Son vaxtlar nağdsız ödənişə maraq xeyli azalıb. Bu məsələyə maraqsız olan tərəf isə xidmət göstərənlərdir.

Səbəb nədir?

Ona görə ki nağd və nağdsız ödəniş arasında geri qaytarılan ƏDV-lərin faizində çox böyük fərq var. Bundan başqa, nağdsız ödənişlər zamanı bankların tutduqları komissiya haqqı da xidmət göstərən tərəfi qane etmir. Ona görə də xidmət təşkilatları son vaxtlar nağdsız ödənişlərdən qaçırlar.

Təsadüfi deyil ki, son bir ayda Azərbaycanda POS-terminalların sayı kəskin azalıb. 2023-cü ilin sentyabr ayının 1-nə Azərbaycanda quraşdırılmış POS-terminalların ümumi sayı 81 219 ədəd təşkil edib.

Mərkəzi Bank xəbər verir ki, bu göstəricinin həcmi ötən ayla müqayisədə 2.2 faiz və ya 1861 ədəd azdır.

Cari ilin sentyabr 1-nə ölkədə mövcud olan POS-terminalların 78 473 ədədi pərakəndə ticarət, iaşə və digər xidmət müəssisələrində quraşdırılıb. Bu da aylıq müqayisədə bu POS-terminalların sayında 2 121 ədəd və ya 2.6 faiz azalma deməkdir.

Nağdsız ödəniş vaxtı xidmət göstərən tərəf həm də bank xidmətinə görə komissiya haqqı ödəməlidir. Bu xidmətə görə ödənilən vəsaitisə hüquqi və fiziki şəxslər izafi xərc hesab edir. Ona görə də nağd ödənişin həcmi hər ay artır.

Xarici təcrübə necədir?

TEREF.AZ-ın məlumatına görə, mövzu ilə bağlı fikirlərini Bizim.Media ilə bölüşən iqtisadçı ekspert Natiq Cəfərli bildirdi ki, özəl bankların kommersiya əməliyyatlarından qazanc əldə etməsi normaldır:

“Çünki, bankın davamlı gəlirləri olmalıdır ki, ayaqda qalsın və kapital qoyuluşunu artırsın. Çox təəssüf ki, əksər xarici ölkələrdə çoxdan həllini tapmış problemlər hələki bizdə açıq qalıb. Dünya praktikasında belə hallar var ki, banklararası razılığa əsasən, öz aralarında aparılan əməliyyat zamanı müştəridən əlavə faiz tutmasınlar. Bu həm pul köçürmələrinə, həm də nağdlaşdırma əməliyyatlarına şamil edilir. Yəni əlavə xərcə ehtiyac qalmır.

Bizdə isə ən böyük problem məhz burdadır. Məsələn bir bankın kartından digər bankın aparatından pul nağdılaşdırarkən böyük miqdarda rüsum ödəməli olursan. Eyni vəziyyəti pul köçürmələri zamanı da yaşayırıq. Nəhayət ki, bu problem kökündən həll edilməlidir. Yəni banklarımız bir-birinə güzəşt etməlidirlər. Bu güzəşt həm müştəri məmnunluğu yarada bilər, həm də nağdsız əməliyyatların həcmini artırar”.

“Komissiya məsələsi bankların daxili işidir”

İqtisadçı ekspert Eldəniz Əmirov isə qeyd edib ki, Azərbaycanın bank sektorunda sağlam rəqabətin olmaması səbəbilə ölkəmizdəki banklarda yüksək komissiya haqları formalaşıb:

“Amma unutmayaq ki, istənilən bankın öz biznes siyasəti var. Hər bank da öz işini müəyyən etdiyi siyasət əsasında qurur. O cümlədən də komissiya məsələsi də bankların daxili işidir. Onlar bunu öz maraqlarına uyğun formalaşdırırlar. Yəni hansısa banka inzibati yolla təzyiq etmək olmaz ki, “sən komissiya haqqı alma və yaxud aşağı faiz tətbiq et”. Bunu bazar tənzimləmələdir.

Yəni komissiya haqlarının aşağı olması üçün ciddi rəqabət olmalıdır. Bank xidmətlərinin və məhsullarının təklifi zamanı qiymətlərini ancaq bazardakı rəqabət müəyyən edir. Bizdə isə çox təəssüf ki, rəqabət yox dərəcəsindədir”.

Azərbaycanda ən çox tələbat olan tərəvəz bitkilərindən biri soğandır. Azərbaycan soğanı özünün yüksək keyfiyyəti ilə seçilir və istehsalın 8-10%-ni ixrac edir.

Dövlət Statistika Komitəsinin məlumatına görə, bu ilin yanvar-avqust aylarında ölkədə 251 550 ton soğan istehsal edilib. Bu isə 2022-ci ilin eyni dövrü ilə müqayisədə 12,4% çoxdur. Azərbaycanda istehsal olunan məhsulun 8,4%-i yəni 21 min 132 ton (6 milyon 162 min ABŞ dolları) soğan ixrac edilib. Bu isə ötən ilin 8 ayı ilə müqayisədə 2,5 dəfə çoxdur.

Azərbaycan soğanı əsasən Gürcüstana (8 403 ton), Ukraynaya (6 758 ton) və Rusiyaya (5 505 ton) tədarük edib. Avropa ölkələrindən - Polşaya, bu ilin yanvar-avqust aylarında 24 ton soğan ixrac edilib. Bununla yanaşı, Moldovaya, Türkmənistana, Belarusa, Pakistana, Səudiyyə Ərəbistana, BƏƏ-yə, Qətərə az həcmdə soğan ixrac edilib.

Qeyd edək ki, bu ilin əvvəlində Nazirlər Kabinetinin 103 nömrəli qərarı ilə bəzi ərzaq məhsullarının, o cümlədən soğanın ixracına qoyulmuş qadağa hazırda qüvvədədir. Kənd Təsərrüfatı Nazirliyi İqtisadiyyat Nazirliyi ilə birgə müzakirə əsasında ay ərzində hər ixracatçı üçün min ton kvota olmaqla soğanın ixracına icazə verilib. Araşdırılmalara əsasən, hər sahibkar tərəfindən orta hesabla 800-900 tondan artıq ixrac həyata keçirilmir. Baş soğan və şalot soğanın ixracı müvəqqəti olaraq tənzimlənən malların siyahısına daxil edilməsi ilə bağlı qərarın əsas məqsədi daxili bazarda soğanın qiymətini sabitləşdirmək və bahalaşmasının qarşısını almaqdır. Bu isə dünyada soğanın qiymətinin kəskin artması ilə bağlıdır.

Hazırda Azərbaycan bu tərəvəzlə özünü 100%-dən çox təmin edir.

“Qarabağ-Aran Soğan İstehsalçıları və İxracatçıları Assosiasiyası” İctimai Birliyinin İdarə Heyətinin sədri Vüqar Babayev "Report"a bildirib ki, soğan ildə iki dəfə əkilir:

“Ölkəmizdə soğan əkini daha çox Bərdə, Ağdam, Ağcabədi, Beyləqan, Tərtər rayonlarında həyata keçirilir. 2023-cü ilin məhsulu üçün Qarabağ-Aran regionunda ümumilikdə 1 240 hektarda payızlıq, 870 hektarda isə yazlıq soğan əkilib”.

Onun sözlərinə görə, Qarabağ-Aran zonasının bir hissəsində soğan yığılır, bir hissəsində payızlıq səpinlər aparılır:

“Bu il yığım prosesində hava şəraiti ilə əlaqədar olaraq ləngimə var. Buna baxmayaraq, bu il istehsal ötən ildən çox olacaq”.
Dövlət Statistika Komitəsinin məlumatına görə, bu ilin yanvar-avqust aylarında Azərbaycanda 11 036 hektar əkin sahədə soğan əkilib, bu isə illik müqayisədə 13,8% çoxdur. Bu il soğanda məhsuldarlıq ötən illə müqayisədə 6,2% artaraq 255 sentner təşkil edib.

Assosiasiya rəhbəri vurğulayıb ki, Qarabağ-Aran zonasında 50-60 min tondan çox soğan istehsal edilir:

“Soğana çəkilən xərcləri, həmçinin mineral gübrələrin, pestisidlərin dünya bazarlarında kəskin bahalaşmasını, soğan istehsalı zamanı sərf edilən insan əməyini nəzərə alsaq soğan ölkədə ucuzdur (1 kq-nın qiyməti 60-70 qəpik civarındadır). Ölkədə digər məhsullarda qiymət artımı müşahidə olunanda, soğanın maya dəyəri artır. Çünki soğan istehsalında, yığımında insan əməyi istifadə edilir.

Soğan çox əziyyətlə başa gələn məhsuldur. Yığım gedə-gedə gələcək məhsulun bünövrəsi qoyulur. Yığım başa çatan sahələr şumlanır, mineral və üzvi gübrələr torpağa verilməsi aparılır. Sentyabr ayında növbəti səpin aparılana qədər sahələrdə ikinci şum və mala işləri görülür”.

O qeyd edib ki, ölkədə soğan bitkisinin tezyetişən - Peşpazak, ortayetişən - yerli yaxşılaşdırılmış Hövsan, Dusti, Sabir, gecyetişən - yerli Masallı, yerli Xaçmaz, Bərəkət sortları rayonlaşdırılıb:

“Tezyetişən və ortayetişən sortlar suvarılan ovalıq və dağətəyi düzən zonalarda, gecyetişən nümunələr dağlıq zonalarda əkilməsi məqsədəuyğundur.

V.Babayev vurğulayıb ki, yerli sortların xarici sortlardan təsərrüfat və məhsulun keyfiyyət göstəriciləri baxımından üstünlüyü var:

“Hektardan orta məhsuldarlıq 196-200 sentner təşkil edir”.

Bazarlarda soğanın baha olması sakinlərin narazılığına səbəb olub.

Belə ki, fermerlər mövsümdə məshulun bol olacağını düşünsələrdə, gözlədiklərinin əksi ilə qarşılaşıblar.

Hazırda rayon bazarlarında soğanın satış qiyməti 50-70 qəpik arasında dəyişir.

“ATV Xəbər”in mövzu ilə bağlı hazırladığı süjeti təqdim edirik:

Son günlərdə mağazalarda və bazarlarda digər məhsullarla müqayisədə pomidorun qiymətində kəskin artım müşahidə olunur. Maraq doğuran məqamlardan biri isə odur ki, öz ixracımız olan pomidor xaricdən idxal etdiyimiz banan və s. məhsullara nisbətən xeyli bahadır.

Maraqlıdır, görəsən, pomidorun bu qədər baha olmasının səbəbi nədir?

AzToday.az-ın məlumatına görə, məsələ ilə bağlı iqtisadçı ekspert Xalid Kərimli Lent.az-a açıqlamasında bildirib ki, pomidorun qiymətinin artmasının müxtəlif səbəbləri ola bilər.

Onun sözlərinə görə, ötən ilin sentyabr-oktyabr ayına nisbətən bu il pomidorun qiyməti daha bahadır:

“Hazırda pomidorun qiyməti dekabr-yanvar aylarında olan qiymətlə bərabərdir. Bildiyiniz kimi Azərbaycana xaricdən pomidor idxal olunmur. Pomidorun qiymətinin artmasının səbəblərindən biri də yay mövsümünün məhsul yığımının bitməsi və parnik məhsullarının kütləvi şəkildə bazara çıxmaması ilə əlaqədardır. Bundan əlavə, statistikalara baxdıqda keçən ilin pomidor ixracı ilə bu ilki arasında kəskin bir fərq görünmür. Məhz bu baxımdan düşünürəm ki, qiymət artımının əsas səbəblərindən biri də bazarlarda, mağazalarda satılan məhsulun az, tələbin isə çox olmasıdır”.

Niderland Ukraynaya 100 milyon avro ayıracaq.

“Report” xəbər verir ki, bu barədə Niderland hökumətinin saytında bildirilib.

"Niderland 2023-cü ildə Ukraynaya üçüncü yardım paketi çərçivəsində 102 milyon avro ayırır", - bəyanatda deyilib.

Qeyd edək ki, yardım ölkənin bərpasına töhfə vermək istəyən Niderland şirkətləri, qaz alınması, elektrik şəbəkəsi üçün ehtiyat hissələrinin tədarükü və s. üçün nəzərdə tutulur.

Xatırladaq ki, Rusiya ilə Ukrayna arasında ötən ilin fevral ayından başlayan müharibə davam edir. Ukrayna ordusu bu ilin iyun ayından əks-hücum əməliyyatlarına start verib.

“Siqaret, spirtli içkilərin qiymət artımını mərhələli şəkildə həyata keçirtmək lazımdır. Çünki hər ikisi insan orqanizmi üçün ziyanlıdır”.

Bunu Qaynarinfo-ya açıqlamasında iqtisadçı ekspert Fuad İbrahimov deyib.

Onun sözlərinə görə, sözügedən məhsulların bahalaşması qanunvericiliklə tənzimlənir:

“Bahalaşma iki istiqamətdə ola bilər, ya məhsulun biznesi ilə məşğul olan fiziki və hüquqi şəxslər tərəfindən, ya da qanunvericiliyin tələbi ilə. Qanunvericilikdə bu gün hər hansı bir dəyişiklik olunacağı ilə bağlı elan verilməyib. Hökumət qərarları deyəndə xüsusi ilə verginin, idxal rüsumunun, ya da aksis markasının artırılması nəzərdə tutulur”.

Ekspert qeyd edib ki, siqaretin qiymətinin bahalaşması biznesi idarəedənlər tərəfindən həyata keçirilir.

ABŞ-nin dövlət borcu bir gecədə 275 milyard dollar artıb.

Oktyabrın 4-də ABŞ Maliyyə Nazirliyinin açıqladığı məlumatlara əsasən hazırda ABŞ-nin ümumi dövlət borcu 33,442 trilyon dollar təşkil edir. Bununla da daha bir rekord yenilənib.

ABŞ borcunun kəskin artması ölkədə oktyabrın 1-də yeni maliyyə ilinin başlanması ilə əlaqələndirilir.

Artım əsasən ABŞ hökumətinin dövlət qurumları qarşısında öhdəlikləri ilə bağlıdır ki, bu da 266 milyard dollar təşkil edir. Qalan 9 milyard dollar isə biznes, fiziki şəxslər və digər ölkələr qarşısında öhdəliklərə aiddir.