və xarici qüvvələrin izini görür: "Məsələ kəmiyyətlə həll olunmur. Müxalifətin öz ətrafında yaratdıqları reallıq budur ki, onlar öz dediklərinə inanır, media vasitəsilə yayırlar. Ermənistan xalqı hər şeyi çox gözəl başa düşür, əminəm ki, onlar sərhədlərin delimitasiyası prosesinə inanır. Bilir ki, İrəvan sülh şəraitində yaşamalıdır, müharibə istəmir, əvvəlkiləri geri qaytarmayacaq, dünyəvi dövlət olmaqdan əl çəkməyəcək, kilsənin bəzi üzvlərini siyasi fiqur kimi qəbul etməyəcək, bu qəbuledilməzdir".
Erməni ekspert Ara Poqosyan da bildirib ki, Azərbaycanın tələbləri tam paket halındadır və onların qəbulundan sonra münasibətlərin yumşalmasından bəhs etmək olar. Poqosyanın iddiasına görə, Qərblə Azərbaycan arasında bu məsələdə vahid yanaşma yoxdur: “Kollektiv Qərbdə bu məsələdə konsensus yoxdur. Ermənistanın həyati maraqlarına görə Cənubi Qafqazda yeni təhlükəsizlik və logistika konfiqurasiyasının yaradılmasına qarşı çıxan ölkələr var. Fransa və Niderlandın adını xüsusi qeyd edəcəyəm. Azərbaycan isə müstəmləkələrin müstəqilliyini dəstəkləməyə yönəlmiş Bakı Təşəbbüs Qrupu ilə Fransaya təsir göstərir. Azərbaycan planına görə, ilk növbədə Konstitusiyaya dəyişiklik edilməli və dəhliz yaradılmalıdır, çünki dəhliz təmin edilməsə, azərbaycanlıların Ermənistanda yaşaması öz mənasını itirəcək. Çünki burada azərbaycanlıların məskunlaşması dəhlizin təhlükəsizliyini də təmin edəcək. Bundan əlavə, yerli sakinlər tərəfindən onlara qarşı baş verən hər hansı əhəmiyyətsiz, hətta məişət hadisəsi 1974-cü ildə Kiprdə baş verdiyi kimi, türk ordusunun Ermənistan ərazisinə daxil olmasına səbəb ola bilər”.
Sülh danışıqları ətrafında cərəyan edən son prosesləri "sherg.az"a dəyərləndirən politoloq Azər Qasımov deyib ki, Ermənistanın konstitusiyasına dəyişiklik məsələsi prinsipialdır. Ekspertin sözlərinə görə, bu dəyişiklik olmadan əldə olunan sülh də saxta olacaq, yəni Ermənistan tərəfdən hüquqi əsası olmayacaq:
"Hansısa revanşist birinin yenidən Ermənistanda hakimiyyətə gəlməsi sülhün üstündən xətt çəkə bilər. Odur ki, Azərbaycan sülhün qalıcı olması üçün konstitusiya dəyişikliyini şərt gətirir. Ermənistanın qeyd edilənlərlə əlaqəli referenduma getməsi, referendumdan məqbul nəticənin çıxması sülhü bərqərar edə bilər. Amma COP29-a kimi referendum məsələsi çətin görünür. Tərəflər isə qeyd edirlər ki, məsələlərin böyük əksəriyyəti həllini tapıb. Hesab edirəm ki, COP29-a kimi sülhün bağlanması mümkün deyil. Bunun əsas səbəbini Ermənistanda axtarmaq lazımdır. Ermənistan böyük ehtimalla ABŞ-dakı seçkilərin nəticəsini və bundan sonra Ukrayna-Rusiya müharibəsinin aqibətini gözləyir. Əgər belə olmasaydı, referendum məsələsini çoxdan gündəmə gətirib qeyd edilən vaxta kimi çatdırardı".
Analitik vurğulayıb ki, eyni səbəbləri Azərbaycan da diqqətdə saxlayır:
"Beynəlxalq konyukturun necə olması hər kəsi gözləmə mövqeyinə çəkilməyə sövq edib. Azərbaycan və Ermənistan bu il yox, gələn ilin baharından sonra sülh müqaviləsi bağlaya bilərlər. Çünki Azərbaycanın da ilin əvvəlində referenduma gedəcəyi ehtimalı var. Referendumda Azərbaycan Konstitusiyasına bəzi dəyişikliklər edilə bilər. Ermənistan da Azərbaycan konstitusiyasında dəyişiklik iddiası ilə çıxış edir. Lakin Azərbaycanın İrəvanın istəyinə görə, konstitusiya dəyişikliyinə gedəcəyi az ehtimal olunur, amma yenə də ehtimal kimi qalmaqdadır".