İkinci tur həlledici olacaq və ya Fransada sağçıların qalibiyyəti nə vəd edir?

İyunun 30-da Fransada Parlamentin aşağı palatası olan Milli Assambleyaya növbədənkənar seçkilərin birinci turu keçirilib. Avropa Parlamentinə seçkilərdə olduğu kimi, 33,4 faiz səs toplayan Marin Le Penin sağçı Milli Birlik Partiyasının qələbə qazanacağı gözlənilir.

İkinci yerdə 27,98 faizlə sol blok “Yeni Xalq Cəbhəsi” qərarlaşıb. Üçüncü yeri 20,76 faiz səslə Prezident Emmanuel Makronun İntibah Partiyası tutub. Makron partiyasının məğlubiyyətindən sonra vətəndaşlara hansısa müraciəti etməyib.

Lakin Fransada seçki kampaniyasının yekun nəticələrinə yalnız iyulun 7-də, ikinci turdan sonra, deputat mandatlarının əsas hissəsinin bölüşdürüləcəyi vaxt yekunlaşacaq.

Fransa Milli Assambleyasına seçki hələ 2027-ci ildə keçirilməli idi. Bununla belə, iyunun əvvəlində Le Pen və Jordan Bardellin rəhbərlik etdiyi sağçı partiyanın qalib gəldiyi Avropa Parlamentinə seçkilərdən sonra Prezident Makron aşağı palatanın buraxıldığını və növbədənkənar seçkilərin keçiriləcəyini elan etdi.

Avropa Parlamentinə seçkilərdən sonra Makron dedi: “Bu, Avropanı müdafiə edən partiyalar üçün yaxşı nəticə deyil. Ona görə də heç nə olmamış kimi davrana bilmirəm. Konstitusiyamızın 12-ci maddəsində tələb olunan məsləhətləşmələri apararaq, mən səsvermə yolu ilə bir daha sizə parlament gələcəyimizin seçimini vermək qərarına gəldim. Ona görə də Milli Assambleyanı buraxdım”.

İlk turda sağçı Milli Birlik Partiyası qalib gəlib. Müttəfiqləri ilə birlikdə o, 33,4 faiz topladı ki, bu da sağ üçün mütləq rekord oldu. Bir neçə il əvvəl, 2022-ci il parlament seçkilərində Le Pen tərəfdarları 19 faiz nəticə ilə yalnız üçüncü yerdə olmuş və 577 yerlik Milli Assambleyada 89 deputatdan ibarət fraksiya təşkil etmişdilər.

Le Pen ilkin nəticələrin dərcindən sonra tərəfdarlarının mitinqində "Demokratiya sözünü dedi", söyləyib. Partiyanın Baş nazirliyə namizədi Jordan Bardella isə fransızların “apellyasiya şikayəti olmadan hökm çıxardığını” vurğuladı.

Birinci turun nəticələrinə görə ikinci yerdə “Yeni Xalq Cəbhəsi” adlı sol qüvvələrin - sosialistlərin, kommunistlərin, yaşılların və sol populistlərin koalisiyası qərarlaşıb. Solçular 27,98 faiz səs toplayıb. Seçicilərin cəmi 20,8 faizi Prezidenti dəstəkləyən mərkəzçi partiyalar blokuna səs verib. Dördüncü yerdə 6,6 faiz nəticə ilə mötədil sağçı respublikaçılar qərarlaşıb.

Makron özü koalisiyasının nəticəsini şəxsən şərh etməyib. Baş nazir Qabriel Attal onun adından prezidentyönlü koalisiyanın tərəfdarları qarşısında çıxış edib. Siyasətçi sağçılara qarşı respublikaçı qüvvələrinin birləşməsinin zəruriliyini bəyan edib.

Prezident isə xalqa yazılı müraciətlə çıxış edərək, yüksək fəallığa diqqət çəkib – fəallıq 67 faiz olub, əvvəlki parlament seçkilərində bu rəqəm 50 faizə belə çatmırdı. Onun fikrincə, bu, Fransanın “siyasi vəziyyətə aydınlıq gətirmək” istəyindən xəbər verir. Bundan əlavə, o, vətəndaşların ifrat sağçıların qələbəsini istəmədiklərini göstərmək üçün fransızları Milli Mbirlik Partiyasına qarşı “geniş, açıq-aydın demokratik və respublika mitinqinə” çağırıb.

Fransanın bir çox şəhərlərində Marin Le Penin partiyasının qələbəsinə qarşı nümayişlər keçirilib. Bəzi etirazlar iğtişaşlara çevrilib. Etirazçılar “Milli Birlik Partiyasının qalib gəlməsinə imkan verməyəcəyik!" və “Paris faşizmə qarşı!” şüarları səsləndirib, dükanların vitrinlərini sındırdılar və Fələstin bayraqlarını dalğalandırdılar. Parisdə polis gözyaşardıcı qazdan istifadə etməli olub.

Fransada parlament seçkiləri iki turda keçirilir və iyulun 7-nə təyin edilmiş ikinci turda seçki kampaniyasının nəticələrinə qərar veriləcək. İkinci tur namizədlərdən heç birinin 50 faiz səs toplaya bilmədiyi dairələrdə keçiriləcək. Birinci turda 12,5 faizdən çox səs toplayan bütün namizədlər vəsiqə qazanacaqlar. Əksər hallarda üç namizəd - Milli Assambleyadan, sol blokdan və prezidentyönlü koalisiyadan mübarizə aparacaq.

Le Pen ikinci turun yüksək əhəmiyyətinə diqqət çəkərək deyib: “Hələ heç nə qazanılmayıb. İkinci tur həlledici olacaq”, - deyə o bildirib.

Müxtəlif sorğulara görə, Le Penin partiyası 295 yer tuta bilər. Bu, hətta mütləq səs çoxluğu əldə etmək hüququnun mümkünlüyünü istisna etmir (bunun üçün 289 mandat lazımdır), lakin belə bir nəticənin olma ehtimalı çox da yüksək deyil.

Amma istənilən halda Milli Birlik Partiyası Milli Assambleyada ən böyük fraksiyaya çevriləcək: solçu qüvvələr yalnız 180-200 yerə, Prezidentin tərəfdarları isə yalnız 60-90 yerə arxalana bilər.

Nəticədə Milli Birlik Partiyasının hazırkı sədri Cordan Bardella ölkənin Baş naziri olacağına deyərək, “hamını dinləyəcəm, müxalifətə hörmətlə yanaşacam, dialoqa açıq olacam və millətin birliyi üçün çalışacam” vədini verib.

Birinci turdan sonra mərkəzçi və solçu siyasətçilər ikinci raunddan əvvəl ifrat sağçılara qarşı birləşməyin zəruriliyindən danışmağa başladılar. Solçu “Yeni Xalq Cəbhəsi”nin lideri Jan-Luk Melenşon artıq üçüncü yeri tutacaqları təqdirdə ikinci turda koalisiya namizədlərini çıxaracağını vəd edib. Problem ondadır ki, həm solçu, həm də mərkəzçi namizədlər eyni vaxtda bülletendə olarkən, Le Penin rəqiblərinin səsləri onların arasında bölünəcək, lakin heç biri qalib gəlməyə kifayət etməyəcək. Sağdan gələn namizədin yalnız bir rəqibi qalıbsa, o zaman onun solun və mərkəzin bütün səslərini toplayaraq qalib gələ bilmə şansı var.

Oxşar taktikanı prezidentin müttəfiqi, keçmiş Baş nazir Eduard Filip də təklif edib. Hətta hazırkı Baş nazir Qabriel Attal da Emmanuel Makronun tərəfdarlarını “Respublika dəyərlərini müdafiə edənlər”lə birləşdirmək imkanından danışıb. Lakin məsələn, solçuları Milli Birlik Partiyasından heç də az təhlükəli hesab etməyən maliyyə naziri Bruno Le Maire onlarla razılaşmayıb.

Eyni zamanda, Marin Le Penin partiyası özü də prezidentə deyil, ilk növbədə radikal sola hücum etməyə başlayıb. Jordan Bardella “Yeni Xalq Cəbhəsi”ni "millət üçün mövcud təhlükə", polisi tərksilah edəcək və sərhədləri miqrantlara açacaq "mənəvi sərhədləri" olmayan bir partiya adlandırıb.
Müəllif: Turan Abdulla
ayna.az