Azərbaycanda böhran həddinə çatmış problemlər həll olunacaqmı?
Növbədənkənar prezident seçkiləri proqnozlaşdırıldığı kimi bitdi. Bütün parametrlərinə görə,
bunu seçkidən daha çox səsvermə adlandırmaq daha doğru olardı. Böyük maliyyə vəsaiti,
dövlətin inzibati resursları, o cümlədən hakim YAP-ın bütün imkanlarının səfərbər olunmasına
baxmayaraq, seçki prosesi sönük keçdi, daha yaxşı, daha inandırıcı təşkil etmək olardı…
Seçki məntəqələrinə gələnlər və gətirilənlər İlham Əliyevə səs verdi, Mərkəzi Seçki
Komissiyasının elan etdiyi 93 faizdən yuxarı nəticəni bir qədər təvazökarlıq da adlandırmaq
olardı. Müşahidələr göstərir ki, hər halda qutulara atılan bülletenlərdə hazırki dövlət başçısının
səsi 100 faizə yaxın olardı.
Azərbaycanda uzun illər ərzində seçki institutunun gözdən salınması, xalqın seçib-seçilmək
hüququna hədsiz biganəliyinə gətirib çıxarıb. Ona görə nə seçkilərin təyin olunması, nə
namizədlərin çıxışları, nə də nəticələr hadisəyə çevrilmədi.
Bu səsvermənin əvvəlkilərdən əsas fərqi onun müstəqillik tarixində ilk dəfə Azərbaycanın bütün
suveren ərazisində keçirilməsi, erməni işğalına son qoyulması missiyasına liderlik etmiş dövlət
başçısının rəmzi olaraq Xankəndində səs verməsi idi. Azərbaycanın 3 onillikdə əsas problemi
olan Qarabağ məsələsi ölkənin milli, təhlükəsizlik maraqları və suverenliyi çərçivəsində həll
olunması, əlbəttə, böyük tarixi nailiyyətdir. İlham Əliyev seçkiləri bu nailiyyətinə arxalanaraq təyin
etmişdi, səsverməyə gələnlər də gələcəklə bağlı plan-proqramın olub-olmamasına baxmayaraq,
vəfa borcu kimi məhz buna görə yekdilliklə ona səs verdilər.
Yeri gəlmişkən, bu seçkilərin ən fərqli cəhətlərindən biri də bu idi. Hakimiyyət qarşıdakı 7 ildə
əsas prioritetlərini elan edərək, onun üzərində təbliğat-təşviqat aparmadı. Buna rəğmən iqtidarı
Azərbaycanı hazırki geosiyasi risklərdən itkisiz çıxmaq, böhran həddinə çatmış daxili
problemlərin həll etmək kimi çətin vəzifələr gözləyir. Hökumət təbliğatçılarının əminarxayınlığına, pafoslu çıxışlarına baxmayaraq, cəmiyyətin şüarları sürətlə dəyişir. Bir il əvvəl
Qarabağda tam suverenliyə nail olmaq ən ümdə məsələ kimi qoyulurdusa, indi ölkənin vizionu
ilə bağlı ciddi suallar var: Azərbaycan hara gedir, bizi qarşıda nələr gözləyir, daxili problemlər nə
vaxt həll olunacaq? Ümumiyyətlə, hökumətin onları həll etmək niyyəti varmı?
Təcrübə göstərir ki, Azərbaycan hakimiyyətində müxalifətin, müstəqil ekspertlərin, medianın
qaldırdığı problemlərə, onların həlli yolları ilə bağlı təkliflərinə biganə münasibət var. Onlara heç
vaxt qulaq asmırlar, cəmiyyət bu və ya digər şəkildə idarəetməyə cəlb olunmur, əksinə, hər il
daha da uzaqlaşdırılır. Prezident ötən ay mətbuata müsahibəsində demişdi ki, Azərbaycanda
yeni dövr başlayır, bizə yeni milli ideyalar lazımdır. Məhz bu bəyanatdan çıxış edib, yeni dövrün
çağırışları ilə bağlı məsələləri qeyd etmək olar. Bəlkə doğurdan da seçkidən sonra ölkədə yeni
dövr başlayacaq?!
Əvvəlcə Azərbaycanın hazırki ümumi mənzərəsini təsvir etməyə ehtiyac var:
Ölkənin əsas xarici ticarət partnyoru və milli gəlirin formalaşmasında başlıca rol oynayan Qərb
ölkələri ilə münasibətlər pisləşib, beynəlxalq təşkilatlarda acınacaqlı durum yaranıb. Azərbaycan
AŞPA-da sanksiyalara məruz qalıb, Avropa Parlamenti sərt sanksiyalara çağırır, Avropa İttifaqı
və ABŞ Ermənistanı birmənalı dəstəkləməyə başlayıb. Fransa başda olmaqla, Azərbaycana
qarşı koalisiya formalaşır və məqsəd Ermənistanın müdafiə qabiliyyətini bərpa etmək, onun
Avropaya inteqrasiyasına nail olmaqdır. Azərbaycan isə Avropa İttifaqı ilə strateji Tərəfdaşlıq
Müqaviləsini imzalamaqdan imtina edir, Dünya Ticarət Təşkilatına üzv olmaq istəmir. ABŞ-la da
münasibətlər permanent olaraq gərginləşdirilir. Azərbaycanın regionda əsas tərəfdaşı
Gürcüstanın Qərb xəttində yerini bərkitməsi, Ermənistanla strateji tərəfdaşa çevrilməsi
Azərbaycanın təklənməsi görüntüsünü yaradır və cəmiyyətdə narahatlıq doğurur.
Azərbaycanın adı repressiv rejimlərin idarə etdiyi, korrupsiyanın ən çox çirkləndirdiyi, insan
haqlarının, media azadlığının ən çox pozulduğu ölkələr sırasında yer alır.
Bütün bu və sadalanmayan digər problemlər Ermənistanla normallaşma prosesində
Azərbaycanın haqlı olduğu beynəlxalq mövqelərini zəiflədir, ona qarşı Qərbin təzyiqlərini
gücləndirir.
Ölkə daxilinə gəldikdə, cəmiyyət başdan-ayağa gərginlik, narahatlıq və narazılıq içindədir. Bu
vəziyyəti yaradan bir sıra təməl problemlər var ki, qalan bütün əyər-əskiklər onlardan doğur:
Birincisi, rəqabətli seçki sisteminin olmaması, azad, ədalətli seçkilərin keçirilməməsi dövlət
hakimiyyətinə ictimai nəzarətin təmin olunmasına imkan vermir. Nəticədə idarəetmədə
istisnasız olaraq cəmiyyətin deyil, hakimiyyətin maraqları ön planda tutulur. Məsələn, milli gəlirin
bölüşdürülməsində vətəndaşlara qəpik-quruş çatır, ölkənin əsas sərvətləri oliqarxiyanın
sərəncamında qalır. Yaxud, 20-25 il əvvəldən başlayaraq “gələcək nəsillər” üçün toplanan neft
gəlirləri artıq gəlib keçmiş nəsillərə verilmir. Maraqlıdır, hazırda cəmiyyətin əksər kəsimləri
hədsiz ehtiyac, problemlər içində çabaladığı halda, o gəlirlər hansı nəsillər üçün nəzərdə
tutulub? 20 il əvvəlki şüarlarda bəhs olunan “gələcək nəsil” indiki məhsuldar qüvvələrdir, onlar
ölkənin sərvətlərindən nə zaman bəhrələnəcəklər?
Seçki sisteminin sıradan çıxması ölkədə siyasi mədəniyyətin aşağı düşməsinə, siyasi
institutların, vətəndaş cəmiyyətinin və medianın darmadağın olunmasına gətirib çıxarıb. Ölkədə
siyasi idarəçilikdən tam şəkildə inzibati idarəçiliyə keçilib, bu da Azərbaycanın milli təhlükəsizliyi
üçün təhdid yaradır. Təcrübə göstərir ki, hazırki geosiyasi risklərin yüksək olduğu bölgələrdə
böhranların ən yaxşı həll yolu seçki hüququ olan, cəmiyyət-hakimiyyət müqaviləsi işləyən
ölkələrdə tapılır. Əks vəziyyət ölkənin altına qoyulmuş saatlı bombadır.
Vətəndaşların dövlət idarəçiliyindən kənarlaşdırılması, hakimiyyət olimpinə heç bir siyasi
mübarizə yolu keçməyən, qohumluq, tanışlıq münasibətlərinə görə irəli çəkilən adamların
yerləşdirilməsi də ciddi problemlər vəd edir. Bu texnokratlar cəmiyyətin problemlərini, onunla
danışmaq dilini bilmirlər və mövcud çətinliklərin böhran həddinə çatmasına səbəb olurlar.
İkinci təməl səbəb də əslində birinci səbəblə sıx bağlıdır. Azərbaycanda Konstitusiyada təsbit
olunmuş hüquqlar işlək deyil, güc strukturlarının məhdudiyyətsiz səlahiyyətləri, məhkəmə
hakimiyyətinin deqradasiyaya uğraması cəmiyyəti zəiflədir və nəticədə vətəndaşlar qanunla
sərhədləri tənzimlənməyən nəhəng gücün qarşısında kölə vəziyyətinə düşürlər. Bu, ilk baxışdan
sabitliyin mənbəyi kimi görünə bilər. Amma vətəndaşların ədalətə möhtac qaldığı, öz hüquqlarını
gerçəkləşdirə bilmədiyi, ictimai sərvətlərdən yararlana bilmədiyi şəraitdə bu sabitlik nisbidir.
Hakimiyyət istisnasiz olaraq bütün problemlərin həlli yolunu əvvəlcə polisdə görür, bütün
sahələrdə polis ön plandadır, vətəndaşın dövlət anlayışı polis mundirindən, onun qanundan
üstün zorakı davranışlarından başlayır. Bütün bunlar və qeyd olunmayan, hüquqi nihilizmi
andıran digər problemlərin həlli Azərbaycan cəmiyyətinin yeni dövrdə hakimiyyətdən əsas
gözləntiləridir.
Vətəndaşların həyatını pisləşdirən süni problemlər dərhal həll oluna bilər. Məsələn,
Konstitusiyaya zidd olaraq absurd səbəblərlə bağlı olan quru sərhədlər dərhal açıla, pensiya və
müavinətlər ləyaqətli həyat şərtlərinə uyğun şəkildə artırıla bilər. Əlillərin hüquqlarının bərpası,
polisin məhdudiyyətsiz səlahiyyətlərinin azaldılması, seçki hüququnun bərpası bir fərmana,
sərəncama bağlı məsələlərdir. Konstitusiya islahatları keçirmək, normal Seçki Məcəlləsi qəbul
edib ədalətli bələdiyyə seçkisi keçirməyə nə mane ola bilər? Prezident İlham Əliyevin əlində bu
və ya başqa problemləri həll etmək üçün çoxsaylı alətlər var, güc var, pul var, ən əsası, bu
seçkidə onu dəstəkləyən cəmiyyət var. Qarşıdakı dövrdə bu gücdən və etimaddan səmərəli
istifadə, yaxud ənənəvi yanaşmanın davam etməsi elə hakimiyyətin öz gələcəyi üçün vacib
məsələdir…
Turqut
pressklub.az

Qanunla deputatların bizneslə məşğul olmasının qadağan edilməsinə baxmayaraq, hələ də bəziləri iş fəaliyyətini davam etdirir. Hətta onların bir qismi ölkədə qurduqları biznes imperiyasını xaricdə də genişləndirməklə məşğuldurlar.

“Yeni Gundem”in araşdırmasına görə, belə deputatlardan birinin də Anar Məmmədov olduğu iddia edilir.

96 saylı Goranboy-Naftalan seçki dairəsi üzrə Azərbaycan Milli Məclisinin deputatı Anar Məmmədovun Parlamentdə təmsil olunması müəmmalar doğurur.Əvvəla, ölkənin ictimai -siyasi həyatında heç bir rola malik olmayan Məmmədovun qanunverici hakimiyyətin üzvü olması əsaslı şübhələrə gətirib çıxarır.

İlk öncə şübhələr ondan ibarətdir ki, ixtisasca nəqliyyatçı olan deputat niyə Milli Məclisi seçib?. Normalda o, aidiyyəti üzrə vəzifələrə də yiyələnə bilərdi.

İkinci müəmmalı məqam isə ondan ibarətdir ki, Anar Məmmədov deputat olmamışdan əvvəl seçildiyi dairənin seçiciləri ilə bağlı heç bir ictimai fəaliyyəti olmayıb. Çünki Anar Məmmədovun sosial şəbəkə hesablarında fəaliyyəti, ictimai əhəmiyyət kəsb edən paylaşımları məhz deputatlığ mandatı əldə etdikdən sonra edilib.

Azərbaycan Respublikasının Sabiq nəqliyyat naziri Ziya Məmmədovun biznes ortağı kimi tanınan Anar Məmmədov adı müxtəlif cinayətlərdə hallanan kriminal oliqarx Qulam Ələkbərovun kürəkəni olduğu üzə çıxıb. Bu barədə Axar.az bir müddət əvvəl məlumat yayıb.

Qeyd edək ki, Anar Məmmədov 1984-cü ildə Bakı şəhərində anadan olub. Orta təhsili haqqında məlumatları qeyri-müəyyən olan Məmmədovun Azərbaycan Texniki Universitetinin Nəqliyyat fakültəsində ali təhsil aldığı müəyyən olunub. O, Z.Məmmədovun nəqliyyat naziri olduğu illərdə (2006-2009) Bakı şəhər Nəqliyyat Departamentində bölmə rəisi işləyib.

Anar Məmmədovun qayınatası Qulam Ələkbərov hamının bəlkə də az-çox eşitdiyi AQ İnşaatçı Servis MMC-nin sahibidir. Bu MMC-nin adı mənzil qalmaqallarına görə dəfələrlə mətbuatda çəkilib. O, vaxtilə paytaxtın “Gənclik” metrostansiyasının yaxınlığında “Milyonçular məhəlləsi” deyilən ərazidə ev tikintisi ilə məşğul olub. Onun Z.Məmmədovla tanışlığı da buradan başlayıb. Qulam Ələkbərov nazirin Teymur Əliyev küçəsindəki villasının inşasını həyata keçirib. Daha sonra eks-nazir tikinti biznesinin idarəçiliyini Qulam Ələkbərova verib və bununla da onlar arasındakı dostluq əlaqələri güclənib.

Eyni zamanda Qulam Ələkbərovun bir neçə icra hakimiyyəti başçıları ilə dostluq münasibətlərində olması barədə yerli mediada məlumatlara rast gəldik. Həmin icra başçılarından biri də bu yaxınlarda yüksək məbləğdə pul mənimsəyən və məhz bu səbəbdən vəzifəsindən azad edilərək həbs edilən Ağstafa rayon İcra Hakimiyyətinin başçısı Nizaməddin Quliyevdir. Qeyd edək ki, bu barədə məlumatı AzToday.az saytı yayıb.

Gənc deputat Anar Məmmədovun Ukrayna Respublikasında geniş biznes şəbəkəsi olduğu da üzə çıxıb. Bir müddət əvvəl jurnalist Cavanşir Həsənli bu barədə məlumat yaymışdı.

Onun sözlərinə görə, deputat qayınatası Qulam Ələkbərovla açdığı şərikli biznes tikinti sektorunda fəaliyyət göstərir:

“Ukraynanın Dnepr şəhərinin mərkəzində, Şmidt küçəsi 15-də “Bakı” adında möhtəşəm görünüşlü bina tikilib. Yaşayış kompleksi 21 mərtəbədən, 301 mənzildən ibarətdir.

Kompleksin tikintisi K.A.S. LTD tərəfindən həyata keçirilib. K.A.S. LTD Azərbaycan, Ukrayna, Türkiyə, Gürcüstan və Monakoda inşaat sektorunda fəaliyyət göstərir.

Ukraynanın şirkət və müəssisələrin vahid reyestr xidmətinin məlumatına görə şirkətin nizamnaməyə kapitalının 30 faizi Milli Məclisin gənc deputatlarından olan MƏMMƏDOV ANAR İLYAZ oğluna məxsusdur.

2005-ci ildə qeydiyyatdan keçmiş şirkətdə Anar Məmmədovun benefisiar olaraq yatırım payı 6 milyon qrivnadır, qalan 70 faiz deputatın qayınatası Qulam Ələkbərovun yaxın adamına məxsusdur. Ukraynada Anar Məmmədovun ailə üzvlərinin adına daha bir neçə şirkət fəaliyyət göstərir.

Jurnalist Səbuhi Abbasov deputat Anar Məmmədov haqqında bir müddət əvvəl maraqlı paylaşım edib.

“Bu deputatı, yəqin ki, tanıyırsınız, 96 saylı Goranboy-Naftalan Seçki Dairəsindən 2020-ci ildə seçilib. Necə seçilib, onu goranboylular, naftalanlılar çox gözəl bilirlər. Sözüm o deyil, Parlamentin “P”sından xəbəri olmayan bu şəxs surətlə tikinti maqnatına çevrilməkdədir. Və bunları dövlət büdcəsinə qənim kəsilməklə edir. Adamın şəxsən rəhbərlik etdiyi “Amazon” şikəti Qarabağdakı tenderlərə özünü soxuşdura bilib. Ayrı-ayrı şəxslərin texnikalarını işlədir, dövlətdən pulunu alır, sonra texnika sahiblərinə qırıq-salxaq texnikaları təhvil verir, qara qəpik vermədən. Çox yaxın insandan kran sifariş verib, rəsmi müqavilə bağlanıb, aylıq icarə müəyyəb edilib, 4 ay sonra kranı gətirib tullayıblar həyətlərinə, özünə də bir qəpik verməyiblər. Anar Məmmədov özü də qaynatası Qulam kişi ilə “Amazon” şirkətinin ofisində oturur. Bu özbaşınalıqlar birbaşa YAP-dakı islahatları puç edir, yeni kadrlara olan inamı sıfıra endirir. Ən əsası, Ali Baş Komandanın xalq arasındakı nüfuzunu xərcləyir, həm də Qarabağ adı ilə… Dünyadaka baş verən geosiyasi proseslərə baxın, bizim yeni kadrlarımıza baxın. Bunlarnan sizcə hara qədər getmək olar? Qarabağ adı ilə millətin qanını soran kim olursa olsun, xəyanətkardır. Deputatın biznes fəaliyyəti tam başqa mövzudur. Əl-qərəz, məsələ məhkəmədədir. Anar Məmmədovun qanunsuz fəaliyyəti, mülkləri, avtomobilləri, eyni zamanda, qeyd etdiyim özbaşınalığın məhkəmə müstəvisinə daşınması, məhkəmə prosesi: bir sözlə, geniş yazı gəlir…”,- deyə jurnalist qeyd etmişdi.

Haqqında müxtəlif vaxtlarda yerli mediada yayılan məlumatlara Azərbaycan Respublikasının Milli Məclisinin deputatı Anar Məmmədov bir neçə ay əvvəl bunları cəfəngiyat adlandırmışdır. Və bu məlumatların səhv olduğunu qeyd etmişdi.

“Yeni Gündem” saytı olaraq Milli Məclisin deputatı Anar Məmmədovun yuxarıda fakltarla sadalanan fəaliyyəti ilə bağlı açıqlamasını dərc etməyə hazırıq.

Yenigundem.az

Ermənistan Fransanın təhriki ilə Cermux istiqamətində Azərbaycan hərbçilərinin mövqelərinə hücum edib yüksəkliklərə nəzarəti geri qaytarmaq istəyərsə, bunun Ermənistan üçün ağır nəticələri olacaq. Birincisi, Azərbaycan ordusu həmin yüksəkliklərin qarşı tərəfin nəzarətinə keçməməsi üçün qarşı tərəfə dağıdıcı zərbələr endirəcək, pilotsuz uçuş aparatları yenidən işə düşəcək. İkincisi, 8 kəndimizlə bağlı danışıqları davam etdirməyə ehtiyac qalmayacaq, ordumuzun həmin kəndlərə daxil olmasına əngəl qalmayacaq. Üçüncüsü, Ermənistanın Qərbi Zəngəzuru itirmək təhlükəsi artacaq.
Aydındır ki, Ermənistanın təxribat planı varsa, bundan əvvəl İrəvan dostları ilə birgə Azərbaycana qarşı dezinformasiya mexanizmini işə salacaq. Yəni təxribat günü xəbər yayacaqlar ki, guya birinci atəş açan Azərbaycan hərbçiləri olub və erməni hərbçiləri bu səbəblə “ərazilərini” geri qaytarmağa çalışıblar. Bu dezinformasiya Ermənistana və onun havadarlarına ona görə lazım olacaq ki, beynəlxalq aləmdə Azərbaycana qarşı sanksiya tətbiqini həyata keçirə bilsinlər. Strateji yüksəkliklərin geri qaytarılması Ermənistan üçün həyati əhəmiyyət daşıyır. Çünki Azərbaycan ordusu həmin yüksəkliklərdən Ermənistanın şəhərlərinə, hava limanlarına və yollarına nəzarət edir. Bu Ermənistan hökumətini və generallarını ciddi narahat edir. Onlar bu haqda açıq danışmasalar da, bilirlər ki, Azərbaycan danışıqlar yolu ilə həmin yüksəklikləri geri qaytarmayacaq. Baş nazir Nikol Paşinyan buna görə sülh sazişinin imzalanmasını yubadır. Çünki sülh sazişi də həmin yüksəkliklərin Ermənistana təhvil verilməsini təmin etməyəcək. Ancaq Nikol Paşinyan onu da anlamalıdır ki, yüksəklikləri geri qaytarmaq avantyurası ona və ölkəsinə baha başa gələcək, Paris və Azərbaycana qarşı mümkün sanksiyalar onu xilas edə bilməyəcək.
Elxan Şahinoğlu
TEREF: Xocanin Blogu

Nə qədər ikrah doğuran mənzərə olsa da, reallıq ondan ibarətdir ki, ABŞ Ukrayna kimi fədakar xalqı və dövləti Rusiya işğalı qarşısında aciz, müdafiəsiz duruma salmaqla məşğuldur. Trilyonlarla dövlət büdcəsi və dünyanın birinci iqtisadiyyatı olan Amerikanın Ukraynaya cəmi 61 milyard dollarlıq yardım ayırmağa, kobud desək, “canı çıxır”. Bu yardımı gah sərhəd, gah miqrasiya, gah seçkilər, gah da daxili siyasi mübarizəyə aid digər iyrənc oyunların “quyruğuna bağlayırlar”...

ABŞ Konqresinin respublikaçı və “trampçı” spikeri Mayk Conson hələ yanvarın 30-da keçirdiyi mətbuat konfransında iddia edib ki, guya Respublikaçıların Ukraynaya əlavə maliyyə ayrılması ilə bağlı yaratdıqları süni maneələr Donald Trampın seçkilərdə qalib gəlməsinə kömək məqsədi daşımır. Yəni, bu süründürməçiliyin və iyrənc siyasi oyunun, rəzalətin arxasında Trampa dəstək məsələsi durmur. Ancaq hər kəsə gün kimi aydındır ki, hər şey Consonun dediyinin tam əksinədir və ABŞ faktiki olaraq, bütün dünyada demokratiyanın, irtica və işğalla mübarizənin, deməli, həm də bütünlükdə bəşəriyyətin taleyini daxili siyasi çəkişmələrə, mənafe davasına qurban verir...

Conson bildirib ki, o, Senatın Ukrayna və İsrailə yardımı ehtiva edən 118 milyard dollarlıq sərhəd təhlükəsizliyi qanun layihəsini səsverməyə çıxarmayacaq. Yəni, Senat bu qanunu qəbul etsə də, həmin qanun Konqresdən nəinki keçməyəcək, ümumiyyətlə, bu orqanda müzakirəyə çıxarılmayacaq. Bu isə, Ukraynaya edilməli olan 61 milyard dollarla bağlı ümidlərin dəfn edilməsi deməkdir.

Conson özü “Twitter”-ində yazıb: “Bu qanun layihəsi gözlədiyimizdən də pisdir və Prezidentin yaratdığı sərhəd fəlakətinə son qoymağa belə yaxınlaşmır". Ardınca, qeyd edib ki, bu qanun layihəsi “Nümayəndələr Palatasına gələnədək öləcək".

Xatırladaq ki, Ağ Ev daha əvvəl bildirmişdi ki, sözügedən qanun ABŞ Konqresi tərəfindən qəbul edilənə qədər Ukraynaya yeni hərbi dəstək üçün pul yoxdur. Bu, yaxın gələcəkdə Ukraynanı Rusiya ilə təkbətək qoymaqdır...

Bundan əvvəl Mayk Conson bildirmişdi ki, gələn həftə İsrailə hərbi yardım məsələsi cənub sərhədi ilə bağlı qərardan ayrıca layihədə nəzərdən keçiriləcək. Bu, o deməkdir ki, “İsrailə kömək edirik, Ukraynaya yox!”. Doğrudur, ABŞ Prezident Administrasiyası bununla razı deyil və bəyan edib ki, Ukraynaya kömək edilmədən İsrailə dəstək qanun layihəsini dəstəkləmir. Ağ Ev həmçinin qeyd edib ki, onlar Konqreslə Ukrayna və İsrail üçün ayrıca layihədə maliyyə ayrılması imkanını müzakirə etmirlər.

Göründüyü kimi, demokratlarla respublikaçılar “kəllə-kəlləyə” gəlməkdə davam edirlər, ortalıqda qalan isə Ukraynadır...

Bununla yanaşı, Ukrayna Prezidenti Volodimir Zelenski İtaliyanın RAİ kanalına müsahibəsində ABŞ-nin gələcək dəstəyinə ümid etdiyini bildirib və bu dəstək azalarsa, “yeni geosiyasi gündəmin yaranacağı” barədə xəbərdarlıq edib: “Respublikaçılar Partiyasında radikal səslər var, lakin Ukraynanı dəstəkləyənlər də az deyil. Mən inanmaq və ümid etmək istəyirəm ki, ABŞ-də dəyişikliklər baş verərsə, Ukraynaya dəstək xətti eyni qalacaq. Qərarı ABŞ xalqı verir, lakin onlar Ukraynaya yardımı azaltmaq niyyətindədirlərsə, o zaman yeni geosiyasi gündəm yaranacaq. Putin müdafiəmizi yaracaq, irəli gedəcək və o qədər də asanlıqla dayanmayacaq”. Təəssüf ki, Zelenskinin dediklərində həqiqət payı kifayət qədər yüksəkdir. Buna baxmayaraq, ABŞ öz tarixinin bəlkə də ən rəzil dövrünü yaşayır və Ukraynanın yox, həddindən artıq yaşlı, demensiya, şizofreniya və digər aşkar xəstəlik əlamətləri olan iki qeyri-adekvat “namizədin” mübarizəsinin hayındadır...

C.Məmmədov

“AzPolitika.info”

Tarixən insanlar resurslar uğrunda mübarizə aparırdı, qəbilələr bir-biri ilə ov yerləri üçün vuruşurdu, Adəm övladı oturaq həyata keçəndən sonra suvarılan münbit torpaqlar uğrunda bir-birini qırırdı, şəhərlər, dövlətlər yarananadan bəri isə mübarizə həm də karvan, ticarət yolları uğrunda olub. Bu gün dünyada baş verənlər minillər əvvəl başlanan mücadilədən fəlsəfi olaraq heç nə ilə fərqlənmir – metodlar, silah növləri, texnologiyalar dəyişib.
Son 200 ilin müharibələri təbii resurlar, əsasən də enerji daşıyıcıları uğrunda olub. Neft-qaz, metallar, təbii sərvətlər uğrunda vəhşi müharibələrin şahidi olmuşuq. Milli dövlətlər yaranadan sonra paralel olaraq da transmilli korporasiyalar formalaşdı, artıq resurslar uğrunda mübarizənin forması, metodları dəyişdi. Səhmlərlə nəzarət silahla nəzarəti üstələməyə başladı, paralel olaraq da 21-ci əsrdə yeni texnologiyaların, alternativ enerjiyə çıxış imkanlarının yaranması, artıq silah gücünə resurslara nəzarət öz aktuallığını itirməyə başladı.
Bu gün baş verən, proksi şəkildə davam edən Üçüncü Dünya Savaşı yollar, logistika uğrundan gedən savaşdır, bəzən buna pafoslu ideoloji don geyindirməyə, demokratiya ilə avtoritarizmin mücadiləsi, liberalizmlə konservatizmin toqquşması kimi təqdim etməyə çalışırlar, amma məsələ nəzarət məsələsidir. Qədimdə karvan yollarına kim nəzarət edirdisə, o da güclənirdi, indi də eyni fəlsəfə ilə davranırlar.
Son zamanlar Yaxın Şərqin qan çanağına dönməsinin, minlərlə günahsız insanların qətl edilməsinin əsl səbəbi yollar və logistikaya nəzarət məsələsidir. Hətta bu zaman belə birjalar, bazarlar, transmilli korporasiyaların gücü nəzərə alınmaqla addımlar atılır - ən son nümunə ABŞ ilə İran arasında olan (güya) gərginlikdir. İran proksilərdən ən yaxşı istifadə etməyi öyrənmiş ölkədir, böyük bir şəbəkə qurub, İranın güclənməsinə səbəb olan isə elə məhz ABŞ-dır. İran elitası publik ritorikada, “rədd olsun əmrikə” desə də, ABŞ-ın son 20-25 ildə atdığı addımlardan ən çox divident qazanan ölkə oldu. İraqa müdaxilə etdilər – indi həmin ölkənin siyasətini (kürdlər yaşayan bölgələrdən başqa) İran dizayn edir, müəyyənləşdirir, hətta idarə edir. Yaxın Şərqin ən dünyəvi ölkələrindən biri olan Suriyaya müdaxilə etdilər – həmin ölkədə İran gücləndi, oyunqurucu oldu, uzun illərdir arzusunda olduğu quru yollarla olan “şiə qurşağı” yarada bildi, Yəməni pis günə qoydular – “xusilər” gücləndi, Yənini faktiki İrandan gələn göstərişlərlə onlar idarə edir, Livanda dünyəvi dövlətin, konstitusion razılaşmanın təməllərini zədələdilər – İranyanlı qüvvələr gücləndi. Hətta məzhəb fərqləri olmasına baxmayaraq Fələstinlilərə qarşı dünyanın, ABŞ-ın ədalətsiz mövqeyinə görə Fələstində də İran gücləndi - əvvəllər Fələstin məsələsində İranın gücü yoxa yaxın idi.
Son hadisəni də qeyd edim, keçək logistika məsələsinə: İranın proksiləri ABŞ hərbi bazasını vurdu, 3 əsgər həlak oldu, 40-a yaxın yaralandı, 2024-də seçki ilini də nəzərə alsaq, Bayden, Ağ Ev cavab verməyə bilməzdi, hətta haraları vuracağını az qala publik elan etdilər ki, İrana böyük ziyan da dəyməsin. Bunu da qoydum qırağa – niyə 5-ci gündən şənbəyə keçən gecə vurdular? Hə, onu da deyim – çünki birjalar bağlı idi, zərbələr səhm və qiymət bazarına təsir etməməli idi, ona görə də həftəsonunu seçdilər.
Yaxşı, bəs Yaxın Şərqdə son gərginlik nədən bu qədər alovlandı: Hindistanda keçirilən son G20 Sammitində Hindistan–Yaxın Şərq–Avropa İqtisadi Dəhlizi elan edilib. Hindistan, BƏƏ, Səudiyyə Ərəbistanı, ABŞ, Fransa, Almaniya, İtaliya və Avropa İttifaqı daxil olmaqla cəmi 8 ölkə bu layihənin bir hissəsi olacağı bildirilib. Bu layihədən, eyni zamanda, İsrail və İordaniyanın da faydalanacağı vurğulanıb. Mumbaydan başlayacaq yeni dəhliz Çinin “Bir kəmər, bir yol” layihəsinə alternativ kimi fəaliyyət göstərməlidir. Ümumi uzunluğu 6 min kilometr olacaq dəhlizin, 3 min 500 kilometri dəniz marşrutu ola­caq. Bildirilir ki, dəhliz işə düşdükdən sonra Hindistandan Avropaya yüklərin daşınmasına 40% az vaxt sərf oluna bilər.
Hə, burda xoruzun quyruğu görünməyə başlayır – Çinin təklif etdiyi, Rusiya və İranın ciddi dəstəklədiyi layihəyə ABŞ Çinin əzəli rəqibi Hindistan vasitəsi ilə mane olmağa qərar verən kimi Yaxın Şərq məhz yeni logistik yolların keçdiyi bütün marşrut üzrə qan çanağına döndü. Terror təşkilatı və Rusiya ilə ciddi əlaqələri olan “Hamas” İsrailə hücum etdi, İsrail məntiqsiz olaraq çox aşırı reaksiya verib ağına-bozuna baxmadan bombalar yağdırdı, minlərlə uşaq, qadın, qoca həlak oldu, İranın bütün proksilərinin məsləyə müdaxil olmasına şərait yarandı, ABŞ-Hindistan-İsrail-Avropa marşrutu hardan keçəcəkdisə, oralar “cəhənnəmə” döndü, hətta gəmilər, tankerlər həmin yolla hərəkət etməkdən imtina etdi, yeni yolun təhlükəsizliyi ciddi müzakirə məsələsi oldu, potensial investorların bu yeni logistik marşruta inamı azaldı – bu işdən kim uddu?! Bəli, Çin, Rusiya və İran. Uduzan isə günahsız insanlar oldu, ölüm-itim, dağıntı artdı, düşmənçilik alovlandı.
Əgər Dünyada logistika uğrunda belə ciddi mücadilə başlayıbsa, hətta gərginləşərək davam edəcəksə biz, Azərbaycan bundan ziyansız, hətta dividendlə çıxmağı bacarmalı, yeni logistik mərkəzə, ticarətin yeni “karvansarayına” çevrilmək üçün çalışmalıyıq. Bunun üçün isə açıq iqtisadi model və sülh lazımdır. Açıq iqtisadi model üçün yeni siyasi sistemə, sülh üçün isə danışıqların intensivləşdirilməsinə ehtiyac var.
Natiq Cəfərli
TEREF: Xocanin Blogu

Hər il yer üzündə vəhşi fauna üçün getdikcə daha az yer qalır. Planetin əhalisi artır, yeni yaşayış məntəqələrinə və kənd təsərrüfatı təyinatlı torpaq sahələrinə ehtiyac yaranır. Heyvanlar brakonyerlərin əlində, avtomobillərin təkərləri altında və qida çatışmazlığından tələf olur.

Dünyanın bir çox ölkələrində olduğu kimi, ölkəmizdə də bəzi heyvanlar çoxdan yoxa çıxıb, “Qırmızı Kitab” daim yeni növlərlə yenilənir. Qeyd edək ki, əvvəllər məhv olmaq təhlükəsi altında olan bəzi heyvanların sayı artıb. Bunlara, xüsusən də keçən əsrdə Azərbaycanda sayı cəmi bir neçə yüz baş olan ceyranlar daxildir.

2023-cü ilin payız mövsümündə aparılan son hesablamalara görə, Azərbaycanda 7889 baş ceyran var. Onların əksəriyyəti - 6372 baş Şirvan Milli Qoruğunda yaşayır. Eyni zamanda, reintroduksiya proqramına əsasən, ceyranlar ölkənin müxtəlif bölgələrində, xüsusilə Qobustan-Cəngiçay qoruğunda, eləcə də Gürcüstanla həmsərhəd ərazilərdə buraxılıb.

Amma məsələn, bu cütdırnaqlılarla məşhur olan Ceyrançöldə indi müxtəlif antropogen amillərlə əlaqəli olaraq ceyranlara nadir hallarda rast gəlinir. Bəzi ekoloqların qeyd etdiyi kimi, fakt budur ki, qorunan ərazilərdə heç bir şey onları təhdid etmir, qalanlarında isə hər şey fərqlidir.

“Həyəcan” İctimai Birliyinin sədri, ekoloq Əliheydər Məmmədov mövzuya dair AYNA-ya deyib ki, vaxtilə Şirvan Milli Parkından Qobustan çölü ərazisinə və digər yerlərə ceyranların buraxılmasına ehtiyac yox idi: “Milli parkdan buraxılan bir çox ceyran təbiətdə yaşaya bilməyəcək, çünki parkda insanları görür və onlardan qorxmur, orada heç kim onlara atəş açmır və hər şey onlara tanışdır. Yeni buraxıldığı yer isə tanımadığı ərazidir, burada brakonyerlər ola bilər və canavarlardan əlavə, başqa bir yırtıcı var - vaşaq. Biz onların ərazisini genişləndirmək qərarına gəlmişik, lakin əvvəlcə bu addımın mümkün nəticələrini təhlil etmədik”.

“Heyvanların davranışını öyrənən etologiya kimi bir elmi nəzərə almaq lazımdır. Belə heyvanların ölümünün bir çox səbəbi ola bilər - insanların əlində, tanımadığı yırtıcılar, qeyri-adi qidalanma və s. Məsələn, Şirvan parkından fərqli olaraq, hətta su tapmaq çətin olan Qobustana da ceyranlar buraxılıb. Bu yerlərin özünəməxsus ceyranları var ki, onlar çoxdan orada yaşayır, lakin onların sayı çox azdır və onlar həmin şəraitə uyğunlaşıb. Bəli, onlar bir vaxtlar ceyranların buraxıldığı ərazilərdə yaşayırdı, amma əvvəllər bu və ya digər ərazidə yaşayan, indi isə mövcud olmayan heyvanlarımn sayı çox deyilmi? Antropogen şərait, ətraf mühit, iqlim dəyişdi. Bakının gerbində hepard təsvir olunub, bəs indi Abşeronda varmı? Və ya Şirvan ərazisində şirlər yaşayırdı, amma onlar çoxdan yoxa çıxıb”, - deyə ekspert bildirib.

Məmmədovun sözlərinə görə, insanın təbiət işlərinə müdaxiləsi heç də həmişə müsbət nəticə vermir: “Məsələn, mən başa düşə bilmirəm ki, soyuq Belarusdan isti Azərbaycana - iqlimimizə uyğunlaşmayan bizonları gətirmək nəyə lazım idi? Bu, meşə bizonudur və bizim Qafqaz dağ bizonunun çoxdan nəsli kəsilib. Yaxşı olar ki, kulanları gətirib Şirvan Milli Parkına buraxsınlar. Ötən əsrin 70-80-ci illərində Belovejskaya Puşşadan Azərbaycana artıq 11 bizon gətirilərək İsmayıllı Təbiət Qoruğuna buraxılmışdı. Həmin təcrübə uğursuz oldu - hamısı öldü, bəziləri onlar üçün yararsız ağacların budaqlarından zəhərləndi, qalanları istiyə dözə bilmədi. Müasir təcrübənin nə qədər uğurlu olacağını zaman göstərəcək”.

Həmsöhbətimiz söyləyib ki, Azərbaycanda yenotlar təbiətə buraxılarkən, quş yuvalarını dağıtmağa başladığı üçün xeyli sayda quş məhv edilib: “Və zəncir boyu ağaclar çürüməyə başladı, çünki həşərat zərərvericilərini məhv edən yox idi. Necə və nə üçün gətirildilər? Ötən əsrin 30-cu illərində xəz bütün dünyada yüksək qiymətləndirilirdi. Sonra yenotlar Amerikadan Almaniyaya gətirildi, oradan bütün Avropaya yayıldı və Azərbaycana gəldi. Son illər çoxları iqlim dəyişikliyinin təbiətə, o cümlədən faunaya mənfi təsirindən danışırlar. Əlbəttə ki, iqlim getdikcə daha quraqlaşır, təsir edir. Ancaq antropogen amil təbiət üçün ən travmatik olaraq qalır”.

Ölkəmizdə hansı heyvanlar nəsli kəsilmək ərəfəsindədir? Ekloqob belə izah verib: “Məsələn, zolaqlı hiyena. Digər leş yeyən yırtıcılar kimi bu yırtıcının da həsəd aparılmaz taleyi əsasən insan fəaliyyəti ilə bağlıdır. Qeyd edək ki, mühüm amil onun üçün uyğun yaşayış yerlərinin azalması və kifayət qədər qida ehtiyatının olmamasıdır. Bir vaxtlar kənddən kənara ölü təsərrüfat heyvanları atılırdı, belə qidalar canavar, çaqqal, hiyana yem olurdu. Bu, onların sağ qalmasına kömək edirdi və canavarlar indi tez-tez olduğu kimi mal-qaraya hücum etmirdi. Sonra ölmüş mal-qaranı basdırmağa başladılar və indi tez-tez kolbasa istehsalına keçirlər, daha sonra insanlar qidalanırlar. Zolaqlı hiyenanın isə getdikcə daha az qida mənbəyi var. Yemək axtarışında bir çox yırtıcı İrana köç edir”.

“Qafqaz qarapaçası da yox olmaq ərəfəsindədir. Ölkədə həm də manul və çöl pişiklərinin sayı kəskin azalıb. Biz artıq Aralıq dənizi şahinini itirmişik. Ümumiyyətlə, ölkədə yırtıcı quşların sayı kəskin şəkildə azalır. Səbəblər müxtəlifdir. Amma bunlardan biri budur: ərəb ölkələrində şahin bahadır, pul qazanmaq istəyənlər ov quşlarının cücələrini, onların hansı quş olduğunu anlamadan satırlar. Nəticədə yuvalar dağılır və bir çox yırtıcı quşlar sonradan əsirlikdə tələf olur”, - deyə Məmmədov fikrini yekunlaşdırıb.

Müəllif: Elya Belskaya
Mənbə: Ayna.az