 |
|
|
Musavat.com-un növbəti həmsöhbəti Xalq artisti, 81 yaşlı aktrisamız Lətifə Əliyevadır.
-Lətifə xanım necəsiniz?
- Nə yaxşıyam, nə də pis. Evdar nənəyəm, qoca bir arvadam. Heç nə ilə əlaqəm yoxdur. Taleyimə baş əyib oturmuşam. İndi cavanların dövrüdür, canları sağ olsun. Qoy oynayıb yaratsınlar. Allah onların işlərini avand etsin. Mənim ürəyim heç nə istəmir. Uca rəbbimə sığınıb durmuşam, heç nədə gözüm yoxdur. Günümü efirlərə baxmaqla keçirirəm.
.jpg)
-81 yaş sizə nəyi verib, nəyi aldı?
- Həyatdır da. Nə verməlidir ki... Mən acgöz adam olmamışam.Allahın yaratdığına min şükür. Yaxşını da, pisi də, haqsızlığı da görmüşəm. Hamı necə mən də elə.
-Səhhətiniz nə yerdədir?
-Yaşlı adamam, ayaqlarım ağrayır. Başım gicəllənir, heç yerə çıxa bilmirəm. Mənim də taleyim budur. Balalarım, nəvələrim mənə qulluq edirlər. Nə var ona qane oluram. Fikirləşmirəm ki, televiziyalar məni niyə efirə dəvət etmirlər. Heç vaxt təmannam olmayıb. Payıma nə düşübsə, ona qane olmuşam.
.jpg)
-Sənət dostlarınız yada salırmı?
-Naibə Allahverdiyeva zəng edir. Hamısı mənimlə görüşmək istəyir, ancaq mən istəmirəm. Bir balaca əsəbiyəm, buna görə müalicə alıram. Allah sənət yoldaşlarım Nicat Kazımovun, Elşən Rüstəmovun, Nübar Novruzovanın direktorumuzun canını sağ etsin, onları çox sevirəm. İş yoldaşlarımdan çox razıyam, məni unutmurlar.
Nəvələrim də başımı qatır. Hamıs böyüyüb, ailə qurublar. Oğlan nəvəm yanımdadır. Uşaqlardan çox razıyam.
- Bəs tamaşada oynamağın xiffətini çəkmirsiniz?
- Əlbəttə, çəkirəm. Ayaqlarım ağrayır, sağalsam, yaşıma uyğun istənilən obrazı oynayaram. Ürəyimdə bunun xiffətini çəkirəm.
-1.jpg)
- Müalicə olunursunuz. Maddi baxımdan çətinlik çəkmirsiniz ki?
- Mən Prezidentin fərdi təqaüdçüsüyəm. O təqaüd olmasa, mən məhv olaram, müalicələrimi çatdırmaram. Bu yaxınlarda Zaur Baxşəliyevin təşkilatçılığı ilə reabilitasiya mərkəzində pulsuz müalicə aldım. Dizlərim əməliyyat olunmalıdır, amma qorxuram.
Şahanə Rəhimli,
Musavat.com
O, Azərbaycan kinosunun daha çox “Mustafa müəllim”i kimi yadda qalıb.
Hacı İsmayılov “Həm ziyarət, həm ticarət”, “Ad günü” kimi bir çox məşhur filmlərdə baş rol alıb.
TEREF Lent.az-ın Xalq artisti Hacı İsmayılovla müsahibəsini təqdim edir:
– Hacı müəllim, sənətə həvəsiniz necə yarandı?
– Hələ məktəb illərindən teatra həvəsim var idi. O vaxtı 2 gün mənə bayram olurdu: Biri idman dərsi olan günü, biri də bizi məktəbdən teatra aparanda. Əsasən, Gənc Tamaşaçılar Teatrına aparırdılar. İlk baxdığım tamaşa isə “Pavlik Morozov” idi. Pərdə açılanda səhnədən gələn qoxu mənə xoş gəlirdi. Sonradan bildim ki, dekorasiyalar yanmasın deyə, bir maye ilə sulayırdılar, onun qoxusu idi, ondan əlavə, səhnədəki aktrisaların ətri də vururdu.
4-cü sinifdə oxuyanda məktəbdə bir dram dərnəyi var idi. Rəhbəri Tofiq İsmayılov idi. İlk oynadığım rol isə Novruz Gəncəlinin “Gənc Ustalar” tamaşasında tənbəl obrazı olub. Maraqlı rol idi. Çox yaxşı alındı. O tamaşa məndə həvəs oyatdı. Ondan sonra “26-lar” Mədəniyyət sarayında bir uşaq, bir də böyüklər üçün dram dərnəyi varıydı. Bir müddət ora getdim, sonra Lütfü Məmmədbəyovun dram dərnəyinə qoşuldum. O dram dərnəyi sonra Xalq Teatrı oldu. Orada çox yaxşı tamaşalar oynanılırdı.
Yadıma gəlir, Cəfər Cabbarlının “Aydın”ı, Mir Cəlalın “Bir gəncin manifesti” səhnəyə qoyulmuşdu. O tamaşalar çox böyük ajiotajlar yaradırdı. Həmin dram dərnəyindən oynayanların çoxu sonradan Xalq Artistləri, sevilən sənətkarlar oldu.
Beləliklə, 1963-cü ildə Teatr İnstitutunun Kino və Dram fakültəsinə daxil oldum, bu, indiki Mədəniyyət və İncəsənət Universitetidir. 4 il oxudum, sonra bizi göndərdilər İrəvan şəhərinə. Azərbaycanın qədim yurdu İrəvanda teatr olub və o, fasilələrlə işləyib. Məkrli qonşularımız qoymayıblar o teatr inkişaf eləsin. 1967-ci ildə teatrı bərpa etmək üçün bizim kursun hamısını göndərdilər İrəvana. Cəfər Cabbarlının “Sevil” pyesini səhnəyə qoyduq. Onunla da İrəvan Teatrının bünövrəsi qoyuldu.
Daha sonra ailə vəziyyətimlə əlaqədar Bakıya gəlməli oldum. O vaxt danışığım daha yaxşı, nitqim daha səlis idi. Teatrlar İnstitutunun rektoru məni səhnə danışığı kafedrasına dəvət etdi. 1 il səhnə danışığından dərs demişəm. Mənim dərs dediklərimin çoxu indi Xalq Artistləridir.
– Məsələn, kimlər?
– İlham Namiq Kamal, Fuad Poladov Elxan Ağahüseynoğlu. Həmin vaxtlar Sumqayıt Dövlət Dram teatrı açıldı, oraya qəbul olundum. 1 il işlədim. Sonra Akademik Milli Dram Teatrına getdim. 1970-ci ildən bu günə qədər Akademik Milli Dram Teatrında aktyor kimi çalışıram.
– Son çəkilən filmləri, serialları izləyirsiz?
– Yox. Birincisi, vaxtım olmur. İkincisi, maraqsızdır. Adamı cəlb eləmir.
– Nə ilə bağlıdır bu?
– Peşəkarlar yoxdur. Mən “Ailəm var” serialına çəkilmişdim. Çox yaxşı serial idi, uzun müddət də getdi. Sonra 1-2 seriala dəvət etdilər, 5 seriya çəkildi və dayandı. Məlum oldu ki, peşəkar olmayan bir adam haradansa pul tapıb. Beyninə düşüb ki, film çəksin. Bu cür iki serial bağlandı. Ondan sonra ümumiyyətlə, həvəsim olmadı.
– İmtina elədiyiniz film olub?
– Xeyr, imtina eləməmişəm. Mənim aləmimdə, aktyor üçün kino daha vacibdir, nəinki serial. Kinonun bir ssenarisi olur. Serialı axşam yazıb səhər gətirirlər ki, çəkin. Kinonun haradan başlayıb hara getdiyini bilirsən. Kinoya dəvət alanda məmnuniyyətlə gedirəm. Son illərdə 2 filmə çəkilmişəm. Biri “Olimpiya”, digəri isə “Doğma torpaq” filmidir. Kinoda çəkiləndə aldığım ləzzəti serialda ala bilmirəm.
Çəkilən seriallara baxıram, biri danışanda digərini göstərirlər. Adi peşəkar texniki cəhətləri bilmirlər ki, heç olmasa danışanı göstərmək lazımdır. Aparatı qoyurlar və aktyorlara deyirlər ki, oynayın. Sən onun üz ifadəsini, gözlərindəki emosiyanı görmürsən. “Doğma torpaq” filminə dəvət edəndə adı diqqətimi çəkdi. Etiraz etmədim.
– Oynadığınız obrazlardan sizə ən doğma olanı hansıdır?
– Hamısı doğmadır, çünki onlara həyatımı vermişəm. Onları oynamamışam, yaşamışam. Hərdən “Ad günü” filmindən söz düşəndə deyirəm ki, mən ona çəkiləndə elə bilirdim, möcüzəli bir yuxuda idim, ayıldım ki, film çəkilib. Hamısı mənə əzizdir. “Ad günü” ilə “Həm ziyarət, həm ticarət”də oxşarlıq var. “Həm ziyarət, həm Ticarət” filminə çəkiləndə çətinliklər çox olub.
– Hansı çətinliklər?
– “Ad gün” iki hissədən ibarətdir: bir ad günü hekayəsi, ikincisi ezamiyyət. Orada yüküm az idi. Amma “Həm ziyarət, həm ticarət”də tam qapanmaq, yaşamaq lazım idi. Bu da aktyorda yorğunluq, sıxıntı yaradır.
– “Ad günü”dəki Mustafa ilə “Həm ziyarət, həm ticarət”in Mustafa müəllimi arasında necə paralel aparırsız?
– Eyni Mustafadır. “Ad günü”ndə Mustafa kənddən Bakıya gəlir. “Həm ziyarət, həm ticarət”də isə Bakıdan İstanbula gedir.
– Teatrla başlayıb sonra kinoya gəlmisiz. Sizə hansı yaxındır, teatr, ya kino?
– Uşaq vaxtı kinonu sevirdim. İçərişəhərdə anadan olduğuma görə, bir çox filmlərin çəkilişinə şahid olmuşam, məsələn, “O olmasın, bu olsun”. İlk dəfə meylim orada olub. Sonra dram dərnəyinə gedəndə artıq teatrı seçdim. Mən hərdən deyirəm ki, teatr həyatımdır, kino isə sevgim. Teatr kinoya nisbətən az imkanlara sahibdir. Teatr canlı bir orqanizmdir. Tamaşaçı ilə üz-üzə olursan, onu hiss edirsən. Kinoda isə nisbətən sərbəstlik var.
– Kinoda alınmayan bir səhnə dəfələrlə çəkilə bilir, teatrda belə bir şans yoxdur.
– Bəli, bir fraqment 10 dəfə çəkilə bilir. Hərdən fikirləşirəm ki, şansı gətirmiş adamam. Teatr aktyoru olmaq istəmişəm və olmuşam da. Teatr olmayanda isə kino olub. Kinoda oynadığım rolları teatrda oynamayacaqdım. İstəyərdim bütün aktyorlar həm kinonu, həm teatrı görsün, bu, aktyora çox təcrübə qatır.
– Elə aktyor və ya rejissor olub ki, sizin yaradıcılığınıza təsir etsin?
– Bəli, olub. Əvvəla, mənim çox yaxşı müəllimlərim olub. Qrup rəhbərim Xalq Artisti Məlik Dadaşov idi. Teatrda, kinoda bir çox rejissorlarla işləmişəm. Amma məni kəşf edən, tanıdıb tamaşaçı sevgisi gətirən Rasim Ocaqov olub. Rasim Ocaqova ömrüm boyu borclu olacam. O məni yetişdirdi, “Ad günü” və digər filmlərə çəkməklə ampulamı təyin etdi.
– Deyirlər, Rasim Ocaqovla işləmək çətin olub…
– Onunla işləmək çətin deyildi, Rasim Ocaqov çox məsuliyyətli və dəqiq adam idi. Xoşlamazdı ki, aktyor geciksin. Ad günü filminə çəkiləndə deyirdi ki, saat 7-də Kinostudiyada ol. Dediyi vaxtda gedib görürdüm ki, xadimələrdən başqa heç kim yoxdur. Saat 10-da qrimçi gəlib qrim edirdi. Saat 11-də Rasim müəllim gəlirdi və çəkilişə gedirdik. Çəkilişi uzatmağı xoşlamazdı. Hər çəkilişdən qabaq evdə kağızlarına hər şeyi qeyd edirdi. Artıq çəkilişə hazırlıqlı gəlirdi. Daha durub meydançada düşünmürdü ki, aktyor harada dayansın, kamera haradan çəksin. Aktyorlardan da bu məsuliyyəti tələb edirdi. Vay o gündən ki, aktyor çəkilişə geciksin. Onda onu cəzalandırırdı.
– Necə cəzalandırırdı?
– Çox qəribə. Bir dəfə çəkilişə gecikmişdim. “20 Yanvar” metrosu tərəfdə bir klinika var. Çəkiliş orada idi. Guya İstanbuldakı otelin vestibülü idi. Xeyli gecikmişdim. Gələ-gələ düşünürdüm ki, Rasim müəllim məni danlayacaq. Gəlib üzrxahlıq elədim. Dedi, eybi yox, gecikdin, gecikdin də. Soruşdu, pulun var? Düşündüm ki, pulun söhbətə nə dəxli? Dedim, bəli, var. Dedi, çıxart ikinci rejissora 10 manat ver. O vaxtı da 10 manat böyük pul idi. Pulu verdim, dedi, get indi qrimlən, geyin, çəkilişə hazırlaş. Fikrim qalmışdı orada ki, 10 manatı niyə aldı?
Düşündüm, yəqin, qaytarar. Sonra gördüm, yox ey, qaytarmadı. Çəkiliş bitdi, hamısı aparatları yığıb avtobusa minib getdilər. Təkcə qaldım çəkiliş meydançasında. Sən demə, həmin gün o qrupdan kiminsə ad günü imiş, onlar da doğum gününü qeyd etmək üçün pul yığıblar. 10 manat da məndən aldılar, amma aparmadılar. Baxın, bu cəza idi.
– Sovet dövründə çəkilən filmlər hələ də maraqla izlənir. İndi niyə o filmlərdən çəkilmir?
– Sovet dövründə çəkilən filmlər bir dərslikdir, sənət, peşəkarlıqdır. Onlar məktəb üzərində qurulmuşdu. İndi də o filmlərə baxanda ləzzət alıram. O filmlərlə indikiləri müqayisə etmək olmaz. Onları çəkənlər, aktyorlar peşəkarlar idi. Filmin əmələ gəlməsi üçün Azərbaycanfilm Kinostudiyası aktiv deyil. Filmlər çəkilmir. Bu da bizdən asılı olmayan şeylərdir. Yəqin ki, dövlət məşğul olacaq.
Oranın 2000-dən artıq işçisi var idi. İndi, bəlkə də, 20 nəfər var, ya yox. Orada pavilionlar, operatorlar, rejissorlar, güclü yaradıcılıq rəqabəti olurdu. Ona görə, il ərzində çəkilən 5-6 filmdən 2-3-ü maraqlı olurdu. İndi hərə bir tərəfdə film çəkir. Yaxşı filmlərin hamısı orada yaranıb.
– Özünüzü uzaq hesab elədiyiniz rol olub?
– Kinoda yox, amma teatrda olub. Düzdür, yaxşı oynamışam, amma ürəyimcə olmayıb. Teatr belədir ki, sənə nə versələr, oynamalısan. Məsələn, o vaxt “Sizi deyib gəlmişəm” tamaşasında cavan oğlan idim, amma yaşlı kişi rolu oynamışam. Ümumiyyətlə, aktyor gərək roldan imtina etməsin.
– İlhamla oynamaq önəmlidir, ya texnika ilə?
– Sözsüz ki, aktyorun texnikası olmalıdır. Cümlənin məntiqi vurğusu haradadır, cümləni kimə deyir, deyəndən sonra hara dönür? Bunlar çox önəmlidir. Kinoda göz qapağını bağlamaq belə böyük bir rol oynayır. İlk müəllimlərimdən biri Məlik Dadaşov olub. Cəfər Cabbarlının “1905-ci ildə” əsərini səhnələşdirəndə mən general qubernator rolunu oynayırdım. Onda çox şeyi bilmirdim, mətni götürüb danışırdım. Məlik Dadaşov dedi, dayan, elə deyil, sən bu cümləni gör kimə deyirsən? Sonra dayan gör o sənə nə cavab verir?
– Elə məqam olub ki, rejissorun demədiyi bir şeyi əlavə etmisiz, amma qəşəng alınıb deyə, qalıb.
– Bəli, olub. “Həm ziyarət, həm ticarət” filmində bir hissə var. Güzgünün qabağında danışdığım səhnə. Mustafa müəllim güzgünün qabağında məşq edir. O iri monoloqdur. İlk dəfə cəsarət edib Rasim Ocaqova dedim, gəl, bu monoloqu belə edək: kamera güzgüdən məni çəksin. Mən də kostyumda, saçları daranmış, səliqəli çıxış edirəm. Elə effekt yaranacaq ki, televiziyada çıxış edirəm. Sonra isə kamera yavaş-yavaş aşağı düşür və görünür ki, heç əynində şalvarı yoxdur.
– Elə həmin hissədə Mustafa müəllim bir lotereya lətifəsi danışır. Hətta bu yaxınlarda lotereya reklamında sizi gördüm. Özünüz heç lotereya oynamısız?
– O qədər… Sovet vaxtında 30 qəpiklik lotereya var idi. Ümumittifaq çərçivəsində idi. 2-3 ay sonra qəzetin axırıncı səhifəsində qaliblər çap olunurdu. Uduşlarda bütün məişət əşyaları var idi.
– Nəsə udmusuz?
– Bəli, “Riqondo mono” adlı bir radioqəbuledici udmuşam. Qiyməti də 141 manat idi. Onda bizdə radioqəbuledici yox idi. O vaxt udmaq olurdu. İndi çoxalıb, adam çaşıb qalır ki, hansını alsın. Amma bir dəfə də olsa, lotereya almaq lazımdır (gülür).
– Hansı filmə baxıb “bu obrazı oynamaq istəyərdim” demisiz?
– O vaxt bir film var idi. Etel Voyniçin “Ovod” əsəri. Ona baxandan sonra istəyirdim ki, “Ovod” obrazını oynayım. Hətta o vaxt “26-lar” dərnəyində o əsər səhnələşdirildi. Mənə isə “Ovod”u yox, başqa rolu verdilər. Həmin rol isə “Ovod”un tam əksi idi.
– Bu yaxınlarda bağınızı satışa qoymuşduz. Necə oldu, sata bildiz?
– Satdım, bəli. Mən özüm yayda istirahət eləməyin tərəfdarıyam. Yoldaşımın səhhətində problem oldu. Yeriməyində çətinlik yarandı deyə, satdım.
Azərbaycan Mətbuat Şurası İdarə Heyətinin üzvü, “Yeni Çağ” Media Qrupunun rəhbəri Aqil Ələsgər Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyevin Şimali Kipr Türk Respublikası (ŞKTR) ilə bağlı mövqeyini Şimali Kipr mediasına şərh edib.
Yenicag.az xəbər verir ki, jurnalistin fikirləri Kipr mətbuatının əksər aparıcı xəbər portallarında yayımlanıb.
Şimali Kipr mətbuatı ilə söhbətində A. Ələsgər bildirib ki, bir neçə il öncəyə qədər ŞKTR məsələsi Türk dövlətlərinin prioritet mövzuları arasında yer almırdı. Lakin Qarabağ zəfərindən sonra Azərbaycan və Türkiyənin koordinasiyalı siyasi xətti nəticəsində bu gün ŞKTR beynəlxalq platformalarda görünürlük qazanmağa başlayıb.
O, eyni zamanda qeyd edib ki, ötən həftə Bakıda keçirilən “Yeni dünya nizamına doğru” adlı beynəlxalq forumda Prezident İlham Əliyev bir daha qardaş Şimali Kiprə dəstəyini açıq şəkildə ifadə edib:
“Cənab Prezident qardaş ŞKTR-nin dövlət kimi tanınması üçün hər zaman dəstək verəcəklərini açıq şəkildə bildirdi. Digər siyasətçilərin ŞKTR-yə məsafəli yanaşmalarını isə tənqid etdi. Bu tutum digər Türk dövlətlərinə ünvanlanmış açıq mesaj xarakteri daşıyır”.
MŞ üzvü həmçinin Azərbaycan Prezidentinin bu prinsipial mövqeyinin bölgədə yeni mərhələnin əsasını qoyduğunu vurğulayıb:
“Prezident Əliyev ŞKTR-ni müstəqil bir Türk dövləti olaraq görür və bu düşüncəsini dəfələrlə ifadə edib. Ersin Tatarın Şuşada keçirilən TDT Zirvəsində iştirakı və ŞKTR bayrağının orada dalğalanması bu prosesin simvolik mərhələsi idi”.
O qeyd edib ki, Azərbaycanın ŞKTR ilə bağlı siyasəti artıq konkret xarakter almaqdadır və bu istiqamətdə atılan addımların arxasında qətiyyətli iradə dayanır.
Musavat.com -un həmsöhbəti Türkiyənin ölkəmizdəki keçmiş hərbi attaşesi, general Yücel Karauzdur.
- Yücel bəy, Ermənistan həm atəş açır, həm sülh deyir. Hansına inanırsız?
- Anadoluda belə bir ifadə var: Yalançı, sözünə güvənilməyən insanlar haqqında deyirlər ki, bir Allahın dediyinə inanaram, başqa heç nəyə. Bu o deməkdir ki, şəxsin bütün kəlmələri yalandır. İndi biz Ermənistanın hansı sözünə inanaq ki. Səhər bir söz deyirlər, axşam ayrı. Antalyada Ermənistanın xarici işlər naziri Ararat Mirzoyan deyir ki, sülhün zamanını və yerini təyin edək. Növbəti gün Ermənistan mövqelərə atəş açır. Açığı, onların “sülh quşu” olduğuna inana bilmirəm. Ermənistan ilk olaraq üçtərəfli bəyanatın şərtlərini yerinə yetirməli və Azərbaycanın tələblərini nəzərə almalıdır. Ermənistanın sülh istəməsi ilə bağlı niyyətini görmürəm. Sülh istəyən dövlət İğdır-Naxçıvan təbii qaz boru kəmərinin açılışı günü atəş açmaz. Əgər sülh istəyirsə, sərhədə Avropa İttifaqının müşahidəçilərini niyə yığır? Bir yandan ABŞ ilə iş birliyi edir, digər yandan Zəngəzurda İranla hərbi təlim edir. Məgər bunlar dostanə addımlardır? Bu mənada Ermənistanın heç bir sözünə inanmıram.
- Avropa İttifaqı da İrəvana hərbi-siyasi dəstəyi artırır. Brüsselin məqsədi nədir?
- Avropa İttifaqı qızışdırıcı mövqedədir. İstismar etməyə, özünün köləsinə çevirməyə yeni yer axtarır. Avropada öz problemlərini həll edə bilməyən dövlətlər Qafqazda ədalətdən, haqdan uzaq bir şəkildə Ermənistanı qıcıqlandırır, ona “daydaylıq” edir. Ermənistan regionda Avropanın maşasıdır. Bununla da Ermənistanda revanşizm duyğularını bəsləmiş olurlar.
- Bəli, Ermənistanda hələ də separatçı qruplar yığıncaqlar keçirir, "artsax" mübarizəsindən dəm vururlar. Yeni müharibə gözlənilirmi?
- Onlar 2020-ci ildən əvvəlki statuslarına dönmək üçün fürsət gözləyirlər. Sülhün olmaması üçün əllərindən gələni edirlər. Azərbaycana qarşı həm siyasi, həm də hərbi fəaliyyətlər göstərirlər. Ermənistanda belə bir yol tutulması Azərbaycanın səbrini daşıra bilər. Lakin yeni müharibə ehtimalını düşünmürəm. Çünki Ermənistan haqsız durumda olduğu üçün heç kim sonuna qədər onun arxasında durmayacaq.
- Türkiyə-İsrail arasında Bakıda görüş oldu, gərginlik azalacaqmı?
- Türkiyə-İsrail arasında Bakıda görüş keçirilməsi təbii ki, gərginliyi, qarşı-qarşıya gəlməməyi, çatışma ehtimalını azaltmağa yönəlib. Suriyada İran və Rusiyanın boşluğu tam olaraq doldurulmayıb. Bu baxımdan İsraillə Türkiyə arasında gərginliyin yaşanma riski var. Hər iki tərəf gərginliyi azaltmaq üçün addım atacaqlarını bildirdi. Çünki Suriyanın düzəninin yenidən formalaşdığı bir dönəmdə Türkiyə və İsrail arasında gərginliyin yaranması davam edən Üçüncü dünya müharibəsi prosesinin Orta və Yaxın Şərqdəki qığılcımı olar.
- Türkiyə - Ermənistan normallaşma prosesi Bakısız sürətlənə bilərmi?
- Bu prosesi Azərbaycan-Ermənistan prosesindən kənarda görmürəm. Azərbaycanla mövcud problemlərini həll etmədən, sülh müqaviləsini bağlamadan Türkiyə ilə barışmaq, problemləri həll etməyə çalışırlar. Bu, Ermənistanın bir oyunudur. Türkiyə heç bir zaman Ermənistanla sərhədləri açacaq qədər normallaşmanı Azərbaycanın koordinasiyası olmadan etməyəcək. Ermənistanın 4 qonşusu var, onlardan biri Azərbaycan, digəri Ermənistandır. Ermənistan bu iki dövlətlə halallaşmadan Afrika ölkəsi mövqeyində qalmağa davam edəcək.
Şahanə Rəhimli
Musavat.com
Musavat.com xəbər verir ki, sosial şəbəkələrdə və bəzi KİV-lərdə ABŞ Prezidenti Donald Trampın Ağ Evdə keçirdiyi brifinq zamanı guya Rusiya Prezidenti Vladimir Putinə Ukraynada atəşkəslə bağlı “dedlayn” – yəni son tarix qoyduğu iddia olunub.
Lakin rəsmi yayım materiallarına və Trampın çıxışına əsasən, bu məlumat həqiqəti əks etdirmir.
Rəsmi videotranslyasiyada Trampa belə bir sual ünvanlanıb:
“Prezident Tramp, siz Rusiyanın Ukraynaya hücumunun səhv olduğunu demisiniz. Bu səhv nədən ibarət idi? Və siz Putinə atəşkəs üçün hər hansısa bir dedlayn təyin etmisinizmi?”
Tramp bu suala konkret “bəli” və ya “xeyr” cavabı verməyib. O, yalnız müharibənin başlanmasının ümumiyyətlə səhv olduğunu bildirib:
“Bəli. Səhv ondadır ki, bu müharibənin başlamasına ümumiyyətlə imkan verildi. Əgər Bayden səriştəli olsaydı və Zelenski də səriştəli olsaydı — gerçi, mən bu barədə əmin deyiləm — bu baş verməzdi. Onunla (Zelenski ilə) çətin görüşümüz oldu. Daim nəsə istəyirdi — daha çox və daha çox…”
Tramp əlavə edib ki, onun prezidentliyi dövründə Putin bu məsələni heç gündəmə gətirməyib və ABŞ-da keçirilən saxtalaşdırılmış seçkilərdən sonra müharibə başlayıb:
“Mən prezident olduğum 4 il ərzində Putin bu məsələyə toxunmayıb belə. Amma seçkilər saxtalaşdırıldıqdan və mən postumu tərk etdikdən sonra bu müharibə başladı. Bu müharibənin baş verməsi üçün heç bir əsas yox idi. Bayden onu dayandıra bilərdi.”
“Putinə açıq demişdim: bunu etmə!”
Tramp deyib ki, özü dövründə Putin belə bir müharibəyə cəsarət etməzdi:
“Mən ona açıq demişdim: bunu etmə! Sən bunu etməyəcəksən. Bu onun sevimli oyuncağı idi, amma o bu addımı atmazdı. Sadəcə, neftin qiymətini endirmək lazım idi. Bayden isə qiymətləri süni şəkildə yüksək saxladı, çünki hasilatı çətinləşdirdi. Əgər qiymətlər aşağı olsaydı, bu müharibə baş verməzdi. Amma mən hakimiyyətdə olsaydım, heç nə olardı.”
“Bu — Baydenin müharibəsidir, mən onu dayandırmaq istəyirəm”
Tramp bugünkü itkiləri “böyük fəlakət” adlandıraraq bildirib:
“Bu gün hər həftə təxminən 2500 gənc ölür — həm ruslar, həm ukraynalılar. Amma heç kimə maraqlı deyil. Deyirlər, axı onlar nə sizin, nə də bizim ölkəmizdəndirlər. Amma mən bunu dayandırmaq istəyirəm. Bu 2500 nəfərin ölməsi — bu qırğındır.”
O, Ukraynadakı müharibəni ABŞ-da baş vermiş vətəndaş müharibəsinə bənzədib və əlavə edib:
“Bu, bizim dövrümüzdə baş verməməli idi. Amma müasir dövr özü də çox qəddardır. Bu müharibə olmamalı idi. Bayden onu dayandıra bilərdi. Zelenski də dayandıra bilərdi. Putin isə heç başlamamalı idi. Hamı günahkardır.”
Nəticə: Trampın çıxışında Putinə rəsmi şəkildə “atəşkəslə bağlı dedlayn” təyin etdiyi haqda konkret bəyanat yoxdur. Yayılan iddialar kontekstdən çıxarılmış və ya səhv şərh olunmuşdur.
Musavat.com
Tanınmış psixoloq Samirə Bağırova yenidən açıqlaması ilə gündəmə gəlib.
TEREF xəbər verir ki,o, müsahibəsində qadın-kişi münasibətlərinə toxunub.
Qadınların açıq-saçıq geyinməsinin səbəbini kişilər bağlayan Bağırova bunları deyib:
“Hər şeyi Qərbdən götürürük. Niki Minaj, Ceylo kimi ulduzların bədən quruluşuna baxırlar. Anlamırlar ki, onlar milyonlar qazanırlar. Həyatlarını reklam edirlər, ancaq kimsə onları saxlamır. Bir konsert qazancını istəsən belə əldə edə bilməzsən. Onlar isə bədənini həyatını səviyyəli şəkildə reklam edirlər.
Biz “Azad qadın” adı altında çarşabdan çıxmışıq, amma çox yalnış istiqamətdə… Kişilər deyir ki, qadınlar kobudlaşıb, əxlaqsız olub, çılpaqlaşıb. Deyirəm ki, kişi papağını yerə qoymasaydı, qadın soyunmazdı. Qadın kişinin güzgüsüdür, kişi qadının yox”.//Milli.az
Tramp: “Ukrayna və Rusiya arasında hər şey yaxşı gedir”
ABŞ Prezidenti Donald Tramp hesab edir ki, Ukrayna böhranının nizamlanması üzrə danışıqlarda irəliləyiş müşahidə olunur.
TEREF TASS-a istinadla xəbər verir ki, bu barədə o, jurnalistlərə açıqlamasında deyib.
“Fikrimcə, Ukrayna və Rusiya arasında hər şey yaxşı gedir. Siz bu barədə çox yaxın zamanda öyrənəkcisiniz. Görək nə olur, amma düşünürəm ki, hər şey yaxşı gedir”, – deyə Ağ Ev rəhbəri diqqətə çatdırıb.
ABŞ Prezidenti Donald Tramp hesab edir ki, Ukrayna böhranının nizamlanması üzrə danışıqlarda irəliləyiş müşahidə olunur.
TEREF TASS-a istinadla xəbər verir ki, bu barədə o, jurnalistlərə açıqlamasında deyib.
“Fikrimcə, Ukrayna və Rusiya arasında hər şey yaxşı gedir. Siz bu barədə çox yaxın zamanda öyrənəkcisiniz. Görək nə olur, amma düşünürəm ki, hər şey yaxşı gedir”, – deyə Ağ Ev rəhbəri diqqətə çatdırıb.
"Əgər mənim gücüm, bacarığım, istedadım Azərbaycan mədəniyyəti üçün az da olsa xeyirli olacaqsa, bundan ancaq xoşbəxt ola bilərəm".
TEREF bildirir ki, bunu Oxu.Az-a müsahibəsində Xalq artisti Cahangir Novruzov deyib.
- Cahangir müəllim, ötən gün Milli Məclisdə sizin ölkəyə qayıtmanız təklif olunub. Bu xəbəri necə qarşıladınız?
"Bu məsələ mənim üçün nəinki xoş, hətta gözlənilməz bir fəxrdir. Əgər Vətənimin, millətimin Milli Məclisində haqqımda danışılırsa, bu, mənim xalqım üçün, millətim üçün, Azərbaycan mədəniyyəti üçün bir anlam kəsb etməyim deməkdir. Bundan ancaq qürurlanmaq, fəxr etmək olar. Hətta xəbəri birinci dəfə oxuyanda yoldaşım dedi, sən niyə qızardın belə? Dedim, əsəbiləşmədim, utandım. Təsəvvür edin ki, 30 ildir yada düşməyən bir adamı birdən-birə Milli Məclis yada salır. (gülür)
Həmişə dediyim bir söz var - mən də Azərbaycanın bir əsgəriyəm. Harada lazımamsa, Vətənim məni istəyirsə, oraya getməyə, baş qoymağa hazıram. Bu gün həqiqətən lazımamsa, rəsmən müraciət edərlər, oturub ciddi söhbət edərik. Əgər Vətənimdə mənə ümid bəsləyirlərsə, demək ki, gələndə orada nələrsə etməliyəm. Mən vəzifə həvəskarı olmamışam, deyiləm də. Amma bəzi reallıqlar var.
- Məsələn, hansı reallıqlar?
- Məsələ burasındadır ki, zamanla dağılanları birdən-birə tək adam qura bilməz. Əgər mənim ağlıma inanırlarsa, istər media, istər Mədəniyyət Nazirliyi və digər bu işə məsul strukturlar, hətta lazım olarsa, dövlətimizin, Prezidentimizin də dəstəyi ilə əl-ələ verib Azərbaycan teatrının inkişaf proqramını hazırlamalıyıq.
- Cahangir müəllim, belə anladım ki, əgər sizinlə bu məsələləri danışsalar, sizi yenidən səhnəmizdə görə biləcəyik. Düz anladım?
- Bilirsiniz ki, artıq 30 ildir Türkiyədəyəm. Demək olar burada kök salmışam. Nəvələrim burada oxuyurlar, yaşayırlar, işləyirlər. Özümün burada qurduğum bir sistem var. Yəni bildiyiniz-bilmədiyiniz bir çox şeylər var ki, bunların hamısını düşünməliyəm, götür-qoy etməliyəm. Əgər bu söhbətimiz 20 il bundan əvvəl olsaydı, mən yəqin ki, bu qədər dərinə getməyə ehtiyac bilməzdim.
Baxın, fikrim yanlış anlaşılmasın, məqsədim o deyil ki, mənə vəzifə verin. Qətiyyən! Mən həyatda özüm üçün heç kimdən heç nə istəməmişəm. Başqaları üçün istəmişəm, amma özüm üçün yox. Nəsibə xanımın da xasiyyəti elə belə olub. Yəni bizim evə heç vaxt haram tikə girməyib.
Azərbaycan teatrı üçün mənim babam da, anam da can qoyub. Elə özüm də can qoyuram. Üstəlik də mənim 70 yaşım var. Düzdür, min cavana dəyərəm (gülür), amma yenə də bir çox məsələlər var ki, onları düşünməliyəm. Bayaq dediyim kimi, vətənim üçün hər şeyə hazıram. Əgər mənim gücüm, bacarığım, istedadım Azərbaycan mədəniyyəti üçün az da olsa xeyirli olacaqsa, bundan ancaq xoşbəxt ola bilərəm. Amma tamamilə köçüb gəlmək, ya gəlməmək məsələsi bir anda veriləcək cavab deyil.
- Bu gün Xalq artistimiz Rasim Balayev də sizin Azərbaycana qayıtmanızla bağlı məsələyə öz münasibətini bildirib.
- Bəli. Sağ olsun, onu da oxudum. Rasim müəllimin fikri ilə də tam razıyam. Azərbaycan mədəniyyətinin inkişafı üçün biz hamımız səfərbər olmalıyıq, bir olmalıyıq. Tək əldən səs çıxan deyil.
- Sizi Azərbaycan teatrında yenidən görmək arzusundayıq və ümid edirəm ki, bu arzumuz tezliklə reallaşacaq.
- İnşallah. Allah sağlıq versin. Əlimizdən gəldiyi qədər töhfəmizi verməyə çalışarıq.
- Təşəkkür edirəm.
- Buyurun. Mən təşəkkür edirəm.
Məqaləyə dair fotomateriallar:
Ermənistanın keçmiş prezidenti Armen Sarkisyan İranın keçmiş xarici işlər naziri Cavad Zərif vasitəsilə Prezident İlham Əliyevə mədət diləyən mesaj göndərib.
Bakupost.az xəbər verir ki, bu barədə Cavad Zərif müsahibəsində deyib.
Zərif müsahibəsində Ermənistana səfərinin maraqlı detallarını açıqlayıb. Səfər 44 günlük müharibədən 6 ay sonra – 2021-ci ildə reallaşıb. Müharibədən sonra İranın xarici işlər naziri kimi Bakı və İrəvana səfər edən Zərif bildirir ki, Ermənistanda prezident Armen Sarkisyanla da görüşüb. Geniş tərkibdə görüşdən sonra keçirilən təkbətək görüşdə Sarkisyan Zərifdən İlham Əliyevə mesajını çatdırmağı xahiş edib.
Mesajın mətni bundan ibarət olub: “28 il əvvəl biz güclü idik, Azərbaycan isə zəif idi. Biz Qarabağı aldıq, sizi (azərbaycanlıları-red) alçaltdıq, sizinlə danışıq aparmadıq. Biz sizi 28 il rüsvay etdik və bu günə düşdük. Bizim səhvimizi təkrarlamayın”.
Sarkisyan bu mesajında Qarabağın işğal edildiyini və işğal dövründə azərbaycanlılara qarşı heç bir mənəvi və insani dəyərlərə sığmayan addımlar atdıqlarını etiraf edir, müharibədə məğlub olmuş ölkəsi üçün Azərbaycan liderindən mədət diləyir.
Cavad Zərif deyir ki, Sarkisyanın mesajını Bakıda İlham Əliyevə çatdırıb: “Mən Prezident İlham Əliyevə dedim ki, siz güclü olanda sülh bərqərar olmalıdır. İlham Əliyev bu sözləri məntiqli hesab etdi və bildirdi ki, Azərbaycan da eyni şəkildə hərəkət edəcək”
Globalinfo.az beynəlxalq gündəmdəki mövzularla bağlı britaniyalı politoloq-jurnalist Neil Vatsondan müsahibə alıb.
TEREF həmin müsahibəni təqdim edir:
– Böyük Britaniyanın baş naziri çərşənbə axşamı İsrailin Qəzzaya hücumlarını bərpa etməsinin “yanlış” olduğunu bildirib və İsrailin Fələstin torpaqlarını işğalını “qanunsuz” adlandırıb. O, daha sonra deyib ki, “uzunmüddətli perspektivdə sülhü təmin etməyin yeganə yolu” məsələnin ikidövlətli həllinə doğru prosesin başladılması üçün imkanlar yaratmaqdır. Eyni zamanda, Fransa Prezidenti Emmanuel Makron bəyan edib ki, iyun ayında Fələstin dövlətini tanıyacaq. Cənab Neil, Qəzza zolağında ciddi humanitar böhran hökm sürür. Bir sıra ölkələr atəşkəs üçün çağırış ediblər. İsrail burada bəlkə də ABŞ-a arxalanır, amma ABŞ sona qədər onu dəstəkləməyə də bilər. Bu baxımdan Fələstin xalqı üçün hər hansı ümidverici ssenari varmı?
– Təəssüf ki, Qəzza zolağında vəziyyət həddən artıq qeyri-sabitdir və üçüncü tərəflərin iştirakı ilə müşayiət olunur. Doğrudur, Böyük Britaniyanın baş naziri Kir Starmer Qəzzada 15 fövqəladə hallar işçisinin öldürülməsi ilə bağlı araşdırma aparılmasını istəyir və Avropanın əksər hissəsində olduğu kimi, ikidövlətli həll yolunu dəstəkləməklə Fələstinə tərəf çıxıb. Fransa hətta Fələstin dövlətini tanıyacağını bəyan edib. Amma nə qədər ki İsraili dəstəkləmək Prezident Tramp üçün işgüzar əhəmiyyət daşıyır, o, İranın HƏMAS-a dəstəyi kimi bunu davam etdirəcək. ABŞ-da 7,5 milyon yəhudi var. Prezident Trampın onların dəstəyinə ehtiyacı var və zərurət olduğu müddətcə İsrailə kömək edəcək.
– Ağ Evdə İsrail Baş naziri Netanyahu ilə görüş zamanı ABŞ Prezidenti Donald Tramp Türkiyə ilə bağlı açıqlamalar verib. “Netanyahuya dedim ki, məntiqli olmalısınız… Türkiyə ilə bağlı hər hansı probleminiz varsa, düşünürəm ki, mən həll edə bilərəm” deyib. İsrail Türkiyənin Suriyada hərbi baza yaratmasına qarşıdır. Tramp isə Türkiyənin Suriyadakı rolunu çox yüksək qiymətləndirir. Tramp İsrail-Türkiyə münasibətlərinin normallaşması üçün hansı addımları ata bilər?
– Şübhəsiz ki, Prezident Tramp İsraili öz ritorikasını yumşaltmağa məcbur etmək üçün hər zaman onun maraqlarının maliyyə təminatçısı rolundan istifadə edə bilər. Məsələ burasındadır ki, Prezident Tramp Türkiyə lideri Rəcəb Tayyib Ərdoğanın Suriyadakı boşluğu doldurmasında rolunu çox yüksək qiymətləndirir. O, həmçinin İsrailin Suriyaya doğru genişlənməsinin ABŞ-ın təchiz etdiyi silahlarla HƏMAS-a qarşı mübarizə apardığı bir vaxtda İsrail üçün mənfi nəticələrə gətirəcəyini qəti şəkildə iddia edə bilər.
– Tramp İranla nüvə silahı proqramı ilə bağlı anlaşma əldə etmək istəyir, lakin İsrail İrana birbaşa hücumu dəstəkləyir. ABŞ-İran danışıqları necə nəticələnə bilər?
– Fikrimcə, Omanda İranla ABŞ arasında birbaşa və ya dolayısı ilə baş tutan danışıqlara müsbət baxılmalıdır. Onlar Trampın ilk administrasiyası zamanı başlayan və hazırda davam edən qarşıdurmanın bir hissəsidir. Və mən inanıram ki, bu danışıqlar uğurlu olacaq, çünki İranın Ali Rəhbəri Ayətullah Əli Xamenei bilir ki, Prezident Tramp praqmatikdir və uğurlu razılaşma İrana sanksiyalardan qurtulmağa kömək edə bilər, ABŞ isə İranın enerji ehtiyatlarına çıxış əldə etməkdən faydalana bilər.
– İran Prezidenti Məsud Pezeşkianın bu ay Azərbaycana ilk səfəri gözlənilir. Səfərin əhəmiyyətini necə dəyərləndirirsiniz?
– İran Prezidenti Məsud Pezeşkianın Azərbaycana səfəri onun zamanı baxımdan yüksək qiymətləndirilməlidir. İran sanksiyaların ləğvinə nail ola bilər və Azərbaycanın boru kəmərlərindən, xüsusən də Cənub Qaz Dəhlizindən istifadə etmək istəyə bilər; Azərbaycanın İkinci Qarabağ müharibəsindəki uğurlarından sonra İranın Ermənistana dəstək məsələsinin əhəmiyyətinin azalması və sülh sazişinin yaxın olması; Cənubi Qafqaz getdikcə bir-birinə bağlı və homogen şəkil alır və bundan faydalanmaq istəyir; İranın, xüsusən Güney Azərbaycanda mərkəzdənqaçma meyilləri və müxalif fikirlərə qarşı dəstəyə ehtiyacı var; və Azərbaycana qarşı İranın ciddi müttəfiqi olan Rusiya faktiki olaraq Cənubi Qafqazdakı proseslərdən kənarda qalıb.
– Aprelin 10-da İstanbulda Rusiya və ABŞ nümayəndələri arasında ikinci görüş baş tutdu. Gündəlikdə duran əsas məsələ Ukrayna savaşıdır. Görüşün hansı nəticələri ola bilər?
– İstanbulda Ukrayna ilə bağlı ABŞ-Rusiya danışıqları müsbət qiymətləndirilməlidir. TASS-ın məlumatına görə, Rusiya Xarici İşlər Nazirliyi danışıqların sonuncu raundunu “məzmunlu və peşəkar” kimi qiymətləndirib. Rusiya, ABŞ və Türkiyə liderləri arasında qarşılıqlı anlaşma və hörmət mövcuddur və onların nümayəndələri də başa düşürlər ki, müsbət nəticəyə nail olmaq lazımdır. İnanıram ki, biz Rusiya-Ukrayna münaqişəsində çoxdan gözlənilən atəşkəsə zəmin yaradacaq əsaslı bəyanatlar və Rusiya və Prezident Zelenskiyə müəyyən qədər uğur əldə etdiklərini hiss etməyə imkan verəcək kompromis təklifləri görəcəyik.
– ABŞ Ticarət Palatası yeni idxal tariflərinin tətbiqinə mane olmaq üçün ABŞ prezidenti Donald Trampın administrasiyasına qarşı məhkəmə iddiası qaldırmağı nəzərdən keçirir. ABŞ prezidenti isə tariflərdən büdcəyə 6-7 trilyon dollar gəlir vəd edib. Sizcə, Tramp buna nail olacaqmı?
– Tarif siyasətinin uğuruna dair hesablamalarla bağlı Tramp administrasiyasının iş metodologiyasından əmin deyiləm. Bu iddianı sağçı, Yeni Vətəndaş Azadlıqları İttifaqı qaldırıb və Prezident Trampın Konqreslə məsləhətləşmədən Beynəlxalq Fövqəladə İqtisadi Səlahiyyətlər Aktını gərəksiz yerə tətbiq etdiyini deyə bilərik. Bununla belə, Prezident Trampın ABŞ-da bəzi güclü hüquqşünaslarla əlaqələri var ki, bu da ona korrupsiyadan tutmuş Kapitoliya təpəsinə hücuma qədər olan məsələlərdə məsuliyyətdən yayınmasına kömək edib. İttifaq öz səylərində uğursuzluğa məhkumdur.
– ABŞ Çinlə yeni ticarət savaşına başlayıb. Çin mallarına 124% tarif tətbiq edib. Bu, ABŞ-ın indiyə qədər başqa bir dövlətə qarşı tətbiq etdiyi ən böyük gömrük vergisidir. ABŞ ilə Çin arasında silahlı qarşıdurma gözlənilirmi? Yeni dünya nizamında əsas söz sahibi kim olacaq?
– ABŞ-Çin silahlı qarşıdurması mümkün deyil, ən azı ona görə ki, ABŞ silahlarında Çin texnologiyasından istifadə olunur. Çin, fikrimcə, özünü qlobal miqyasda başlıca qüvvəyə çevirmiş dünyanın ən güclü ölkəsidir. Çin olmasaydı, Rusiya beynəlxalq sanksiyalardan sonra bu qədər uğurla ayaqda qala bilməzdi. Onu da unutmamalıyıq ki, Çin Xalq Respublikası 1949-cu ildə Stalinçi Sovet İttifaqının himayəsi altında yaradılıb. Çinin ABŞ iqtisadiyyatında iştirakının azalması Pekinin uğur hekayəsinə cüzi təsir göstərəcək və nəticə etibarilə dayanıqlı olmayacaq. Prezident Trampın sanksiyalardan istifadə etməsi effektsiz, populist addımdır və Amerika xalqına fayda verməyəcək, nəticədə prezidentlik müddətinin sonunda dəyişdiriləcək.