Azərbaycan Prezidentinin xüsusi tapşırıqlar üzrə nümayəndəsi və Azərbaycanın Müqəddəs Taxt-tacdakı ilk səfiri (2005-2017) Elçin Əmirbəyov bu yaxınlarda Vatikanda səfərdə olub.

Diplomat "Faro di Rome” və "Eurasiaticanews” üçün yazıçı və tarixçi Karlo Marinoya eksklüziv müsahibə verib.

TEREF həmin müsahibəni təqdim edir:

- Azərbaycanın ilk səfiri kimi Müqəddəs Taxt-tac qarşısında mandatınızı başa vurduqdan sonra bu gün bu təcrübəni necə qiymətləndirirsiniz və hazırkı səfərinizin məqsədi nədir?

- Əvvəla, Vatikana qayıtmaq həmişə xoşdur, ona görə ki, bu, hazırda Azərbaycanla Müqəddəs Taxt-tac arasında canlı, güclü və səmərəli əməkdaşlıq və qarşılıqlı fəaliyyətə çevrilən bir prosesin başlanğıcı ilə bağlı unikal və xoş xatirələri yada salır. Vatikana ilk səfərimdən təxminən iyirmi il sonra ikitərəfli münasibətlərimizdə əhəmiyyətli irəliləyiş və davamlı inkişafı etiraf etməkdən məmnunam. Vatikanın yaxınlığındakı tarixi Via della Konkord yolunda Azərbaycan səfirliyinin binasından dalğalanan möhtəşəm üçrəngli bayrağımızı seyr etmək mənə xüsusi zövq verir.

Biz şadıq ki, 2022-ci ilin dekabrından Romada iqamətgahı olan Müqəddəs Taxt-tacda akkreditə olunmuş xüsusi səfirimiz var. Bu səfərin məqsədinə gəlincə, bu, qarşılıqlı maraq doğuran məsələlər, o cümlədən Azərbaycan və Ermənistan arasında davam edən sülh prosesi ilə bağlı məsələlər üzrə dövlətlərimiz arasında davam edən fəal siyasi dialoqun tərkib hissəsidir. Biz bu mövzuya maraq göstərdiyinə və erməni qonşularımızla münasibətlərin normallaşdırılması üçün Azərbaycanın təqdim etdiyi sülh proqramını dəstəklədiyinə görə Müqəddəs Taxt-taca minnətdarıq. Bildiyiniz kimi, sülh sazişinin yekunlaşdırılması üçün ölkələrimiz arasında birbaşa ikitərəfli danışıqlar kritik yekun mərhələyə qədəm qoyub və proses Azərbaycanın Ermənistanla davamlı, təhlükəsiz və dönməz sülhə nail olmaq üçün güclü öhdəliyini bir daha təsdiq etməyə hesablanıb. Bu məqsədə çatmaq üçün bizim müqəddəs borcumuzdur ki, gələcək sülh sazişi ərazi iddialarına, təcavüzə və ya hərbi münaqişəyə qayıdışını hətta nəzəri cəhətdən də tamamilə qeyri-mümkün etsin. Azərbaycan bu vəbadan kifayət qədər əziyyət çəkib və gələcəkdə bu ssenarinin təkrarlanmasının qarşısını almaq istəyir.

Bunun üçün Ermənistan Azərbaycanın suveren ərazisinin bir hissəsi ilə bağlı hazırkı Konstitusiyasında əksini tapmış aşkar ərazi iddialarını təcili həll etməlidir. Sülh yolunda bu əsas maneənin aktuallığını inkar etməklə və nəyin bahasına olursa-olsun, zəif tərtib olunmuş mətni imzalamaq üçün sadə və praktiki olmayan yollar seçməklə Ermənistan, görünür, qonaq otağındakı filə məhəl qoymur və ölkələrimiz arasında onilliklər boyu davam edən rəqabətin və qarşıdurmanın əsas səbəbini xalçanın altına süpürməyə çalışır. Beləliklə, bu gün top Ermənistanın meydanındadır və ümid edirik ki, münasibətlərimizin faciəli səhifəsini çevirmək üçün tarixi fürsət əldən verilməyəcək.

- Ölkəniz dini tolerantlıqla tanınır və Müqəddəs Taxt-Tac mürəkkəb dinlərarası dialoqda rol oynayır. Bu sahədə iki dövlət arasında sinerji varmı?

- Həqiqətən, siz haqlısınız. Müxtəlif dini konfessiyaların və konfessiyaların nümayəndələri arasında qarşılıqlı hörmət, onların ölkəmizdə ahəngdar və dinc yanaşı yaşaması kimi təyin etdiyim dini tolerantlıq Azərbaycanın səciyyəvi əlamətidir, etnik və dini mənşəyindən asılı olmayaraq bütün azərbaycanlıların qürur mənbəyidir. Şərqlə Qərbin kəsişməsində yerləşən geostrateji mövqeyimiz və hər iki sivilizasiyanın dəyərlərini mənimsəmək və dəstəkləmək bacarığımız bizə müxtəlif mədəniyyətlər və sivilizasiyalar arasında canlı körpü rolunu oynamağa imkan verir. Bu sahədə zəngin təcrübəsi sayəsində Azərbaycan həm Şərq, həm də Qərb tərəfindən çox ehtiyac duyulan mədəniyyətlərarası və dinlərarası dialoq və qarşılıqlı fəaliyyət üçün təbii platforma kimi asanlıqla qəbul edilir. Bakı artıq müxtəlif mədəniyyətlər və dinlər arasında dialoqun təşviqi və dərinləşdirilməsinə yönəlmiş hər cür yüksək səviyyəli tədbirlərin, o cümlədən sammitlərin, qlobal forumların və konfransların keçirildiyi əsas beynəlxalq məkan kimi tanınır.

Razıyam ki, bu element Azərbaycan və Müqəddəs Taxt arasında sinerjini artırır və başqaları üçün nümunə ola bilər. Mədəniyyətlərarası və dinlərarası dialoqun gücləndirilməsinə əməli töhfə olaraq, Azərbaycan onilliklər ərzində müxtəlif xeyriyyəçilik fəaliyyəti ilə məşğul olur, dünyanın müxtəlif yerlərində qlobal mədəni və dini irsin qorunmasına yönəlmiş çoxlu sayda layihələrin həyata keçirilməsini maliyyələşdirir.

- Həqiqətən də, Azərbaycan burada Müqəddəs Taxt-Tacın mədəni və dini irsinin mühüm himayədarı və maliyyəçisi kimi Heydər Əliyev Fondunun fəaliyyəti sayəsində tanınır. Bizə ikitərəfli əməkdaşlığın bu aspekti, hazırda gündəmdə olan layihələr və onların ölkəniz üçün nə dərəcədə əhəmiyyətli olduğu barədə nəsə deyə bilərsinizmi?

-Bu layihələr bizim ikitərəfli münasibətlərimizin mühüm elementidir və Azərbaycan ilə Müqəddəs Taxt-Tac arasında, eləcə də dövlət başçılarımız arasında dərin etimadın və qarşılıqlı hörmətin mövcudluğundan xəbər verir. Azərbaycan Katolik Kilsəsinin qiymətli mədəni və dini irsinin qorunmasına və saxlanmasına töhfə verməkdən qürur duyur. Azərbaycanın Birinci vitse-prezidenti Mehriban xanım Əliyevanın rəhbərlik etdiyi Heydər Əliyev Fondu ilə Müqəddəs Taxt-Tacın Mədəniyyət üzrə Pontifik Şurası, habelə Papanın Arxeologiya üzrə Komissiyası arasında praktiki əməkdaşlıq artıq on ildən çoxdur ki, davam edir. Bu uzunmüddətli əməkdaşlıq nəticəsində Xristian dünyasının ən əhəmiyyətli abidələrindən sayılan bir neçə mühüm Roma katakombası, məsələn, Müqəddəs Marselin və Peterin katakombaları bərpa edilərək ictimaiyyətin istifadəsinə verilib. San-Sebastiano katakombalarında çoxsaylı sarkofaqların, Vatikan muzeylərindəki abidələrin, eləcə də Müqəddəs Pyotr bazilikasındakı bəzi artefaktların bərpasını və Vatikan Apostol Kitabxanasında çoxlu sayda əlyazmaların bərpasını da xatırlamaq olar.

Cari layihələrə gəlincə, biz Komodilla katakombalarında bərpa işlərinin ilin sonuna kimi başa çatdırılacağını gözləyirik. Nəhayət, Heydər Əliyev Fondu və Vatikan qubernatorluğu bir ay əvvəl burada yeni saziş imzalayıblar ki, bu da Müqəddəs Pavel Bazilikasının geniş tavan bəzəklərini bərpa etmək və mühafizə etmək imkanı verəcək. Təbii ki, bütün bu layihələr müxtəlif mədəniyyətlərin və dinlərin ahəngdar mövcudluğu ölkəsi kimi imicini daha da möhkəmləndirməyə çalışan Azərbaycan üçün son dərəcə əhəmiyyətlidir. Biz əminik ki, hər iki tərəf tərəfindən yüksək qiymətləndirilən bu əməkdaşlıq gələcəkdə də uğurla davam edəcəkdir. \\Qaynarinfo.Az

İvan Boçarov: “İsrail “Hizbullah”ın liderini məhv edərək Livana qarşı müharibəyə başladı”

Sentyabrın 30-u axşam saatlarında İsrail Müdafiə Qüvvələri (IDF) Livanda quru əməliyyatına başlayıb. Yerli jurnalistlərin məlumatına görə, İsrailin zirehli texnikası Metula şəhəri yaxınlığında sərhədi keçib və Livan ordusu yeni sərhədlərə doğru geri çəkilib. Quru əməliyyatı İsrail hərbi hava qüvvələrinin Livan ərazisini bir həftə davamlı atəşə tutmasından və bombardman etməsindən sonra başlayıb.

Məlumdur ki, hava hücumu nəticəsində Livanın radikal “Hizbullah” hərəkatının lideri Həsən Nəsrullah da daxil olmaqla bir neçə yüz insan həlak olub, mindən çox insan yaralanıb.

Bu hadisələr 1982 və 2006-cı illərdəki münaqişələrə bənzətməklə artıq Üçüncü Livan müharibəsi adlandırılır. Bununla belə, son vaxtlara qədər İsrailin Baş naziri Benyamin Netanyahu genişmiqyaslı müharibə haqqında danışmağa tələsmirdi: o, hava hücumlarını ölkənin şimal bölgələrini “Hizbullah”ın təhlükəsindən qorumaq üçün “qabaqlayıcı əməliyyat” adlandırırdı, indi isə 20 kilometrlik bufer zonasının yaradılmasının zəruriliyindən danışır.

Rusiya Beynəlxalq Məsələlər Şurasının (RIAC) proqram koordinatoru, şərqşünas İvan Boçarov “Lenta.ru”ya Yaxın Şərqdə baş verənlərlə bağlı müsahibə verib. AYNA sözügedən müsahibəni istinadla təqdim edir:

- Son günlər “Hizbullah”ın demək olar ki, bütün rəhbərliyi, o cümlədən təşkilatın lideri Həsən Nəsrullah sıradan çıxarıldı. “Hizbullah”ın sonrakı taleyi necə olacaq?

- Həqiqətən də “Hizbullah”a ciddi zərbə vuruldu. Hərəkatın ali rəhbərliyi sıradan çıxarıldı ki, bu da hərəkata misli görünməmiş ziyan deməkdir. Sentyabrın 17-18-də peycerlərin və digər rabitə vasitələrinin partlaması nəticəsində orta və kiçik komandir heyətinin üzvlərinin əksəriyyəti həlak oldu, yaxud yaralandı. Bu əməliyyat nəticəsində şübhəsiz ki, təşkilatda koordinasiya və onun idarəolunması pozulmuşdu. Daha kiçik zərbələrdən sonra İsrail ərazisinin necə intensiv atəşə tutulduğunu xatırlamaq lazımdır. Belə ki, iyul-avqust aylarında “Hizbullah” artıq İsrail ərazisinə yüzlərlə raket atmışdı. İndi qarşıdurmanın keyfiyyətcə yeni mərhələsinə baxmayaraq, qrupdan daha ciddi reaksiya müşahidə olunmur. Ola bilsin ki, “Hizbullah” nə edəcəyini, necə reaksiya verəcəyini və mövcud vəziyyəti idarə etməyi hələ tam müəyyənləşdirə bilmir.

- Münaqişənin indiki mərhələsini necə adlandırmalıyıq? “Hizbullah” İsrailin hücumlarını “müharibə elanı” sayıb...

- Son illərdə Yaxın Şərqdə “müharibə” anlayışı bulanlıqlaşıb. İndi müharibəni müharibəsizdən ayırmaq çox çətindir. 2006-cı ildə hər şey aydın idi. “Hizbullah” İsrailin nəzarət-buraxılış məntəqəsinə hücum edərək bir neçə nəfəri öldürdü, daha iki nəfəri girov götürdü. 34 gün davam edən və atəşkəslə başa çatan İkinci Livan müharibəsinin başlamasının səbəbi də bu idi. İndi münaqişə daha da bulanlıqlaşıb. Bu, təkcə Livan-İsrail qarşıdurmasına deyil, bütün Yaxın Şərqə aiddir. İsrailin Suriyaya müharibə elan etmədən zərbələr endirməsi, Türkiyə və İranın İraq Kürdüstanını atəşə tutması bu məntiqə uyğun gəlir. Bu ilin yanvarında İran və Pakistan bir-birinə atəş açdı. Gələcək tarixçilərin Livandakı hazırkı hadisələri necə adlandıracağını söyləmək çətindir. Bəlkə bu, Üçüncü Livan müharibəsi adlandırılacaq, bəlkə də heç müharibə sayılmayacaq.

İDF-nin Livanda quru əməliyyatı başlayana qədər onlar baş verən hər şeyi İsraillə Livan arasında deyil, İsraillə “Hizbullah” arasında qarşıdurma kimi təqdim etməyə çalışırdılar. Lakin İsrail bölmələrinin köçürülməsi və onların Livan ərazisinə yerüstü hücumları yəqin ki, artıq tam hüquqlu müharibə adlandırılacaq yeni mərhələ sayıla bilər.

- İsrail ordusunun Livandakı quru əməliyyatı realdırmı?

- Bəli, son günlər bu ehtimal artıb. İndi “Hizbullah” əvvəlki illərlə müqayisədə mümkün qədər zəifləyib. İsrailin siyasi və hərbi rəhbərliyi bunu “Hizbullah” problemini həll etməsə də, heç olmasa təşkilatı mümkün qədər zəiflətmək üçün yaxşı fürsət hesab edə bilər. Bu, eyni zamanda, İsrail vətəndaşlarına ölkənin şimalındakı evlərinə qayıtmağa imkan verəcək. Onlar ötən ilin oktyabrında Fələstin-İsrail münaqişəsinin qızışmasından sonra “Hizbullah”ın atəşə tutması səbəbindən təxliyə edilmişdilər.

Ancaq unutmaq lazım deyil ki, son vaxtlara qədər Livanda quru əməliyyatı çoxlarına Benyamin Netanyahunun çox da məntiqli olmayan addımı kimi görünürdü. İsrail Qəzza zolağı problemini hələ həll etməyib: ordu uzun müddət orada qalıb, HƏMAS müqavimət göstərməkdə davam edir və s. Livanla “yanan cəbhə” var idi və bu cəbhənin “buzunu” əritmək istər “Hizbullah”ın özü, istərsə də İsrail üçün sərfəli deyildi.

İndi görünür, Netanyahu Livan cəbhəsini “dondurmaqla” və İranın əsas müttəfiqinə kifayət qədər ağrılı zərbələr endirməklə bəzi siyasi problemləri həll edir.

- İsrail Müdafiə Qüvvələrinin komandanlığının quru əməliyyatını dəqiq necə həyata keçirəcəyi artıq məlumdurmu?

- Çox güman ki, əməliyyat məhdud olacaq. Ola bilsin ki, İsrail Qəzza zolağında hərbi əməliyyatın əvvəlində tətbiq etdiyi taktikaya, yəni hədəfli reydlər keçirməyi seçəcək. Qoşunlar hansısa əraziyə daxil olub tapşırığı yerinə yetirib öz mövqelərinə qayıdacaqlar.

Ancaq tam miqyaslı işğal hələ müəyyən deyil. “Hizbullah”ın döyüş effektivliyi hələ də çox yüksək olaraq qalır. Və burada mən IDF üçün müəyyən risklər görürəm.

- İsrail hakimiyyəti Livanda hansı məqsədlər güdür?

- Göründüyü kimi, İsrailin Baş naziri Benyamin Netanyahu daxili siyasi problemləri həll edir. Əvvəlki müharibələrin təcrübəsi - məsələn, 1973-cü il Yom Kippur müharibəsi - göstərir ki, İsraildə münaqişədən sonra nəyin səhv getdiyini, niyə uğursuzluqların olduğunu və onların baş verməsinə kimin icazə verdiyini araşdırmaq üçün xüsusi komissiya yaradıla bilər. Aydındır ki, ötən il oktyabrın 7-də baş vermiş terror aktı məhz İsrail təhlükəsizlik qüvvələrinin uğursuzluğu idi. Düşünürəm ki, Netanyahu anlayır ki, hərbi əməliyyatların sonunda ona suallar veriləcək. Ola bilsin ki, o, “Hizbullah” liderlərini sıradan çıxararaq, hərəkata ağrılı zərbələr vurmaqla əlavə siyasi xallar qazanmağa çalışır.

- İsraillilər Netanyahu hökumətinin Livandakı hərəkətlərini necə qiymətləndirir?

- Təbii ki, İsraildə Həsən Nəsrullahın məhvinə sevinməyə bilməzlər. Nəsrullah “Hizbullah”ın yaradılmasının əsas təşəbbüskarı və icraçısıdır. Eyni zamanda, 1992-ci ildən təşkilata rəhbərlik edib və bütün “müqavimət oxu” – İran və onun müttəfiqləri üçün çox mühüm fiqur olub. Ona görə də onun aradan götürülməsi təbii ki, cəmiyyətdə müsbət qarşılandı. Ancaq bu, digər sualları aradan qaldırmır. Məncə, İsrail cəmiyyəti xüsusilə HƏMAS-ın Qəzza zolağında saxladığı girovların geri qaytarılmamasından narahatdır. Bu problem hələ də həllini tapmayıb.

- İsrail daim Hizbullah hədəflərinə hücum etdiyini vurğulayır, lakin bura Livan ərazisidir. Livan hökumətinin buna cavabı nədir?

- Təbii ki, hökumət buna son dərəcə mənfi reaksiya verir. Çünki Livan hökuməti haqlı olaraq “Hizbullah”ın yerləşdiyi cənubu özünün suveren ərazisi hesab edir. Bir sıra rəsmi açıqlamalar verildi. Livan vəziyyəti həll etmək üçün BMT-yə müraciət edib.

Livanda iqtisadi vəziyyət hazırda çox ağırdır. Əvvəllər o, “Yaxın Şərq İsveçrəsi” adlanırdısa da, indi deyəsən, bu ölkəni “ikinci Suriya” adlandırmaq daha düzgün olardı. Demək olar ki, Livan fəlakət olmasa da, çox dərin böhranın astanasında olan bir dövlətdir. 2019-cu ildə ölkə defolt yaşadı. İqtisadi problemlər o vaxtdan yığılıb qalıb.

Beyrutun və digər şəhərlərin bombalanması ölkədəki iqtisadi və ictimai-siyasi vəziyyətə mənfi təsir göstərir. Təbii ki, hökumət baş verənlərdən şokdadır və İsraili dayandırmaq üçün nəsə etməyə çalışır, diplomatik vasitələrdən istifadə edir.

- “Hizbullah” ilə Livan hökuməti arasında münasibətlər necədir?

- “Hizbullah”ı sözün ənənəvi mənasında çətin ki, qeyri-dövlət aktoru adlandırmaq olar. Bunlar təkcə Livanın cənubuna nəzarət edən və hökumətin rəyindən asılı olmayaraq, müstəqil fəaliyyət göstərən silahlı qruplar deyil. Təbii ki, onlar öz hərəkətlərini Livanın siyasi rəhbərliyi ilə heç bir şəkildə əlaqələndirmədilər. Amma eyni zamanda, “Hizbullah” həm də parlamentdə və hökumətdə mövcud olan və Livanın yürütdüyü siyasi, iqtisadi kursa təsir edən siyasi strukturdur. Bu, dövlətin siyasi sisteminin bir hissəsi olan, eyni zamanda, mərkəzi hökumətlə koordinasiya olmadan fəaliyyət göstərən çox unikal bir qüvvədir.

- İran hansı şərtlər altında birbaşa Livan münaqişəsinə girə bilər?

- Təbii ki, bu ehtimalı tamamilə istisna etmək olmaz, lakin İranın birbaşa iştirakı hələ ki, mümkün deyil. İran Xarici İşlər Nazirliyinin nümayəndəsi Nasir Kənani bu yaxınlarda bildirib ki, Livan müstəqil dövlətdir və təkbaşına “sionist təcavüzü”nə müqavimət göstərməyə qadirdir. İran mənə elə gəlir ki, indi böyük reputasiya itkisinə məruz qalır. İsrail göstərdi ki, “Hizbullah”ın İrandan aldığı qeyri-rəsmi təhlükəsizlik təminatları nəticə vermədi və onu hədələrlə dayandırmaq mümkün deyil.

- Bəs İran niyə belə davranır?

- İranın özü indi iqtisadi və sosial-siyasi problemlərlə üz-üzədir. Orada ağır iqtisadi vəziyyət hökm sürür, ona qarşı böyük sanksiya təzyiqi var. Maraqlıdır ki, Livanın bombalandığı günlərdə İran Prezidenti Məsud Pezeşkian BMT-də çıxış edərək nüvə sazişinə qayıtmaq, yəni bunun müqabilində ABŞ-la İrandan sanksiyaların götürüləcəyi ilə razılaşmaq niyyətində olduğunu bəyan etmişdi. İndi mənə elə gəlir ki, İran hakimiyyətini daha çox narahat edən də budur.

İranın siyasi elitasında, təbii ki, İsrailə sərt reaksiya verməyə çağıran şəxslər var. Amma ölkənin buna hazır olduğuna əmin deyiləm. Çünki İsraillə birbaşa hərbi qarşıdurma demək olar ki, ABŞ-la müharibə demək olacaq. Əsas odur ki, İsrail İrandan uzaqdır. İsrail ərazisinə raket hücumları, əvvəllər olduğu kimi, əsasən İordaniya da daxil olmaqla bəzi ərəb ölkələri də daxil olmaqla hava hücumundan müdafiə vasitələri ilə dayandırılır. İranın Suriyada qüvvələri var, lakin onlar İsraili məğlub etmək üçün kifayət deyil. Amma İsrail İrana ciddi ziyan vura bilər. Bunu Livanda peycerlərin partlaması timsalında gördük. Livanda partlayışdan sonra İran İslam İnqilabı Keşikçiləri Korpusu (SEPAH) bəzi məlumatlara görə, İsrail agentlərini müəyyən etmək üçün yoxlamalara başlayıb. İran bu əməliyyatdan çox həyəcanlandı. Nəhayət, əgər İsrail “Hizbullah”a qarşı bu addımı atıbsa, nəzəri olaraq bu həm SEPAH, həm də İran Silahlı Qüvvələrinə qarşı həyata keçirilə bilər. Buna görə də İran hər cür yolla müharibəyə girməkdən çəkinir.

- Livanda baş verənlər İsrailin HƏMAS-a qarşı əməliyyatlarına necə təsir edir?

- Qəzza zolağında vəziyyət son bir neçə ayda çox dəyişməyib. Əlbəttə, İsrail artıq HƏMAS təşkilati strukturunun məhv edilməsi barədə məlumat verib, lakin mərkəzsizləşdirmə və ayrı-ayrı bölmələrin muxtariyyətinin artırılması çox vaxt terror üsullarından istifadə edən təşkilatların düşünülmüş strategiyasıdır. İndi HƏMAS-ın əsas döyüş bölmələri batalyonlar deyil, müqavimət göstərməyə davam edəcək kiçik birliklərdir. Ümumiyyətlə, HƏMAS döyüş qabiliyyətini qoruyub saxlayır. Təşkilat sadəcə yeni şərtlərə uyğunlaşdı. Qəzzanın tunel infrastrukturuna nəzarəti davam etdirir, girov saxlayır və eyni zamanda, Qətər və Misirin təmsil etdiyi vasitəçilər vasitəsilə İsraillə ara-sıra danışıqlar aparır.

Amma hərəkatın Qəzza zolağında populyarlığı son aylarda azalıb. Qəzza zolağında insanlar keçən il oktyabrın 7-də HƏMAS-ın hücumunu mülki infrastrukturun məhvinə və saysız-hesabsız mülki şəxsin ölümünə səbəb olan səhv kimi qiymətləndirirlər. Livan ətrafında baş verən hadisələr Qəzza zolağında vəziyyəti kökündən dəyişməyib. Bu, əlbəttə ki, İsrailin müəyyən resurslarını gərginləşdirir, lakin IDF hər iki cəbhədə fəaliyyət göstərməyə çalışır. Bununla belə, HƏMAS-ı məhv etmək mümkün deyil. Çünki burada söhbət ilk növbədə, İsraildə məhv edilməsi barədə vaxtaşırı xəbər verilən batalyonların sayından yox, ideologiyadan gedir.

- Münaqişənin Yaxın Şərqin digər ölkələrini də əhatə etməsi ehtimalı nə dərəcədədir?

- 1970-ci illərdə ərəb dövlətləri ardıcıl və koordinasiyalı şəkildə enerji böhranı yaratdıqda İsrailə qarşı çıxan eyni vahid cəbhə artıq yoxdur. O vaxtdan bəri vəziyyət çox dəyişdi. Əvvəlcə Misir İsraillə, daha sonra İordaniya ilə sülh müqaviləsi imzaladı. 2020-ci ildə isə birdən üç ölkə - Birləşmiş Ərəb Əmirliyi, Bəhreyn və Mərakeş “İbrahim sazişi”ni imzaladılar. Danışıqlara da Sudan rəhbərlik edib. Hətta ənənəvi olaraq müsəlmanların himayədarı kimi çıxış edən Səudiyyə Ərəbistanı da İsraillə qeyri-rəsmi, ictimai olmayan əlaqələr qurub. Bütün bunlar İsrailin regional təcridində sıçrayış idi.

Fələstin müqavimətinə dəstəyin ritorik səviyyədə qalmasına baxmayaraq, indi ərəb ölkələri daha çox İsrail və HƏMAS arasındakı münaqişədən uzaqlaşmağa çalışırlar. Bəzi ərəb ölkələri hətta HƏMAS-ı qınadılar: məsələn, BƏƏ birbaşa HƏMAS-ın günahkar olduğunu bildirdi. Aprel ayında İran ilk dəfə İsrailə birbaşa hücum edəndə bəzi ərəb ölkələri öz hava hücumundan müdafiə sistemlərindən istifadə etdilər. Ərəb ölkələrinin elitaları İsrailə qarşı kifayət qədər rəğbətlə yanaşırlar. İsrail digər məsələlərlə yanaşı, ərəb ölkələrinin milli iqtisadiyyatlarını modernləşdirməsi üçün çox zəruri olan texnologiyalarını paylaşmağa qadir olan potensial ticarət və iqtisadi tərəfdaş kimi görünür.

- İsrailin digər qonşusu Suriyadan danışsaq, bu ölkə Livana dəstək verə bilərmi?

- Suriyanın özünün çoxlu problemləri var. Hökumət ölkənin üçdə ikisinə nəzarət edə bilmir. ABŞ orada hərbi mövcudluğunu qoruyur. Kürd problemi həll olunmayıb, İdlib əyaləti isə Türkiyəyə yaxın müxalifətin nəzarətindədir. Ölkədə ağır iqtisadi vəziyyət var. Livandakı son hadisələrin göstərdiyi kimi, İsraillə müharibə Suriya hakimiyyəti üçün siyasi intihar və ola bilsin ki, fiziki intihar olar. Suriya ərazisində yerləşən heç bir iranpərəst birləşmə vəziyyəti xilas etməyəcək. Ümumiyyətlə, indi kiminsə Livanın müdafiəsinə qalxması ehtimalı çox azdır.

- Münaqişənin sülh yolu ilə həlli üçün nə lazımdır və döyüşlər hansı halda başa çata bilər?

- Hələlik mən atəşkəs üçün heç bir perspektiv görmürəm. Bunun baş verməsi üçün daxili şərait yetişməlidir. Qəzza zolağında İsrail öz məqsədlərinə nail ola bilmir: HƏMAS məhv edilməyib, girovlar azad olunmayıb, baxmayaraq ki, zolağın ərazisi İsrailin nəzarətindədir və bir neçə aydır dəyişməyən nisbi status-kvo formalaşıb.

Livan-İsrail qarşıdurması ilə bağlı isə vəziyyət tamam başqadır. İsrail hakimiyyəti qalib çılğınlığa düşə bilər. Onlar “Hizbullah”a qarşı bir neçə irimiqyaslı və çox ağrılı təxribat aktları həyata keçirməyə və qrupun demək olar ki, bütün yüksək rəhbərliyini məhv etməyə nail oldular. İsrail rəhbərliyi çox güman ki, indi dayanmağa ehtiyac olmadığına inanır və bəlkə də hazırkı vəziyyəti “Hizbullah”ın döyüş potensialını əhəmiyyətli dərəcədə sarsıtmaq üçün ən yaxşı məqam kimi qəbul edir.

İsraili nəyin dayandıra biləcəyini təxmin etmək çətindir. Hələ ötən ilin oktyabr-noyabr aylarında İsrail “Hizbullah”ın hücumundan ehtiyat edirdi. Bəzi məlumatlara görə, İsrail qabaqlayıcı zərbə endirmək variantını nəzərdən keçirib, lakin ABŞ İranın müharibəyə cəlb oluna biləcəyindən ehtiyat edərək onları dayandırıb. İndi İsrail əmindir ki, İranın müdaxiləsi böyük ehtimalla baş tutmayacaq. Bu baxımdan, indi İsrailə danışıqlar üçün və ya heç olmasa müvəqqəti atəşkəs üçün kimin və nə təklif edə biləcəyi bəlli deyil.

- ABŞ hazırda münaqişədə hansı rol oynayır?

- ABŞ avqust ayında Yaxın Şərqdə hərbi varlığını artırmağa başlayıb. Onlar bölgəyə bir sualtı qayıq və iki daşıyıcı zərbə qrupu göndəriblər. İsrailə Vaşinqtondan təhlükəsizlik zəmanətlərini belə verilir.

Eyni zamanda, ABŞ İrana işarə edir ki, bu münaqişəyə qarışmağa dəyməz. Həmçinin ABŞ-ın vasitəçilik potensialı da çox yüksək deyil. Birləşmiş Ştatlar bəzi təhlükəsizlik təminatları verə bilər, lakin İsrail hazırda onları dinləmir.

- Bəs Rusiya münaqişəni dayandırmaq üçün nə edə bilər?

- Mümkün vasitəçilərin, o cümlədən Rusiyanın potensialı mənə elə gəlir ki, hazırda kifayət qədər məhduddur. Müharibə edən tərəflərə bir-birini öldürməmək üçün nə təklif oluna biləcəyi tam aydın deyil. HƏMAS və “Hizbullah” ilə siyasi əlaqələr saxlamaq Rusiya diplomatiyasının mühüm üstünlüyü hesab olunurdu. Bu, sözügedən təşkilatlarla İsrail arasında mümkün danışıqlar zamanı istifadə oluna biləcək bir aktiv kimi qəbul edilirdi. Amma ötən il oktyabrın 7-də İsraildə baş verən terror aktından sonra mənə elə gəlir ki, bu aktivin dəyəri azalıb. Bu, Rusiyanın mövqeyinin Fələstin probleminə İsrail baxışından fərqli olması ilə bağlıdır.

Müəllif: Turan Abdulla

Lent.az-ın müsahibi müğənni Məcid Şamiloğludur

- Məcid bəy, öncə istərdim özünüz haqqında oxucularımıza məlumat verəsiniz.

- Gəncəliyəm. İlk ali təhsili ailəmin istəyi ilə Cəncədə ekologiya üzrə almışam. Musiqiyə yönəlməyimi istəmirdilər. Amma uşaqlıqdan musiqiyə, ədəbiyyata böyük həvəsim olub. 4 şeir kitabının müəllifiyəm. 1999-cu ildə Gəncə Dram teatrında “Yaralı ruhun nəğməsi” adlı dram əsərimi səhnələşdirmişdilər, Pedoqoji Universitetdə yaradıcılıq gecəm keçirilmişdi. Zaman keçdikcə içimdəki sənət xiffəti məni Bakıya gətirdi. Əvvəllər yazar kimi dövlət kanallarına dəvət edirdilər. Bakıya gəldikdən sonra qısa bir müddət İrəvan teatrında, sonra Şuşa Musiqili Dram Teatrında işlədim, müxtəlif səpkili rollar yaratdım. Musiqili Teatrda səsin olmadan oxuya bilməzsən, mikrofonsuz səsin 500 nəfərlik auditoriyaya yayılmalıdır. Yəni bəziləri kimi səhnəyə “astanovkadan” yox, elə mədəniyyətdən, səhnədən gəlmişəm. Sonra 2004-cü ildə Mədəniyyət və İncəsənət Universitetinin teatr rejissorluğu fakültəsini qırmızı diplomla bitirdim. Rejissorluğu seçdim, çünki bu sənət özündə bir çox şeyləri ehtiva edir, daha əhatəlidir. Müəllimlərim mənim qalıb müəllim kimi işləməyimi istəyirdilər. Hətta Vaqif Gərayzadə deyirdi ki, biz auditoriyaya Məcidə görə giririk, çünki başqa oxuyan yox idi. Sonra musiqi təhsilimi də tamamladım, özəl müəllimlər tutdum. Əsas istedaddır, səsdir, o olmadan mümkün deyil, quyuya su tökməklə olmaz.

- İndi populyar olmaq, tanınmaq 20 il öncəkindən qat-qat asandır. Səsi olan da oxuyur, olmayan da...

- Elə əldəqayırma müğənnilərin mahnıları bir iki dəfə səsləndikdən sonra unudulur. Trendə saldırırlar özlərini müxtəlif yollarla, bunun da şahidi olmuşam. Populyarlaşmaq çox asandı, amma zirvədə qalmaq, gerçək izləyici sevgisini qazanmaq çox çətindir. Savadlı musiqini ən bisavad dinləyici də xoşlayır.

- Bir ara sizin haqqınızda da maqazin proqramlarında danışarkən rəqibləriniz “aşpaz” demişdilər. Niyə?

- Həyatımın ən böyük səhvlərindən biri, bu günə qədər də özümü bağışlaya bilmədiyim bir məqamla bağlıdır bu. Bəlkə də başqa yolum yox idi, o addımı atdım, heç bir halda bunu özümə bağışlamıram. Kifayət qədər tanınmış, vokal aktyor olduğum halda daha azına razılaşdım. ATV kanalından “Süfrəmiz” verilişinə bölgədən gələn sənət adamı kimi qonaq qismində getdim. Bir həftə sonra həmin kanal məni layihə rəhbəri kimi işə dəvət etdi. Özüm də çaşdım qaldım. Layihə rəhbəri oldum və yaradıcılıq qaldı kənarda. Mən o zaman maddi imkanlara görə buna məcburdum.Yəni süfrə verilişinə görə bu ifadəni işlədiblər. Həmin ərəfədə atamı itirmişdim, teatrdan çıxmışdım, anam xəstə idi, onu da itirmək qorxusu yaşayırdım. Hər ikisini bir ilin içində itirdim. İşləmək lazım idi.

- Tək övlad idiniz?

- Yox, 6 bacı-qardaşıq. Amma bu evin işığı o biri evə düşmür (hüznlənir). Hamı sağ olsun öz evində. İnsan özü üçün nəsə eləməsə, başqası ona edən deyil. Bu səbəblə həmin kanalda işləməyə məcbur oldum. Layihə bitdiyi ərəfədə “Space” kanalında “Günaydın” verilişinə redaktor kimi dəvət aldım. Bax, bunları həyatımın səhvi adlandırıram.

- Siz Azərbaycanda kazino mədəniyyətinin yaradıcısı sayılırsınız. İstərdim bu barədə də danışaq...

- Arzum var idi ki, Türkiyənin klassik kazino-səhnə mədəniyyətini bizdə də yaradım. Yəni, Zeki Mürenin, Bülent Ersoyun gənclik illərinin keçdiyi o kazinolar kimi. Bu məkanların öz dress kodu olur, çox mədəni bir mühitdən söhbət gedir. Bir restoran tapdım, oranı sıfırdan yaratdım. Sağlamlığım da getdi, gəncliyim də. 8 il orda fəaliyyət göstərdim. İstədiyimi yaratdım. Amma kazinonun idarəçiliyi həm mənim, həm də başqa insanın əlində idi. Mən buranı mədəni sənət mühiti kimi saxlamağı düşünürdüm, o qazanc əldə etməyi fikirləşirdi. Açığı, puldan başqa da arzuları vardı. Mənim təqdim etdiyim tərəfdən gələn gəlir hətta daha çox idi, amma o buranı bir əxlaqsızlıq yuvasına çevirməyə çalışırdı. Mən daha hörmətli, daha namuslu, daha mədəni mühit arzusundaydım, o isə... Ağanın malı gedir, nökərin canı. Məni 8 il ciddi rejimli ağır cəzaçəkmə müəssisəsində saxladı. Heç yerə getməyə qoymadı. Gələn təklifləri də hədə-qorxu ilə geri qaytarırdı.

- Müqavilə bağlamışdınız?

-Yox.

- Niyə bu istismara razı olurdunuz?

- Dostluğumdan istifadə etdi. Həm sirdaş, həm dost, həm rəhbər idi. Bu gün dörd böyük məkan var ki, onlar mənim adımı vermək, mənim rəhbərliyim altında çalışmaq istəyirlər. Yaxın günlərdə adımı daşıyacaq məkanın açılışı olacaq, orada mən öz janrımı nümayiş etdirəcəm. Məcid Şamiloğlu adını sevənlər gələcəklər. Düzünü desəm, adım üstündə rəqabət var. Birinə iki il öncə söz vermişdim, alınmırdı, bir başqası daha tez tərpəndi, ona görə zənglərini açmağa bir az hətta utanıram. Türkiyədən, Kərkükdən, İsraildən xüsusi qonaqlar məni dinləmək üçün gəlirlər. Kərkükə getsəm, yəqin fəxri ad verərlər mənə?

- Bəs niyə getmirsiniz?

- Səhhətim yol vermir. Təyyarə qorxum var. Əvvəllər uçmağı sevirdim, indi panik atak yaşaranır məndə. 3 il bundan qabaq bacım uşağının xeyir işinə getmişdim. Təyyarədə halım dəyişdi, hətta trapın qabağına təcili yardım maşını gətirdilər. Dedilər ağır nevroz yaşamısan.

- Nədən qalıb bu travma?

- Nələr yaşamamışam ki, böyük itkilərim oldu. Anamı-atamı bir ilin içində itirdim. Çox ağır yaşadım bu itkini. Valideynlərimə çox bağlıydım.

- Ailəlisiniz?

- Ailəliydim. 2000-ci ildə onu da itirdim. Xanımım 9 aylıq hamiləydi, övladım da, o da həlak oldu. Heç bir dərd unudulmur sadəcə bir az köhnəlir.

- İkinci dəfə həyatınıza kimisə almadınız?

- Yox. Ala bilmədim (gözləri dolur). Bildiyiniz bunlardır, bilmədiyiniz çox yaram var.

- Sanki bir xəyanət, kürəyinizə bir bıçaq yarası almısınız. Belə hiss etdirirsiniz?

- “Keçmişim film kimi gözümün önündən keçir” deyimini indi dərk edirəm. Dərdli deyingən olar. Elə şeylər var ki, bağışlaya bilmirəm. 2013-cü ildə anam ölümündən öncə Gəncədəki mülkümüzü mənim adıma keçirmişdi. Sonradan xəbər tutdum ki, həmin evi böyük qardaşım keçirib öz adına. Halbuki imkanları var, Moskvada yaşayır, ticarətlə məşğuldur, 20 belə ev ala bilərdi. Anama da çox çəkdirdi.

- İndi necədir dolanışığınız?

- Min şükür qazanım qaynayır. Yuxarı baxıb fikir etmirəm aşağı baxıb şükür edirəm.

- Müğənni kimi fəaliyyətə başlayanda sizə kimsə dəstək oldu?

- Qətiyyən yox. Əksinə, qabağımı kəsənlər, yolumu bağlayanlar oldu. Məşhur müğənni olub ki, işlədiyim məkanın rəhbərinə deyib, o bu məkana gəlsə venamı kəsib sizi zibilə salacam. Axirət dünyasında əlim yaxasında olacaq. Sənətçidən sənətçiyə dost olmaz. Harda görünüb bu? Allah rəhmət eləsin Cavanşir Məmmədova, məclisdə, efirdə söz düşəndə haqqımda xoş sözlər deyib.

- Ürəyində sizə qarşı qurdu olanlarla necə mübarizə aparmısınız?

- Heç nə. Keçi ölməyincə qoturu sağalmaz. Qozbeli heç qəbir də düzəltmir.

- Sizin ifanızda əsasən türk muğənnilərinin mahnılarını eşidirik...

- Şəxsi mahnım yoxdur. Bülent Ersoyun səsinə lap gəncliyimdən heyran olmuşdum, səsini sevirdim, üzünü görməmişdim. Çox sonralar onları tanıdım. Bəhrələndim, amma özümü oxşatmadım. İzlə gedənin izi olmaz. Çoxları onun eqosunu götürüb, ona bənzədir özünü. Bülent psixopat adamdı. Güllələdilər, bir böyrəyini çıxardılar, cinsini dəyişdi, Zeki Müren gününü qara eləmişdi, psixə çevrildi. Nəyinə oxşadırsınız özünüzü? Türk mahnıları ilə bağlı bir dəfə efirdə başıma maraqlı hadisə gəlib. Aparıcı sual verdi ki, ən sevdiyiniz mahnının adnı çəkə bilərsiniz? Dedim “Zorundamıyım?”. O da təəccübləndi, dedi yox, demirsiniz deməyin. Dedim mahnının adıdı zorundamıyım. Eyni hadisə bu mahnının müəllifi Dilbər Ayın da başına gəlmişdi. Mən türkcə danışmıram, mahnı oxuyuram, axı elə kobud cavab verməzdim.

- Ulduzların bir çoxu qəsdən səhnəyə gec çıxır. Buna necədir münasibətiniz?

- Bir yerə gecikəndə dəhşətli dərəcədə pis oluram. Ayıb kimi gəlir mənə. Çıxış etdiyim məkanda səhnəyə gec çıxan ulduzu görəndə mikrofonu alıb əlimə, üzünə deyirəm ki, bu xəstəlikdir, Maştağada tanış həkimim var, göndərim səni? Ümumiyyətlə heç kimin arxasınca danışmaram, kimin nəyi var üzünə deyirəm. İnsanlar pul verib, bilet alıb, nə ixtiyarın var gecikməyə. Dalınca danışmıram, üzünə deyib evdə də rahat yatıram. Mən belələrinə müğənni demirəm, “zad” deyirəm.

- Düşməniniz çox olar bu gedişlə.

- Heç dostum var ki? (gülür)

- Səhnə geyimləriniz çox maraqlıdır.

- Hə bunları xüsusi hazırladıram. Dizayner özüməm. Hətta bir dəfə xarici ölkədə bir kostyumu bəyənmişdim, ondan ötrü bilet alıb, gedib alıb qayıtdım.

Livanda və Suriyada dünya gündəmini silkələyən əməliyyat keçirilib. Sentyabrın 17-si gecə saatlarında məlum oldu ki, Livanda fəaliyyət göstərən Hizbullah hərəkatının istifadə etdiyi rabitə vasitəsi olan peycerlər eyni anda partlayıb. Livan ərazisində istifadəı olunan rabitə qurğularının eyni anda partlaması nəticəsində 10 nəfər ölüb, 4 min nəfər müxtəlif dərəcəli xəsarətlər alıb. Livan Səhiyyə Nazirliyinin yaydığı məlumata görə, yaralananlardan 500 nəfərin vəziyyəti olduqca ağırdır. Sonrakı gün verilən açıqlamalarda peycer partlayışları nəticəsində ölənlərin sayı artıb.

Analoji əməliyyat Suriyada da həyata keçirilib. İddialara görə bu əməliyyatlar İsrail tərəfindən həyata keçirilib. Livanın “Al Manitor” agentliyi hadisə ilə bağlı şərhdə yazır ki, Hizbullahla genişmiqyaslı müharibə ərəfəsində peycerləri partlatmaq İsrailin çoxdankı planı olub, amma bu plan tərəflər arasında müharibə genişlənərsə, həyata keçirilməli idi. Bildirilir ki, Hizbullah üzvlərindən bir neçəsi peycerlərdə xarici müdaxilə çiplərinin yerləşdirilməsindən sonra İsrail “B” planına keçib, yəni kütləvi partlayışlara əl atıb.

CNN yaydığı məlumatda iddia edib ki, Hizbullah üzvlərinə məxsus peycerlərin partlamasının arxasında İsrail kəşfiyyatı və ordusu dayana bilər.

“Livan boyu onlar insanın ölümünə, minlərlə insanın yaralanmasına səbəb olan əməliyyat İsrail kəşfiyyat xidməti Mossad və İsrail hərbçilərinin hərəkətlərinin nəticəsidir", - telekanalın jurnalistləri bildiriblər.

“The New York Times” qəzetinin yazdığına görə, hər peycerdə batareyanın yanında partlayıcı qurğu yerləşdirilib. Partlayıcı uzaqdan işə salmaq üçün açarla təchiz edilib. Mesajı aldıqdan sonra qurğular eyni vaxtda işə başlayıb.

Dünya mediası baş verən hadisəni yeni müharibə üsulu adlandırır. Analitiklər hesab edirlər ki, bu kibermüharibənin başlanğıcı sayılır.

“Şərq-Qərb” Strateji Araşdırmalar Mərkəzinin rəhbəri, politoloq Ərəstun Oruclu AYNA-ya müsahibəsində bildirib ki, Livanda, qismən Suriyada və son məlumatlara görə, İraqda törədilən kibertəxribat mahiyyət etibari ilə müharibə adlandırıla bilər:

- Amma mülki əhalini də xeyli dərəcədə əhatə etdiyinə görə əslində kiberterrordur. Bu, bütün hüquq normalarına ziddir. Bununla yanaşı, əxlaqa, elm-texnologiya anlayışına ziddir.

İndiyədək dünya praktikasında müasir texnologiyalardan istifadə etməklə bu cür əməliyyat keçirilməmişdi. Əlbəttə, bu, hibrid əməliyyatdır. Məlumdur ki, peycerlərin içərisinə partlayıcılar yerləşdirilib, guya onun batareyaları xüsusi proqramla qızdırılır, partlayış yaranır, bunlar nağıldır. Həmin cihazların batareyalarının tərkibində partlayıcı xarakterli heç bir maddə yoxdur. Ən uzağı cihazlar alışıb yana bilər. Bir sıra mobil telefon modellərində belə problem var idi. Yəni öz-özünə alışma baş verirdi, əriyirdi və s. Amma partlayış baş vermirdi. Livandakı hadisədə isə söhbət cihazların insanları öldürən, onları şikəst edən, gözünü çıxaran, əlini qoparan şiddətli partlayışından gedir. Yenə deyirəm, bu elə bir əməliyyat deyil ki, hansısa silahlı dəstəni, hansısa terror qrupunu, yaxud da ordu hissəsini əhatə etsin. Göründüyü kimi, peycerlərin partlaması mülki əhaliyə də zərər yetirib. Demək ki, bu, kiberterror əməlidir. Bu isə həqiqətən də dünyada yeni bir mənzərə yaradır.

- Hansı mənzərəni nəzərdə tutursunuz?

- Şübhəsiz ki, pis vərdiş, pis nümunə yolxucu olur. Əlbəttə, digər ölkələrin də bu vasitəyə əl atacağı istisna deyil. Düşünmürəm ki, dünyada bu addımı atmağa imkanı olmayan ölkələr yoxdur. İsraildən qat-qat yüksək texnologiyası inkişaf etmiş ölkələr var. Məsələn, Avropa ölkələri, ABŞ, Çin, Yaponiya, Cənubi Koreya kimi ölkələrdə texnoloji inkişaf daha çoxdur.

Əlbəttə, dünya yeni müharibə modelinə hazır olmalıdır. Bunun qarşısını necə almaq olar, kibermüharibə ilə necə mübarizə aparmaq olar, riskləri necə azaltmaq olar kimi suallar indi aktualdır.

- Bu suallara cavab varmı?

- Əlbəttə, kibertəhlükəsizlik artıq milli təhlükəsizliyin son dərəcə önəmli parçasına çevrilir. Düzdür, əvvəl də dövlətlərin kibertəhlükəsizlik konsepsiyaları mövcud idi. Amma indi bu məsələ əvvəlkindən qat-qat önəmlidir. Çünki bu, artıq reallıqdır.

- Əməliyyatın İsrail kəşfiyyatı tərəfindən həyata keçirildiyi iddiaları var ki, Təl-Əviv bunu nə təsdiq, nə də təkzib edir. Ümumiyyətlə, İsrailin bu addımı atmaqda məqsədi nədir?

- Artıq görünür ki, İsrail şimal istiqamətində Livana doğru hücuma keçməyə hazırlaşır. Yəqin ki, bu hücum ərəfəsində İsrail Hizbullah silahlılarını, onun dəstələrini müəyyən qədər də olsa, zərərsizləşdirmək, Livanda xof yaratmaq məqsədi güdür. Əhali arasında xof yaratmaq müharibələrdə çox vacib amillərdən biridir.

Bu hadisələr ona gətirib çıxara bilər ki, İsrail ABŞ-ın Yaxın Şərq siyasətinə faktiki olaraq təsir göstərmiş olur. Biz bilirik ki, hazırkı Ağ Ev adminstrasiyası İsraillə istər HƏMAS, istərsə də Hizbullah arasında danışıqların tərəfdarıdır. ABŞ istəyir ki, Yaxın Şərqdəki münaqişə sülh yolu ilə həllini tapsın, atəşkəs olsun. Amma Benyamin Netanyahu hökuməti bunda maraqlı deyil. Çünki münaqişədə atəşkəs əldə edilərsə, sülh əldə olunarsa, Netanyahu istefaya getməli olacaq. Heç onun özünün taleyinin necə olacağı da məlum deyil. Ona görə də, Netanyahu hökuməti əlindən gələni edir ki, müharibə vəziyyəti nəinki dəyişsin, əksinə, bir qədər də kəskinləşsin, böyüsün.

Burada əlbəttə, başqa niyyətlər də ola bilər. Məsələn, payızda ABŞ-da keçiriləcək prezident seçkilərinə təsir etmək niyyətinin olması da mümkündür. Netanyahunun bu məsələlərdə müttəfiqi Donald Trampdır. Tramp isə son hadisələr fonunda mövqelərini itirməkdədir. Netanyahu başa düşür ki, ABŞ adminstrasiyası demokratlarda qalarsa, Ağ Evin İsraillə bağlı siyasəti daha da sərtləşə bilər. Ona görə də Netanyahu hökuməti faktiki olaraq, ABŞ-ı Yaxın Şərqdəki konfliktə cəlb etmək istəyir, ilk növbədə də İranla. Biz gördük ki, İran İsrailin atdığı bütün addımlara baxmayaraq, münaqişəyə girmir. Ona görə yox ki, Tehran bundan çəkinir, sadəcə İranda anlayırlar ki, müharibəyə qatılsa, ABŞ istəsə də, istəməsə də İsrail tərəfindən müharibəyə qatılacaq.

- İsrail bu məqsədinə çata biləcəkmi?

- Qəribə vəziyyət yaranıb: ABŞ-da İsrailin əleyhinə olan, Qəzzadakı savaşın dayandırılmasını tələb edən əsas kəsim demokratların elektoratıdır. ABŞ bu müharibəyə cəlb olunsa, Demokratlar Partiyası elektoratının xeyli hissəsini itirə bilər. Digər tərəfdən, ABŞ müharibəyə qatılmasa, İsrailə dəstək verməsə, yenə də demokratlar uduzurlar. Çünki Amerika cəmiyyətində İsrail ən yaxın müttəfiq dövlət kimi qəbul olunur. Mən hələ İsrailin ABŞ-dakı böyük lobbi şəbəkəsini demirəm, hansı ki, bu şəbəkənin gücü məlumdur. Belə bir vəziyyətdə, görünən budur ki, İsrail ABŞ-İran arasındakı müəyyən dialoqları, kontaktları pozmağa çalışır, digər tərəfdən də elə bir şərait yaratmaq istəyir ki, demokratlar seçkidə məğlub olsunlar. Bu isə artıq birbaşa olaraq, ABŞ-ın daxili siyasətinə müdaxilədir. Demokratlar seçkidə qalib gələrsə, Netanyahuya cavab çox ağır olacaq. ABŞ heç bir dövlətə, gücə onun daxili siyasətinə qarışmağa imkan vermir, bunu heç kimə bağışlamır.

- Dediniz ki, bu, kiberterrordur. Belə bir terrora beynəlxalq reaksiya maraqlıdır...

- Dediyim kimi, bu, bütün beynəlxalq normalara, hüquqa birbaşa ziddir. Amma İsrail ekstremist dövlətdir və bu dövlətin siyasəti ancaq zorakılıq, militarizm üzərində qurulub. Bu səbəbdən də artıq Avropa da, müttəfiq ABŞ da buna etiraz edir. Hələ bu əməliyyat yenidir. Bu əməliyyatın geniş müzakirəsi olacaq, beynəlxalq müstəvidə mövzu ciddi qarşıdurma predmetinə çevriləcək. Çünki texnologiyalar bəşəriyyətin inkişafına, tərəqqisinə xidmət etməlidir. Amma bu, bir dövlət tərəfindən terror, təhdid vasitəsi kimi istifadə olunursa, burada artıq baxışlar dəyişir. Bu əməliyyat çox təhlükəlidir. Düşünürəm ki, kibertəhlükəsizlik məsələsi öz aktuallığını bir qədər də artıracaq. Dünya ölkələri qarşısında kiberterrordan qorunmaq üçün, anti-kiberterrorizm tədbirləri üçün yeni konsepsiyalar, fəaliyyət planının, resursların cəlb olunmasına başlanılacaq.

Soydaşımız Çingiz Qədimli bu ilin yanvar ayında Londonda öz klinikasını açıb.

AZƏRTAC-ın müxbiri həmyerlimizlə onun Böyük Britaniyadakı həyatı və fəaliyyəti barədə danışıb.

-Neçə ildir Londonda yaşayırsınız?

-Londona 2021-ci ilin aprel ayında ailəmlə birlikdə köçmüşəm. Artıq 4 ilə yaxındır ki, buradayıq. İlk iki ildə klinika açmaq üçün çalışdım. Burada klinika açmaq üçün müəyyən mərhələlərdən keçmək, sertifikatlar, icazələr almaq lazımdır. Bütün bu proses bir xeyli çəkdi. Bu ilin yanvarından artıq klinikamız fəaliyyətdədir. İki türk ortağım var, buranı birgə açmışıq. İstədik ki, öz iş yerimiz olsun, ona görə belə bir qərara gəldik.

-Londonda özəl klinika açmaq hansı dərəcədə çətin proses idi?

-Mən bundan əvvəl Türkiyədə iki dəfə klinika açmışam, ona görə ümumiyyətlə klinika açmaq haqqında məlumatlıydım. Hazırda Antalyadakı klinikam hələ də fəaliyyət göstərir, fürsət olanda gedib-gəlirəm. Klinika açmaq üçün ən çox lazım olan şey zamandır. Müəyyən sertifikatlar, sənədlər üçün müraciət edəndə bunları əldə etmək vaxt aparır, ona görə iş uzanır. Londonda öz klinikamızı açmaq və hər şeyi tamamlamaq iki ildən çox vaxt apardı. İşdən başqa çətinliklərimiz isə uşaqların məktəb işlərini həll etmək, qalmağa yaxşı yer tapmaq idi. Bunlar ailəli olan hər kəsin ən vacib işləridir. İlk aylarımız çətin keçsə də, müəyyən müddətdən sonra bütün bunları yoluna qoyduq.

-Klinikanıza müraciət edənlər arasında azərbaycanlı pasiyentlər də varmı?

-Azərbaycanlı xəstələr də çox olur. Onların bir qrupu uzun illər burada yaşayan və Azərbaycana tez-tez gedə bilməyən soydaşlarımızdır. Bir qrup isə turist olaraq gəlib, burada diş problemi yaşayanlardır. Tələbələr də bizi tapırlar, yanımıza gəlirlər. Çalışıram ki, öz həmyerlilərimizə dəstək olum. İnsanlar da bizi bir-birlərinə, dostlarına tövsiyə edirlər. Bizi belə tapırlar.

-Londonda bahalı sahələrdən biri stomatologiya xidmətidir. Bəzən elə olur ki, britaniyalıların özləri xaricə üz tuturlar...

-Aldığımız materialları, texnikanı, işçilərə verilən maaşı nəzərə alanda qiymətlər yuxarı olur. Klinikada gördüyünüz cihazların, texnikanın hamısını Britaniyadan almışıq ki, onların sertifikatı olsun. Qiymətlər də Britaniya bazarına uyğundur.

-Məsələn, bir dişi çəkməyin, ya da dişə plomb qoymağın qiyməti nə qədərdir?

-Qiymətlər ağızdakı problemə görə dəyişə bilir, biz bunları xəstə ilə müayinədən sonra danışırıq. Diş çəkdirmək 150 funt-sterlinqdən başlayır, dişin durumuna, ağırlığına görə min funt-sterlinqə qədər çıxa bilər. Plomblar da 150-220 funt-sterlinq arasında dəyişir. Bunlar da plombun böyüklüyünə, istifadə edəcəyimiz materiala, xəstənin tələbinə bağlı olaraq dəyişə bilər. Ancaq bəzən görürsən ki, tələbədir, imkanı yoxdur, biz ona əlimizdən gələn köməyi göstərməyə, güzəşt etməyə çalışırıq.

-Xaricə köçmək istəyən diş həkimlərinə nə tövsiyə edərdiniz?

-Xaricdə xidmət etmək özü bir təcrübədir. Özünü inkişaf etdirmək istəyən, araşdırmaçı ruha sahib insanlar varsa, xaricdə yaşamağı tövsiyə edərdim. Ancaq bunun üçün müəyyən çətinlikləri göz önünə almaq lazımdır, bəzi fədakarlıqlar olmalıdır. Həm də onu deyə bilərəm ki, dünyanın ən mühüm mərkəzlərindən biri sayılan Londonda bir azərbaycanlı olaraq, Azərbaycanı təmsil edən biri kimi burada klinika sahibi olmaq, bir diş həkimi kimi fəaliyyət göstərmək mənim üçün qürurdur, həm də böyük bir məsuliyyətdir.