Voronejdə naməlum şəxslər punk musiqiçisi, Qəzza zolağı qrupunun lideri Yuri Xoyun (Klinskilərin əsl adı) məzarını murdarlayıblar.
33gun.az bildirir ki, bu barədə yerli “Mənim və Sənin Voronejim” Teleqram kanalı məlumat yayıb.
Xoyun məzarı artıq vandallardan əziyyət çəkib. 2020-ci ildə musiqiçinin qızı İrina Klinskix onun məzarı üstündə mahnı oxuyan və rəqs edən şirkətləri qınayıb.
"Bu yığıncaqlar səbəbindən qəbirdə çox şey təmir edilməlidir: qranit hasar, məzar daşının mərmər detalları" musiqiçinin qızı RT-yə verdiyi müsahibədə, dəymiş ziyanı yarım milyon rubl qiymətləndirin.
Yuri Xoy 2000-ci il iyulun 4-də Voronejdə vəfat edib. Bu gün 35 yaşlı musiqiçi klip çəkdirmək üçün studiyaya getməyə hazırlaşırdı.
Bir gün əvvəl Voronej Şəhər Dumasının iclasında deputat Artem Rymar xatırladıb ki, Qəzza zolağı qrupunun mahnıları Fakel futbol klubunun azarkeşlərinin himnidir və tezliklə Qəzza zolağı qrupu haqqında sənədli film nümayiş olunacaq. VDNKh -da Rusiya sərgisində . O, Xoyun şərəfinə şəhərin turistik cəlbediciliyini artıracaq abidə və ya incəsənət obyektinin ucaldılmasını təklif etdi.
Bir aydan bir qədər əvvəl Ermənistan mətbuatı Sidney Robertson Kouellin (Cowell, Sidney Robertson, 1903-1995) kolleksiyasından “Erivan bachem arer” adlı mahnının hələ 1939-cu ildə ABŞ Konqres Kitabxanasında qeydiyyatdan keçdiyini xəbər vermişdi. Məlumatda qeyd olunurdu ki, azərbaycanlıların “Sarı gəlin” kimi tanıdığı mahnı 1939-cu il aprelin 16-da Türkiyədən gələn ermənilərin sığındıqları Amerikanın Fresno şəhərində (Kaliforniya ştatı) Sidney Robertson Kouell tərəfindən lentə alınıb. Mahnının özünü həvəskar vokalist və Fresno otelinin aşpazı Ruben Baboyan ifa edib. O, anasının ona oxuduğu uşaqlıqdan tanış mahnıları oxuyurdu.
“Erivan bachem arer” adlı mahnı ABŞ Konqres Kitabxanasında erməni mahnısı kimi qeyd olunub. Və 1939-cu ildə lentə alındığı üçün erməni təbliğatı bu faktdan “dəmir arqument” kimi istifadə edərək, “Sarı gəlin” mahnısının Azərbaycan mahnısı olmadığını sübut edir. Eyni zamanda, erməni təbliğatı Ruben Baboyanın heç vaxt Azərbaycanda olmadığını və ömründə azərbaycanlılarla görüşmədiyini, ailəsinin Vandan gəldiyini, orada əslən azərbaycanlı olmadığını iddia edir. Və bu səbəbdən onun tərəfindən mahnının azərbaycanlılardan plagiat olması istisna olunur.
Gördüyümüz kimi, “Sarı gəlin”in erməni mahnısı olduğunu “sübut etmək” üçün çox mürəkkəb yol seçilib. Baxmayaraq ki, erməni təbliğatına “Sarı gəlin”in Azərbaycan mahnısı olduğunu sübut etmək çox asandır. “Sarı gəlin” mahnısının nota yazılmasının ən qədim nümunəsi daha çox Komitas kimi tanınan erməni musiqişünası və folklorşünası Soqomon Soqomonyana məxsusdur. Bu nota Komitasın əlində hazırlanıb və aşağıdakı kimi imzalanıb: “1913. İrəvan əyalətinin Sürməli uezdi”.
Bu fakt “Komitas. Cild 12. Mahnı 276" kitabında qeyd edilib. Dəqiq desək, Komitas 1913-cü il iyulun 27-də Sürməli uezdinin Evçilər kəndində mahnının nota yazır. Kəndin adı Azərbaycan adıdır və 1947-ci ildə Arazap adlandırılana qədər belə olub. Məntiqli sual yaranır: Komitas azərbaycanlıların yaşadığı kənddə erməni xalq mahnısını necə eşidə bilərdi?
19-20-ci əsrlərin Qafqaz tədqiqatçıları qeyd ediblər ki, ermənilərin öz milli musiqisi və musiqi ənənələri, hətta musiqi alətləri belə, yoxdur. Bunu hətta ermənilərin özləri də etiraf ediblər. Məsələn, etnoqraf Liparit Nazaryants 1901-ci ildə çap etdirdiyi “İrəvan quberniyasının ermənilərinin toy mərasimləri və adətləri” adlı məqaləsində qeyd edir ki, bu bölgədəki ermənilərin toylarında “mahnılar daha çox tatar (azərbaycanca - red.) dilində və bəzən kürdcə oxunur. Nazaryants öz məqaləsində gənc oğlan və qızların məşhur Azərbaycan rəqsi “Yallı”nı ifa edərkən oxuduqları bu toy mahnılarından birinin Azərbaycan sözlərini də misal gətirir.
Yeri gəlmişkən, Ruben Baboyanın ifasında səsyazmada Azərbaycan sözlərindən də istifadə olunub - “neynim aman”, “sarı gəlin”, “sarı maral”, “tərlan”, “sarı ceyran” və s. Deməli, bəlkə də, Baboyan ömründə azərbaycanlılarla görüşməyib, amma Azərbaycan sözlərini çox gözəl bilirdi.
Bundan əlavə, “Sarı gəlin” mahnısında formalaşma daxilində digər bölmələrə keçidlər kimi yalnız Azərbaycan mahnı və rəqslərinə xas olan texnikadan istifadə olunur. Məhz bir çox başqa nümunələrə xas olan bu inkişaf üsulu bu mahnı ilə bağlı Azərbaycan xalq musiqisinə xas olan arqumentləri təsdiqləyir. “Sarı gəlin” mahnısındakı “Neylim-neylim” xor ifası sözlərinin mənası hər bir azərbaycanlıya aydındır, lakin erməni plagiatları buna heç bir izahat verə bilmirlər.
Onu da qeyd etmək lazımdır ki, Baboyanın ifa etdiyi mahnının lent yazısında “Sarı gəlin” adından istifadə olunur, baxmayaraq ki, erməni plagiatları onun “Sarı Axçık” (“Dağdan gələn qız”) adlandığını iddia edirlər. Yeri gəlmişkən, “World Wide Web”-də axtarış apararkən ermənilərin özlərinin bu mahnını Azərbaycan dilində ifa etmələri ilə bağlı çoxlu hallara rast gəlmək olar. Amma ən diqqət çəkəni odur ki, plagiatçılar hətta təsirli sübutların təzyiqi altında belə, oğurluq faktını etiraf etmirlər...
Şair Aqşin Yeniseyin sosial şəbəkədə yazdığı status geniş ictimai müzakirəyə səbəb olub. Rəyərlə fikirlər haçalanıb. Bir çoxları şairin fikirlərini sərt tənqid etsə də, onunla həmrəy olan insanlar da az olmayıb. Son vaxtlar məruz qaldığı tənqidlərə “facebook” vasitəsilə cavab verən şair belə deyib : -Tez-tez haqqımda ordan-burdan belə bir zırrama ittiham eşidirəm ki, guya, mən hər evnə artıq mistikləşdirilmiş anlayışlar olan haqsızlığa, ədalətsizliyə qarşı səsimi çıxarmadığım üçün bir qəpiklik insan və yazıçı, şair deyiləm. Və bunu mənim qorxaqlığıma bağlayırlar. Çünki gerizəkalıdırlar!” Bu sözləri şair Aqşin Yenisey sosial media hesabında yazıb.
A.Yenisey hesab edir ki, yaradıcı şəxslərin boynuna haqsızlıq, ədalətsizlik mücahidi olmaq öhdəliyini qoyan marksizm ideologiyası idi. Nə qədər ki, lideral dəyərləri müdafiə edən institutlar formalaşmamışdı bu sosial missiya sözü hər evə, hər kəsə çata bilənlərin boynuna yüklənmişdi: “Elə ki, haqq və hüquqları müdafiə edən institutlar formalaşdı Qərbdə yaradıcı adamların haqsızlıqdan, ədalətsizlikdən dəm vurması yaradıcılığa dəxli olmayan havayı pərəstişkarları ovlama hiyləgərliyi kimi qələmə verildi. Yazıçı, şair haqq və hüquq müdafiə edəcəksə, Novella Cəfəroğlu nə iş görəcək? Minlərlə vəkil nəyə lazım olacaq? Yüzlərlə qeyri-hökumət təşkilatlarının yanan barmağa nə faydası toxunacaq?Ümumiyyətlə, bu gün haqq və hüquqların beşiyi olan ölkələrin yazıçı və şairləri qlobal siyasətin törətdiyi haqsızlıq və ədalətsizliyə belə biganədir. Yalnız Türkiyə kimi solçuluğu siyasi pop, romantik nazimizm kimi yaşayan ölkələrdə qalıb yazıçı, şair çegeavaralığı. Bunun ən yaxşı nümunəsini Alberto Manquel yazıb "Borxesin evində" kitabında. Dörd il kor Borxesə kitab oxuyan Manquel yazır ki, Argentina və dünya siyasi olaylarla dağılırdı, Borxes Nil pələngləriylə maraqlanırdı. Müasir dünyada sənət, sənəti maraqlandıran mövzularla məşğul olmalıdır. Hətta iki dünya müharibəsində əli qana batan bir ölkənin yazarı Herman Brox XX əsrin əvvəlində bunu daha konkret bir deviz halına salmışdı: "Roman romana lazım olanı kəşf etməlidir". Azərbaycanda nə baş verir? Öz mətninin gücüylə oxucuların diqqətini çəkə bilməyənlər insan topaları axtarırlar ki, onların gündəminə qahmar çıxıb özlərindən bu topalar üçün əziz-girami düzəltsinlər. Bu gün Azərbyacan yazıçı və şairi üzünə ya bir dindar, ya bir müxalifətçi, ya bir "qanuni-oğru", ya da bir meyxanapərvər maskası taxıb havayı pərəstişkar dilənməklə məşğuldur. (Hamısı deyil əlbəttə.) Ona görə ortada hər cür dəyəri olan əsər var, ədəbi dəyəri olandan başqa... Qorxmağa gəlincə, Azərbaycan yaradıcı insanının qorxduğu elə vahiməli fiqurlar, dəyərlər var ki, siyasi hakimiyyət onlarla müqayisədə muştuluqdu. Və bu illər əzrində biz gördük ki, siyasi hakimiyyəti tənqid edənlərə Azərbaycanda cəzadan çox nəyinsə muştuluğunu verirlər”. A qşini ən çox tənqid edən gənclərdən biri də yazar Orxan Saffaridir. Paylaşıma laqeyd qalmayan gənc yazar Aqşin Yeniseyin sözügedən paylaşımına əks mövqe sərgiləyib. Onun fikrincə belə məsələlərdə ortaya qəsdən siyasəti atmaq, söhbəti çox pis burmaqdır, xal qazanmaqdır: “Amma yenə dəbirmənalı siyasi mövqe qoymaqdır.Azərbaycanda siyasətə qarışmamaq deyəndə müxalif mövqedə olmamaq başa düşülür. Əgər şəxsən sən siyasətə qarışmırsansa, o zaman iqtidarın yanında nə edirsən? Elə bilirsən ki, mövcud hakimiyyətin yanında dayanmaq siyasi mövqe deyil? Əlbəttə, belədir və bu da heç problem deyil, əslində. Narahat olma, qınadıqların da müxalif deyil, nə də səni qınayanların əksəriyyəti. Məsələ daha çox sənin ədəbi cəbhəndir, mövqeyindir. Belə çıxır, düşünürsən ki, ədəbi mühitin hamısı xain, paxıldır, birdən-birə heç kimin gözü səni götürmədi? Sən onsuz da, dediyin haqq və hüququ müdafiə etməmisən heç vaxt. Bu şeyləri sizin nəsil içində hardasa Seymur Baycana demək olar, çünki içinizin söz deyəni bir az o olub. Odur ki, qoy, Novella xanım işini görsün, sən heç nə deməsən də olar.Məsələ, sənə qarşı olan iradlar, şəxsən mənim iradım ədəbiyyat müstəvisindədir ki, bunu da yaxşı başa düşürsən, amma qəsdən söhbəti dəyişirsən , guya başa düşmədin və bilirsən ki, heç kim sənə heç nə deyə bilməyəcək. Narahat olma, bu məsələdə elə aşağı-yuxarı hamımız sənin kimi düşünürük. Hansımız birmənalı müxalifik ki?Üstəlik, bütün bunlardan ziyadə bir vətəndaşlıq borcu da var. Ola bilməz ki, səni ölkədə heç nə narahat etməsin. Yoxsa belədir? Hər şey gözəldir və sənin zərrə narazılığın yoxdur nədənsə?Deyim ki, belə olanda adam öz ölkəsində turist olur”.
Rauf Hacıyev adlı istifadəçi isə deyib ki, 70 il pambıqçını, mexanizatoru Sosialist əməyi qəhrəmanı kimi, müğənnini mədəniyyət, şairi, yazarı da ziyalı adamlar kimi irəli çəkib parlamentdə oturtduq deyə başımıza gəlməyən qalmadı: “Ən iyrənc bir şey varsa o da yazarın siyasətlə məşğul olmasıdır. Yazar düşüncəsi ilə siyasətçi düşüncəsi uzlaşmır. Sənət adamını sənətdən kənarda üç şey gözləyir. Ölmək, ölmək, bir də ölmək.Bir də bizim cəmiyyət elə bilir ki, kimsə yazardırsa mütləq ziyalıdır. Həmin şəxsdə bir ideallıq axtarır. Mən yazıçı və şairlərin çoxunu şəxsən tanıyıram. Vallah elələri var ki, heç adam cərgəsində durulası biri deyil. Rasim Balayev kinoda Nəsimi, Babək, Beyrək obrazını canlandırıb deyə həyatda da həmin şəxsiyyətlər kimi olmalıdır deyə bir şey yoxdur. Müğənnilərin, xanəndələrin də əksəriyyətini tanıyıram. Gözəl səsi olanlar var. Muğamda qəzəllər oxuyub bizi ağladırlar. Həyatda söhbət edəndə görürəm ki, poeziyadan anlayışı belə yoxdur.Şəxsiyyət də, ziyalı da tamam başqa anlayışdır”.
Jurnalist Şəfəq Mehrəliyeva isə Aqşin Yeniseyin fikirlərinə Con Kennedidən gətirdiyi sitatla həmrəy olub: "İncəsənətin mədəniyyətimizin köklərini qidalandırmasını istəyiriksə, cəmiyyət sənətkarı baxışlarının arxasınca getməkdə azad buraxmalıdır. Biz heç vaxt unutmamalıyıq ki, incəsənət təbliğat növü deyil, həqiqətin bir formasıdır... Sənətkar xalqına ən yaxşı xidməti öz həqiqətinə xidmət etməklə göstərir”.
Əməkdar jurnalist Mirşahin Ağayev isə hesab edir ki, paylaşım çox mübahisəli, ziddiyyətli, bir az da məsuliyyətsiz yanaşmadır: “Bəlkə belə düşünmək daha çox etinasızlıq, “mənənəvarlıq”, “nəveciməlik” kimi hisslər aşılayır. Əlbəttə, Borxesdən də, Manqueldən də sitat gətirmək olar. Amma bizim poetik şüurumuz Vətənə yalnız “yarın səri kuyi olduğuna görə, üç dəfə “Vətənimdir, vətənimdir, vətənim!” deyən Məhəmməd Füzuliyə düzlənir. Ən böyük insan haqqı, vicdan, söz azadlığı da elə Sevgidədir. Sevgi isə ədəbi-bədii xilqətin nüvəsidir. Mən də qaragüruh “ziyalısının”, dünyaya sevgidən yox, uşaq pulundan övlad gətirmək aşılayan çənə, boğaz instrumentalistlərinin-yeri gəldi-gəlmədi, bədii tarlada aqrar təsərrüfat işi görməli olanlardan Mandelalıq tələb etməsini bəyənmir, hətta şiddətlə qınayıram. Amma xalqın, ölkənin, bütün cəmiyyətin məsələn, bu gün Böyük Qayıdış prosesinin vintciyi, təkərciyi olmağa borclu olduğu bir zamanda ədəbi mühitin yeni “Nənəmin tütün kisəsi” axtarışlarını, yaxud “kipriyini ver, iynə saplayım!” deyə mənasız müraciətlərini sadəcə sarsaq həpəndizm hesab edirəm. Xüsusilə o halda ki, özünü bədii-ədəbi sahənin zəhmətkeşi sayanların demək olar ki, 99 faizi dövlətin yaxasından yapışıb və “sən o yanındakı gözəl qız!” deyə kömək diləyir. Ola bilsin ki, Aqşinin fikri əlahiddə götürülmüş bir sahə üçün keçərlidir, amma bu düsturu başqa yazarlar, tutaq ki, rəhmətlik atasının əsasına şeir həsr edib əvəzində dövlətdən prezident təqaüdü umanlar, yaxud kitabını AYB-nin niyə nəşr etmədiyini soruşanlar öz tənliklərinə müncər etmək istəsələr, necə?( Bu gün insan haqqına münasibət bildirməkdən öz kraxmallı köynəyinin boğazlığını qorumaq naminə(birdən çirklənər deyə) imtina edənlərin əlinə bəlkə əlavə bəhanə verməyək!? Bəlkə əksinə: tələb edək ki, konkret mövqe bildirsinlər!? Nə bizim meşələrdə pələng var, nə də Borxes üçün kitab oxuyan Manquel… Olmayacaq da. Çünki bizdə məsələn, Dəniz var, Qoca var, qocalar var… elə o dənizin sahilində dama-dama pijamada domino çırpırlar. Amma “Qoca və dəniz” yoxdur. Çünki bundan ötrü Azərbaycanda yalnız dənizin və qocaların olması çox azdır. Əlavə KİMSƏ də lazımdır…”
Yazıçı, şair haqq və hüquq müdafiə etməlidirmi sualı ilə bağlı “Sherg.az”a açıqlama verən yazar Cəlil Cavanşir isə deyib ki, əgər gənclər Aqşini tənqid edirsə, bunu müsbət qarşılamaq lazımdır: “Deməli gənclik yuxuda deyil, ancaq "bəh-bəh" demir, öz şairinə, yazıçısına heyranlıqla baxmır. Aqşinin bu məzmunlu statusunu oxudum. Onu da başa düşürəm. Xeyli vaxtdır ki, cəmiyyətdə canlanma yaratmağa, fərqli fikirlərlə insanları maarifləndirməyə çalışır. Yaxşı olar ki, Aqşini tənqid edənlər onun gördüyü müsbət işləri də dəyərləndirsin. Cəmiyyətin şairdən, yazıçıdan qəhrəmanlıq gözləməsi normaldır. Çünki, kütlə həmişə qəhrəman axtarışındadır. Aqşini də qəhrəman kimi görmək istəyirlər. Belə baxanda hər iki tərəf haqlıdır”. Konkret suala gəldikdə isə A.Yenisey deyib ki, yazıçı, şair, sənət adamı haqqın yanında olmalıdır: “Hakimiyyəti tənqid etmək prioritet deyil, müxalif yazmağa da ehtiyac yoxdur. Haqqı yazanda, haqlını müdafiə edəndə iş yoluna düşür. Hakimiyyətə qarşı çıxış etmək kimisə haqlı, ədalətli etmir. Hər kəs vicdanının imkan verdiyi həyatı yaşayır və vicdanına uyğun da fəaliyyət göstərir. Bizim cəmiyyət bütöv mənada hələ oxumağı vərdişə çevirib, sonra nə isə tələb edə bilər”.
Heydər Əliyev Fondunun vitse-prezidenti, IDEA İctimai Birliyinin təsisçisi və rəhbəri, tanınmış Azərbaycan şairi Leyla Əliyevanın seçmə şeirlərinin toplandığı "Seçilmişlər" kitabı işıq üzü görüb.
Musavat.com xəbər verir ki, bu barədə Dövlət Tərcümə Mərkəzindən məlumat verilib.
Bildirilib ki, kitaba Leyla Əliyevanın Vətən, həyat, mərhəmət, ölüm, sevgi kimi əbədi mövzuları əhatə edən şeirləri daxil edilib. Müəllifin öz yaradıcılığı ilə bağlı dediyi "Çoxları mənim poeziyamı emosiyalarımla, əhvali-ruhiyyəmlə əlaqələndirir və sanırlar ki, şeirlərim çox kədərlidir. Əslində isə o şeirlərin əksəriyyəti məndən bəhs etmir. Onların çoxu ümumən insan ruhunun mənzərələrini, hal və həyəcanını ifadə edir. Elə bilirəm, şeirlər mənə İlahidən gəlir. Mən sətirləri eşidirəm..." fikirləri ilə açılan kitaba toplanan şeir silsilələri "Vətən", "Həyat nədir, ölüm nə", "Haradasan, dünyanın yaxşı adamı?", "Mənə güc ver, İlahi!", "Gedim bir az ağlayım", "O biri həyatda dönərsən geri" kimi fəsillərdə təqdim olunur. Şeirlər Azərbaycan dilinə kifayət qədər yüksək peşəkarlıq, bədii texnika ilə tərcümə olunub, şairin üslub özünəməxsusluğu, poetik intonasiyası qorunub saxlanılıb.
Nəşrin "Ön söz"ünün müəllifi akademik Nizami Cəfərov, şeirlərin tərcümə müəllifləri Xalq yazıçısı Afaq Məsud, şair-tərcüməçi Salam Sarvan, redaktoru isə yazıçı-tərcüməçi Yaşar Əliyevdir.
Filmlərdə öpüşmə, qucaqlaşma və digər intim səhnələr tamaşaçılarda həmişə fərqli münasibətlər doğurub. Azərbaycan kimi müsəlman ölkəsində də belə səhnələr həmişə birmənalı qarşılanmayıb. Təsadüfi deyil ki, Azərbaycan filmlərində yer verilən erotik səhnələr həmişə ciddi müzakirələrə, hətta qalmaqallara səbəb olub. Uzağa getməyək, iki il öncə əksər KİV-lərdə və sosial şəbəkələrdə rejissor Yavər Rzayevin çəkdiyi “Ilahi məxluq” filmi ilə bağlı açılan müzakirələri yada salmaq kifayətdir.
Bu filmdəki erotik bir səhnə – çoban atanın rəssam qızı zorlaması səhnəsi əməlli-başlı səs-küy doğurmuş, geniş müzakirələrə səbəb olmuşdu. Belə müzakirələrə qoşulanların çoxu həmin səhnəni oynamış aktyor (Nurəddin Mehdixanlı) və aktrisanı (Vəfa Rzayeva) qınayır, tənqid edir və o kadrların Azərbaycan mentalitetinə zidd olduğunu vurğulayırdı.
İndi də çoxları belə düşünür ki, Azərbaycan cəmiyyəti nə qədər müasirləşsə, postmodernist dəyərlərə sarılsa da, sonda yenə də əxlaq məsələsində qırmızı xətti gözlənilməlidir. Bu, o cümlədən də milli filmlərə aid edilir. Cəmiyyətdə əksəriyyət düşünür ki, Azərbaycan insanının mentalitetini, dəyərlərini gözləyən qırmızı xətt filmlərdə mütləq gözlənilməli, erotik və seksual səhnələrdən imtina olunmalıdır. Hesab edirlər ki, bu cür səhnələrin olmaması ilə sənət heç bir zədə almır. Yəni azərbaycanlı rejissorlar açıq-saçıq səhnələr göstərməyə məcbur deyillər.
Doğrudur, bu fikirlərlə bir çox rejissorlar razı olmadıqlarını dəfələrlə ifadə ediblər. Amma razı olmasalar da, film çəkəndə erotik səhnələrlə bağlı kadrların hansı nəticələrə səbəb olacağını qabaqcadan təxmin edərək, bundan maksimum qaçmağa çalışıblar. Görünür rejissorlar tənqid, qınaq obyekti olmaq istəməyiblər.
Elə aktyor və aktrisalarımız da belə səhnələrdə çəkilməyə həvəsli olmayıblar.
Məsələn, 1971-ci ildə Anarın “Gürcü familiyası” hekayəsi əsasında çəkilmiş “Gün keçdi” filmində erotik səhnə fikirləşsələr də, aktyorun təkidi ilə bundan imtina edilib.
Nəticədə “Gün keçdi”nin çəkilişləri ssenaridə olduğu kimi lentə alınmayıb. Çünki ssenarinin sonluğunu məşhur aktyor Həsən Məmmədov (Oqtay rolunun ifaçısı) qəbul etməyib və nəticədə müəlliflər ssenariyə dəyişiklik etmək məcburiyyətində qalıblar. H. Məmmədov bununla bağlı xatirələrində belə demişdi:
“Filmin ssenarisində Oqtayla Əsmərin son görüşü bizim adət-ənənəmizə uyğun olmayan bir səpgidə olmalı idi. Yəni ifadəmə görə üzr istəyirəm, ssenariyə əsasən, Oqtay Əsməri öz evinə dəvət etməli və onların arasında məhəbbət macəralarını özündə əks etdirən kadr olmalı idi. Mən həmin kadra qəti surətdə etirazımı bildirdim və xəbərdarlıq etdim ki, əks halda çəkilişdən imtina edəcəyəm. Doğrusu, sözüm eşidildi və ssenari adi sonluqla başa çatdı. Bilirsinizmi, əslində sonluğun açıq-saçıq formada başa çatdırılması filmin uğursuzluğuna səbəb ola bilərdi. Bir də ki, o cür maraqlı kadrlardan sonra Azərbaycan kişisinə yaraşmazdı ki, başqasının həyat yoldaşını evinə gətirsin. İnanın ki, o cür filmə heç kim maraq göstərməzdi də. Filmin gözəlliyi onda oldu ki, məhəbbətin, gənclik illərinin saflığı qorunub saxlanılmaqla lentə alındı və tamaşaçı auditoriyasına təqdim olundu”.
Bununla belə bəzi filmlərimizdə kiçik də olsa, erotik səhnələr Filmlərdə öpüşmə, qucaqlaşma və digər intim səhnələr tamaşaçılarda həmişə fərqli münasibətlər doğurub. Azərbaycan kimi müsəlman ölkəsində də belə səhnələr həmişə birmənalı qarşılanmayıb. Təsadüfi deyil ki, Azərbaycan filmlərində yer verilən erotik səhnələr həmişə ciddi müzakirələrə, hətta qalmaqallara səbəb olub. Uzağa getməyək, iki il öncə əksər KİV-lərdə və sosial şəbəkələrdə rejissor Yavər Rzayevin çəkdiyi “Ilahi məxluq” filmi ilə bağlı açılan müzakirələri yada salmaq kifayətdir.
Bu filmdəki erotik bir səhnə – çoban atanın rəssam qızı zorlaması səhnəsi əməlli-başlı səs-küy doğurmuş, geniş müzakirələrə səbəb olmuşdu. Belə müzakirələrə qoşulanların çoxu həmin səhnəni oynamış aktyor (Nurəddin Mehdixanlı) və aktrisanı (Vəfa Rzayeva) qınayır, tənqid edir və o kadrların Azərbaycan mentalitetinə zidd olduğunu vurğulayırdı.
İndi də çoxları belə düşünür ki, Azərbaycan cəmiyyəti nə qədər müasirləşsə, postmodernist dəyərlərə sarılsa da, sonda yenə də əxlaq məsələsində qırmızı xətti gözlənilməlidir. Bu, o cümlədən də milli filmlərə aid edilir. Cəmiyyətdə əksəriyyət düşünür ki, Azərbaycan insanının mentalitetini, dəyərlərini gözləyən qırmızı xətt filmlərdə mütləq gözlənilməli, erotik və seksual səhnələrdən imtina olunmalıdır. Hesab edirlər ki, bu cür səhnələrin olmaması ilə sənət heç bir zədə almır. Yəni azərbaycanlı rejissorlar açıq-saçıq səhnələr göstərməyə məcbur deyillər.
Doğrudur, bu fikirlərlə bir çox rejissorlar razı olmadıqlarını dəfələrlə ifadə ediblər. Amma razı olmasalar da, film çəkəndə erotik səhnələrlə bağlı kadrların hansı nəticələrə səbəb olacağını qabaqcadan təxmin edərək, bundan maksimum qaçmağa çalışıblar. Görünür rejissorlar tənqid, qınaq obyekti olmaq istəməyiblər.
Elə aktyor və aktrisalarımız da belə səhnələrdə çəkilməyə həvəsli olmayıblar.
Məsələn, 1971-ci ildə Anarın “Gürcü familiyası” hekayəsi əsasında çəkilmiş “Gün keçdi” filmində erotik səhnə fikirləşsələr də, aktyorun təkidi ilə bundan imtina edilib.
Nəticədə “Gün keçdi”nin çəkilişləri ssenaridə olduğu kimi lentə alınmayıb. Çünki ssenarinin sonluğunu məşhur aktyor Həsən Məmmədov (Oqtay rolunun ifaçısı) qəbul etməyib və nəticədə müəlliflər ssenariyə dəyişiklik etmək məcburiyyətində qalıblar. H. Məmmədov bununla bağlı xatirələrində belə demişdi:
“Filmin ssenarisində Oqtayla Əsmərin son görüşü bizim adət-ənənəmizə uyğun olmayan bir səpgidə olmalı idi. Yəni ifadəmə görə üzr istəyirəm, ssenariyə əsasən, Oqtay Əsməri öz evinə dəvət etməli və onların arasında məhəbbət macəralarını özündə əks etdirən kadr olmalı idi. Mən həmin kadra qəti surətdə etirazımı bildirdim və xəbərdarlıq etdim ki, əks halda çəkilişdən imtina edəcəyəm. Doğrusu, sözüm eşidildi və ssenari adi sonluqla başa çatdı. Bilirsinizmi, əslində sonluğun açıq-saçıq formada başa çatdırılması filmin uğursuzluğuna səbəb ola bilərdi. Bir də ki, o cür maraqlı kadrlardan sonra Azərbaycan kişisinə yaraşmazdı ki, başqasının həyat yoldaşını evinə gətirsin. İnanın ki, o cür filmə heç kim maraq göstərməzdi də. Filmin gözəlliyi onda oldu ki, məhəbbətin, gənclik illərinin saflığı qorunub saxlanılmaqla lentə alındı və tamaşaçı auditoriyasına təqdim olundu”.
Bununla belə bəzi filmlərimizdə kiçik də olsa, erotik səhnələr var. Amma həmin səhnələr bir sıra hallarda ekrana çıxarılarkən yerli telekanalların rəhbərliyi tərəfindən “qayçılanıb”.
Belə səhnələri çəkən rejissorlarımız isə məcburən həmin rolların qadın ifaçılarını Azərbaycandan kənarda axtrarmalı olublar.
Məsələn, mərhum rejissor Rasim Ocaqovun 1993-cü ildə çəkdiyi “Təhminə” filmində açıq-saçıq səhnənin inandırıcı alınması üçün yerli aktrisalardan yox, xarici sənət ustasından istifadə olunub. Bu səbəbdən də Təhminə rolunun ifaçısı üçün Türkiyədən aktrisa Meral Konrat dəvət olunub. Yerli aktrisalardan heç kim Təhminənin çəkildiyi yataq səhnəsində rol almağa cəsarət etməyib.
Yəqin ki, məşhur rejissor Tofiq Tağızadənin 1981-ci ildə lentə aldığı “Babamızın babasının babası” filmi bu gün sosial şəbəkələrdə müzakirəyə çıxarılsa, orada çəkilən erotik səhnə də tənqiddən yayınmayacaq. Qeyd edək ki, film Azərbaycan kəndlərinin birində uzun ömür sürmüş 160 yaşlı Əziz babadan (aktyor Hüseynağa Sadıqov) bəhs edir. Filmin lap əvvəlində Əziz babanın uşaqlığını əks etdirən bir səhnə ekranlaşdırılıb. O səhnədə balaca Əzizin özündən xeyli yaşlı Nərgizə vurulmağından bəhs olunur. Maraqlıdır ki, bu səhnədəki erotik görüntülər nədənsə heç vaxt Azərbaycan tamaşaçısının ciddi müzakirəsinə səbəb olmayıb. Bəlkə də 160 yaşlı Əziz babanın filmdə məhəbbət və əbədilik ideyalarının daşıyıcısı kimi göstərilməsi, tamaşaçı zövqünü oxşaması və təbiilik “Babamızın babasının babası” filminin erotik səhnəsini tənqid hədəfi olmaqdan yayındırıb. Qeyd edək ki, sovet dövründə çəkilən bu film indiyə kimi dəfələrlə müxtəlif yerli kanallarda nümayiş olunub. Amma bəzi telekanallar filmi nümayiş etdirərkən həmin səhnəni “qayçılayıblar”.
Yeri gəlmişkən, bu filmdə də erotik səhnənin canlı və təbii alınması üçün rejissor Tofiq Tağızadə Nərgiz roluna görə Rusiyanın tanınmış aktrisası Yelena Qaracovanı Azərbaycana dəvət edib. / Modern.az
Azərbaycan Milli Ensiklopediyasının 11-ci cildi nəşr ediləcək.
İqtisadiyyat.az xəbər verir ki, AMEA-nın Azərbaycan Milli Ensiklopediyası Elmi Mərkəzi bununla bağlı hazırlıqlara başlayıb.
Artıq Milli ensiklopediyanın 11-ci cildi çapa hazırdır. 600 səhifəlik kitabdan 10 000 nüsxə buraxılması planlaşdırılıb.
Hazırda nəşriyyat axtarışında olan Mərkəz cildin nəşrinin 519 000 manata başa gələcəyini ehtimal edir.
Qeyd edək ki, Azərbaycan Milli Ensiklopediyasının nümunəvi və satış nüsxələri cildləri ənənəvi olaraq Almaniyada çap edilib. Lakin 2022-ci ildə ensiklopediyanın 10-cu cildi pandemiya şəraitindən irəli gələn çətinliklərə görə Bakıdakı nəşriyyatların birində çap olunub. 11-ci cildin də paytaxtdakı nəşriyyat mətbəəsində çapa verilməsi nəzərdə tutulub.
“İctimai Televiziya”nın efirində yayımlanan “Alatava” son günlərin ən çox müzakirə olunan serialıdır.
On hissəli bədii film kriminal komediya janrındadır. Bu janr 1990-cı illərdən etibarın müstəqil kino trendi hesab edilir.
Kriminal komediyalarda, adətən, kiçik cinayətkar qrupun təsadüfən böyük cinayətkarlara rastlaşmasından və böyüklə müqayisədə kiçiyin əxlaqi üstünlüyünün önə çəkilməsindən bəhs edilir.
Bu filmlərdə jarqonlara, söyüşlərə, çox rast gəlinir.
“Alatava” da məhz bu janrın yerli variantı kimi düşünülüb.
Serial kino nümayəndələri, eləcə də ictimaiyyət arasında birmənalı qarşılanmayıb, sosial mediada da geniş müzakirələrə səbəb olub.
Bir çoxlarının fikrincə, serialda sosial problemlərdən daha çox söyüşlər önə çıxır. Bəziləri isə serialda toxunulan mövzuların söyüşləri arxa plana keçirdiyini deyirlər.
““Alatava” serialında uşaq evindən çıxan gənclərin öz həyatlarını qurmaq üçün keçdikləri psixoloji və fiziki çətinliklər əks olunub. Həmçinin insan alverinin (uşaq alveri) bir qadını necə bir faciəyə sürüklədiyini görürük. Eyni zamanda, gənc qızların ailədaxili psixoloji şiddətə məruz qalması və bununla mübarizə aparması da serialın mövzuları arasındadır. “İş adamı” adı altında hər “işi” görən şəxslər də seriala gətirilib. Burada çox vacib mesajlar var”, – izləyicilərdən biri sosial mediada yazır.
Meydan TV serialla bağlı bu sahənin ekspertlərinin münasibətini öyrənib.
“Demək olmaz axı serial başdan-ayağa söyüşdür”
Kino və teatr prodüseri, rejissor, ssenarist İntiqam Hacılı “Alatava” serialını uğurlu iş hesab edir:
“Azərbaycanda indiyə kimi çəkilən serialların 90 faizini bəyənməmişik. Bizi serialların mövzusu və aktyor oyunu qane etməyib. Bu serialı uğurlu hesab edirəm. Ümumiyyətlə, insan həyatda necə danışırsa, filmdə də elə olmalıdır. Bəzən elə gün olur ki, gündə bir neçə dəfə ağzımdan söyüş çıxır. Bəzən də elə olur ki, həmin gün söyüş söymürəm. “Alatava” serialında da elədir və bu, normaldır. Demək olmaz axı serial başdan-ayağa söyüşdür. Həm də söyüş onsuz da efirə verilmir. Məhz buna fokuslanmaq lazım deyil. Söyüşü eşitmə, mövzuya bax”.
““Alatava” serialı mövzu baxımından çox maraqlıdır. Orada qaldırılan problemlər, əngəllər var ki, bu gün həyatımızda yaşayırıq. Orada jurnalistika sahəsi var, deputat var, seçki var. Seriala bu tərəfindən baxmaq lazımdır. Oradakı daha maraqlı mövzulara fokuslan, nə qədər maraqlı və zövqverici olduğunu görəcəksən”, – deyə o bildirib.
““Alatava” televiziya üçün çəkilmiş bir serialdır”
Kinoşünas Aygün Aslanlı “Alatava” serialından böyük gözləntisinin olmadığını deyir. Həmçinin vurğulayır ki, serial uğurlu alınıb:
“Ekran qarşısına Kventin Tarantino və ya Pedro Almadovarın filminə baxırammış kimi oturmuram. “Alatava” televiziya üçün çəkilmiş bir serialdır. Əlixanı “Youtube”da çəkdiyi xırda filmlərdən tanıyırıq. “Alatava”ya baxanda Əlixanın işlərində xeyli irəliləyişin olduğu görünür. Serialda Azərbaycan televiziya məkanı üçün çox yeniliklər var. Onların toxunduqları mövzuları çoxları cəsarət edib dilə gətirmir. Serialda qadın mövzusuna yanaşmalarını, qadın obrazlarının təsvirini bəyənirəm. Müstəqil jurnalistika ilə bağlı olan toxunuşlar da diqqətçəkəndir. Aktyor Abbas Qəhrəmanın deputat obrazı, varlı təbəqənin xüsusi zövqləri, məncə, bunlar hamısı çox cəsarətli toxunuşlardır. Məhz bunlara görə seriala məmnuniyyətlə, baxıram”.
“Hekayənin konfliktində də sünilik, quramalıq vardı”
Kinotənqidçi Sevda Sultanova serialın yalnız üç bölümünü izləyib. Üç bölümdən gəldiyi qənaət isə belədir:
““Alatava” bloger səviyyəsində çəkilmiş həvəskar serialdır. Üç bölümə baxdığım üçün serialla bağlı indi dediklərim bir qədər natamam qiymətləndirmə olacaq. Amma vaxtım olan kimi digərlərini də izləyib geniş yazmağı planlaşdırıram. İlk iki bölümdən, serial mənə bloger səviyyəsində həvəskar çəkiliş kimi gəldi – dialoqlardan tutmuş kamera rakurslarına kimi. Hekayənin konfliktində də sünilik, quramalıq vardı. Söyüşdən yeri gəli-gəlmədi istifadə edilməsi isə ssenaristlərin sanki material qıtlığından əziyyət çəkməsi, personajların xarakterinə uyğun leksikon tapa bilməməsi təəssüratını yaratdı. Üçüncü bölüm digər iki bölümə nisbətən daha peşəkar təsir bağışladı. Serialda diqqətimi çəkən bir neçə istedadlı gənc aktyor oldu ki, onları mütləq serial haqda yazacağım məqalədə vurğulayacağam”.
“Alatava”nın ideya müəllifi və rejissoru Əlixan Rəcəbovdur.
Çox hissəli filmdə əməkdar artist Sənubər İsgəndərli, aktyorlar Taleh Yüzbəyov, Kamran Ağabalayev, Abbas Qəhrəman, Azər Aydəmir, İlkin Xəlil, Vüsal Əhmədzadə, İlkin Bəxtiyar, Ədalət Əbdülsəmədov, aktrisalar Zemfira Əbdülsəmədova, Fəridə Şahbazova, Rumiyyə Ağayeva, Aydan Həsənzadə, Kəmalə Onur çəkiliblər.
M.Ö. 215-209 yani günümüzden 2220 yıl önce Ulu "METE HAN" çeşitli sebeplerle Çin devlet adamlarına mektuplarında sıkca "TANRI"dan söz eder. BİLGE KAĞAN, KÜL TİGİN ve TONYUKUK adına dikilmiş olan "ORHUN YAZITLARDA" defalarca TANRI" dan söz edilmektedir. -METE HAN; "TANRI BİZE TÜRK ADINI VERDİ VE BİZİ YER YÜZÜNE HAKAN KILDI!" -BİLGE KAĞAN; "BÜYÜK DEDEM BUMİN, BÜYÜK BABAM İSTEMİ KAĞAN TAHTA OTURMUŞLAR, TANRI DAĞININ ETEKLERİNDE GÖK-TÜRKLER ADIYLA BÜYÜK DEVLET KURMUŞLAR!" -ALP ER TUNGA; "TENGRİ" DİR YARATAN, TENGRİ" DİR ÜSTÜN KILAN. BENİ YARATAN DA TENGRİ, ÜSTÜN KILAN DA." -BAŞBUĞ ATTİLA; "BEN VE MİLLETİM TANRI" NIN KIRBACIYIZ!" -CENGİZ HAN; "GÖKTE TENGRİ OLMASAYDI ORAYİ DA İSTİLA EDERDİM!" -HÜLAGÜ HAN; "BİZ TANRI" NIN YER YÜZÜNDE ORDUSUYUZ! TANRI QAZABINA UĞRATMAK İSTEDİĞİ KİMSELERİN ÜZERİNE BİZİ GÖNDERİR." -BAŞBUĞ TONG YABGU; "BİZ TANRI" NIN TÜRK OLDUĞU DİYARLARDAN GELDİK." -BAŞBUĞ TONG YABGU; "TÜRK" E KARŞI GELMEK TANRI" YA KARŞI GELMEKTİR. HER KİMKİ TÜRK" E KARŞI GELDİYSE SİLİN YOK EDİN." -BAŞBUĞ TİMUR; "MADEMKİ GÖKTE BİR TANRI VAR, DÜNYA ÜZERİNDE DE TEK BİR HÜKÜMDAR OLMALI." Yabancı tarihçiler bile TÜRKLER" den bahs ederken ; "TÜRKLER GÖK YÜZÜ"NÜN BİR TEK TANRI" SINA HİÇ TANIMADAN İNANMIŞLARDİR." NE "KÖK" ÜMÜ YOK SAYARIM, NE DALIMDAN KOPARIM! TANRI ADIMA "TÜRK" DEMİŞ O TANRI" YA TAPARIM! U N U T M A Y I N I Z !!! ULU ÇINAR AĞACINI AYAKTA TUTAN VE ASIRLAR ÖTESİNE TAŞIYAN "KÖK" LERİDİR!!! TENGRİ BİZ MENEN! NE MUTLU TÜRKÜM DİYENE! Sevda Amanova TEREF
