Ardını oxu...
Naxçıvan Muxtar Respublikası Mərkəzi Seçki Komissiyası Naxçıvan Muxtar Respublikası Ali Məclisinə seçkilərin dairələr üzrə lider namizədlərini açıqlayıb.

Onların arasında ən çox səs toplayan 34 saylı Şahbuz şəhər seçki dairəsindən namizəd Rüstəmova Gülşad Qəzənfər qızıdır. O, 75,28% səs toplayıb.

Tibbi bacısı işləyən G. Rüstəmova şəhid Emin Sadiqovun anasıdır.
Ardını oxu...
Hərbçimiz 26 oktyabr 2020-ci ildə şəhidlik zirvəsinə ucalıb. Ölümündən sonra “Vətən uğrunda”, “Döyüşdə fərqlənməyə görə”, “Füzulinin azad olunmasına görə” medalları və 3-cü dərəcəli “Rəşadət” ordeni ilə təltif edilib.
Ardını oxu...
Musavat.com Gülşad Rüstəmovanı təbrik edib və onun seçkilərlə bağlı təəssüratlarını öyrənib.

– Millət vəkili olmaq üçün namizədliyinizi vermək şəxsi təşəbbüsünüz idi?

– Mən yeganə balamı şəhid vermişəm. O bala vətəni, milləti, xalqı, bayrağı üçün canından keçib. Bu gün mən onun yolunu davam etdirmək istəyirəm. Bu xalq üçün nəsə etmək arzum var. Dövlətimizlə xalqımız arasında körpü olacağam. Qazilərimizin, hüququ pozulanların, haqqı pozulanların səsi olacağam. Bu gün şəhid ailəsi olaraq heç nəyə ehtiyacım yoxdur. Bir problem olarsa, bütün qapılar üzümə açılır. Bir xəstənin dərmanlarının içindən “Emin, ruhun şad olsun” yazısı çıxırsa, bu, mənim üçün böyük şeydir. Bu gün maddi olaraq heç nəyə ehtiyacım yoxdur.

– Gülşad xanım, belə bir nəticəni gözləyirdinizmi?

– Niyə gözləməyim… Şəhid anası kimi xalqımın yanındayam. Balama verilən qan pulunu belə kəndim, elim üçün xərcləmişəm, mərasim evi tikdirmişəm. Həyətimə asfalt çəkmək istəyirdilər, icazə vermədim. Dedim, elin məzarlıq yolu düzəldilsin. Artizan vurdurmuşam ki, suyu olmayan kəndlilər istifadə etsin.

Bu səsi elimdən, obamdan yığmışam. Mən tibb bacısıyam. Amma fəhlə də deputat ola bilər.

– Seçicilərinizlə görüşəndə sizdən nə istəyirlər? Hansı ümidləri var?

– Bir rayon və beş kənddən seçicilərim var. Hamısı ilə bir-bir görüşmüşəm. Təbliğata gedəndə açıq dedilər ki, mənə səs verəcəklər. Ona görə də bu nəticəni, hətta daha yüksəyini gözləyirdim. İnşallah dövlət yanımda olacaq və onların ümidlərini doğruldacağam.

Deputatın böyük büdcəsi olmur. Yol çəkmək və ya nəsə etmək üçün şəxsi büdcəm yoxdur. Amma dövlətlə xalqın arasında körpü olacağam. Şəhid anaları da mənə dəstək verirlər.

– Oğlunuz bu gün sizin xalq tərəfindən sevildiyinizi görsəydi, yəqin ki, sevinərdi…

– Oğlum millət, torpaq uğrunda can veribsə, mənim də canım Azərbaycana fəda olsun.

Xatırladaq ki, Emin Sadiqov 1998-ci il iyulun 21-də Şahbuz rayonunun Şahbuzkənd kəndində anadan olub. İlk təhsilini 2004-cü ildə Cəlil Məmmədquluzadə adına Naxçıvan şəhər 2 nömrəli tam orta məktəbində alıb. 2008-2010-cu illərdə Naxçıvan şəhər 7 nömrəli məktəbdə təhsil alıb, daha sonra yenidən Cəlil Məmmədquluzadə adına Naxçıvan şəhər 2 nömrəli məktəbdə təhsilini davam etdirib. 2012-ci ildə Cəmşid Naxçıvanski adına hərbi liseyə daxil olub və 2015-ci ildə liseydən məzun olaraq Heydər Əliyev adına Azərbaycan Ali Hərbi Məktəbində təhsilini davam etdirib.

2019-cu ildə Heydər Əliyev adına Azərbaycan Ali Hərbi Məktəbini bitirib. Atası Rəşadət Arif oğlu Sadiqov 2009-cu ildə vəfat edib.

2019-cu ildə Heydər Əliyev adına Azərbaycan Ali Hərbi Məktəbini bitirən Emin Sadiqov Qazax rayonuna təyinat alıb və orada ilk peşə fəaliyyətinə başlayıb. 5 oktyabr 2020-ci ildə Füzuliyə yollanıb, döyüşlərdə böyük şücaət göstərib, komandiri şəhid baş leytenant Rauf Əsgərovun yaralandığını görüb ona kömək etmək istərkən 26 oktyabr 2020-ci ildə şəhidlik zirvəsinə ucalıb. 2020-ci il oktyabrın 30-da anadan olduğu Şahbuzkənd qəbiristanlığında dəfn olunub.
 

Ardını oxu...
Politoloq Oqtay Qasımov Teleqraf.com-un suallarını cavablandırıb.

Onunla müsahibəni təqdim edirik.

- Nəhayət, Azərbaycan və Ermənistan sərhəd komissiyalarının birgə fəaliyyəti haqqında əsasnaməni razılaşdıraraq imzaladı. Bu anlaşma proseslərə necə təsir göstərəcək?

- Baxmayaraq ki, bununla bağlı müəyyən gecikmələr oldu, amma müsbət dəyərləndirilməlidir. Tərəflərin aprelin 19-dakı anlaşmasına görə, əsasnamə iyulun 1-dək razılaşdırılmalı idi. Amma Ermənistanın əngəlləmələri nəticəsində prosesdə yubanma baş verdi. Bütün hallarda bu, önəmli hadisədir və sonrakı proseslərə müsbət təsir edəcək amildir.

- Sizin də qeyd etdiyiniz kimi, iş iyulun 1-dək yekunlaşmalıydı, amma Ermənistan mane oldu. Söhbət hansı maneələrdən gedir və niyə məhz bu məqamda razılığa gəlindi?

- Ermənistanla Azərbaycan arasında müsbət irəliləyişlər danışıqlar prosesi yalnız ikitərəfli formada getdikdə əldə edilir. Amma sərhədlə bağlı müsbət gəlişmələr fonunda aprelin 5-də Brüsseldə kollektiv Qərblə Ermənistan arasında bir hərbi anlaşmanın imzalandığını gördük. Bunun nəticəsində Qərbin Ermənistanda təsir dairəsi genişlənməyə başladı, ABŞ-la birgə təlimlər keçirildi və bu ölkənin silahlandırılması start götürdü. Yəni kənar müdaxilələr prosesə xeyli mənfi təsir göstərdi.

Sülh müqaviləsi ilə bağlı danışıqlarda da durğunluq yarandığından, xüsusilə Zəngəzur dəhlizi üzərindən manipulyasiyalara yol verildiyindən Azərbaycan bu məsələnin sülh prosesindən kənarda həll olunması ideyasını irəli sürdü. Bir çox mühüm məsələlər var ki, bunlar həll edilməlidir, amma Ermənistan bu yöndə addımlar atmır. Bunlara da əsasən Zəngəzur dəhlizi və sərhədin delimitasiya-demarkasiyası daxildir.

Ermənistan isə sərhəd məsələsini 1991-ci il tarixli Almatı bəyannaməsinə bağlamağa çalışır. İrəvan bununla vaxtilə Azərbaycandan qanunsuz olaraq qoparılmış torpaqları “Ermənistan ərazisi” kimi tanınması və legitimləşdirilməsinə cəhd edir. Azərbaycan bütün bunları bilir, Ermənistanın oyunpozanlığına səbirlə yanaşsa da, öz mövqeyindən də geri çəkilmir.

Ermənistan tərəfindən yenə də Zəngəzur dəhlizinin açılması və konstitusiya dəyişikliyi ilə bağlı əngəllər yaradılır. İndi də konstitusiya dəyişikliyinin 2027-ci ildə ola biləcəyi barədə mesajlar verirlər. Bu o deməkdir ki, həmin vaxta qədər yekun sülh müqaviləsini imzalamaq mümkün olmayacaq. Bu müddətdə çərçivə sazişi imzalana bilər, belə bir ehtimal var. Azərbaycan yekun sülh müqaviləsini ölkəmizdə qarşı ərazi iddialarının yer aldığı Ermənistan konstitusiyası və bu ölkənin digər qanunverici aktlarında dəyişikliklə bağlayır. İndi bunlar 2027-ci ildə olacaqsa, demək, proses də uzanacaq.

Bütün hallarda sərhədlə bağlı son anlaşma müsbət dəyərləndirilməlidir. Ermənistan bundan sonra bölgədəki vəziyyət və reallığı qəbul edərək konstruktiv addımlar atmalıdır, yaxud bunu dərk etməlidir.

Ətraflı
- Sizcə, sərhədlər hansı prinsip, sənəd və ya xəritə əsasında çəkiləcək? Komissiyaların 19 aprel görüşündə Almatı bəyannaməsi müzakirə olunmuşdu.

- Mən bütün sərhədin Almatı bəyannaməsi əsasında delimitasiya olunmasının tərəfdarı deyiləm. Hesab edirəm ki, Azərbaycan bununla bağlı mövqeyini Ermənistana çatdırıb. Prezident İlham Əliyev bu ilin yanvarında Azərbaycan telekanallarına verdiyi müshibədə bu məsələyə toxunmuşdu. Dövlət başçısı sərhədin delimitasiya və demarkasiyasının həyata keçirilməsinin metodikasının müəyyənləşdirilməsinin vacibliyini vurğulamışdı. İndi burada siyasi, xronoloji, hüquqi və tarixi metodika ola bilər. Yəni Azərbaycan prosesin ədalətli şəkildə aparılmasını təklif edir.

Dediyim kimi, Ermənistanın 1975-76-cı illər xəritələrində israrı, Almatı bəyannaməsinə istinadı və prosesin yalnız bu prinsiplər əsasında aprılması istəkləri vaxtilə qanunsuz olaraq Azərbaycandan qoparılmış əraziləri mənimsəmək məqsədi daşıyır. Əlbəttə, Azərbaycan bununla razılaşa bilməz.

- Delimitasiyanın növbəti mərhələsi sərhədin hansı hissəsində aparıla bilər? Məsələn, ermənilərin tez-tez təxribata əl atdıqları Naxçıvan-Zəngəzur, yaxud Kəlbəcər-Göyçə istiqamətlərində olması mümkündürmü?

- Hazırda Azərbaycan və Ermənistan arasında müəyyənləşdirilmiş sərhədlər olmadığından, bunlar şərti sərhədlərdir. Ermənilərin nədə israr etmələrindən asılı olmayaraq, durum belədir.

Başqa bir amil ermənilərin Naxçıvan istiqamətindəki təxribatları ilə bağlıdır. Naxçıvanın xüsusi statusu və oranın təhlükəsizliyinin Qars müqaviləsi ilə təmin olunduğunu nəzərə alsaq, ermənilərin bu təxribatı gərginliyi daha geniş areala yaymaq niyyəti güdür. Yəni prosesə daha çox oyunçu cəlb etmək istəyirlər. Həmçinin Naxçıvan istiqamətindəki ən problemli məsələ Kərki kəndi ilə bağlıdır. Kərki 35 ilə yaxındır Ermənistanın işğalındadır. Azərbaycan həmin kəndin qaytarılması ilə bağlı öz mövqeyini bəyan edib.

Başqa sözlə, delimitasiya və demarkasiyanın daha problematik istiqamətlərdə davam etdirilməsi mümkündür. Həmçinin düşünürəm ki, proses artıq başlamış şimal istiqamətindən (Qazax-Tavuş) davam edə bilər. Yəni ardıcıllıqla da gəlmək olar. Yaxud harda ki problem və ya sual doğuran mübahisəli məqam yoxdursa, orada da həyata keçirilə bilər. Bu, kifayət qədər mürəkkəb prosesdir, ona görə də hansısa variantı təklif etmək doğru olmaz. Amma prosesin irəliləməsinə imkan verə biləcək istiqamətlərdə yola davam etmək mümkündür.

- Anklavlar məsələsi də bu çərçivədə həll olunacaq, ya bunun üçün ayrıca bir proses olacaq?

- Martın 5-də Şahin Mustafayevin ofisinin yaydığı bir bəyanat var. Həmin bəyanatda birmənalı şəkildə qeyd olunur ki, anklav olmayan 4 kənd dərhal Azərbaycana qaytarılmalıdır, anklav olan kəndlərlə bağlı məsələ isə delimitasiya və demarkasiyanın gedişində öz həllini tapmalıdır. Yəni həmin kəndlərin qaytarılması da, sərhədlərin bundan sonrakı dəqiqləşdirilməsi ilə əlaqəlidir. Yəni anklavların bu prosesin tərkib hissəsi kimi qaytarılacağını düşünürəm.

Ardını oxu...
Xalq artisti, Prezident təqaüdçüsü, aktyor Yasin Qarayev Teleqraf.com-a müsahibə verib.

Həmin müsahibəni təqdim edirik.

- Yasin müəllim, son illərdə səhhətinizlə bağlı ciddi problemləriniz oldu. İndi özünüzü necə hiss edirsiniz?

- Son vaxtlar sağlamlığımla bağlı olan problemləri mən cavanlıq səhvlərimin nəticəsi kimi qiymətləndirirəm. Gənclik illərində gündüzlər Keşlə ət kombinatında işləyir, axşamlar da M.F.Axundov adına Xarici Dillər İnstitutunda oxuyurdum.

Mənim işim İkinci dünya müharibəsi dövründən qalma ehtiyat ətləri sümükdən çıxartmaq idi. Cəmdəklərin üstündə möhür və ştamplarda 45-50- ci illərin tarixi yazılırdi. İşdən sonra üfunət iyi verirdik, odur ki, mütləq düş qəbul etməliydik.

Təsəvvür edin, payız və qış aylarında işdən sonra duş qəbul edirsən, saç və bədən yaş, palto və papaqsız Keşlədən elektrik qatarı ilə Bakıya, ordan da piyada Xarici Dillər İnstitutuna gedirsən. O dövrün fəsadları indi özünü büruzə verir...

Rəhmətlik Vaqif Səmədoğlunun yaxşı bir sözü vardı: ”50 yaşdan sonra, səhər yuxudan duranda, görsən ki, heç yerin ağrımır, o saat özünü çimdiklə, bəlkə elə ölmüsən, özündən xəbərin yoxdur…”

- Yeni mövsümü hansı tamaşa ilə qarşılayacaqsınız?

- Eşitdiyimə görə, rejissor Nicat Kazımov Firdovsinin "Şahnaməsi" ilə maraqlanır. Bu yaxınlarda zəng vurmuşdu. Sözarası N.B.Vəzirovun "Hacı Qəmbər" tamaşasını xatırlatdım. Çünki o, xalq artisti Naibə Allahverdiyevanın yubileyində "Hacı Qəmbər"dən baxımlı bir parça hazırlamışdi.
Səhnəciyi Elnur Hüseynov, Ramil Məmmədov və Naibə xanım canlandırırdı. Dedi, sən oynasan hazırlaram. Dedim, oynaram.

- Lap gənc yaşlarınızdan tamaşalarda oynamısız. Çox görkəmli aktyorlarla çiyin- çiyinə işləmisiz. Hansı sənətkarları xatırlayırsız? Hansı aktyorlarla bir daha çiyin- çiyinə çalışmaq istərdiniz?

- Mən bu teatrda Məfhurə Yermakova, Məmmədağa Dadaşov, rejissor Kərim Həsənovu görmüşəm. Onlar Ərəblinski, Abbas Mirzə Şərifzadə ilə bir səhnədə olublar.

Süsən Məcidova, Rəhilə Məlikova, Süleyman Ələsgərov, Hüseynağa Sadıqov, Osman Hacıbəyov, Firəngiz Şərifova, Yusif Vəliyev, Həsən Əbluc, Firdovsi Naibov, Xuraman Hacıyeva kimi ustadları tez-tez xatırlayıram.

- Dünyasını dəyişən aktyordan sonra tamaşada nə dəyişir, aktyorlar oyunun ruhunu qoruya bilirlərmi, yoxsa hər şey olduğu kimi davam edir?

- İlk məşqlərdən, rejissorun yozumu ilə ta tamaşa hazır olana qədər, səhnə tərəfdaşı ilə köklənib tamaşanı oynayırsan. Birdən o aktyorlardan biri işdən cıxır və yaxud dünyasını dəyişir. Sonra başqa aktyor o rola daxil olsa da əvvəlki effekti vermir.

- Azər Mirzəyevlə maraqlı səhnəcikləriniz vardı. Ondan sonra həmin o səhnələrin, qaravəllilərin və Azər müəllimin yoxluğu ürəyinizdə və sənətinizdə necə bir boşluq yaratdı?

-Ümumiyyətlə Azər Mirzəyevi yada salanda istər-istəməz özümün-özümə yazığım gəlir.

- Elə sənətkarlarımız var ki, unudulub. Siz Feysbuk profilində tez-tez onları yad edirsiniz. Hansı sənətkarların unudulması sizə daha çox təsir edir?

- Ömrünü bu teatra fəda edən aktyorlar olub. Firdovsi Nəsibov, Əlsəfdər Quliyev, Niyazi Əhmədov, Mübariz Əlixanoğlu və kimlər-kimlər unudulub, yaddan çıxıblar. Adama çox təsir edir...

- Səhv etmirəmsə, köhnə televiziya tamaşalarının birində Niyazi adlı aktyorla da oynamısız. Həmin Niyazi bəy də unudulanların arasındadır.

- Hə, elə Niyazi Əhmədovu götürək. İlk fəaliyyətini 1973- cü ildə Məbud İsmayılzadənin yaratdığı Lənkəran Teatrında başlayan Niyazi Əhmədovla bu teatrda canlandırdığımız "Gəl qohum olaq" tamaşası ilə düz 18 il bütün Azərbaycanı gəzmişik.

- Siz təcrübəniz boyu necə bir qənaətə gəlmisiz: aktyora səhnədə boy-buxun lazımdır, yoxsa aktyorun peşəkarlığı olan yerdə buna ehtiyac yoxdur?

- Təbii ki, səhnə və ekran gözəl və məlahəti olanları çox sevir. Məsələn, Alen Delon, Sofi Loren, Müslüm Maqomayev, Tixonov və s. Di gəl ki, Carlı Çaplin, Durov, Yusif Vəliyev, Hüseynağa Sadıqov kimi aktyorlar da var. Güman eləyirəm ki, onlar boy- buxunları haqqında heç vaxt fikirləşməyiblər.
- Teatr aktyorları kinoda da özlərini ifadə edirlər. Amma sizi filmlərdə görməmişik. Bu nə ilə bağlıdır?
- Kino incəsənətin ən gözəl növüdur. Mən gəncliyimdən meylimi televiziyaya saldım. 70-ci illər AzTv-nin Gənclik baş redaksiyasının redaktoru gözəl insan Yusif Kərimov idi. Biz bu redaksiyanın bütün verilişlərinin səhnəciklərini “işğal eləmişdik”: "Birimiz və hamımız", "Xoş gördük, tələbə", "Necəsən, gənc dost", "Romantiklər", "Sabahın ustaları" və sair.

Sonra da Ədəbi-dram redaksiyası: "Səhər görüşləri", "Komediyalar aləminə səyahət", "Hekayə axşamı", "Yumoristik novellalar", "Gəzdim Azərbaycanı", "Gəlin, birlikdə gülək"… 20-25 film-tamaşam var.

- Bu yaxınlarda Teatr Xadimləri İttifaqına yeni sədr seçildi. Siz bu vəzifəyə teatrşünas-tənqidçi İlham Rəhimlinin təyin olmasını arzulayırdınız. İlham müəllim həm də sizin yaxın dostunuzdur. Bu dəstək burdan qaynaqlanırdımı, yoxsa bu mövqedə daha çox iş görəcəyinə əmin idiniz?

- Ilham Rəhimli Azərbaycan teatr tarixinin canlı ensiklopediyasıdır. Bütün Azərbaycan sənət adamları və teatrları, Dərbənd, Təbriz haqqında 500 min səhifəlik 105 kitabın müəllifidir. Qaldı, elə dost olduğuna görə onun imkanlarını mən daha yaxşı bilirəm. Dövlət əhəmiyyətli tədbirlərdə, konfranslarda, forumlarda teatrlar haqqında alqışa layiq çıxışlari var.

- Təzə tamaşadakı obrazınız deyir ki, kim sözümdən çıxsa, mən ona cəhənnəmin qır qazanını göstərəcəm. Heç həyatda əsəbiləşdiklərinizə cəhənnəmin qır qazanını göstərmisiz?

- Yaxşılıqlarıma qarşılıq olaraq pislik görəndə inciyirəm və küsürəm. Amma mənim repertuarımda qır qazanı yoxdur! Barışmaq üçün buğlama qazanı var.

- Söhbət ki buğlama qazanından düşdü, deyilənə görə, ləzzətli yemək bişirirsiz. Ümumiyyətcə, ən yaxşı aşpazlar kişilər olur.

- Xörək bişirməyi Keşlə ət kombinatında öyrəndim. Yataqxanada qalırdim. Sonra da 3 il Dillər İnstitutunun, 5 il də İncəsənət İnstitutunun yataqxanasında - kartof, yumurta, ət tapanda daha onu bişirməyə nə var.

-Yasin müəllim, ev rahatlığını sevən bir yaradıcı insan kimi Prezidentin hədiyyə etdiyi ev lap yerinə düşüb, amma “kupça” səbəbindən hələ də təzə evinizə köçə bilməmisiniz.

- 2016- cı ildə ölkə başçısı mənə yubileyim münasibətilə ev bağışlayıb. Mənzilin olduğu bina istismara icazə verilmədiyinə görə 8 ildir çıxarış (“kupça”) verilmir. Hələ ki bu müskül məsələ öz həllini tapmayıb.

- Aktyorlara tez- tez illik təqaüdlər təyin olunur. Dəyəri də az deyil - 500 manat. Həm də bir aktyora təkrar-təkrar təyin olunur. Bu məbləğlər aktyorların həyatını yəqin ki, xeyli asanlaşdırır.

- Olkə başçısı tərəfindən fərqlənənlərə mükafatlarin verilməsi müsbət haldır. Dövri-qədimdən şahlar sənət adamlarına daş-qaş, ənam, xələt, nəmər, hətta torpaq, kənd bağışlayıb.

1991-ci ildə İran İslam Respublikası Azərbaycanfilmlə müştərək "Məlaykə günü” adlı bədii film çəkirdi. Ənvər Həsənov və mən iki qardaşı canlandırırdıq.

Bizə qəpik-quruş qonorar verirdilər. İran aktyorundan soruşdum, sən nə qədər qonorar alacaqsan? Dedi: “Sizin pulnan iki milyon manat...”

- Həyat yoldaşınız Şəmsiyyə xanım radioda uzun illər diktor kimi çalışıb. Əgər sirr deyilsə, radioda tanış olmusuz?

- Həyat yoldaşım 1987-çi ildə Azərbaycan radiosunda işləyəndə biz artıq 15 il idi evli idik. Mən “Damğa” satirik xalq teatrında olanda onun 14 yaşı vardı. Rus məktəbində oxuyurdu. Tamaşalara dəvət edirdim. Anamı elçi göndərdim, gedib valideynlərindən razılıq aldı.

Lakin iki il nişanlı qaldıq, çünki kəbin kəsdirməyə yaşı çatmırdı. 19 yaşında evləndik. Sonra onu İncəsənət İnstitutunun Mədəni maarif fakültəsinə hazırladım və Azərbaycan Dövlət radiosunda 25 il diktor işlədi.

- Yasin müəllim, xəyalınızda olan rol, obraz varmı, yoxsa hamısını gerçəkləşdirmisiz?

- Tipik-xarakterik baməzə rollara həvəsim çoxdur. Qalır yaxşı pyes və yaxşı da rejissor.
 
Ardını oxu...
Ötən həftə Rusiya Prezidenti Vladimir Putinlə Ermənistanın Baş naziri Nikol Paşinyan arasında telefon danışığı baş tutub. Danışıqlar zamanı Rusiya lideri Azərbaycana səfəri zamanı Prezident İlham Əliyevlə Azərbaycan-Ermənistan arasında sülh sazişi məsələsinin müzakirəsi barədə Paşinyanı məlumatlandırıb. Bu barədə Kremlin Mətbuat Xidmətinin məlumatında qeyd olunub.

Məlumatlara görə, Putin Paşinyanla telefon danışığı zamanı Bakı ilə İrəvan arasında sülh danışıqları məsələsində Moskvanın yenidən vasitəçilik təşəbbüsünü təklif edib. Eyni zamanda, Rusiya sərhədlərin müəyyənləşdirilməsi, nəqliyyat-kommunikasiyaların blokdan çıxarılmasında töhfə vermək istədiyini bir daha İrəvana xatırladıb. Erməni mənbələrinə görə, Paşinyan Putinin vasitəçilik təkliflərinin heç birini qəbul etməyib. Bu, Ermənistanın danışıqların Moskva platformasından imtinası deməkdir.

Xatırladaq ki, Putin Bakıda olarkən çıxışında Azərbaycan tərəfinə də vasitəçilik təklif etmişdi. Azərbaycan buna müsbət yanaşma ortaya qoymasa da, konkret imtina da etmədi.

Mövzu ətrafında AYNA-nın suallarını cavablandıran Milli Strateji Tətqiqatlar Mərkəzinin sədri, politoloq Natiq Miri deyib ki, bu gün əsas məsələ sərhədlərin müəyyənləşməsi, nəqliyyat-kommunikasiyaların blokdan çıxarılması və yekun sülh sazişinin imzalanmasıdır:

- Bu gün İrəvan sülh sazişinin imzalanmasında vasitəçi kimi Qərbi görür. Ermənistan istəyir ki, saziş Qərb platformasında imzalansın və İrəvanın istəkləri nəzəırə alınsın. Son vaxtlar biz Avropa Birliyinin sülhlə bağlı Azərbaycan tərəfinə çağırışlarını müşahidə edirik. Bu çağırışlar Ermənistanın istəyi ilə həyata keçirilir. Bir sözlə, İrəvan istəyir ki, Brüssel və ya Vaşinqton platforması yenidən aktivləşsin. Azərbaycan isə bunu istəmir, çünki Qərbin qərəzli və tərəfli yanaşması var. Bu da neytrallıq fəlsəfəsinin üstündən xətt çəkir ki, Bakı bu platformaya üstünlük verə bilməz.

Rusiyanın vasitəçiliyindən İrəvanın imtina etməsi Qərbin göstərişinin nəticəsidir. Paşinyanın Moskva platformasını qəbul etməsi onun üçün başağrısı deməkdir. Çünki Qərb İrəvana konkret tapşırıq verib – danışıqlar, razılıq Brüssel və ya Vaşinqton platformasında əldə oluna bilər. Eyni zamanda, bu, İrəvana da sərf edən variantdır. Çünki Ermənistan həmin platformalarda iddialarını ortaya qoya bilir.

- Onda belə çıxır ki, Azərbaycana sərf edən platforma da Moskva platformasıdır?

- Ümumiyyətlə, rəsmi Bakı hansısa platformada, vasitəçidə maraqlı deyil. Azərbaycan sülh sazişinin ikili, yəni vasitəçisiz müzakirəsində və razılığın vasitəçisiz əldə olmasında maraqlıdır. Azərbaycanın ən böyük diplomatik nailiyyəti prosesi ikitərəfli müstəviyə daşımaq olub. Əldə olunan hansı müsbət razılaşma varsa, bu, ikitərəfli həllini tapıb. Bakıdan İrəvana dəfələrlə çağırış edilib, təklif edilib ki, vasitəçisiz danışıqlar olsun, razılıq əldə edilsin. Çünki bu halda müsbət nəticələr əldə edilir. Həmçinin Azərbaycan danışıqların istər Qərb, istərsə də Moskva platformasında aparılmasının da qəti əleyhinə deyil. Biz dəfələrlə Qərb platformasında da, Rusiyada da görüşlərdə Azərbaycan tərəfinin iştirak etdiyini görmüşük. Onsuz da Azərbaycanın şərtləri bəllidir və bu qəti tələblər istənilən platformada bəyan edilir.

- Dediniz ki, Ermənistana Qərb platforması sərf edir. Moskva platformasında İrəvana sərf etməyən hansı məsələ gündəmə gətirilir ki...

- Birincisi, dediyim kimi, Ermənistandan Moskva platformasından imtina etməyi Qərb tələb edir. İkincisi, İrəvan anlayır ki, Moskva platformasında danışıqlarda Azərbaycan tərəfindən sərhədlərin müəyyənləşməsi məsələsində bir çox arxiv sənədlərin ortaya çıxarılması tələb oluna bilər. Məlumdur ki, SSRİ dövründə müxtəlif yanlış qərarlarla Azərbaycan torpaqları Ermənistana verilib. Hansı ki, o ərazilərin verilməsinin heç bir hüquqi zəmini olmayıb. Həmin arxiv sənədlər isə Rusiyadadır və onların ortaya çıxmasında Ermənistan maraqlı deyil.

Xatırladım ki, Putin Azərbaycanda səfərdə olarkən bildirdi ki, sərhədlərin delimitasiya və demarkasiyasına Rusiya yardım edə bilər, Moskvada lazımi sənədlər var ki, onlar sərhədlərin müəyyənləşməsində önəmli rola malik ola bilər. Putinin bu sözləri İrəvana bir mesaj idi. Ermənistanı narahat edən məsələlərdən biri də məhz budur.

- Belə ehtimal var ki, Zəngəzur dəhlizi ilə bağlı İrəvanın imtinasının kökündə də məhz Rusiya amili var...

- Əslində Zəngəzur dəhlizi ilə bağlı Ermənistan Azərbaycanın şərtlərini dolayısı ilə qəbul edə bilər. Sadəcə Ermənistan istəmir ki, dəhlizə nəzarət Rusiyanın əlində olsun. Bunu da təkcə Ermənistan yox, həm də Qərb istəmir. Bölgənin nəqliyyat-kommunikasiya sisteminə nəzarətin Rusiyada olmasını Qərb də, İrəvan da qəbul etmir. Məncə, Bakı da bunda maraqlı deyil, sadəcə Azərbaycan hansı yolla olur-olsun Naxçıvana gediş-gəlişin təminini tələb edir.

- Ermənistanın bu imtinasına Rusiyanın cavabı nə olacaq?

- Ermənistan bundan qabaq da atdığı addımlarla Rusiyanı qıcıqlandırıb. Moskva da təbii ki, müəyyən təsir rıçaqları ilə cavab verir. Yəqin ki, Ermənistanın Moskva platformasından imtinasına görə də Rusiyadan cəza tədbiri olacaq. Rusiya son illər Paşinyan hakimiyyətini devirməyə çalışır, amma hələ ki, müsbət nəticə əldə etməyib. Yəqin ki, yenə də Ermənistandakı Rusiyaya bağlı müxalif qüvvələrdən istifadə ediləcək, etiraz dalğası başlayacaq. Məlumatlar var ki, Rusiyanın layihəsi sayılan “Vətən naminə Tavuş” hərəkatı payızda etiraz aksiyalarına hazırlaşır. Çox güman ki, payızda Ermənistandakı Rusiya “beşinci kolonu” yenidən hərəkətə gələcək. Bunun nə qədər uğurlu olub-olmayacağını isə zaman göstərəcək.
 
Ardını oxu...
Analitik: “İran İsraili düşmən hesab etsə də, birbaşa hərbi əməliyyatlardan çəkinir, çünki Tehran bunun nəticəsinin nə olacağını bilir”

Fələstinin radikal HƏMAS hərəkatının Siyasi Bürosunun rəhbəri İsmayıl Haniyənin Tehranda İranın yeni Prezidenti Məsud Pezeşkianın andiçmə mərazimi ərəfəsində öldürülməsi Yaxın Şərqdə gərgin olan vəziyyəti daha da şiddətləndirdi. “Qisas” sözü verən İran bir aya yaxındır ki, İsrailə qarşı hansısa hərbi addım atmayıb. Amma İrana bağlı olduğu deyilən silahlı qruplaşmaların İsrailə qarşı silahlı hücumları davam edir. Məsələn, bu günlərdə radikal Hizbullah hərəkatı tərəfindən İsrailin aerodromlarına raket zərbələri endirildi. Rəsmi Təl-Əviv isə xəbərdarlıqlarını etməkdədir: cavab amansız olacaq.

İsrail İrana qarşı tərəfdaşlarından dəstək alsa da, Qərb Təl-Əvivin eskalasiyaya getməməsini, məsələlərin danışıqlar yolu ilə həllinin tərəfdarı olduğunu bəyan edir. Qərbdən, xüsusilə, ABŞ-dan İrana da çağırış edilir: eskalasiya bölgənin zərərinədir və bundan çəkinmək lazımdır.

Digər yandan Qətər, Misir, ABŞ-ın vasitəçiliyi ilə İsraillə HƏMAS arasında Qəzzadakı vəziyyətin danışıqlarla həll edilməsi danışıqları nəticə vermir. HƏMAS İsrailin tələblərini qəbul etmir. Belə bir vəziyyətdə Yaxın Şərqdəki böyük müharibə ehtimalı aktuallığını qoruyur.

Mövzu ilə bağlı AYNA-nın suallarını cavablandıran siyasi şərhçi Əli Orucov AYNA-ya bildirib ki, İranla İsrail arasında münasibətlər müharibə həddində olsa da, geniş eskalasiya gözlənilmir:

- Məsələ burasındadır ki, Haniyənin Tehranda öldürülməsi ilə İranın imicinə böyük zərbə dəyib və Tehran buna qarşılıq vermək üçün yollar axtarışındadır. İranın cavab verməkdən başqa yolu da qalmayıb. Faktiki olaraq, İran dilemma qarşısında qalıb. Yenə deyirəm, HƏMAS lideri Haniyənin Tehranda qətlə yetirilməsi İranın regiona və beynəlxalq nüfuzuna ciddi zərbə vurduğundan və proksi qüvvələrinin güvəninə xələl gətirdiyindən cavab tədbiri görmək məcburiyyətindədir. İran həm də İslam liderliyinə iddialı ölkə olaraq dünya müsəlmanlarının da gözündən düşmək istəmir. Ancaq İran rəhbərliyindəkilər İsrailə birbaşa hücumun ciddi nəticələri olacağının də fərqindədirlər. Bundan əvvəlki hücum effektli və təsirli olmamışdı. İran diplomatlarının İsrailin hücumu nəticəsində qətlə yetirilməsinə sərt cavab verəcəyini bəyan edən Tehran rejiminin raketləri və dronları hədəfə çatmadan zərərsizləşdirildi.

- Effektivsizliyin səbəbi nə idi?

- İranın gurultulu təbliğatına baxmayaraq, hərbi arsenalında İsraili çəkindirəcək və dağıdıcı gücə malik silahları yoxdur. Bir müddət əvvəl İran Parlamentinin üzvünün İranın nüvə silahına malik olması barədə verdiyi bəyanat İsraili və Qərbi çəkindirici məqsədlər daşısa da, heç nəyi dəyişmədi. HƏMAS siyasi qanadının liderinin qətlindən xeyli müddət keçib, İran hələ də real addımlar atmaqdan, İsrailə vəd etdiyi dağıdıcı zərbələr endirməyə tələsmir. Hələ ki təbliğat müharibəsinə üstünlük verir.

Məsələn, fikirlər səsləndirilir ki, İran ordusu Xəzər dənizində hərbi təlimləri ilə İsrailə zərbəyə hazırlaşır. Amma məncə, bunun İsrailə aidiyyəti yoxdur. Coğrafi baxımdan da bu, mümkün deyil. Məncə, bu hərbi təlimlər güc nümayişi və mahiyyət etibarı ilə hədədən başqa bir şey deyildi.

- Tehranın hədələrinə Qərbin, Amerikanın reaksiyası kifayət qədər sərtdir...

- İranın Qərbi İsrailə hücum etməklə hədələməsi İsrailə və ABŞ-a fürsət verir ki, regiona əlavə hərbi qüvvələr cəmləşdirsin, İsraili silahlandırsın, müdafiə qabiliyyətini gücləndirsin. Artıq ABŞ İsrailə 20 milyard dollarlıq silah tədarük edəcəyini bəyan edib və həmin silahların ilk partiyası təhvil verilib. Bura hərbi təyyarələr, hərbi texnikalar və öldürücü silahlar, həmçinin müdafiə sistemləri də daxildir. Eyni zamanda Səudiyyə Ərəbistanına indiyədək satışına icavə vermədiyi silahların da satışına icazə verilib. İranın İsrailə təhdidləri fonunda Yaxın Şərq regionu sürətlə silahlanır ki, bunun özü də ciddi risklər yaradır.

Bütün hallarda isə, dediyim kimi, İran İsraili düşmən hesab etsə də, birbaşa hərbi əməliyyatlardan çəkinir, çünki Tehran bunun nəticəsinin nə olacağını bilir. Bundan əvvəlki hücumlarında İsrail itkilər verməsə də, Tehran özgüvən qazana bildi. Ancaq bu dəfə Təl-Əviv İrana bu fürsəti vermək fikrində deyil. Həm də ona görə ki, İranın nüfuz qazanması onun proksi qüvvələrini cəsarətləndirər ki, bu da arzuolunan deyil. Ən çox ehtimal olunan odur ki, İsrailə birbaşa zərbələr endirmədən çox İranın dəstəklədiyi qüvvələrin vasitəsilə vəziyyəti gərginləşdirə bilər. Necə ki, bu günlərdə Hizbullah İsrail ərazilərini raket atəşinə tutdu.

Burada bir məqamı da xüsusi vurğulamaq istərdim. İsrailin İranın hücumuna cavab zərbələri endirəcəyi barədə verdiyi bəyanatın həyata keçməsi daha çox ABŞ-ın buna necə yanaşmasından asılı olacaq. Həm İranı, həm də İsraili qane edəcək hücum baş verməsə, bu, region üçün deyil, qlobal təhlükəsizlik problemlərinə yol açar. Hələ bizə tam məlum deyil ki, İsraillə İran arasında eskalasiya baş verərsə, Ərəb coğrafiyasının və Türkiyənin, Pakistanın mövqeyi necə olacaq. Regiondakı ərəb ölkələrinin İranla münasibətləri soyuq olsa da, İsraillə müharibə həm ölkələrin cəmiyyətlərində birmənalı qarşılanmaz. Bu da rahatlığa öyrəşmiş ərəb ölkələri liderlərini narahat etməyə bilməz.

Təbii ki, genişmiqyaslı müharibə olmayacaq. Amma İran proksi qüvvələri tərəfindən İsrailə zərər yetirməyə davam edəcək. Qəzza ilə bağlı danışıqların nəticəsiz qalması, gərginliyin davam etməsi HƏMAS, Hizbullah kimi təşkilatların ara-ara hücumlarına rəvac verəcək. Qəzza ilə bağlı danışıqların nəticəsindən çox şey asılıdır. Əgər razılıq əldə olunarsa, oz zaman Yaxın Şərqdə gərginlik nisbətən azalacaq.

Müəllif: Anar Bayramoğlu
 
 
 
Ardını oxu...
Ermənistan Qərb tərəfindən silahlandırılır. Bununla bağlı mediada faktlara əsasən, material dərc edilib. Belə ki, “Caliber.az”ın redaksiyasına daxil olan təsdiqlənmiş diplomatik və hərbi mənbələrə əsasən, son bir neçə həftə ərzində Fransanın 155 mm-lik “Sezar” özüyeriyən artilleriya qurğuları və onların komponentləri, həmçinin tank əleyhinə raket kompleksləri və hava-hava raketləri Ermənistana çatdırılıb. Məlumata görə, “Sezar” özüyeriyən artilleriya qurğuları Fransanın Orli hava limanından İranın Mehrabad hava limanına göndərilib. Daha sonra İranın "Merac" aviaşirkəti silahları birbaşa son təyinat yerinə - Ermənistana çatdırıb. Faktlar göstərir ki, hazırda Ermənistana 12 ədəd “Sezar” özüyeriyən artilleriya sistemi çatdırılıb.

Qeyd edilib ki, Rusiya-Ukrayna müharibəsinin əvvəlində Fransa ordusunun balansında cəmi 76 “Sezar” sistemi olub. Bundan əlavə, Ermənistan ordusunun sərəncamına onlarla R511 və R530 hava-hava raketləri, "ERYX" tank əleyhinə idarəolunan raketləri, alman istehsalı DM32 qumbaraatanları və "Panzerfaust 3" tank əleyhinə raket sistemləri verilib. Bundan başqa, Ermənistan silahlı qüvvələri Fransa istehsalı olan 500-ə yaxın birdəfəlik "Apilas" reaktiv yaylım atəşi sistemləri və Amerikanın 50 ədəd BGM71-TOW tank əleyhinə idarə olunan raket kompleksləri ilə təmin edilib.

Xüsusilə Fransanın “R511” və “R530” hava-hava raketləri diqqəti cəlb edir. Ekspertlərin fikrincə, müvafiq modifi­kasiya prosesindən sonra bu raketlər Ermənistana məxsus müasir “Su-30” qırıcı təyyarələrində quraşdırılacaq.

Bu silahların xüsusiyyətləri və silahlandırılmanın məqsədləri barədə AYNA-nın suallarını cavablandıran hərbi ekspert, ehtiyyatda olan polkovnik Şair Ramaldanov deyib ki, Ermənistana tədarük olunan silahlar hücum silahlarıdır:

- Prinsipcə, deməzdim ki, bu silahlar ən yeniləridir. Amma xarakteristikasına baxanda görünən odur ki, hücum silahlarıdır. Məsələn, tank əleyhinə vasitələr var ki, onlar iki min metrdən artıq istifadə olunan raketdən və qurğuda istifadə edilir və hədəfi vurmaq imkanı var. Nəzərə alsaq ki, bu silahlar intensiv şəkildə Ermənistana tədarük edilir, silahlarla paralel şəkildə mütəxəssislər də gətirilir. Həmin mütəxəssislər Ermənistan ordusuna mütəmadi təlimlər keçirlər. Bunlar da o deməkdir ki, qarşı tərəf müharibə hazırlığındadır.

Biz hər zaman erməni hərbçilərinin Rusiya hərbi sisteminə meyilli təlimlər keçdiyini, öyrəndiklərini müşahidə edirdik. Amma indi Fransadan, Hindistandan verilən silahlarla erməni hərbçiləri Qərbyünümlü formalaşır.

Azərbaycanda olan silahlarla Ermənistana verilən silahları müqayisə etsək, demək olar ki, Azərbaycanda olan silahlar onlara tədarük olunan silahlardan gücünə görə heç də dala qalmır. Açığını deyim ki, bizdə olan silahlar bir çox hallarda üstünlük təşkil edir. Arsenalımızda olan silahların növlərini çox da açıqlamaq istəmirəm. Amma məlumdur ki, Ali Baş Komandan İlham Əliyev Azərbaycan Ordusunu ən müasir silahlarla silahlandırmaq prinsipi həyata keçirir. Ona görə də, Ermənistanın silahlandırılmasından qorxmuruq. Sadəcə bununla Ermənistanı revanşa həvəsləndirirlər ki, bu da bölgədə sülhə zərbədir.

- Ermənistan tərəfi silah alınmasını belə izah edir ki, hər bir dövlətin ordusunu gücləndirmək hüququ var və burada qeyri-adi nəsə yoxdur...

- Bəli, hər bir ölkənin öz ordusunu güclü saxlamaq, silah almaq hüququ var və bunu kimsə inkar etmir. Amma Ermənistan Azərbaycana qarşı ərazi iddiası olan ölkədir, revanş hissi hələ də qalmaqda olan ölkədir. Eyni zamanda, Ermənistan silahı almır, hədiyyə kimi ona silah verilir. Bu isə ona silah verən ölkələrin müharibədə, gərginlikdə maraqlı olmasının əlamətidir. Onu da nəzərə almaq lazımdır ki, hələlik sülh sazişi imzalanmayıb və Azərbaycan Ermənistanla müharibə şəraitindədir. Azərbaycana o da məlumdur ki, Ermənistan İkinci Qarabağ müharibəsindəki acı məğlubiyyətinin revanşını almaq niyyətindədir. Bunu sübut edən amil Ermənistanın sülhdən yayınma siyasətidir. Ona görə də Ermənistanın silahlandırılması Azərbaycanın diqqətindən yayına bilməz. Təbii ki, Azərbaycan öz addımlarını atacaq. Bunlardan biri də cənab Prezident İlham Əliyev tərəfindən səsləndirilib. Istər revanşistlər tərəfindən, istər Ermənistanın rəhbərliyi tərəfindən, istərsə də onlara havadarlıq edən qüvvələr tərəfindən Azərbaycana qarşı hansısa təhlükə yaranarsa, lazımi cavab veriləcək. Ona görə də düşünürəm ki, Ermənistana silahların gətirilməsinə Azərbaycanın etirazı yerindədir. Beynəlxalq normalarda belə bir yanaşma var: əgər hansısa ölkəyə daxil olan silahlar təhlükə yaradarsa, hətta üçüncü ölkənin müdaxilə hüququ var. Yəni ki, Azərbaycanın ixtiyarı var ki, təhlükənin qarşısını alsın. Hələlik bu addım Azərbaycan tərəfindən diplomatik şəkildə atılır. Bir müddət əvvəl Ermənistana silahlar Gürcüstan vasitəsilə tədarük olunurdu. O zaman rəsmi Bakı Tiflislə bu məsələni müzakirə etdi, qarşısı alındı. İndi isə İran vasitəsilə silahlar daşınır. Azərbaycan İranla diplomatik danışıqları həyata keçiriləcək.

- Bu silahların Ermənistana yerləşdirilməsi təkcə Azərbaycana qarşı təhlükədir?

- Əlbəttə, yox. Bu, təkcə Azərbaycana qarşı deyil, regiondakı dövlətlərin hər birinə qarşıdır. Bəli, əsas istifadə edilə biləcək ölkə Azərbaycandır. Amma bundan təsirlənən digər qonşu dövlətlər də var. Hansısa ölkəyə hansısa ölkə silah tədarük edirsə, silahını orada yerləşdirirsə, həmin silah tədarük edən ölkə gələcəkdə bölgədə maraqları naminə ondan istifadə məqsədi güdür. Təbii, Ermənistana yerləşdirilən silahlar Türkiyəyə, İrana, Gürcüstana və Rusiyaya qarşı istifadə edilməsi mümkün görünmür. Amma Ermənistan hələ də Azərbaycana qarşı müharibə şəraitindədir, sülh sazişi imzalanmayıb, delimitasiya və demarkasiya edilməyib. Görünən odur ki, Ermənistan açıq şəkildə eskalasiyaya istiqamətləndirilir. Gələcəkdə havadarları Ermənistanı necə silahlandırırlarsa, o silahlardan istifadə göstərişi də verə bilərlər.
 
Ardını oxu...
Bir neçə gün əvvəl Akademik Zərifə Əliyeva adına Milli Oftomologiya Mərkəzində qalmaqal yaşanıb.
Reportyor.info xəbər verir ki, iki vətəndaş Mərkəzə müayinəyə gəlib. Onların hərəsində 30 manat pul alınıb, lakin qəbz təqdim edilməyib.
Vətəndaşlar bunun qeyri-qanuni olduğunu iddia ediblər. Onlardan biri baş verənləri videoya çəkərək sosial şəbəkələrdə paylaşıb.
Həmin görüntüləri təqdim edirik.


Ardını oxu...
Politoloq Oqtay Qasımov Teleqraf.com-un suallarını cavablandırıb.

Onunla müsahibəni təqdim edirik.

- Rusiya xarici işlər naziri Sergey Lavrov Ermənistanı Zəngəzur dəhlizinin açılmasına dair anlaşmanı pozmaqda ittiham etdi. İrəvan da cavabında Moskvanı sülh prosesini sabotajda günahlandırdı. Lavrovun bu mesajı dəhlizin açılması üçün təzyiqdir, ya məsələni ABŞ və Avropa Birliyi ilə müzakirə edən İrəvana xəbərdarlıqdır?

- Əlbəttə, Rusiya Zəngəzur dəhlizinin 10 noyabr üçtərəfli bəyanatının 9-cu bəndinə uyğun şəkildə açılmasında maraqlıdır. Həmin bəndə görə, dəhlizdə nəzarət funksiyasını Rusiya həyata keçirməlidir.

Ermənistan müxtəlif manipulyasiyalarla bu maddəni gündəmdən çıxarmağa çalışır və buna xeyli dərəcədə nail olub. Təbii ki, Rusiya bundan məmnun deyil və zaman-zaman bu barədə fikirlər səsləndirir. Amma Lavrovun son açıqlaması konkret oldu, açıq şəkildə həqiqətləri dilə gətirdi.

Rusiya məsələ ilə bağlı Ermənistana mesajlar verir və sətiraltı xatırladılır ki, götürülən öhdəliklər yerinə yetirilməlidir və sabotaj siyasətindən əl çəkilməlidir. Bu, İrəvanda isterika ilə qarşılanacaq, qarşılandı da. Amma biz bu toplumun ruh halını da bilirik, oradakı siyasətçilər və ekspertlərin də mövqeləri bəllidir. Həmişə öhdəliklərini pozmalarına bir yolla bəraət qazandırmağa çalışırlar. Amma fakt budur ki, Ermənistan bu məsələ ilə bağlı üzərinə götürdüyü öhdəliyi yerinə yetirməkdən imtina edərək, bunu geosiyasi rəqabət faktoruna çevirdi.

Hazırda Qərb, xüsusən də ABŞ bu dəhlizlə bağlı maraqlarını həyata keçirməyə, nəzarət funksiyasını öz üzərinə götürməyə çalışır. Burada möhkəmlənərək Azərbaycan, Türkiyə, Çin, Rusiya və Ermənistana təzyiq etmək istəyirlər. Rusiya və Vladimir Putin də Qərbə mesaj verir ki, Moskva Cənubi Qafqazda qalmaq niyyətindədir və buradan çıxmaq fikri yoxdur, bunun üçün də lazım olan addımları atmağa hazırdır. Vladimir Putinin Bakıda verdiyi bəyanatı bu cür şərh edərdim.

İrəvanda Lavrovun açıqlamasının necə qarşılanmasından asılı olmayaraq, deyilənlər həqiqət və faktdır. Bu, həm də Ermənistana mesaj və xəbərdarlıqdır.

- Ermənistan mediasının iddiasına görə, Ermənistan hökuməti açılacaq dəhlizə nəzarətin Hollandiyaya verilməsi barədə düşünür və müzakirələr aparır. İddia doğrudursa, niyə Hollandiya – bu seçimin izahı nədir?

- “Hollandiya” deyirsinizs, elə zənn edin ki, “Fransa” deyirsiniz. Hollandiya rəsmiləri və siyasilərinin 44 günlük savaş və bundan sonrakı açıqlamalarına baxsanız, bu ölkənin siyasətində Fransa izlərini görərsiniz. Sadəcə ermənilər çox yaxşı bilirlər ki, Azərbaycan Fransa və düşmən mövqeyində dayanan digər dövlətlərin nəzarətinə razı olmayacaq, buna görə də Hollandiyanı “nisbətən bitərəf ölkə” kimi önə çıxarmağa çalışırlar.

Bizim üçün önəmli odur ki, 10 noyabr bəyanatının müvafiq bəndinə uyğun olaraq, Naxçıvanla əlaqəmizin maneəsiz və təhlükəsiz olmasına təminat verilməlidir. Əlbəttə, biz o ərazilərdə Ermənistanın suverenlik hüquqlarını tanıyırıq, eyni zamanda da, ondan öz əhdliyini yerinə yetirməsini tələb edirik.

- Zəngəzur dəhlizinin sülh müqaviləsindən kənarda həll ediləcəyi bildirilir. Bu həll forması nə vədir edir, məsələn, nəzarət problemi Bakı və İrəvan arasında necə çözüləcək?

- Belə bir qərarın alınmasında Azərbaycanın kifayət qədər ciddi rolu olub. Çünki məhz Zəngəzur dəhlizini bəhanə edərək, uzun müddət Azərbaycana qarşı qaralama kampaniyası aparıldı. Qərb və ABŞ rəsmilərinin, o cümlədən müxtəlif beyin mərkəzlərinin dillərindən guya Azərbaycanın Ermənistana hücum edərək dəhlizi zorla açacağına dair spekulyativ dezinformasiyalar yayılırdı.

Azərbaycan bunu dəfələrlə təkzib eləsə də, necə deyərlər, dəyirman öz işindəydi, informasiya mərkəzləri süni şəkildə aranı qatmaqla məşğul idilər.

Dediyim kimi, artıq Zəngəzur dəhlizi məsələsi müxtəlif geosiyasi maraqların toqquşma nöqtəsinə və qlobal güclərin rəqabət meydanına çevrildiyi üçün Azərbaycan məsələni başqa müstəviyə çəkdi, sülh müqaviləsindən ayrı müzakirəsi təklif olundu. Bu, Azərbaycana qarşı dezinformasiya kampaniyasının qarşısının alınması üçün mühüm addımdır, həm də məsələni geosiyasi rəqabət müstəvisindən kənara çəkdi.

Ümid edirik ki, nəhayət Ermənistan özündə güc və cəsarət taparaq ikitərəfli formatda öz öhdəliklərini yerinə yetirəcək, dəhlizdə Azərbaycan vətəndaşları və yüklərinin maneəsiz keçidi və təhlükəsizliyini təmin edəcək. Bu, gələcəyin məsələsidir.

Digər yandan, Azərbaycanın İranla da bir anlaşması var. Zəngəzura paralel olaraq, Araz vadisində Azərbaycanın qərb rayonları ilə Naxçıvanı birləşdirən bir yol çəkilir. Prinsipcə, Naxçıvanla əlaqəmizin bu xətlə təmin etmək imkanımız da var. Bu istiqamətdə salınan yol və çay üzərində tikilən körpülərin yükgötürmə qabiliyyətləri kifayət qədər yüksək miqyasadır. Bununla Naxçıvanla yanaşı, Türkiyə ilə də əlaqə qurmaq imkanı əldə edirik.

Ermənistan yenə də prosesi pozmağa çalışacaqsa, bu, onun öz ziyanına olacaq, məsələn, ciddi rəqəmlərlə ölçülən tranzit gəlirlərindən məhrum qalacaq. Həmçinin növbəti regional layihələrdən kənarda saxlanılacaq. Vaxtilə neft-qaz kəmərlərinin Ermənistandan keçmək imkanları vardı, amma onun işğalçı mövqeyi buna imkan vermədi, nəticədə böyük layihələrdən kənarda qaldılar. İsrarlarını davam etdirsələr, bu vəziyyət dəyişməyəcək.

Bölgədə həyata keçirilən növbəti böyük layihələrdən biri Azərbaycan, Gürcüstan, Rumıniya və Macarıstanın imzaladığı anlaşmadır. Həmin anlaşmaya görə, Azərbaycan, eləcə də Orta Asiyada istehsal ediləcək bərpaolunan enerjinin Avropaya ixracı həyata keçiriləcək. Ermənistan da bu layihədə maraqlıdır və qoşulmaq istəyir. Əlbəttə, Zəngəzur dəhlizi açılmayacaqsa, Azərbaycan Ermənistanın bu projeyə qoşulmasını bloklayacaq.
 

Ardını oxu...
“Bu kino ki, var...” tavtologiyası ilə başlamayacam, aqressiv tamaşaçılar kimi “kino yoxdur” da deməyəcəm. Kino çəkilir, son vaxtlar hətta tez-tez çəkilir. Mətbuatda müzakirə də olunur. Sadəcə, istədiyimiz odur ki, daha çox və daha keyfiyyətli kino olsun. Müstəqil Azərbaycanın kinosu sovet Azərbaycanının kinosunu kölgədə qoysun. Yaxşı arzu oldu...

Kinorejissor Tahir Əliyev də bunu istəyər. Bəlkə istədiyi başqa şeylər də var, hər halda, söhbət əsnasında onun da nə istədiyi bəlli olar. Pressklub.az-ın qonağı kinorejissor Tahir Əliyevdir – sosial şəbəkələrdən Tahir Tahiroviç kimi tanıdığımız kino adam...

- Sizi oxucuya mən təqdim edim, yoxsa özünüz təqdim edirsiniz? Rejissor aktyor deyil və bizim reallıqda öz-özünə populyarlıq qazanmır, ona görə təqdimata ehtiyac var.

- Məncə, xüsusi təqdimatıma ehtiyac yoxdur. Azərbaycanın kino sahəsində məni az-çox tanıyırlar. Azərbaycan kinosu, cəmiyyəti, ictimai-siyasi həyatı üçün indiyə qədər gördüyüm işlər bunu deməyə müəyyən qədər əsas verir. Yalnız borcumu deyil, həm də vicdan borcumu yerinə yetirmişəm. Sənət borcu ilə vicdan borcu fərqli məfhumlardır. Rahat vicdanla yaşaya bilərəm. O ki qaldı populyarlığa, ona ehtiyac yoxdur, bizim sənətə aid də deyil. Bizim sənət kamera arxası sənətdir, publik deyil, ona görə populyar olmamaq normaldır.

- Azərbaycanda rejissor olmaq nədir?

- İndi rejissor olmaq çox asandır. Ətrafında peşəkar kinematoqrafçılar olsa, başqa məsələ, amma Azərbaycanda asan məsələdir, çünki son 20 ildə kino rejissorluğu sənətdən peşə səviyyəsinə düşüb. İstənilən adam film çəkə bilər. Heç bir qadağa, sərhəd yoxdur. Yəqin özümüz bu peşəyə sahib çıxmadıq. Məsələn, musiqimizi qoruyub saxladılar, sənətdən peşəyə düşmədi. Musiqimizin yiyəsi oldu. Bəstəkarlar İttifaqının üzvü olmaq asan deyil. Orda qoymazlar ki, mühəndislik təhsili ilə gəlib İttifaqa üzv yazılasan. Musiqi təhsilin yoxdursa, sənə heç əsər təqdim etməyə imkan verməzlər. Kinoda isə açıq qapıdır. Bəstəkar kino çəkir, memar da rejissorluq edər, heç kim də deməz ki, sən rejissor deyilsən. Həm də kinomuzun şəxsiyyət problemi hələ də davam edir. Təəssüf...

- Niyə rejissor oldunuz?

- Sovet İttifaqı dağılmasaydı, təyyarəçi olacaqdım. Ya da coğrafiyaçı. Qismət elə gətirdi ki, rejissor oldum. Amma peşman deyiləm. Azərbaycan kinosu məni elmə yaxınlaşdırdı. Dünyanı gəzdim, yaxşı insanlarla ünsiyyətdə oldum. Bacardığım qədər Azərbaycan sənədli filminə töhfə verdim. Artıq yaş ötür. Bundan sonra istərdim ki, Azərbaycan kinosunda bir neçə bədii film çəkim. Çalışacam bunun öhdəsindən gəlim.

- Siz maarifləndirici sənədli filmlərin rejissoru, bəzilərinin həm də ssenari müəllifisiniz. O filmlərin ki, həm mövzu etibarı ilə, həm də sənət baxımından keyfiyyətli və maraqlı işlərdir, xüsusən Cümhuriyyət mövzusunda. Hətta “Tahir sənədli filmlərin atasıdır” - deyirlər. Sonuncu filminiz isə səhv etsəm, düzəldin, lütfən, “O, Xarqo idi” adlı filmdir, 2021-ci ildə çəkilib. Aradan 3 il keçib. Niyə film çəkmirsiniz, qarşınızda maneə var?

- Deməzdim ki, sənədli kinoda birincilərdənəm. Sadəcə, çalışmışam sənədli kinoda öz sözümü deyim. Ətrafımdakı ziyalı insanlar bu sarıdan mənə çox kömək olublar. Xüsusən, Ramiz Abutalıbovun mənə inamı, dəstəyi. İkinci dünya müharibəsi ilə bağlı “Salnamə” film studiyasında 9 film çəkmişəm. Festivallarda qazandığım uğurlara görə də bu mövzuya minnətdaram. 10 ilə yaxındır ki, Cümhuriyyət dönəmini araşdırıram. Həm araşdırmaçı kimi işləyirəm, həm də o mövzuda ssenarilər yazıram. XX əsrin əvvəlləri Azərbaycan tarixi ilə bağlı filmlərin hamısını Ramiz Abutalıbovla işləmişəm. Dediyiniz sonuncu filmim əslində 2020-ci ilin filmidir, sadəcə olaraq, pandemiya ilə bağlı bir il gec təhvil verdik.

3 ildir film çəkmirəm, çünki 15 il çalışdığım “Salnamə” studiyasının fəaliyyətinin səngidilməsi bizə, bu sahədə çalışan insanlara, o cümlədən mənə ağır oldu. Bir gözləntim də yoxdur.

- Ümid yaxşı şeydir, gözlənti də hər zaman var, məncə... Bir rejissor, ssenarist, ümumiyyətlə, kino adamı kimi bu gün Azərbaycan kinosunun vəziyyətini necə dəyərləndirirsiniz?

- Bu sualı hazırda film çəkən rejissora versəniz, deyəcək hər şey yaxşıdır. Hazırda film çəkmiş olsam da belə, çatışmazlıqları deməyə bilmərəm. Vəziyyət təxminən bu cürdür: “Sən mənim canım, dinmə”, “Qoy nazirlikdə layihən keçsin”. Kino hikkə ilə, inzibati qaydalarla idarə olunmaz, sərbəst idarə olunmalıdır.

- Azərbaycan Kinematoqrafçılar İttifaqında təmsil olunursunuz, iki qurum birləşdi, bu yaxınlarda yeni vahid sədr də seçildi. Sizcə, bu qurum Azərbaycan kinosu üçün hansı funksiyanı yerinə yetirməlidir və onu edə bilirmi?

- AKİ ictimai təşkilatdır. Bacardığı qədər kinematoqrafçılara kömək edir. Söz yox ki, əlimizdə daha çox resurs olsa, daha effektli işləmək olar. “Nizami” kino mərkəzini İttifaqın idarəçiliyinə verilsə, inanın ki, iş daha səmərəli olar.

- Azərbaycan Respublikasının Kino Agentliyi də var...

- ARKA publik hüquqi şəxsdir. Əslində, ARKA dövlət kino agentliyi olmalı idi, amma yenə şöbə səviyyəsindədir. Nazirlikdə sektora tabedir. Heç olmasa, ARKA rəhbəri nazir müavini statusunda olmalıdır. ARKA böyük anlamda müstəqil olmalıdır. Bir də ki, biz kino sahəsini ümumilikdə Mədəniyyət Nazirliyindən də gözləməli deyilik. Televiziyalar da kino istehsalında susmamalıdırlar. İTV və AzTV-dən savayı, o biri televiziyalarda, demək olar, sənədli filmlər istehsalı yoxdur. 2016-2020-ci illərdə ARB “Aranfilm” yaradıcılıq mərkəzində ard-arda müxtəlif janrlarda 97 film istehsal etdik. Mədəniyyətimiz və ictimai həyatımız üçün xeyli töhfələr verdik. Amma qısqanclıq ucbatından işlər yarımçıq dayandı. Təbii ki, bunların bir səbəbi var. Televiziya rəhbərliyi. Onlara bu sahə maraqlı deyil.

- Bir də nəsil problemi var, qocamanlar gəncləri, gənclər qocaman kinematoqrafçıları qəbul edə bilmirlər? Niyə?

- Yalan söhbətdir, Azərbaycan kinosunda o problem yoxdur, o söhbət bitib, qocalar qalmayıb. 3-4 nəfər var, onlar da tədbirlərdə qabaq sırada otururlar, arada qalxıb sağlıq deyirlər. İndi Azərbaycan kinosunda çox istedadlı gənclər var, rejissorlar, ssenaristlər, operatorlar. Sadəcə, onlara yiyə çıxmaq lazımdır.

- Kino sahəsində hamı və hər şey yerindədir, sizcə? Xilas yoluna haradan başlanılmalıdır? Hansı sahəsindən - rejissordan, aktyordan, ssenaridən, bəlkə prokatdan, yaxud reklamdan?

- Kinomuz diridir hələ. Ən yüksək kateqoriyalı festivallara da qatılırıq. Bunu genişləndirmək, filmlərin sayını artırmaq lazımdır. Bununla yanaşı, “Azərbaycanfilm” kinostudiyası, “Salnamə” studiyası bərpa olunmalıdır. Deyəndə adamı qınayırlar, deyirlər bilirik, düzəldəcəyik, amma yenə həmin qaydada davam edirlər.
 

Ardını oxu...
Qərbi Kaspi Universitetinin professoru, politoloq Fikrət Sadıqov Teleqraf.com-un suallarını cavablandırıb.

Onunla müsahibəni təqdim edirik.

- Rusiya Prezidenti Vladimir Putinin Azərbaycana səfəri dünyanın gündəmindədir. Əsas sual da budur ki, Kursk və Ukraynada durumun ağır olduğu vaxtda Rusiya lideri Bakıya niyə gəldi?

- Putin hazırda bir sıra ölkələrlə əlaqələrin yaxşı olmasında və daha da yaxınlaşdırılmasında, eləcə də bəzi layihələrin reallaşmasında maraqlıdır. Çünki Rusiya beynəlxalq sanksiyalar altındadır, faktiki olaraq, təcrid vəziyyətindədir.

Amma bizim Rusiya ilə özəl münasibətlərimiz var. Bu, həm də tarixdən gələn əlaqələrlə bağlıdır, eləcə də humanitar, iqtisadi, mədəni, ticari və digər sahələri əhatə edən əməkdaşlıq mövcuddur. Siyasi münasibətlər də yüksək səviyyədədir.

Belə layihələrin həyata keçirilməsi hər iki dövlətin maraqlarına cavab verir. Məsələn, Şimal-Cənub layihəsi. Bu, həm Azərbaycan, həm də Rusiyanı qane edən projedir. Bu layihədə İran və Türkiyə kimi qonşularımız da iştirak edir.

Putinin Azərbaycan kimi ölkəyə ehtiyacı var. Çünki Azərbaycanın xarici siyasəti çoxvektorludur, tərəfdaşlarının sayı kifayət qədərdir. Məsələn, Azərbaycan həm Ukraynanın ərazi bütövlüyünü tanıyır, həm də ona humanitar yardım edir, həmçinin biz Rusiya ilə münasibətlərimizi də qırmaq fikrində deyilik.

İndi Ukrayna ilə münasibəti Rusiyanın öz işidir, bizi Cənubi Qafqazdakı təhlükəsizlik və stabillik maraqlandırır. Azərbaycan Rusiya ilə münasibətlərində həm də bu amilə diqqət yetirir.

- Sizin də qeyd etdiyiniz kimi, Putin Bakıda azərbaycanlı həmkarı İlham Əliyevlə Şimal-Cənub nəqliyyat dəhlizini də müzakirə elədi. Orta dəhlizin bir hissəsi olan Zəngəzur dəhlizi məsələsinə toxunulmadı, halbuki Rusiyanın vasitəçiliyi ilə imzalanmış 10 noyabr sənədinin 9-cu bəndi bununla əlaqəlidir. Rusiya bu dəhlizdən imtina edir?

- Mən belə deməzdim. Çünki Putinlə birlikdə Bakıya Rusiyanın bir çox nazirləri də gəlmişdi. Xarici işlər naziri Sergey Lavrov da onların içindəydi. Lavrov Bakıda maraqlı bəyanatlar verdi. Bəyanatlardan birində Ermənistana qarşı açıq ittihamlar səsləndirdi. Lavrov dedi ki, bu dəhlizin açılmamasında günahkar Ermənistandır, o, 10 noyabr bəyanatının müvafiq bəndinin yerinə yetirilməsindən boyun qaçırır, bu məsələnin həllində adekvat davranmır. Bu, Rusiyanın rəsmi mövqeyidir.

Biz artıq bəyan etmişik ki, Zəngəzur dəhlizi gec-tez açılmalıdır. İndi kimsə sərhəddə bu dəhlizə nəzarət etmək fikrindədirsə, olsun. Hazırda orada Rusiya sərhədçiləri var, Amerikadan da gəliblər. Ermənilər də öz sərhədçilərini orada yerləşdirmək istəyirlər, özləri bilər. Bizə bu dəhlizin açılması lazımdır.

Şübhə etmirəm ki, biz Rusiya prezidentinin burada olarkən məsələ ilə bağlı öz qəti mövqeyimizi bildirmişik.

- Putin Rusiyanın sərhəd və sülh məsələlərində Bakı və İrəvana kömək etməyə hazır olduğunu söylədi. Maraqlıdır ki, hər iki proses ikitərəfli qaydada davam edir və müsbət nəticələr də var. Belə bir vəziyyətdə Moskva niyə prosesə vasitəçi kimi daxil olmaq istəyir?

Ətraflı
- Bir çox ölkə vasitəçi olmaq istəyir və bu məqsədlə prosesə müdaxilə edir. Bura Rusiya ilə yanaşı, ABŞ və Avropa Birliyi də daxildir. Qarabağ məsələsi həll olunmasına baxmayaraq, Minsk qrupu yenə də öz fəaliyyətini dayandırmaq istəmir. İrəvan təklifimizi qəbul etmir ki, Minsk qrupu hüquqi tərəfdən də buraxılsın. Digər oyunçular da var, İran da buna cəhd edirdi.

Rusiya hesab edir ki, Ermənistan onun Cənubi Qafqazdakı əbədi forpostu və müttəfiqidir. Həmçinin Rusiya Azərbaycanla əlaqələrini yaxşı səviyyədə saxlamaqda maraqlıdır. Rusiyada anlayırlar ki, Azərbaycan bölgədə söz sahibi və ən güclü dövlətdir.

İkinci Qarabağ Müharibəsindən sonra ərazi bütövlüyümüzü tam bərpa etmişik. Rusiya da çox istəyərdi ki, bölgədəki mövqeyini yenidən gücləndirsin. Bu baxımdan, Rusiyanın mövqeyi bəzi Qərb dövlətlərinin mövqeyindən heç nəyi ilə fərqlənmir, onlar da bunu istəyirlər.

Avropa Birliyinin müşahidəçiləri uzun müddətdir Ermənistandadır, bəs onlar orada nə edirlər? Amerikalılar da gəlib Ermənistanda təlim keçirlər, Müdafiə Nazirliyində öz təmsilçilərini yerləşdirirlər. Bu nə məsələdir? Yəni hər bir aparıcı dövlət burada öz mövqelərini gücləndirmək istəyir. Ermənistan-Azərbaycan əlaqələrinin normallaşması prosesindən də bu məqsədlə istifadə etməyə çalışırlar.

- Yeri gəlmişkən, ABŞ-ın hərbi cəhətdən Ermənistanda yerləşməsi ilə bağlı İran da İrəvana xəbərdarlıq edib. Bu məsələ İran-Ermənistan əlaqələrinə necə təsir göstərəcək?

- İran bunu çoxdan etməliydi. Çünki Fransa və Hindistan Ermənistan silah göndərir, ABŞ orada təlim keçirir və mütəxəssislərini Müdafiə Nazirliyində yerləşdirir. İran bu xəbərdarlığı çoxdan etməli idi. İran həmişə İsraillə əlaqələrimizə görə bizi tənqid edirdi. Bəs Ermənistan? Bunu indiyədək deməliydilər, görünür indi ayılırlar.

Ermənistan Cənubi Qafqazda İranın yaxın tərəfdaşıdır. Əgər İran həqiqətən də Ermənistana xəbərdarlığında səmimidirsə, bu etirazını kəskin şəkildə bildirməli və tələb etməlidir. İran Ermənistandan izahat istəməlidir ki, əgər mənimlə yaxın tərəfdaşlıq istəyirsənsə, Qərbin burada nə işi var, onunla əlaqələrin niyə hərbi-texniki xarakter alıb? Əslində, bu, İranı həqiqətən də narahat etməlidir.

- Ermənilərin axır vaxtlarda şərti sərhəddə artan təxribatları nə ilə bağlıdır, hansı məqsədi güdürlər?

- Görünür, Ermənistan ABŞ-dan gələn kömək və Fransadan hərbi texnikaların göndərilməsinə görə ruhlanır. Bura bəzi Qərb dövlətlərinin Ermənistana dəstək bəyanatları da daxildir. Həmçinin düşünürəm ki, bunlar kəşfiyyat xarakterli addımlardır. Bizi sınaqdan keçirmək istəyində ola bilərlər.

Niyyətləri bu ola bilər ki, bizim müdafiə sistemlərimizin işi, ümumiyyətlə, bizim müdafiə qabiliyyətimiz hansı yerdədir. Məncə, bu da Ermənistanda gündəmdə olan bir amildir. Hətta güman edirəm ki, erməniləri buna təhrik edən qüvvələr də var, onlar da Azərbaycanın hansı formada, nələrlə və necə cavab verdiyini görmək istəyə bilərlər.

Ermənistanın bu təxribatları bizi narahat etməməlidir, biz adekvat cavabımızı veririk. Ermənistan anlamalıdır ki, sülh müqaviləsi gec-tez imzalanmalıdır. Əgər onlar problemli vəziyyətdən çıxmaq istəyirlərsə və bölgədə sabitliyin bərpa olunmasında maraqlıdırlarsa, gəlib bu sazişə imza atsınlar.

Həmçinin bunun üçün Ermənistan konstitusiyasından Azərbaycana qarşı ərazi iddialarını çıxarmalıdırlar. Sülh bu durumda yarana bilər, əks halda, gərginlik bundan sonra da davam edəcək.
 

Dünyapress TV

Xəbər lenti