Ardını oxu...
Türkiyənin Ankara Universitetinin professoru, siyasi ekspert Toğrul İsmayıl sualları cavablandırıb.

Onunla müsahibəni təqdim edirik.

– Yunanıstanla Ermənistan arasında hərbi əməkdaşlıq genişlənir, artıq ikitərəfli sazişlər imzalanıb. Yunanıstan müdafiə naziri Nikos Dendias ötən günlərdə İrəvanda oldu, müəyyən mesajlar verdi. Yunanıstanın bu səfərdən sonra Ermənistanı silahalandıracağı da deyilir. Afina niyə Azərbaycana qarşı cəbhədə yer almağa maraq göstərir?

– İki ölkə arasındakı əlaqələr həmişə yaxın olub, bu, indinin məsələsi deyil. Məsələ təkcə Azərbaycanla da bağlı deyil, bu, həm də Türkiyəyə qarşıdır. Yunanıstanın arxasında Fransa da var. Egey dənizində də Türkiyəyə qarşı ortaq layihə həyata keçirməyə çalışdılar, alınmadı. İndi eyni cəhdləri Cənubi Qafqazda edirlər, Azərbaycan və Türkiyənin qarşısını almağa səy göstərirlər.

Yunanıstanın Ermənistanı silahlandırmasına gəlincə, bu, xəyali işdir. Çünki Yunanıstan NATO, Ermənistan KTMT ölkəsidir. Yəni bu məsələdə əngəllər ortaya çıxır. Məsələn, Türkiyə zamanında NATO silahlarını Azərbaycana verə bilmirdi. Hətta bizim tələbələr və pilotlarımız Türkiyəyə təhsil almağa gedəndə onlara F-16 və F-4-lərdə uçmaları və təlim almalarına icazə verilmədi. Çünki bu, NATO məsələsi idi. Amma Azərbaycanın bu məsələdə daha sərbəstdir, çünki NATO-ya qarşı heç bir hərbi blokun üzvü deyil. Ermənistan isə KTMT-nin üzvüdür. Yəni məsələ elə də bəsit deyil.
Yunanıstan-Ermənistan yaxınlaşmasına gəlincə, bu, yeni deyil. 1999-cu ildə də belə bir səfər olmuşdu, onda da eyni şeylər deyilmişdi. Bu siyasət dəyişməyib. Yunanıstan-Azərbaycan münasibətlərinə də baxın: sadəcə iqtisadi və enerji sahələrində əməkdaşlıq var. Yəni əlaqələr siyasi səviyyəyə çıxmır. Ümumiyyətlə, Fransa və Yunanıstanın Cənubi Qafqazda maraqları fərqlidir. Buranı bir növ Ermənistan vasitəsilə qarışıq vəziyyətdə saxlamağa çalışırlar.

– Tam olaraq bölgəni qarışdırmaqda məqsədləri nədir? Təkcə Fransa yox, eləcə də Ermənistanı silahlandıran Hindistan və digər Qərb dövlətlərinin nə kimi niyyətləri ola bilər?

– Hindistan bunu Azərbaycan və Türkiyənin Pakistanla əməkdaşlığına qarşı edir. Hindistan bölgəni qarışdıra bilməz, buna gücü çatmaz. Xatırladım ki, Hindistana qarşı həm də Çin və Pakistan faktoru var. Hindistan sadəcə Ermənistana silahlarını satır, yəni ticarətlə məşğuldur. Hindistanın bölgəyə marağını anti-Pakistan gedişi kimi də görə bilərik. Yunanıstan və Fransanın bu həmlələri isə Türkiyəyə qarşıdır, həm də Türkiyənin yanında olduğumuz üçün bizə qarşı. Dediyim kimi, bu, Egeydə aparılan siyasətin Cənubi Qafqazda davam etdirilməsidir.

Azərbaycan üzərindən türk dünyasına çıxan Türkiyənin əli daha da güclənir. İndi bunu əngəlləməyə çalışırlar. Hətta erməni analitiklərindən biri də söyləyir ki, Ermənistan Rusiyanın türk dünyasına qarşı aləti idi, amma artıq bu vasitə bir kənara qoyulub. İndi Ermənistan həmin rolu Qərb dövlətləri üçün oynamağa çalışır. Ermənistan bölgədə təkbaşına güc deyil. Bütün bunlar çox da ciddi məsələlər deyil. Ermənistan kasıb ölkədir, indi onun durmadan silah alması Azərbaycanın işinə yarayır, çünki bununla iflasa gedir.

Ermənistan KTMT ilə münasibətlərini pozarsa, bu da bizim üçün yaxşıdır. Çünki Ermənistan bununla özünü zəiflədir. Həmçinin unutmamaq lazımdır ki, Ermənistan NATO üzvü də ola bilməz. Çünki müttəfiqimiz Türkiyə ordadır və veto hüququndan istifadə edəcək.

– Fransa və ABŞ-nin Ermənistanda hərbi bazalar yaratmağa çalışdığı deyilir. Buna cavab olaraq Türkiyənin Azərbaycanda hərbi bazalarının yerləşdirilməsi ehtimalı gündəmə gələ bilərmi? Artıq bununla bağlı müxtəlif səviyyələrdə fikirlər səsləndirilir.

– Boş söhbətdir, çünki Ermənistan KTMT zonasına daxildir. Yəni Ermənistanda baza qura bilməzlər. Bu, KTMT-nin nizamnaməsinə uyğun gəlmir. Bunun üçün Ermənistanın KTMT-dən çıxması lazımdır, bu da indi mümkün deyil.

Türkiyə bazası məsələsinə gəlincə, birincisi, Azərbaycan militarist ölkə deyil. Türkiyə həm müttəfiqimizdir, həm də yaxınlığımızdadır. Türkiyənin burada bazasının olub-olmamasına gərək yoxdur. Azərbaycan ordusu elə Türkiyə ordusudur. Heç bir problem yoxdur, lazım gələndə Türkiyə Azərbaycan ərazisindən istifadə edə bilər. Şuşa Bəyannaməsi ilə bunu rəsmiləşdirmişik. Həmçinin Azərbaycan Qoşulmama Hərəkatının üzvüdür, heç kimə hücum etməyən bir ölkədir. Türkiyə də eyni şəkildə… Əlbəttə, Türkiyə Azərbaycanda hərbi baza qura bilər, amma Ermənistan və ya başqalarına görə yox. Əgər Azərbaycan ehtiyac duyarsa, Türkiyə öz hərbi bazasını yerləşdirə bilər. Bu lazımdırmı? Ayrı məsələdir.

Məncə, indi Azərbaycanın buna ehtiyacı yoxdur. Çünki bu bölgədə bizim üçün təhdid olacaq güc yoxdur. Əlbəttə, Rusiya güclü ölkədir, amma Azərbaycana hücum edəcəyinə inanmıram. Bu, mümkün də deyil, Şuşa Bəyannaməsi işləyir. Bunu unutmaq lazım deyil, Azərbaycan ordusu da güclüdür, Avrasiyanın ən güclülərindən biridir. Bu amillər mümkün təhdid və təhlükələrin önünü kəsə bilər.

– Türkiyə Ermənistana İrəvanda görüşməyi təklif etdi. İrəvanın buna cavabı necə olacaq, ümumən belə bir gəlişmə prosesə necə təsir göstərəcək?

– Belə bir görüş ola bilər. Əslində, görüşlərin harada keçirilməsinin bir önəmi yoxdur, əsas məsələ budur ki, sülh danışıqları şəklində olsun. Görüşlər hər yerdə keçirilə bilər. Məsələn, xarici işlər nazirləri bu yaxınlarda Almaniyada görüşmüşdülər.

Türkiyə ilə münasibətlərin nizamlanması Ermənistan üçün də vacibdir. Əgər Ermənistan normal dövlət kimi bölgədə yaşamaq və varlığını sürdürmək istəyirsə, Azərbaycan və Türkiyə ilə sülh müqaviləsini imzalamalıdır. Bu iki ölkə Ermənistanın bölgədəki varlığının təminatçısı ola bilər. Biz buranın yerlisiyik, yəni burada nə ABŞ, nə Fransa, nə Yunanıstan, nə də Hindistan var, biz varıq.

Ermənistan anlamalıdır ki, Azərbaycan və Türkiyə kimi qonşularla sülh içində yaşamasa, varlığı həmişə təhlükə altında olacaq. Ermənistan bununla öz-özünü təhdid mənbəyinə çevirir. Sən iki güclü qonşuşa qarşı ərazi iddiaları irəli sürürsən, bu necə ola bilər? Üstəgəl, bu iki ölkə iqtisadi, hərbi, siyasi və digər baxımdan səndən qat-qat güclüdür. Üstəgəl, Ermənistan yeganə müttəfiqi Rusiya ilə böhran içindədir. Belə vəziyyətdə normal dövlət olmaq və varlığını sürdürmək üçün sülh əsas şərtdir. Bu prosesin harada aparılması da önəmli deyil, əsas məsələ budur ki, problemlər qarşılıqlı dialoq və anlaşma şəkildə bir an öncə həllini tapsın.

– Türkiyə həm də Zəngəzur dəhlizinin Kalininqrad statusu ilə açılması təklifini verib. Bəs bu məsələ necə çözüləcək?

– Bu, təkcə Kalininqrad modeli ilə bağlı deyil, sovet dönəmində də orada vəziyyət başqa cür idi. Ermənistandan keçən dəmir yolları Azərbaycana məxsus idi, orada çalışan ermənilərin pullarını da Azərbaycan ödəyirdi. Kalininqrad modeli də uyğundur, ən real məsələ budur, başqa cür ola bilməz. Dəhliz 10 noyabr üçtərəfli bəyanatı ilə razılaşdırılmış, imzalarla sənədləşdirilmiş məsələdir. Ermənistan bunu yerinə yetirməlidir. Ermənistan ayrı-ayrı iddialarla bunu da əngəlləməyə çalışır. Əsas məsələ nəzarətlə bağlıdır, Qərb Rusiyanın nəzarətini istəmir.

Bir məsələ də var. Rusiyanın Ermənistandakı hərbi bazaları, eləcə də Azərbaycan ərazisindəki sülhməramlılarının qalma müddətləri ilə bağlı konkret tarix var. Amma Rusiya sərhədçilərinin Zəngəzur dəhlizində qalmaları zamana bağlı məsələ deyil. Söhbət sonsuz nəzarətdən gedir. Bu, orada həmişə Rusiya əsgərlərinin olması deməkdir, bu da Qərbin xoşuna gəlmir, erməniləri də bunun üçün qızışdırırlar.

Ermənistan bu məsələni birbaşa Azərbaycan və Türkiyə ilə razılaşdırsa, daha məqsədəuyğun olar. Bu dəhlizin gec-tez açılacağına inanıram. Ciddi münaqişə və ya müharibə olmasa, açılacaq. Belə bir müharibə və ya münaqişə Ermənistan üçün faciə olardı. Əvvəl-axır açılmalıdır, açılacaq da, bunun başqa yolu və alternativi yoxdur.

– Zəngəzur məsələsinin münaqişəyə səbəb olma ehtimalı varmı? Qərb mediası da yazır ki, belə bir risk var.

– Qərb bunu Azərbaycanın üstünə yıxmağa çalışır. Amma Ermənistandakı siyasi və destruktiv vəziyyəti görərək düşünürəm ki, təxribat törədə biləcək güclər çoxdur. Yaxınlarda bunun nümunəsini gördük. Sərhəddə Azərbaycana qarşı yenə də təxribata əl ata bilərlər. Amma bir müsbət məqam da var. Azərbaycanın hərbi potensialı o qədər güclüdür ki, Ermənistan ərazisinə girmədən onun ərazisindəki istənilən terror mənbəyini kökündən quruda bilir. Son təxribatda da belə oldu, əsgərimizi snayperlə yaraladılar, Azərbaycan buna cavab olaraq nəinki snayperi, həmin təxribat yuvasını darmadağın etdi. Yəni Azərbaycan münaqişə böyümədən də məsələləri həll etmək potensialına malikdir. Amma təhlükə həmişə var, bunu unutmaq olmaz./teleqraf.com
 
Ardını oxu...
Meyxanaçı Rüfət Nasosnu kult.az saytına müsahibə verib.

TEREF müsahibəni təqdim edir:

- Rüfət, meyxanadan əlavə müğənnilik də edirsiniz. Yoxsa, siz də şou-biznesə keçdiniz?

- Keçdiniz deyəndə, mən elə iki ildir, şou-biznes adamıyam.

- Meyxanaya nə oldu ki? Nə qane etmədi?

- Heç nə olmadı. Sadəcə, bu da bir yoldur, sənətdir. Burada da halal insanlar var, çox yaxşıdır. Hansı ki, heç kim heç kimi toyundan eləmir, məclisdən uzaq salmır, bir sözlə, heç bir maneə törədilmir.

- Deyəsən, meyxanada kimlərdənsə acıqlısınız. Sizi məclislərdən, toylardan uzaq salırlar?

- Bir söz deyim, hər sahədə pis adamlar var, bu heç. Amma həm də bu cür şeylər əvvəl-əvvəl şou-biznesdən keçib. Yaxşı şeylərin çoxunu götürməyib, həm də bunu götürüblər. Ümumiyyətlə, meyxanaçının toya pul danışıb getməsi əvvəllər olmayıb. Toyun sonunda meyxanaçılar gəlirdi, kim nə verdi-verdi idi. Sonra artıq zaman dəyişdi, pul məsələləri ortaya çıxdı. Elə toylar var, orada gedirdin, şabaş olmurdu. Meyxanaçılar bu və digər iqtisadi səbəbləri nəzərə alıb, pul ilə danışığa keçdilər.

- Məclislərdən uzaq salınmaq məsələsi ən çox Rəşad Dağlının adına çıxılır. Sanki hər şeyi o idarə edirdi…

- Rəşadın boynuna yıxmaq olmaz. Bu məsələlər ta əzəldən olan söhbətlərdir. Mən kiminsə eybini açıb günahkar olmaq istəmirəm. Mənim halım yoxdur kiməsə görə Allaha cavab verim. Özümün o qədər günahlarım var ki, onlara görə güclə cavab verəcəm.

- Oxuduğunuz mahnılar birmənalı qarşılanmır. Sosial şəbəkələrdə səsinizə lağ edən xeyli adam var…

- Hər cür adam var da. Mənim üçün onlar önəmli adamlar deyil. O qədər adam tərifləyir məni. Bəs onlar necə? Baxıram, görürəm ki, pisləyənlər kimlərdir. Musiqi savadı, zövqü olmayan adamların fikri mənə maraqlı deyil.

- Belə çıxır ki, pisləyən adamların hamısı savadsız, zövqsüz adamlardır?

- Cəmiyyətin damarını tutursansa, nə oxusan gedir. Azərbaycanda musiqini bilən adam azdır. Mənim “Bağışla” mahnım təzə çıxanda çox tənqid edildi. Sonra on minlərlə çarx çəkildi, milyonlarla baxış oldu, cəmiyyət də qəbul elədi. Əgər bir şey pisdirsə, mən onu cəmiyyətə təqdim eləmərəm. O mahnını elə yerdə oxumuşam, xalq artistləri də bəyənib. Hər şey təqdimatdan asılıdır həm də.

- “Əgər bir şey pisdirsə, mən onu cəmiyyətə təqdim eləmərəm” deyirsiniz. Amma meyxanalarda narkotikdən, kriminaldan çox demisiniz.

- Nöqsan adam üçündür də. Bu da bizim, mənim nöqsanlarımdan biridir, qəbul edirəm. Amma mən sırf kriminaldan meyxana deməmişəm. Ab-havadan asılıdır. Kişi məclisi olub, demişəm. Kimsə bunu təbliğ, reklam kimi başa düşübsə, yenə deyirəm, bizim səhvimizdir.

- Meyxanaçıları həm də savadsız olmaqda günahlandırırlar. Siz deyəsən, tarix müəllimisiniz.

- Bəli, ixtisasım tarix müəllimliyidir.

- Dərs demisiniz?

- Gənc vaxtı bir müddət dərs demişəm, amma gördüm, mənlik deyil. Meyxanaçının savadlı olmağına nə ehtiyac var? Düzdür, yaxşı olar ki, olsun, amma vacib deyil. Hər ali təhsilli də savadlı deyil. Meyxanada da var belələri. Təhsil almaq o demək deyil ki, savadın da var.

- Bir tarix müəllimini meyxanaçı olmağa nə vadar edib? Müəllim olmaq pis idi?

- Heç nə vadar etməyib. Sadəcə, istəməmişəm. Əgər ixtisasımın üstünə düşsəydim, indi ən azı nazirlikdə şöbə rəisi, nazir müavini işləyərdim. Potensialıma bələdəm.

- Bəs niyə müəllim kimi qalıb işləmədiniz, şöbə rəisi, nazir müavini olmadınız?

- Həyat tərzim imkan vermədi, müəllimə uyğun həyat tərzi deyildi, 2000-ci illərdə də meyxanaya başladım, ona görə.

- Həyat tərzi deyəndə meyxanaçı olmağı nəzərdə tutursunuz, yoxsa başqa məsələlər var?

- Meyxanaçının həyat tərzi pis deyil. Sadəcə, zamanında səhvlərimiz ucbatından pis təqdim olunub. Mən öz səhvlərimi nəzərdə tuturam ki, o səhvlər heç bir sənət adamına yaraşmaz.

- Konkret olaraq söhbət hansı səhvlərdən gedir?

- Açıb-ağartmağa nə ehtiyac var? Nə eşitmək istəyirsiniz? Hər şey geridə qalıb, hamı da yaxşı bilir, bu söhbətlər indi edilməsə yaxşıdır.

- Rüfət bəy, son olaraq müsahibəni oxuyan adamlar sizi öz toyunda görmək istəsələr, onlara hansı qiyməti deyərsiniz? Mərhum Vüqar Biləcəri deyirdi, damara baxıb qan almışıq, kasıbın toyuna 300-lə düzəlişmək də olar...

- Qiymət önəmli deyil. Mən cəmiyyətin hər təbəqəsinin toyuna gedirəm, hər məclisə də bir qiymət olur. Bekaramsa, çağıran adam kasıbdırsa, lap havayı da gəlib yola verəcəm, ürək sındırmaram heç vaxt.
 
 


 
Ardını oxu...
Hələ də Ermənistanın işğalı altında qalan 8 Azərbaycan kəndinin – Qazağın 7, Naxçıvanın Kərki kəndinin hərbi yolla qaytarılması məsələsi yenidən gündəmə gəlib. Bu dəfə hərbi əməliyyatlara çağırış Milli Məclisdə edilib.

Deputat Fəzail Ağamalı Milli Məclisin sonuncu iclasında deyib ki, işğaldakı kəndlər azad edilməlidir – həm də hərbi yolla: “Bu gün Ermənistan Fransa və Yunanıstanla birlik yaradaraq bu dövlətlərdən silahlanmaq üçün istifadə etməyə çalışır. Ermənistanda hakimiyyətdə olanlar da, sadə vətəndaşlar da revanşist düşüncələrlə Azərbaycana qarşı müharibəyə hazırlaşmaqdadırlar. Azərbaycan öz müstəqilliyi, suverenliyi uğrunda mübarizə aparır. Sona qədər gedəcəyik, heç bir qüvvənin qarşısında təslim olmayacağıq”.

Onun fikrincə, nə qədər ki, Ermənistan güclü şəkildə silahlanmayıb, biz hərbi əməliyyat keçirməli, işğal altında olan 8 kəndimizi də torpaqlarımıza birləşdirməliyik: “Belə hesab edirəm ki, hadisələrin gedişi heç də xoşagələn deyil”.

İkinci Qarabağ müharibəsindən sonra 8 kəndin diplomatik yolla qaytarılacağı barədə rəsmi və qeyri-rəsmi bəyanatlar səsləndirilib. Amma Ermənistan kəndləri boşaltmasa, hərbi yol da heç vaxt istisna olunmayıb.

İşğaldakı kəndlərimizin qaytarılması üçün Azərbaycan Ordusunun tezliklə hərəkətə keçəcəyi nə qədər realdır? Yoxsa tərəflər diplomatik yolun tükənmədiyi qənaətindədir? AYNA-nın bu yöndə suallarını politoloq Şahin Cəfərli cavablandırıb:

- Əvvəlcə onu deyim ki, Azərbaycan rəhbərliyi zaman-zaman işğalda olan kəndlərin hərbi yolla qaytarılmasını istisna etməyən bəyanatlar verir. Bildirilir ki, Ermənistan danışıqlarda konstruktivlik nümayiş etdirməsə, o zaman Azərbaycan Ordusu hərəkətə keçə bilər. Bu, beynəlxalq hüquqa zidd deyil. Çünki faktiki olaraq, Azərbaycanın 8 kəndi Ermənistanın işğalı altındadır. Azərbaycan təbii ki, o kəndləri diplomatik yolla alınmasa, güc tətbiqi ilə geri qaytarmaq hüququna malikdir.

Nəzərə almaq lazımdır ki, işğaldakı kəndlərin geri qaytarılması üçün Azərbaycan Ordusunun hərbi əməliyyat keçirə biləcəyini təkcə Fəzail Ağamalı demir, bir çox ekspertlər, jurnalistlər də səsləndirirlər. Bunun hansı məqsədlə gündəmə gətirildiyinin tam səbəbini demək çətindir. Ola bilsin ki, rəsmi Bakı işğalda qalan 8 kəndin qaytarılmasının tezləşdirilməsi üçün İrəvana təzyiq göstərmək istəyir. Yəni ki, Ermənistana mesaj ötürülür ki, kəndlər məsələsinin diplomatik masada həllinə yaxın olmasa, hərbi güc tətbiq edilə bilər. Əgər belədirsə, bunu normal qəbul etmək olar. Çünki bu ritorika qarşı tərəfi masaya cəlb etmək, onun mövqeyinə təsir göstərmək üçün normal üsuldur. Amma yox, həqiqətən də Azərbaycanın 8 kəndi hərbi yolla qaytarmaq niyyəti ciddidirsə, bu, ziyanımıza işləyə bilər. Çünki danışıqlar yolu ilə kəndlərin qaytarılması mümkündür və bu, elə də mürəkkəb deyil.

- Hansı mənada ziyanımıza işləyər?

- Hərbi vəziyyətin yaranmasında maraqlı qüvvə Rusiyadır. Çünki hərbi əməliyyatların olması həm tərəfləri yenidən sülh danışıqlarından uzaqlaşdıracaq, həm də Qərb-Azərbaycan münasibətlərində gərginlik yenidən artacaq. Rusiya burada ikitərəfli mənfəət əldə etmiş olacaq. Bir tərəfdən Rusiyanın istəmədiyi sülh masasından Bakı və İrəvan qalxmış olacaq, digər tərəfdən Cənubi Qafqazın əsas ölkəsi olan Azərbaycanla Qərb arasında gərginlik yüksələcək. Nəzərə almaq lazımdır ki, Rusiyanın maraqlarına uyğun proseslər Azərbaycanın ziyanınadır.

- Danışıqlar yolu ilə Ermənistanın kəndləri qaytaracağı nə dərəcədə inandırıcıdır?

- İnanmıram ki, Ermənistan hakimiyyəti 8 kəndi Azərbaycana qətiyyən qaytarmaq niyyətindən uzaq olsun. Bəli, kəndlərin qaytarılması prosesini rəsmi İrəvan uzada bilər. Yaxud da bu kəndlərin Azərbaycana qaytarılması müqabilində hansısa tələb irəli sürə bilər. Məsələn, Ermənistan Başkəndi Azərbaycandan tələb edə bilər. Bu mənada, prosesi uzatmaları mümkündür. Amma bunun danışıqlar vasitəsilə həllinə nail olmaq mümkündür. Məsələnin danışıqlarla həlli mümkündürsə, hərbi yola əl atmaq yanlışdır.

- Deputat eyni zamanda, Ermənistan hakimiyyətinin və cəmiyyətinin revanşist əhval-ruhiyyədə olduğunu, ermənilərin müharibəyə hazırlaşdığını da bildirdi...

- Ermənistan cəmiyyətində həqiqətən də revanşist qüvvələr var. Bu qüvvələr də əsasən Rusiyaya bağlı siyasi kəsimdir. Onların da kim olduğu bəllidir – “Qarabağ klanı” adlandırılan keçmiş hakimiyyət nümayəndələri, daşnaklar. Onlar həqiqətən də revanş hissi ilə yaşayırlar, bəyanatlarından da aydın olur ki, qisasçı mövqedədirlər. Amma bunu bütün Ermənistan cəmiyyətinə və Paşinyan hakimiyyətinə şamil etmək doğru deyil. Ona görə yox ki, ermənilər nəcibdirlər, sülhpərvərdirlər. Reallıq ondan ibarətdir ki, Ermənistana müharibə lazım deyil və Ermənistan müharibə etmək imkanına və gücünə sahib deyil.

Bugünkü mürəkkəb geosiyasi şəraitdə Paşinyanın əsas səyləri ona yönəlib ki, hansısa formada sülh olsun, Türkiyə ilə əlaqələr bərpa olunsun. Ermənistan hakimiyyəti anlayır ki, Azərbaycanla sülh və Türkiyə ilə münasibətlərin normallaşması Ermənistanın təhlükəsizliyi üçün təminatdır. Cəmiyyətə gəlincə, ermənilərin nisbətən düşünə bilən hissəsi anlayır ki, müharibə onlar üçün bəladan başqa bir şey deyil. İkinci Qarabağ müharibəsində ağır itkilər verdilər, Ermənistana minlərlə meyit getdi. Sərhəd toqquşmalarında da Ermənistan ağır itkilərə məruz qaldı. Baş verənləri erməni cəmiyyəti gördü, ağrı-acını həyatında yaşadı. Bundan sonra onların müharibə istəyəcəyi inandırıcı deyil. Bu fikirlərimi təsdiqləyən məqamlar da yetərincədir.

- Söhbət hansı məqamlardan gedir?

- Məsələn, məğlub olduqları İkinci Qarabağ müharibəsi zamanı hakimiyyətdə olan siyasi qüvvələrə yenidən səs verdilər, hakimiyyətdə saxladılar. Erməni cəmiyyəti Paşinyan hakimiyyətindən ciddi şəkildə narazı olsaydı, yenə müharibə istəsəydi, məğlub olduqları müharibədən sonra keçirilən seçkilərdə 70 faizdən çox seçici Paşinyan komandasına səs verməzdi. Əvəzində revanşist qüvvələrə səs verərdilər, hakimiyyətə gətirərdilər. Amma bu, baş vermədi. Ona görə də Ermənistan hakimiyyətinin və cəmiyyətin mütləq əksəriyyətinin müharibə istədiyi fikri ilə razılaşmıram.

Ermənilərin başqa yolu yoxdur, ortada reallıqlar var. Azacıq ağlı, məntiqi olan erməni vəziyyəti analiz edərək yeganə çıxış yolunun Azərbaycanla sülh imzalanmasından keçdiyini anlayar. Eləcə də, Türkiyə ilə əlaqələri bərpa etməyin Ermənistan üçün nə qədər vacib olduğunu başa düşərlər. Normal məntiq, ağıl bunu deyir.
 
 
 
Ardını oxu...
Prezident Co Bayden keçmiş prezident Donald Trampın yenidən məğlub olacağı təqdirdə 2024-cü il seçkilərinin nəticələrinə etiraz edəcəyinə inandığını deyib.

APA xəbər verir ki, bu barədə Prezident Bayden "New Yorker"ə müsahibəsində bildirib.

Trampın noyabrda uduzarsa, bunu etiraf edib-etməyəcəyi ilə bağlı suala Bayden belə cavab verib: “O, sadəcə qalib gəlmək üçün hər şeyi edəcəyini düşünür”.

“İnanıram ki, o, (Tramp) qalib gəlmək üçün hər şeyi edəcək. Mən qalib gəlsəm, o, nəticəyə etiraz edəcək. Onu məğlub edəcək yeganə şəxs mənəm və mən onu yenə məğlub edəcəyəm”, - Bayden qeyd edib.

ABŞ prezidenti etiraf edib ki, heç vaxt ikinci müddətə namizəd olmamaq fikrini düşünməyib: “Mən iki səbəbə görə yenidən yarışmaq qərarına gəldim. Birincisi, nəticələrimlə həqiqətən fəxr edirəm və irəli getmək istəyirəm. Mən gələcəyə nikbin baxıram. İkincisi odur ki, mən kənardan baxanda öz-özümə deyirəm: gördüyüm işlərin çoxu indi öz təsirini verməyə başlayır”.
 

Ardını oxu...
Dia-az.info xalq artisti Vidadi Həsənovun Kult.az-a müsahibəsini təqdim edir:

- 2016-ci ildən “M Teatr”ın bədii rəhbəri və direktorusunuz. Teatr yaratmaq fikri necə yarandı?

- Təxminən 38 illik pedaqoji fəaliyyətim var. Bu müddət ərzində gözümün qarşısından təhsil alan, universitet bitirən çox sayda istedadlı gənc gəlib keçib. Əfsuslar olsun ki, aradan bir müddət keçdikdən sonra onları səhnədə, sənət mühitində görməmişik. Çoxu taksi sürür, alverlə və ya başqa işlə məşğul olur. Onların heç bir günahı yoxdur. Çünki dövlət teatrlarında ştat cədvəli var. Orada bütün iş yerləri doludur. Bu gənclər də özlərinə yer tapa bilmədiyi üçün həyat şəraitləri onları məcbur edir ki, başqa işlə məşğul olsunlar. Ona görə düşündüm ki, kiçik bir teatr yaratmaq lazımdır. Bu istəkdən də “M Teatr” yarandı. 2016-ci ildən bu günə qədər fəaliyyətdədir. Ətrafımızda istedadlı gənclər var. Onlar da öz bacarıqlarını, istedadını göstərir. “M Teatr” təkcə öz tamaşalarını göstərmək üçün olan məkan deyil. Bu teatr həm də mədəniyyət mərkəzidir. Burada müxtəlif teatr truppaları çıxış edir. Məsələn, İsveçrədən, Nepaldan, Almaniyadan, Cənubi Azərbaycandan, Sumqayıtdan gəlmiş musiqiçi kollektivi burada yaxşı bir proqramla çıxış etdi. ADA Universitetinin keçmiş tələbələrinin “Ocaq” cəmiyyəti var, tez-tez onlar burada öz tamaşalarını göstərir. İncəsənət Unversitetinin tələbələri də tez-tez öz tamaşalarını təqdim edirlər. Şairlərlə, yazıçılarla, yaradıcı insanlarla tez-tez görüş keçirilir. Hər kəs özünü bu və ya digər şəkildə realizə etmək istəyirsə, “M Teatr” onun üçün bir platforma, məkandır. Bizim teatrın yaranmasında istəyimiz həm də ondan ibarətdir ki, imkan, məkan axtaran insanlara dəstək olaraq, öz bacarıqlarını göstərmələrinə kömək edək.

- “M.Teatr” yaxın zamanda ssenari və dramaturgiya kurslarına start verdi. Davamlı olaraq həyata keçirmək niyyətindəsiniz?

- Teatrın ədəbi materialı dramaturgiyadır. Əfsuslar olsun ki, biz gənc dramaturqlara, dramaturgiya ilə məşğul olanlara rast gəlmirik. Yazanların əksəriyyəti qeyri-peşəkarcasına yazır. Sadəcə dialoq qurur və düşünür ki, bu pyesdir. Düşündük ki, bu yaradıcı insanları öz ətrafımıza cəlb edək. Qoy onlar da dramaturgiyanın sirlərini, qaydalarını məhz dramaturgiyanın bərqərar olduğu yerdə görsünlər və yaxşı təcrübə əldə edib bu işlə məşğul olsunlar. Düşünürəm ki, bu çox faydalıdır.

- Bir az da “Balaca Şahzadə” tamaşasının premyerasından danışaq...

- “Balaca Şahzadə” tamaşası artıq son mərhələdədir. Mart ayının 8-9-10-u günorta saat 15:00-da bu tamaşanın premyerası baş tutacaq. 7-dən 77-yə kimi hər kəs bu tamaşaya baxa bilər. Antuan de Sent Ekzüperinin məhşur bir sözü var. Deyib ki, bütün böyüklər nə vaxtsa uşaq olublar, lakin onların çoxu bunu xatırlamır. Ona görə də düşünürük ki, bu tamaşa həm böyüklər, həm də uşaqlar üçün çox maraqlı olacaq.

- Bu gün serial və filmlərdə dublyaj, səs, aktyor oyunu hansı səviyyədədir və sizi qane edirmi?

- Bir zamanlar bu işlə məşğul olmuşam. Çətin günlər idi. Doğrudan da bu iş mənə çox fayda gətirdi. Maddi dəstək də oldu. İndi demək olar ki, bu işlə məşğul olmuram. Çoxdandır televiziyaya baxmadığım üçün son dövrlər dublyajın səviyyəsi haqqında konkret bir şey deyə bilmərəm.

- Zamanında mətbuatda köşə yazıları yazmısınız. Hələ də yazırsınızmı?

- 90-cı illərdə mənə dəstək olan işlərdən biri idi. O vaxt da həyat, mühit şərtləri çox sərt idi. Onda da köşə yazıları yazıb müəyyən qonarar əldə etmək olurdu. O da həmin zamanda həyatda ayaq üstə durmaq üçün böyük pul idi. Amma mən sadəcə maddiyyat üçün yazmırdım, həm də mənəvi ehtiyacdan doğan bir şey idi. Əfsuslar olsun ki, işlərin çoxluğundan başqa sahələrə vaxt ayırmaq olmur. Mən əvvəllər əsərləri daha tez-tez rus dilindən Azərbaycan dilinə tərcümə edib, səhnələşdirərdim. İndi bunun üçün çox az vaxt qalır. Daha bu işlərlə mütəmadi məşğul ola bilmirəm.

- Maraqlıdır, Vidadi Həsənov bu yaşında hansı rolun arzusunu içində daşıyır?

- Tutaq ki, mən dedim. Reallaşacaq? Bilsəm ki, həmin rol mənə veriləcək, bu saat deyərəm.

- Kino çəkmək istəsəniz, sizin qarşınızı kimsə ala bilər?

- Pul olsa, nənəm də film çəkə bilər. Azərbaycanda hamı dövlətin pulu ilə kino çəkmək istəyir. Öz pulu ilə kino çəkən adam görmüsünüz?

İndi Azərbaycanda film çəkmək üçün yüksək səviyyəli texnika var. Gedib pulunu ödəyib əldə etməliyəm, yaxşı ssenari, yaxşı aktyorum olmalıdır. Bunun da hamısı üçün pul lazımdır. Kim desə ki, kinomuzun qarşısında maneə yaradıblar və məni işləməyə qoymurlar, onlara inanmayın. Sizə bir şey deyim. Telefonla da film çəkib festivalda iştirak edib uğur qazanmaq olar. Telefonla çəkilmiş filmlər festivalı var. Yaxşı, böyük metrajlara pulun çatmır, beş dəqiqəlik film çək, görək, çəkə bilirsənmi? Yerindən duran deyir ki, pul ver, böyük film çəkim. Böyü, sonra çəkərsən də... Hələ balaca film çək, gör çəkə bilirsənmi?

- İnsanların bir çoxu Sovet dönəmində çəkilən filmləri indi çəkilən filmlərdən üstün tutur. Sizcə, çoxluğun bu düşüncədə olmasına səbəb kimdir və ya nədir?

- Mənim 66 yaşım var. Sovet hökməti dövründə ən çox yaşayan adamlardan biriyəm. Amma mən hərdən özümdən qat-qat cavan adamlara baxanda heyrətlənirəm. Düşünürəm ki, onlar Sovet dönəmini, sovet təhsil sistemini, ictimai mühitini, onun qayda və qanunlarını görməyiblər. Bunların beyni niyə Sovet düşüncəsi ilə doludur? Görəsən, bunlarda nostalji hisslər nədəndir? Çünki zamanın nəbzini tuta bilmirlər. Çağdaş dünyanı yaxşı tanımalı, onun haqqında məlumatın hərtərəfli olmalıdır. Üç nəfər bir yerə yığışıb riyaziyyatdan, fizikadan danışsa, nə sən, nə mən ağzımızı açarıq. Çünki başımız çıxmır. Amma baxın, mədəniyyətdən söhbət gedəndə, hamının ağzına çullu dovşan yerləşmir. Hərdən elə danışırlar ki, sən susmalı olursan, abırlanırsan. Onlar isə özlərini elə aparır ki, guya səndən yaxşı bilir. Riyaziyyatı, fizikanı bilmək üçün təhsil lazımdır. İncəsənət haqqında hamı danışa bilər? Nə üçün? Çünki incəsənət duyğularla, hisslərlə, mənəviyyatla bağlı məsələdir. Duyğu və hiss isə hamıda var. Biri gəlib oturur aktyorla bərabər ağlayır. Deyir, vay, mən aktirsa ola bilərəm. O birisi deyir ki, eyni hissləri yaşayırdım, deməli, mən də bunu edə bilərəm. Görürsünüzmü? Amma göründüyü kimi deyil.

- Müsahibələrinizdə demisiniz ki, “Çölçü” filminin ssenarisi mənim yazdığım kimi deyil. Rejissor dəyişiklik edib. Bu qədər uğurlu olmasında kimin töhfəsi daha çoxdur?

- Ssenari ədəbii materialdır, film deyil, ədəbiyyatdır. Onun kinoya çevrilməsi üçün mütləq lentə alınmalıdır. Ssenari mənimdir. Filmin müəllifi Şamil Əliyevdir. O, Şamil Əliyevin əsəridir. Onun nə uğuru varsa, bütün kollektivin əməyinin bəhrəsidir. Hər kəsin payı var.

- Müstəqil teatrların çoxluq təşkil etməməsinin səbəbi nədir?

- Hələ ki, ölkəmizdə yeri, yurdu daimi olan, hər həftə tamaşaçısına tamaşa nümayiş etdirən əfsuslar olsun ki, yalnız bir teatr var, o da “M. Teatr”dır. Düşünürəm ki, dövlətimiz müstəqil teatrların yaradılmasında maraqlı olmalıdır. Gənc nəslin yetişməsi, yeni teatr üslublarının yaranması üçün müstəqil teatrlar vacibdir. Onminlərlə əhalisi olan Günəşli, Masazır, Əhmədli, Xırdalanda niyə teatr olmasın? Bəli, teatr deyəndə biz böyük, sovet dönəmindən qalmış binaları nəzərdə tutmuruq. Baxın, kiçik formatlı belə teatrlar respublikanın hər yerində olmalıdır. Moskvada hər metrostansiyasının yanında demək olar ki, balaca bir teatr var.

- Gənc aktyorlarda müstəqil teatr yaratmaq eşqi daha çoxdur. Lakin işi laiqincə bacara bilmədikləri üçün bağlamağa məcbur olublar. Nə tövsiyə edərsiniz?

- Cavan adam səhv etməyə haqlıdır. Cavan adamın başı daşdan-daşa dəyə-dəyə olacaq bizim kimi qoca. Vay o günə ki, cavan adam səhv etməkdən qorxsun. O ümumiyyətlə, heç nə etməyəcək. Bir dəfə teatr açar, alınmaz, nə olar, cavandır. Nəyisə edə bilmədi, nəyinsə öhədəsindən gələ bilmədi, nəyisə nəzərə almadı. Sonra bir az təcrübə yığar, gedib, bir də açar. Niyyətin hara, mənzilin ora. Əgər sənin istəyin varsa ki, nə vaxtsa müstəqil teatr yaradacam, sən mütləq yaradacaqsan. İnsan cavanlığında çox şey istəməlidir. Mən bu yaşımda nə istəyim, nə arzulayım? Baxıram, qəbrimi görürəm...

Cavan adam mütləq planlar qurmalı, arzulamalı, ona doğru can atmalıdır. Nəyəsə bu gün nail olacaq, nəyəsə sabah, nəyəsə digər gün. Onda inkşaf olacaq. Mən də gənclik illərimdə istəyirdim ki, teatrım olsun. Amma qoca yaşımda oldu... Amma bunun üçün uzun müddət yol gəldim. Müxtəlif maneələr oldu. Mənim adıma min dənə söz dedilər. Ay nə bilim, işlədiyi teatrı dağıdır, direktor olmaq istəyir, bunun könlündən iddialar keçir, aktyorluqdan bezib. Ağzıgöyçəklər ağızlarına gələni danışdılar. Danışsınlar, karvansa getdi. Mən öz teatrımı yenə yaratdım.

Qoy o cavanlar da heç nədən qorxmasın.
 
Ardını oxu...
Avropa Parlamentinin italiyalı deputatı Françeska Donato Fransa prezidenti Emmanuel Makronu Ukraynaya Qərb qoşunlarının göndərilməsi ehtimalı ilə bağlı bəyanatıyla əlaqədar hazırda Avropanın ən təhlükəli adamı adlandırıb.

Deputat TASS-ın müxbirinə müsahibəsində bildirib ki, bu sözlər təsadüfi deyil:

"Bunun arxasında "ictimai rəyi müharibənin qaçılmazlığına hazırlamaq" kimi bütöv bir ssenarinin dayandığına dair qorxular var. Avropa Komissiyasının (AK) sədri Ursula fon der Lyayenin Avropa Parlamentindəki son çıxışı daha çox qorxu və şübhə doğurmalıdır. O deyib ki, müharibə riskinə hazır olmaq lazımdır. Onun dedikləri yönləndirilmiş olsa belə, Makron Aİ-də ən təhlükəli şəxs kimi görünür, çünki bundan dərhal sonra AK-nin sədri müharibə haqqında danışdı. Fon der Lyayenin Avropa Parlamentində söylədiyi dəhşətlidir. Əvvəllər bizim Avropa İttifaqında hələ də sülh illüziyasında yaşadığımızı təsəvvür etmək, hətta ona işarə etmək də mümkün deyildi. Bu bəyanat Avropa İttifaqı ideyasına tamamilə ziddiyyət təşkil edir. Hər zaman deyilib ki, Aİ-də olmağın ən yaxşı səbəbi sülh zəmanətinə sahib olmaqdır. Amma indi bütün bunlar bir illüziyaya çevrilib. Sülh artıq lazım deyil, çünki müharibə qeyri-mümkün deyil? Bu nə deməkdir? Amma müharibə birdən-birə başlamır, o, həmişə qəbul edilən qərarların nəticəsidir".

Deputat qeyd edib ki, Avropa Parlamentinin növbəti səlahiyyət müddəti ərzində bütün xərclərin təhlükəsizlik və müdafiə məqsədlərinə yönəldilməsi təklif olunur:

"Bunun yalnız bir mənası var - müharibəyə hazırlaşmağa sərmayə qoymaq".

Françeska Donato vurğulayıb ki, Aİ yekdillik prinsipini ləğv etmək istəyir. Bu halda sadə səs çoxluğu ilə qərar qəbul etmək olar. Belə olduğu təqdirdə bəzi ölkələrin, məsələn, Macarıstanın etiraz etməsi kimi maneə olmaz.//Musavat.com
 
 
 

Ardını oxu...
 

Azərbaycan Respublikasının Prezidenti İlham Əliyev martın 1-də Cənub Qaz Dəhlizi Məşvərət Şurası çərçivəsində nazirlərin 10-cu və Yaşıl Enerji Məşvərət Şurası çərçivəsində nazirlərin 2-ci iclasları zamanı “Euronews” televiziyasına müsahibə verib.

Musavat.com müsahibəni təqdim edir.

“Euronews”: Xahiş edirik, ilk növbədə, bizə bugünkü tədbirlərin enerji sənayesi üçün əhəmiyyətindən, Cənub Qaz Dəhlizinin uğurlu istismarı və inkişafındakı nailiyyətlər və gələcək addımlar barədə danışasınız.

Prezident İlham Əliyev: Bilirsiniz ki, biz bu layihəyə başlayanda bunun necə olacağına dair çoxlu müxtəlif ideyalar var idi. Nikbin düşünənlər də, bədbin düşünənlər də var idi. Həmçinin elələri də var idi ki, düşünürdülər, biz bunu həyata keçirə bilməyəcəyik. Lakin biz əzmli idik və bilirdik ki, bunu etmək mümkündür. Ancaq bizim geniş beynəlxalq əməkdaşlığa ehtiyacımız var idi. Ona görə də bizə öz maliyyə imkanları ilə dəstək göstərmələri üçün aparıcı beynəlxalq maliyyə institutlarını dəvət edərək, ölkələr arasında, şirkətlər arasında bu əməkdaşlığı qurmağa başladıq. Uzunluğu 3500 kilometr olan kəmər artıq arzu deyil, reallıqdır və o, getdikcə daha çox ölkələri əhatə edir. Çünki bu gün açılış mərasimində dediyim kimi, bizim təbii qazı yeni təyinat nöqtələrinə nəql etməyə imkan verən yeni interkonnektorlarımız var. Bu, həqiqətən də enerji təchizatının, enerji təhlükəsizliyi ilə bağlı məsələlərin coğrafiyasını tamamilə dəyişir. On il bundan əvvəl başladılan təşəbbüsün yaxşı nəticələrini görəndə, əlbəttə ki, insan özünü hər zaman xoşbəxt hiss edir.

“Euronews”: Bu il həm də çox həlledici ildir. COP29 üfüqdədir. Bu bərpaolunan enerji layihələrinin həyata keçirilməsi həqiqətən də Azərbaycanın dayanıqlı enerjinin gələcəyini necə yönləndirdiyini göstərir.

Prezident İlham Əliyev: Bəli, düşünürəm ki, bu, bizim ümumi yaşıl enerji gündəliyimizin və məsuliyyət hissimizin bir hissəsini təşkil edir. Çünki qazıntı yanacağı ilə zəngin ölkələr yaşıl enerjiyə keçiddə ön sıralarda olmalıdır. Biz bunu ənənəvi ehtiyatlarımız çatışmadığına görə etmirik, ona görə edirik ki, neft-qaz satışından əldə etdiyimiz maliyyədən, gəlirlərdən bərpaolunan enerjiyə sərmayə yatırmaq üçün istifadə etməklə töhfə vermək və buna ehtiyacın olduğuna dair ümumi bir anlayış yaratmaq istəyirik. Biz hər il bunu Bakıda görürük. Hər il biz Xəzər dənizinin getdikcə daha da dayazlaşmasının şahidi oluruq. Dəniz kənarında, hətta burada Bakının mərkəzində yaşayan hər kəs bunu görür. Biz iqlim dəyişikliyinin fəsadlarını, təhlükəli fəsadlarını görürük, çaylarımızda su azalır, dağlarımızda qar azalır, Xəzər dənizində suyun səviyyəsi azalır. Əgər biz enerji və əzmlə bu məsələ ilə məşğul olmasaq, hamımız əziyyət çəkəcəyik.

Azərbaycanın bərpaolunan enerji layihələri gündəliyi çox iddialıdır. Beynəlxalq Maliyyə Korporasiyasının hesablamalarına əsasən, Xəzər dənizinin Azərbaycan sektorunda potensialı 157 giqavat təşkil edir. Biz artıq bu mühüm yolu qət etməyə başlamışıq. Biz ola bilsin ki, 10 ilə ölkədə bərpaolunan enerjidən maksimum dərəcədə istifadə etməyi və daxili bazarda təbii qaz istehlakını azaltmağı planlaşdırırıq.

“Euronews”: Sizin çıxışınızda bir məqam xoşuma gəldi. Siz söylədiniz ki, neft və qaza malik ölkələr günahlandırılmamalıdır. Qazıntı yanacağına sahib olmaq onların günahı deyil. Siz söylədiniz ki, onlar ətraf mühitin mühafizəsi və yaşıl enerjiyə keçid məsələsi ilə necə məşğul olduqlarına görə qiymətləndirilməlidir. Siz həqiqətən də belə hesab edirsiniz, elə deyilmi?

Prezident İlham Əliyev: Bəli, əlbəttə. Bu işdə bir qədər mövzu dəyişilməlidir. Çünki qazıntı yanacağına sahib olan ölkə olmaq sözsüz ki, bizim günahımız deyil. Düşünürəm ki, bu, bizim nailiyyətimizdir ki, biz neft və qaz ehtiyatları olan bir çox ölkənin üzləşdiyi “neft lənətinə” düçar olmamağı bacardıq. Biz nefti inkişafa çevirdik, sərvətin ədalətli paylanmasını təmin etməyə nail olduq. Son 20 ildə biz Azərbaycanda yoxsulluğun səviyyəsini 50 faizdən 5 faizə endirdik. Sizin Bakıda bütün gördükləriniz infrastrukturun tamamilə yeni inkişafı və insanların həyat səviyyəsinin yaxşılaşmasıdır. Əfsuslar olsun, indi deyirlər ki, qazıntı yanacağı təhlükəlidir, mənfidir və günah bu ehtiyata sahib olan ölkələrdədir. Mənim mesajım ondan ibarət idi ki, bizə gördüyümüz işə görə, gəlirlərdən insanların ehtiyaclarını təmin etmək və yaşıl enerji gündəliyinə təkan vermək üçün necə istifadə etdiyimizə görə qiymət verin. Ümidvaram ki, mesajım eşidiləcək.

“Euronews”: Cənab Prezident, Zati-aliləri, bizə vaxt ayırdığınıza görə təşəkkür edirəm.

 
Ardını oxu...
Rusiyada sonradan Qərb tərəfindən yem kimi udulan “Aleksey Navalnı” layihəsinin ortaya çıxması ilə eyni vaxtda Ermənistanda “Nikol Paşinyan” layihəsi parladı. Bu layihələri tez-tez müqayisə edərək, Paşinyanı “erməni Navalnı” adlandırırdılar. Güman edirəm ki, Moskvada kuratorlar eyni yüksək vəzifəli şəxslər idi.

Bu sözləri Axar.az-a açıqlamasında rusiyalı ekspert Vitali Arkov deyib.

“Buna əsaslanaraq belə bir fərziyyə irəli sürə bilərik: Cənab Paşinyan Qərbin siyasi elitasına getdikcə daha dərindən nüfuz edir və onun Moskvaya ünvanladığı bütün rezonanslı bəyanatları (obyektiv olaraq heç bir ciddi real ziyan vurmur) onun “əfsanəsini” gücləndirir və təsdiqləyir”, - o bildirib.

Arkovun sözlərinə görə, müəyyən məqamda Paşinyan Moskvadakı idarəçilərinin nəzarətindən kənara çıxıb:

“O özünü müstəqil siyasətçi hesab edirdi, sonra isə Parisin nəzarəti altına keçdi. Hazırda elə məhz burda “Qüdrətli Nikolun” bəyanatları tərtib edilir və Ermənistanın siyasəti müəyyənləşdirilir. “Nə üçün Paşinyan bütün iqtisadi əlaqələri və Aİİ üzvlüyünü qoruyub saxlayaraq, KTMT və hərbi-texniki əməkdaşlıq məsələsində Moskvadan fəal şəkildə ayrılır” sualına da cavab var: nə Fransa, nə də bütövlükdə Qərb Ermənistanı onun üçün lazım olan sərmayələrlə təmin edir, nə də öz iri biznes layihələrinə daxil edir. Rusiya isə bunu çox fəal və səxavətlə edir. Bu gün İrəvan iqtisadiyyatı 70%-dən çox Rusiyadan asılıdır. Yeri gəlmişkən, bütün ictimai siyasi fikir ayrılıqlarına baxmayaraq, Rusiya ilə Gürcüstan arasında da oxşar vəziyyət mövcud idi və qalır.

Saakaşvilinin köməyi ilə Kremlin Qərb əleyhdarları Rusiyanı gürcü iqtisadiyyatından sıxışdırmağa çalışanda Tiflisin yeni dostları onun problemlərini çiyninə almaqdan imtina etdilər və gürcü iqtisadiyyatı bir gecədə çökdü. Rusiya yenidən köməyə gəldi, amma şərtlərlə. Güc pariteti əldə olundu və Gürcüstanı idarə etmək rıçaqları Bidzina İvanişviliyə keçdi. Güman edirəm ki, Baqramyan prospektində onlar qonşularının təcrübəsini nəzərə alıb və ayıq şəkildə başa düşürlər ki, Rusiya ilə iqtisadi əlaqələrin kəsilməsi milli fəlakətə gətirib çıxaracaq, Paşinyan isə Saakaşvilinin taleyini təkrarlayacaq. Rusiya ilə iqtisadi əməkdaşlıqdan gözlənilməz gəlir əldə edə bildiyiniz halda, Qərb ölkələrinin boş vədləri ilə qidalanmaq tamamilə axmaqlıqdır. Xüsusilə indi, Rusiyanın qərb sərhədində endirilmiş “Dəmir pərdə” kontekstində, Avropanın ən böyük iqtisadiyyatının (dünyada beşinci) xarici ticarətinin əhəmiyyətli bir hissəsinin onun cənub sərhədindən, Cənubi Qafqazdan keçdiyi bir vaxtda”.
 

Ardını oxu...
Politoloq Cümşüd Nuriyev Teleqraf.com-un suallarını cavablandırıb.

Onunla müsahibəni təqdim edirik.

- Azərbaycan və Ermənistan xarici işlər nazirləri Almaniyada görüşəcəklər. Bu görüşdən gözləntiniz necədir? Berlin prosesə vasitəçi kimi daxil olurmu? Bu, artıq onun vasitəçiliyi ilə ikinci görüş olacaq.

- Bundan əvvəl Brüssel və Vaşinqton platformaları vardı, amma uğurlu olmadılar. Ona görə də, Berlin məsələsini proqnozlaşdırmaq bir qədər çətindir. Çünki ermənilərdə siyasət deyilən bir şey yoxdur, onlara nə tapşırıq verilir, onu da icra edirlər. Amma indi Almaniya bu işə müdaxilə edib, ola bilər ki, Berlindəki görüşdə hansısa razılıq olsun. Çünki Ermənistan baş naziri, parlament sədri, xarici işlər naziri və Təhlükəsizlik Şurasının katibi bəyan ediblər ki, Azərbaycanla sülh üzrə çərçivə sazişi imzalamağa hazırdırlar. Bu baxımdan, ilkin razılaşma ola bilər, amma bunun imzalanıb-imzalanmayacağı sual altındadır.

- Almaniyanın artan fəallığı nə ilə əlaqəlidir? Xüsusən də Berlinin Cənubi Qafqazdan keçən dəhlizlərə maraq göstərməsi haqda məlumat var. Təsadüfi deyil ki, Kansler Olaf Şolz bundan əvvəl Cənubi Qafqazdan da keçən Orta dəhlizlə bağlı Orta Asiya liderləri ilə görüşmüşdü.

- Birmənalı şəkildə belədir. Ümumiyyətlə, başda Almaniya olmaqla, Avropa dövlətləri Rusiyadan ucuz xammal alışını dayandırdıqdan sonra iqtisadiyyatları gerilməyə başlayıb. Fransa, Niderland, Belçika, İspaniya da daxil olmaqla, çox ciddi problemlərlə üzləşiblər. Almaniya da Avropanın həm pul kisəsidir, həm də iqtisadi lokomotividir. Yəni Almaniyanın bu prosesə müdaxiləsi təsadüfi deyil.

Eyni zamanda, Fransada qarşıdan prezident seçkiləri gəlir, Makron seçilməyəcək. Fransanın həddindən artıq həyasızlığı ABŞ-nin xoşuna gəlmir. Hər halda dərin dövlət qərar verib ki, bu oyuna Almaniya müdaxilə eləsin. Almaniyanın fəallığı təsadüfi deyil, öz iqtisadi gücünü siyasi gücü ilə bir araya gətirmək istəyir.

- Sülhlə bağlı görüşün təyin edilməsinə baxmayaraq, Ermənistanın Hindistan və Fransa tərəfindən silahlandırılması, İrandan dəstək alması yeni müharibə iddialarını ön plana çəkir. Berlin görüşündən sonra gərginlik səngiyəcəkmi?

- Əslində, Ermənistanın müharibə etməyə gücü və fikri yoxdur. Sadəcə müəyyən qüvvələr Azərbaycanda qarışıqlıq yaratmaq üçün bu kimi yollara əl atırlar. Elə bilirlər ki, onlar istəyən kimi, Azərbaycan qarışacaq. Ermənistan yaxşı bilir ki, növbəti müharibəyə əl atsa, Azərbaycan ordusu bu dəfə gedib İrəvanda dayanacaq. Müharibə olmayacaq.

Fransa Ukraynanın imtina etdiyi silahları Ermənistana sırıyır, öz payını götürür. Həmçinin Zelenski İrəvana gəlir, Ermənistan Rusiya silahlarını Ukraynaya verəcək. Amma Zelenski Azərbaycanın əleyhinə onları silahlandırmayacaq.

Ermənistanın KTMT-də də vəziyyəti ağırdır. Lukaşenko qabağa çıxıb dedi ki, Paşinyan hirslənibsə, su içsin, heç nə edə bilməyəcək, Azərbaycan bizim üçün əzizdir. Həmin KTMT-də müsəlman dövlətləri də var. Düzdür, Qazaxıstan xəyanət edir. Hələlik o müqavilənin şərtləri ilə tanış deyiləm, amma Qazaxıstan Ermənistanla strateji hərbi əməkdaşlıq sahəsində sazişi imzalayıb. Bu anlaşmaya görə, Ermənistana hücum olarsa, Qazaxıstan onu dəstəkləyəcək. Amma bu, Qazaxıstanın Ermənistanı müdafiəsi üçün deyil. Qazaxıstan Prezidenti Tokayev uzun müddət Çində səfir olub. Hesab edirəm ki, Çin təhlükəsizlik orqanları onu ələ alıb. Tokayev Turanın yaradılmasına mane olmaq üçün bu addımları atır.

Fransaya gəlincə, onun özü nə gündədir ki, Ermənistana hansı günü ağlasın?! Makron gedir. Avropa dövlətlərindən də kimsə gəlib, Ermənistana dəstək verməyəcək. Avropanı Ukraynada gördük. 20-dən çox dövlət Ukraynanın yanında oldu, buna rəğmən uduzdu. Ermənistan rəhbərliyi sadəcə daxili publikanı sakitləşdirmək üçün bu addımları atır. Bir sözlə, müharibənin olacağına inanmıram. Amma bəli, Ermənistan həyasızlıq edir.

- Ermənistanda KTMT-dən çıxma və Rusiyanın Gümrüdəki hərbi bazasının bağlanması məsələləri müzakirə olunur. Nikol Paşinyan bu prosesləri sona qədər apara bilərmi?

- Paşinyanın ağlı yoxdur. İstənilən beynəlxalq müqavilədən çıxmaq üçün dövlət 6 ay əvvəldən yazılı şəkildə müraciət edir, qarşı tərəfdən asılı olmadan birtərəfli qaydada çıxa bilər. Beynəlxalq hüquqda Paşinyanın bəyanatına fikir verilmir. Bəyan boş şeydir, qərar varsa, bəyanat bəri başdan verilməməlidir. Simonyan da bunu deyir, lağa qoyur. Lağa qoymaq lazım deyil, müraciət edirsən, sonra parlament qərar verir ki, filan vaxtı filan konvensiyadan çıxırıq. İndi Ermənistanda belə bir gedişat yoxdur. Olmayan bir şeydən danışmağa ehtiyac yoxdur, ermənilər nə deyirlərsə, özləri bilərlər.

Ermənistanın əsas hədəfi Rusiya sərhədçilərini “Zvartnos” hava limanından çıxarmaqdır ki, gələnləri ruslar qarşılamasınlar. Artıq Rusiyadan tapşırıq gəlib ki, Ermənistanda dövlət çevrilişi edilsin. Paşinyanı devirə bilərlər. Paşinyan da bunu bildiyi üçün müqavimət göstərir. Artıq NATO da bəyan edib ki, Rusiyanın növbəti hədəfi ya Gürcüstan, ya da Moldova olacaq. Bu, diqqəti əsas hədəfdən yayındıra bilər. Əgər Rusiyanın belə bir niyyəti varsa, Ermənistanı işğal edəcək, başqa heç yanı.

- Son gəlişmələr bizi hara aparacaq: sülh, ya müharibəyə?

- Ermənistan Azərbaycanla çərçivə sazişini imzalamaq məcburiyyətindədir. İlham Əliyevin mövqeyi çox güclüdür, obrazlı desək, onun qılıncının dalı da, qabağı da kəsir – həm dünya siyasəti, həm də Cənubi Qafqazda. Paşinyan bunu görür, digər ermənilər də bunu anlamalıdır. Vahe Qaribyan adlı bir erməni var, Ermənistanı məhkəməyə verir ki, Xocalı soyqırımını o törədib. Qaribyan bununla bağlı əlində hər cür sənədin olduğunu deyir. Azərbaycana da kömək üçün müraciət edib. Yəni pul istəyir ki, Ermənistanı məhkəməyə verir və bu cinayətlərini sübuta yetirəcək. Belə bir durumda ermənilərin Azərbaycana barmaq silkələməsi mümkünsüzdür.

Orta dəhlizə gəlincə, Zəngəzur xəttinin açılması ilə bağlı Ermənistana kənar təzyiqlər artıb. Paşinyanın özü bunu etmək istəmir, buna görə də, Azərbaycanı Zəngəzuru götürməsi üçün təxribata çəkməyə çalışır. O vaxt Şuşa ilə bağlı da bu oyunları oynayırdı, onda Azərbaycan üç ay dözdü. Hələlik təxribat bir aydır davam edir. Əgər Ermənistanın bu təxribatları ilə bağlı cavab tədbirləri görüləcəksə, bu, maydan tez baş verməyəcək. Buna ehtiyacın olacağını düşünmürəm, amma bu variant da var.

Sülh müqaviləsinə gəlincə, bunun imzalanması ehtimalı çox yüksəkdir. Çünki marta Rusiya, yayda Fransa, noyabrda da ABŞ-də seçilər olacaq, yəni bu ölkələrin başları özlərinə qarışıb. Sülh müqaviləsi imzalanmasa, yəni Cənubi Qafqazda sabitlik təmin edilməsə, Gürcüstan və Ermənistanın Rusiya tərəfindən işğalı ehtimalı daha da artacaq.

Sülh müqaviləsi imzalansa, Azərbaycan xarici siyasətində müəyyən dəyişiklik edə bilər. Bu olmasa, Azərbaycan yenə silahlanmağa və ya özünümüdafiəyə məcburdur. Bəlkə də, lazım gəlsə, Azərbaycan KTMT-yə də üzv ola bilər. Çünki Azərbaycanın öz dövlət və milli maraqları var, kimin nə fikirləşməsi bizim üçün önəmli deyil. Azərbaycan dövləti üçün hansı sərfəlidirsə, onu da qəbul edəcək.

Ardını oxu...
Qarabağın erməni sakinləri öz evlərinə qayıda bilərlər, amma… Ermənistanın keçmiş xarici işlər naziri Vardan Oskanyan bunun üçün hələ şərt də irəli sürür. O, “Azadlıq” radiostansiyasının Ermənistan xidmətinə müsahibəsində bildirib ki, “Dağlıq Qarabağ-ATƏT və ya Dağlıq Qarabağ-BMT səviyyəsində keçid, müvəqqəti xarakter daşıya bilən birgə administrasiya” olarsa, ermənilər geri dönəcəklər.

Keçmiş nazir təklif edir ki, “Dağlıq Qarabağ”la Bakı arasında danışıqlar olsa, tərəflər ermənilərin qayıdışı məsələsini həll edə bilərlər.

Oskanyan Paşinyan hakimiyyətini də tənqid edib. Bildirib ki, Baş nazir N.Paşinyanın timsalında Ermənistan rəhbərliyi nəinki Qarabağ icması ilə əməkdaşlıq etmir, hətta erməni separatizminin liderlərinə qarşı düşmənçilik nümayiş etdirir.

Xatırladaq ki, 2023-cü ilin sentyabrından sonra Azərbaycan hökuməti müəyyən şərtlər daxilində Qarabağ ermənilərinin burada qalması üçün şərait də yaradıb və portal vasitəsi ilə 5 dildə çağırış edib. Buna baxmayaraq, 2020-2023-cü illərdə Qarabağ iqtisadi zonasını tərk etmiş 120 minə yaxın erməni sakin çağırışlara reaksiya verməyib.

Oskanyanın bu təklifi bir neçə cəhətdən maraqlıdır. Əvvəla, belə bir format nə dərəcədə realdır? İkincisi, Azərbaycanın bu təklifə münasibəti necə ola bilər? Yaxud, 32 il sonra suverenliyini tam bərpa etdiyi ərazisində belə bir idarəçilik formasının yaradılması ilə razılaşa bilərmi?

Təhlükəsizlik üzrə ekspert İlham İsmayıl Pressklub.az-a açıqlamasında bildirib ki, Ermənistanın Ararat Mirzoyana qədər 10 xarici işlər naziri olub və onların içərisində yalnız Vardan Oskanyan indiki proseslərə daimi münasibət bildirir, təkliflər verir, Paşinyan hakimiyyətini ittiham edir, çox vaxt da öz xidmətlərini təklif edir ki, ondan məsləhətçi kimi istifadə etsinlər.

“Oskanyanın Qarabağ ermənilərinin beynəlxalq təminat altında geriyə dönməsi barədə sonuncu təklifi yenilik deyil. Ermənilərin 2023-cü ilin sentyabrında kütləvi köçündən sonra o, bir neçə dəfə bu təkliflərlə müraciətlər edib. Özü də bilir ki, Qarabağı daxili işi hesab edən Azərbaycan üçün bu təklif qəbuledilməzdir. Beynəlxalq mexanizm olmadan və Azərbaycan Respublikasının vətəndaşlığını qəbul edən Qarabağ ermənilərinin geri dönməsinin təminatını rəsmi Bakı özü təklif edib və təklif hələ də qüvvədədir. Odur ki, Oskanyandan böyük statusu olan Makronun ermənilərin Qarabağa dönmə şərtləri qəbul olunmursa, həm fiziki, həm mənəvi xəstə olan Oskanyanın Yunanıstandan səsləndirdiyi təkliflər heç bir formada qəbuledilən deyil”.

Ekspert qeyd edir ki, Qarabağ ermənilərinin geri qayıtması yalnız Azərbaycanın irəli sürdüyü tələblər şərtilə mümkündür, yəni vətəndaşlığı qəbul etmək və ölkə qanunlarına tabe olmaq. Belə olduqda onların hüquq və təhlükəsizliyi Azərbaycan tərəfindən həyata keçiriləcək. Amma artıq 5 aydır ki, ermənilərin bu şərtləri qəbul edəcəyi real görünmür.

Müsahibimiz deyir ki, Qarabağ ermənilərinin əksəriyyəti Ermənistanı tərk edib gedir. Onların adından revanşistlər, diaspor, kilsə və Paşinyana müxalif olanlar sui-istifadə edirlər: “Qarabağ ermənilərinin geri qayıtması mövzusu Ermənistanda hakimiyyət uğrunda mübarizənin əsas tərkib hissəsidir. Oskanyan hər dəfə Paşinyan iqtidarını Qarabağı təhvil verməkdə ittiham edir və onun verdiyi təkliflərdən istifadə etmədiklərini, bununla da guya Azərbaycanın maraqlarına uyğun siyasət yürüdüldüyünü deməklə, erməni cəmiyyəti üçün həssas məqamlara toxunur və anti-Paşinyan ovqatını yüksəldir. Oskanyan və onun kimi revanşist daşnakların təbliğatı, siyasəti cəmiyyətdə dəstək tapmadığından təsiri də yoxdur”.

Hüquqşünas Ələsgər Məmmədli də Oskanyanın təkliflərinin heç bir əhəmiyyət daşımadığını deyib.

“Azərbaycan və Ermənistan arasındakı konflikt, hər hansı hərbi əməliyyat olmadan, sülh yolu ilə, beynəlxalq hüquqa uyğun şəkildə nizamlama prosesinə girsəydi, ərazilər ermənilər tərəfindən Azərbaycana verilsəydi, o zaman hansısa şərtdən danışmaq olardı. Ermənistan tərəfinin hansısa şərt irəli sürməsi mümkün deyil, hətta real deyil. Oskanyan xəyal qura bilər, amma Azərbaycan bu xəyallara müsbət bir reaksiya göstərməyəcək” – Ələsgr Məmmədli Pressklub.az-a deyib.

Hüquqşünas deyir ki, Azərbaycanın ATƏT və digər beynəlxalq təşkilatların vasitəçiliyi ilə bu məsələnin sülh və hüquqi yolla həll olunmasını uzun illər gğzləyib və buna çalışıb. Amma bu təşkilatlar və Ermənistan konstruktiv bir addım atmadı. Nəticədə hərbi güc ilə Azərbaycan bu günə qədər mövcud olan problemi 44 günlük müharibə və iki lokal xarakterli anti-terror əməliyyatı ilə həll etdi: “Belə olduğu halda, Ermənistanın şərt irəli sürməkdənsə, Azərbaycanın qoyduğu şərtləri qəbul etməlidir. Çünki Azərbaycan Qarabağ məsələsini birdəfəlik həll edib. Qarabağ ermənilərinin Azərbaycan qayıtmaq məsələsində isə Azərbaycanın mövqeyi bəllidir. Azərbaycan vətəndaşlığını qəbul edən ermənilər qalıb, yaşaya bilər. Amma həm Qarabağdakı keçmiş separatçı rejim, həm də Ermənistan hökuməti sistemli şəkildə oradakı insanları bu məsələdən çəkindirdi. Bundan sonra onların geri qayıtması mümkün görünmür”.

Ələsgər Məmmədli deyir, onlar hətta geri qayıtmaq istəsələr də, bunun bir limiti olmalıdır. Məsələn, Azərbaycan bir neçə aylıq kimi bir müddət elan edə bilər ki, ermənilərdən kim istəsə, bu müddət ərzində vətəndaşlığı qəbul edib, bu torpaqlarda yaşasın. Amma hansısa erməninin istədiyi vaxtda, əlini-qolunu sallayıb Qarabağa qayıtmaq üçün Azərbaycan vətəndaşlığını qəbul etmək kimi bir seçimi və şansı olmamalıdır. Qarabağ ermənilərinin Azərbaycan vətəndaşlığını qəbul etmə prosesi də digər xarici vətəndaşlarda olduğu kimi, eyni qaydada həyata keçirilməlidir. Yəni, onlar üçün istisna bir hüquq tanına bilməz. Zənnimcə, Azərbaycan yaxın günlərdə son tarixi müəyyən edib, bu prosesi uzatmayacaq və son nöqtəni qoyacaq.

Hüquqşünas sonda Oskanyanın Paşinyan rejimini tənqid etməsi məsələsinə də toxunub: “Oskanyan Paşinyan rejimini daxili siyasi məqsədlərlə tənqid edir. Çünki bütün hallarda, fərqli siyasi görüşlərə, siyasi komandalara mənsub olan siyasətçilərdi. Bu baxımdan, mövcud siyasi prosesdə hökuməti zəiflətmək üçün bu cür tənqidləri çoxaldıb”.

Dünyapress TV

Xəbər lenti