 |
|
|
Aprelin 17-də Ümumdünya Hemofiliya Günü qeyd olunur.
TNS xatırladır ki, hemofiliya valideynlərin genləri ilə ötürülən nadir anadangəlmə xəstəlikdir. Bu xəstəliyə başqalarından yoluxma mümkün deyil. Hemofiliyalı xəstələrin qanında laxtalanma faktoru çatışmadığından onlarda qanaxma sağlam insanlara nisbətən daha uzun müddət davam edir. Hemofiliyaya bəzən ailələrində bu xəstəlik olmayan insanlarda da rast gəlinir. Buna xəstəliyə insanın öz genlərindəki dəyişikliklər səbəb olur. Maraqlıdır ki, hemofiliya ilə yalnız kişilər xəstələnir, genin ötürücüləri isə qüsurlu genin daşıyıcısı qadınlar olur. Xəstəlik anadan oğlan uşaqlarına keçir. Bu xəstəliklə doğulan qız uşaqları adətən ölü doğulur, yaxud da yeniyetməlik yaşına qədər ancaq yaşaya bilirlər.
Xəstəliyin əsas səbəbləri yaxın qohumların nikahı, radiasiyalı ətraf mühit, qida və tütün məmulatlarının təsiridir. Hemofiliya əsasən Asiya, Afrika qitəsində, Aralıq dənizi hövzəsində yayılıb. Ümumdünya Sağlamlıq Təşkilatının məlumatlarına görə, dünyada təxminən 500 min nəfər hemofiliyalı xəstə var.
Ümumdünya Hemofiliya Federasiyasının (WFH) 2020-ci il hesabatına görə, hər il dünyada, 7 mini ağır olmaq üzrə, təxminən 20 min hemofiliyalı insan doğulur.
Azərbaycanda bu xəstəlikdən 1700-dən çox insan əziyyət çəkir. Hazırda hemofiliyanın müalicəsi çatışmayan laxtalanma faktorunun inyeksiya üsulu ilə yeridilməsi ilə aparılır.
Ciddi xəstəlik hesab edilən hemofiliya vaxtında aşkarlanmazsa, ölümlə nəticələnə bilər.
Onu da qeyd edək ki, dünyada hemofiliyada qüsurlu geni düzəltmək üçün genetik tədqiqatlar da davam edir.
Ağır hemofiliyanın radikal həlli xəstəyə sağlam genin köçürülməsi və ya genin xəstəliyə səbəb olan qüsurlu hissəsinin düzəldilməsidir. Gen transplantasiyasında laboratoriyada hazırlanmış normal gen daşıyıcıya yüklənir və xəstənin qaraciyər, əzələ və ya damar hüceyrələrinə yerləşdirilir. Nəql edilən genin faktor səviyyəsinin yüzdə 10-dan yuxarı artırılmasının həyati təhlükəsi olan qanaxmaların və əlilliklərin qarşısını ala biləcəyi ifadə edilir.
Son illər bu sahədə gəlinən ən maraqlı nəticələrdən biri hemofiliyada və bir çox digər genetik xəstəliklərdə qüsurlu genin yerində düzəldilməsidir. Tibbdə inqilabi bir irəliləyiş olan bu yeni texnologiya sayəsində gen transplantasiyasının yan təsirləri olmadan xəstəliyin tamamilə müalicə oluna biləcəyi vurğulanır.