 |
|
|
Aprelin 1-dən Rusiyada qüvvəyə minən qanuna görə, miqrantların övladları məktəblərə daxil olmazdan əvvəl rus dili üzrə imtahandan keçməlidirlər. Yenilik bütün yaş qruplarını əhatə edir - test tələbləri uşağın daxil olduğu sinifdən asılı olaraq dəyişir.
Beləliklə, birinci sinif şagirdləri şifahi müsahibədən keçməli olacaqlar. Orta məktəb şagirdləri isə həm şifahi, həm də yazılı imtahandan keçəcəklər.
Bu, elə bir dövrdə baş verir ki, Rusiya özü Qafqaz respublikalarında, eləcə də Orta Asiya ölkələrində rus dilinə xüsusi status tələb edir, rusdilli məktəblərin, rus dili bölmələrinin artmasına, ən azı azalmamasına çalışır. Özü keçmiş postsovet ölkələrində ruscanın dominant dil olmasına cəhd göstərən Kreml öz ölkəsi daxilində şagirdlərin dil bilgisinin daha mükəmməl olmasını təmin etmək fikrindədir.
Mütəxəssislər bu ayrı-seçkiliyə nə deyir? Keçmiş SSRİ respublikaları Rusiyanın dil sanksiyasına simmetrik cavab verməlidir, yoxsa rusifikasiyanın yenə dalğasına hazırlaşmalıdır?
Sabir Rüstəmxanlı
Mövzu ilə bağlı Vətəndaş Həmrəyliyi Partiyasının sədri, sabiq millət vəkili, Xalq şairi Sabir Rüstəmxanlı “Yeni Müsavat”a danışıb: “Fikrimcə, Rusiyanın tutduğu bu yol doğru yoldur. Yəni əgər bir şəxs miqrant olaraq Rusiyaya gedib orada yaşayacaqsa, həmin ölkənin dilini öyrənməlidir. Eyni prinsip bizə də aiddir. Biz dilimizin keşiyində dayanmırıq, onu qorumaq istəmirik və yaxud öz uşaqlarımızı rus dilində və ya digər dillərdə oxutdururuq, buna görə də Rusiyanın atdığı bu addım bizə qəribə gəlir. Halbuki bu, normal addımdır.
Miqrantların övladları Rusiyada yaşayacaq, orada oxuyacaq, təhsil alacaq. Onların cəmiyyətə inteqrasiya olunması, həmin mühitə uyğunlaşması üçün rus dilini yaxşı bilməsi vacibdir".
Fərəc Quliyev
Milli Dirçəliş Partiyasının sədri, sabiq millət vəkili Fərəc Quliyev qeyd edib ki, Rusiyada qüvvəyə minən yeni qanun miqrantların sıxışdırılması üçün nəzərdə tutulub: “Rusiyada dövlət büdcəsindən maliyyələşən Azərbaycan məktəbləri yoxdur. Amma Azərbaycanda dövlət tərəfindən maliyyələşən və rus dilində tədris aparılan xeyli sayda məktəb var. Rusiyada bazar günü məktəbləri mövcuddur, burada azərbaycanlıların uşaqları ana dilimizi öyrənirlər. Bəs həmin məktəblərin maliyyələşməsi Rusiya dövləti tərəfindən təmin olunurmu? Əlbəttə ki, xeyr. Amma Azərbaycanda rus dilində fəaliyyət göstərən bağçalar belə mövcuddur və onların maliyyələşməsi tamamilə Azərbaycan dövləti tərəfindən həyata keçirilir. Buna görə də Azərbaycan tərəfi mütləq şəkildə Rusiyaya nota verməlidir ki, ya bu qayda azərbaycanlılara tətbiq edilməyəcək, ya da Azərbaycan dərhal müvafiq addımlar atmalıdır.
Mən parlamentdə dəfələrlə bu məsələyə münasibət bildirmişəm ki, Azərbaycanda bu qədər rusdilli məktəbin olması vacib deyil və bu, dövlətin maraqlarına uyğun gəlmir. Əgər rusdilli məktəb fəaliyyət göstərəcəksə, bu, özəl məktəb olmalıdır, dövlət tərəfindən maliyyələşməməlidir. Buna görə də hesab edirəm ki, Azərbaycanda rusdilli məktəblərin dövlət tərəfindən maliyyələşməsinə artıq son verilməli, həmin məktəblər özəl müəssisələrə çevrilməlidir. Eyni zamanda rusdilli şəxslərin rusdilli məktəblərə qəbul olunarkən Azərbaycan dili imtahanı verməsi tətbiq olunmalıdır. Azərbaycanda fəaliyyət göstərən hər kəs Azərbaycan dili imtahanından keçməlidir. Rusdilli insanların hər hansı bir vəzifəyə qəbul olunarkən Azərbaycan dili imtahanı verməsi vacibdir.
Həmçinin başqa adekvat tədbirlərin görülməsi də mümkündür. Hesab edirəm ki, Rusiya tərəfindən qəbul edilən yeni qayda sadəcə miqrantların sıxışdırılmasına hesablanıb. Bu, Orta Asiya və digər ölkələrdən gələn insanlara təzyiq vasitəsi kimi nəzərdə tutulub. Bu mənada adekvat addımlar atmaq vacib məsələdir. Rusiya hazırda elə bir vəziyyətdədir ki, ağlına gələn hər bir qaydanı dərhal başqalarının üzərində tətbiq etməyə başlayır. Əgər adekvat tədbirlər görməsək, Rusiya bu qaydaları daha da sərtləşdirəcək".
Xalidə GƏRAY,
"Baku TV" 2024-cü ilin dekabrın 25-də Bakı-Qroznı reysini həyata keçirərkən Qazaxıstanın Aktau şəhəri yaxınlığında qəzaya uğrayan AZAL-a məxsus sərnişin təyyarəsi haqqında sənədli film hazırlayıb.
Sənədli filmin rəhbəri, müəllifi və rejissoru Kübra Uygun Sertdağdır.
"Bu hadisə hər kəs kimi mənə də çox təsir etdi. Bir rejissor olaraq qəza ilə bağlı sənədli film çəkmək istədim. Düşündüm ki, qəza anında insanların nələr yaşadığı ilə bağlı film çəkmək lazımdır. Bununla bağlı "Baku TV"yə müraciət etdim. Sağ olsunlar, məni dinlədilər, mənə inandılar. Bu, mənim üçün çox önəmli idi", - deyə Kübra Uygun Sertdağ bildirib.
"J2-8243: Son uçuş" adlı sənədli film ümumilikdə beş hissədən ibarətdir.
Filmdə qəza nəticəsində həyatını itirənlərin, sağ qalanların və onlara yardım edənlərin həyat hekayəsindən bəhs olunur. Ekran işinin "Biri var idi, biri yox" adlı ilk hissəsində təyyarə qəzası zamanı yüksək peşəkarlıq nümayiş etdirərək həyatını itirən baş pilot İqor Kşnyakin, köməkçi pilot Aleksandr Kalyaninov və bələdçi Hökumə Əliyevanın ailə üzvləri onlar barəsində xatirələrini bölüşüblər.
"Hər şey yaxşı olacaq" adlanan növbəti hissədə isə ekipaj üzvlərinin yüksək peşəkarlığı sayəsində sağ qalan sərnişinlərin bir qismi və ekipaj üzvü Zülfüqar Əsədov danışıb.
Sənədli filmin üçüncü hissəsi olan "Aktau"da qəzadan dərhal sonra hadisə yerinə gələn qazaxıstanlı köməkçi qrup üzvləri, jurnalistlər və qəza şahidlərinin fikirləri yer alıb.
"Necə oldu?" başlıqlı dördüncü hissədə qəzanın baş verməsindən sonra olan hadisələrin ümumi təfərrüatı və Prezident İlham Əliyevin Rusiya səfərini yarımçıq saxlayaraq ölkəyə qayıtması, dərhal müşavirə keçirməsi və digər detallar barədə məlumat verilib.
Bu bölümdə ekspert və politoloqlar, eləcə də AZAL-ın əməkdaşları qəza barəsində danışıblar. Son bölüm - "Vida"da isə qəzadan sonra həlak olan və sağ qalan ekipaj üzvlərinin Prezident İlham Əliyevin sərəncamı ilə yüksək səviyyədə təltif edilməsi, sağ qalan sərnişinlərə peşəkar tibbi xidmətin göstərilməsi və dövlət qayğısı xüsusilə vurğulanıb.
Ətraflı süjtetdə:
Respublikasında verdiyi konsert zamanı qəfil halı pisləşib və onun həyatını xilas etmək mümkün olmayıb.
Sosial şəbəkələrdə türkiyəli sənətçinin halı pisləşdikdən sonra səhnədə yerə yıxılmazdan öncə çəkilmiş görüntüləri yayılıb.
Görüntülərdə mahnı oxuyarkən Volkan Konakın özünü narahat hiss etdiyi açıq-aşkar hiss olunur.//qafqazinfo
Həmin videonu təqdim edirik:
Bu gün Azərbaycan xanəndəlik sinfinin ən parlaq nümayəndələrindən biri sayılan, görkəmli sənətkar Cabbar Qaryağdıoğlunun doğum günüdür. "Şərq musiqisinin peyğəmbəri" adlandırılan Cabbar Qaryağdıoğlu dəfələrlə İran şahlarının, Türkiyə sultanlarının məclislərinə dəvət olunmuş, öz gözəl ifası ilə onları məftun etmişdir. O, yaradıcı sənətkar idi. Bir muğamı 2-3 saat, bəzən isə böyük məclislərdə 4 saat belə oxuyardı. Adı və mahnıları dillərdə əzbər olsa da, məzarı unudulan və dağılan sənətkarı nəinki həmkarları, heç Mədəniyyət Nazirliyinin işçiləri də yad etməyib. Heç nazirliyin rəsmi sosial şəbəkələrində belə sənətkarın şəklinə yaxud onun haqda məlumata rast gəlmədik.
Moderator.az-a açıqlama verən əməkdar artist Sevinc Sarıyeva bildirib ki, bu hal onu da çox üzüb:
“Mən çox pis oldum. Cabbar Qaryağdıoğlu kimi sənətkarlar min ildə bir dəfə də yetişmir. Dahi, ustad sənətkardır! Məzarının bu vəziyyətdə olmasından qətiyyən xəbərim olmayıb. Belə sənətkarları biz yaşatmalıyıq. İçi mən qarışıq, özümü də ora aid edirəm. Vallah özüm-özümdən utandım! Səmimi deyirəm! Onun ruhu bizi bağışlasın! Bir film, kino çəkiləndə qohum-əqrabası üzə çıxır. Amma belə işdə heç kim irəli durmur. Çox heyflər olsun! Bəlkə də nazirliyin xəbəri yoxdur. Əlbəttə ki, hər kəsin xəbəri olmalıdır. Aidiyyatı şöbə maraqlanmalıdır, lazım gəlsə təmir etdirməlidirlər. Nəhəng sənətkarın məzarı baxımsızdır. Bir anlıq özümü Cabbar Qaryağdıoğlunun yerinə qoydum. Heç kim bu dünyanı tutub dayanmayacaq. Sözün bitdiyi andır. Belə insanların qəbri daim ziyarət olunmalıdır. Getsəydik əlbəttə ki, o dağılan məzarı da görərdik” deyə sənətkar bildirib.
Əməkdar artist Nuriyyə Hüseynova isə saytımıza açıqlamasında bildirib ki, bu məsələni çalışdığı Milli Konservatoriyada qaldıracaq:
“Bizim indiki nazirimiz cənab Adil Kərimlinin bu məsələdən xəbəri olsaydı hər şey edərdi. Çünki o milli dəyərlərin hər birini yüksək qiymətləndirir. Bəzən sənətkarların qohumları belə məsələləri aktuallaşdırandan sonra o məsələ öz həllini tapır. Siz bu fotoları mənə göndərməsəydiniz mən heç bilməyəcəkdim. Sağ olun ki, bunu mənə göstərdiniz. Mən günü sabah Milli Konservatoriyanın Muğam kafedrasında bu məsələni qaldıracam. Biz danışıb buna bir ölçü götürərik. İnşallah ki, bunun nəticəsi olar. Əlbəttə ki, böyük sənətkarımızdır. Ola bilsin ki, diqqətdən kənarda qalıb. İndi elə bir zəmanəyə gəlmişik ki, informasiya bolluğundan, problemlərin çoxluğundan insanlar bəzən istəməyərək də nələrisə unuda bilirlər” deyə sənətkar bildirib.
Qeyd edək ki, Cabbar Qaryağdıoğlu 1944-cü ildə Bakıda vəfat edib. Çəmbərəkənd qəbiristanlığında dəfn olunub. SSRİ Nazirlər Soveti tərəfindən 1948-ci ildə Cabbar Qaryağdıoğlu və digər vəfat etmiş mədəniyyət xadimlərinin məzarları Fəxri xiyabana köçürülməsi barədə qərar qəbul olunub. Siyahıda olan şəxsiyyətlərdən təkcə Cabbar Qaryağdıoğlunun məzarı Fəxri xiyabana köçürülməyib. Hazırda məzarı Yasamal qəbirstanlığında yerləşir.
18 277 adda rusca, cəmi 3 432 adda azərbaycanca kitab…
“Bakı Kitab Mərkəzinin saytında bölmələr üzrə satışda 18 277 adda rusca və cəmi 3 432 adda azərbaycanca kitabın olduğunu görmək mümkündür”.
Yeniavaz.com xəbər verir ki, bu barədə REAL Partiyasının sabiq sədri İlqar Məmmədov sosial şəbəkə hesabında paylaşım edib.
İlqar Məmmədov oxşar vəziyyətin Libraff mağazalarında da müşahidə olunduğunu qeyd edib: “Orada satışda 8 544 adda rusca, 2 448 adda azərbaycanca kitab var. Hələ orijinal məzmun, çeşid, eləcə də tərcümə keyfiyyəti mövzularına toxunmuram. Sonra isə valideynlərin uşaqlarına xarici dillərdə orta təhsil verməsinə etiraz edirsiniz. Valideyn övladının dünya bilik hovuzuna daxil olub orada üzməsini istəyər. Hansı dil bunu daha çox mümkün edirsə, onu da seçir. 32 il ərzində YAP hökuməti bu durumu dəyişdirməyi bacarmadı. Öz dilimizdə satılan kitabların sayı yalnız hüquq bölməsində daha çoxdur. O da ona görə ki, hamı prokuror olub, uniforma geyinib həmvətəni ilə məmur hərbə-zorbası dilində danışmağa həvəsləndirilib”.
İlqar Məmmədovun paylaşdığı bölmələr üzrə kitab sayı:
Bədii ədəbiyyat
- Rusca – 8 544
- Azərbaycanca – 1 824
- Türkcə – 1 080
Uşaq ədəbiyyatı
- Rusca – 4 752
- Azərbaycanca – 888
- Türkcə – 120
Psixologiya
- Rusca – 1 464
- Azərbaycanca – 144
- Türkcə – 174
İncəsənət
- Rusca – 912
- Azərbaycanca – 96
- Türkcə – 48
Tədris
- Rusca – 840
- Azərbaycanca – 192
- Türkcə – 96
Biznes və iqtisadiyyat
- Rusca – 360
- Azərbaycanca – 48
- Türkcə – 35
Tarix
- Rusca – 312
- Azərbaycanca – 120
- Türkcə – 72
Fəlsəfə
- Rusca – 312
- Azərbaycanca – 35
- Türkcə – 22
Mətbəx
- Rusca – 288
- Azərbaycanca – 3
- Türkcə – 22
Tibb
- Rusca – 240
- Azərbaycanca – 15
- Türkcə – 16
İnformasiya texnologiyaları
- Rusca – 72
- Azərbaycanca – 10
- Türkcə – 168
İdman
- Rusca – 126
- Azərbaycanca – 3
- Türkcə – 2
Turizm
- Rusca – 52
- Azərbaycanca – 6
- Türkcə – 2
Hüquq
- Rusca – 3
- Azərbaycanca – 48
- Türkcə – 0
Türkiyəli müğənni Volkan Konak 58 yaşında vəfat edib.
Teleqraf xəbər verir ki, Şimali Kiprdə konsert zamanı o, infakrt keçirib və xəstəxanaya yerləşdirilib.
Lakin onun həyatını xilas etmək mümkün omayıb.
Qeyd edək ki, müğənni "məni basdırmayın, bütün bədənimi yandırıb, külümü helikopterlə Qara dənizin, xüsusən də doğma Trabzonun üzərinə səpin" deyə, vəsiyyət etmişdi.
Saray salnaməçisi Məhəmməd Qəzvini bu abidə haqqında belə yazırdı: "Bu, bütün bəşəriyyətin əsrlər boyu heyranlıqla baxdığı şah əsər olacaq".
Amma insanlar bu abidəyə yalnız heyranlıqla baxmaqla kifayətlənmədilər, həm də onun sirlərini araşdırmağa, memarlığında gizlədilən üstüörtülü məqamları gün üzünə çıxarmağa çalışdılar. Söhbət əbədi sevgi və sədaqət rəmzi olan Tac Mahaldan gedir.
Böyük türk imperiyası olan Moğolların 5-ci sultanı Şah Cahanın hakimiyyəti 1627-1658-ci illəri əhatə edir. Bir ucu Şimali Hindistana gedib çıxan bu əzəmətli dövlətin hökmdarı Şah Cahan həm də əfsanəvi eşqi ilə tarixə düşüb. Sevimli həyat yoldaşı Mümtaz Mahala duyduğu dərin sevgi dillər əzbəri olmuş və günümüzə qədər gəlib çıxmışdır. Tikintisində 22 min ustanın iştirak etdiyi bu monumental abidənin memarı ustad Əhməd Lahoridir.
Deyilənlərə görə, abidənin inşasında digər memar − türkəsilli İsa Məhəmməd Əfəndinin də əməyi var. Amma məsələ yalnız onun gözəlliyi deyil. Hindistanın Aqra şəhərində ucalan tikilinin hind mədəniyyətinə heç bir aidiyyəti yoxdur, bu isə heç də təəccüblü deyil. Çünki Tac Mahal islamı təcəssüm edir. Qapı üzərindəki yazılar müqəddəs "Qurani-Kərim"dən ayələrdir. Abidənin 4 tərəfindəki minarələr isə onun möhtəşəm görünüşünü daha da artırır.
Döşəmədəki 8 guşəli həndəsi fiqurlar həyatın əbədi olmasına işarədir. Divardakı güllər isə cənnətin gözəlliyini və bolluğunu təcəssüm etdirir. Bütün bu işarələr islam alimləri tərəfindən qəbul edilmiş mənalardır ki, Tac Mahalda öz əksini tapmaqla onun möhtəşəmliyini bir az da artırır.
Maraqlıdır ki, qırmızı kərpicdən tikilməsinə baxmayaraq, üzərinə çəkilmiş cilalanmış ağ mərmər abidənin qeyri-adi ab-havasını bir az da önə çəkir. Belə ki, günəşin ilk şüalarında məscid çəhrayı, günorta dümağ, aylı gecədə isə gümüşü rəngə boyanır. Divarlarında firuzə, əqiq, malaxit və digər qiymətli daşlardan istifadə edilib.
Tac Mahalın çəkisi təqribən 40 min tondur. Məscidin çökməməsi üçün 20 ədəd 12 metr dərinliyə gedən sütunlar inşa edilib və bu Tac Mahalın bünövrəsini daha da möhkəm edir. Tac Mahalın təəccüb doğuran elementlərindən biri də onun qüsursuz günbəzidir.
Əsrlərdir heç bir dağıntıya məruz qalmayan bu günbəzin inşa texnikası müasir araşdırmaçıları biganə qoymayıb. Tədqiqatlar göstərir ki, günbəz bir-birinə dayaq olacaq şəkildə düzülən kərpicdən inşa olunub. Bu səbəbdən də günbəz dayanıqlı və qüsursuz alınıb.
Ətraflı Baku TV-nin süjetində:
Azərbaycan teatr camiyəsində gərginlik pik həddə çatıb.
Musavat.com bildirir ki, bu dəfə Azərbaycan Dövlət Akademik Milli Dram Teatrının bədii rəhbəri Mehriban Ələkbərzadənin Facebook səhfəsindəki paylaşımı olub.
Bədi rəhbər 2013-cü ildə Şimali Kipr Türk Cümhuriyyətində səhnəyə qoyulan "Qatil" tamaşasından foto paylaşaraq qeyd edib:
"Lefkoşa – 2013-cü il. Şimali Kipr Türk Respublikasının millət vəkilləri,
Türkiyə Mədəniyyət Nazirliyinin müstəşarı və Azərbaycan nümayəndəliyi Lefkoşada "Qatil" tamaşasından sonrakı xatirə şəkli... Bu tamaşaya görə Mədəniyyət Nazirliyinin Azərbaycana təşəkkür məktubu var. Böhtan və iftiradan utanmayan xəbislərə demək istəyirəm ki, Elçinin "Qatil" tamaşası qadına şiddətə qarşı ən layiqli layihə kimi 2 il boyunca Şimali Kiprdə nümayiş etdirilib.
Bu isə bir vaxtlar onun (red. Məlahət Abbasovanı nəzərdə tutur) Türkiyədə "hocanın" adamının adamı kimi vəzifəyə gətirilməsinə qətiyyən bənzəmir".
Türkiyədə yaşayan tanınmış aktrisa, Əməkdar incəsənət xadimi Məlahət Abbasova isə bu paylaşımı "böyük yalan" adlandırıb və teatr camiəsini çalxalayacaq şok açıqlamalar verib:
"2012-ci ildə Kipr Dövlət Teatrında səhnələşdirilən “Qatil” əsəri qeyri-etik, pornoqrafik səhnələri və son dərəcə zəif tamaşa olması səbəbilə cəmi 3 ay repertuarda qalmış, bu müddət ərzində isə cəmi 5-6 dəfə nümayiş etdirilmişdir. Teatr rəhbərliyi tamaşanın uğursuzluğuna görə qastroldan imtina etmiş və Kipr tamaşaçılarının narazılığı nəzərə alınaraq, 3 ay sonra tamaşa repertuardan tamamilə çıxarılmışdır.
Bu məlumatı Kipr Dövlət Teatrlarının Mədəniyyət Şöbəsi rəhbərinin verdiyi rəsmi məlumat əsasında paylaşıram.
Mehriban Ələkbərzadənin öz Facebook səhifəsində paylaşdığı, guya tamaşanın 2 il oynandığı barədə iddiası tamamilə yalandır! O paylaşdığı şəkil isə klassik olaraq hər kəsin "kimsənin könlü qalmasın" deyə çəkdiyi adi kollektiv fotodur. Tamaşanın uğursuzluğunu İsrafil İsrafilov da, Cahangir Novruzov da çox yaxşı bilir!"
Aktrisa daha sonra Mehriban Ələkbərzadəni Türk teatrına xəyanətdə ittiham edib:
"Sən Türk Dünyası Teatrlar Birliyinə böyük zərbə vurdun, Mehriban Ələkbərzadə! İki qardaş dövlətin teatrları arasında qurulacaq körpünü sənin paxıllığın və xainliyinə görə məhv etdilər! Səni rejissor kimi qəbul etmədiklərinə görə onlara qarşı kin bəslədin! Otağında türklərə qarşı nifrətin vardı və üzümə dedin: “Türklər nə bilir teatr nədir?”"
Məlahət Abbasova "hoca" qalmaqalına isə bu cür cavab verib:
"O "hocalar" dediklərin institut illərindən bəri sənin arxandaydı. 19 yaşında artıq bu sənətdə necə irəliləyəcəyini müəyyən etmişdin. Ondan sonra da kimlər, kimlər… Türkiyədə hacılar, hocalar olmur, çünki sən Kiprə də "hocaların" hesabına gəlmişdin. Özün də gördün ki, onlar Türkiyədə heç bir işə yaramır. Öz yaşadığın həyatı başqasında görmə! O oyunlar sənlikdir!
Sən hocaların əlini-ayağını öpməyə davam et! Dəvə başını torpağa soxub, arxasından xəbərsiz olduğu kimi!"
Xalidə Gəray
Musavat.com
Azərbaycanda Ramazan bayramı qeyd edilir.
Bu il Ramazan ayının 1-i Miladi təqvimlə mart ayının 1-nə təsadüf edib. Ramazan bayramı Miladi təqvimlə martın 30-na təsadüf edir.
Adambaşına 10-15 manat fitrə zəkatının verilməsi tövsiyə olunur.
Azərbaycanın bütün məscidlərində bayram namazları qılınacaq. Bakıda Əjdərbəy məscidində bayram namazının vaxtı saat 08.00-a, Təzəpir məscidində isə 09.00-a təyin edilib.
Bu il Novruz və Ramazan bayramlarında 20, 21, 22, 23, 24, 25, 26, 27, 28, 29, 30 və 31 mart tarixləri qeyri-iş günüdür.
Tanınmış şair, jurnalist, millət vəkili Elçin Mirzəbəylini yaxşı tanımasaydım, özünün, kitablarının ruhuna bələd olmasaydım, onun “Azərbaycançı olmaq lazımdır” adlı yazısı məni bu qədər təəccübləndirməzdi.
Əslində, məqalə xoş bir niyyətlə yazılıb. Elçin Mirzəbəyli “yeni dünya düzəni” adı altında dünyada və bölgəmizdə gedən proseslərin alt qatından xəbərsiz, “fundamental nəzəri bilikləri və siyasi təcrübəsi” olmayan adamların bəsit və bəzən də ziyanlı çıxışlarının çaşqınlq yaratdığını vurğulayır və haqlı olaraq bunu tənqid edir.
Türkiyədə baş verən hadisələri ürək ağrısı ilə izləyir və siyasi partiyaların hakimiyyət uğrunda mübarizələrinin Türkiyə cəmiyyətini qarşı-qarşıya qoymasına üzülürük. Demokratiyanın və milli birliyin qorunması bu gün təkcə Türkiyə üçün deyil, Türkiyəyə örnək kimi baxan bütün türk dünyası üçün son dərəcə önəmli və həyati məsələdir. Buna görə də Azərbaycan mətbuatı hadisələrə təmkinli yanaşmalı və “ərdoğançılar”, “imamoğluçular” cəbhələrinə bölünməmlidir.
Seçimi türk milləti edəcəkdir. O da məlumdur ki, son yüzildə azadlıq və bütövlüyümüzün əsas təminatlarından biri olan Türkiyə-Azərbaycan əməkdaşlığı siyasi partiyaların qərarına yox, böyük ənənəsi olan dərin dövlət təfəkkürünə, milli şüura və qardaşlıq duyğusuna əsaslanır. Buna görə də ayrı-ayrı adamların və ya qrupların fikri bu ənənəni dəyişdirə bilməz.
Elçin bəyin yazısında məni təəccübləndirən cəhət toxunduğu bu ciddi mövzuya gözlənilmədən Ayaz Salayevin cəmiyyətdə müzakirələrə səbəb olan və qınaqla qarşılanan televiziya mübahisələrini qoşması və Ayaz Salayevin “insan öz taleyini yaşadığı ölkənin taleyindən ayırmamalıdır” sözünü yazısının əsas motivinə, Ayaz Salayevi isə millətinin taleyinə bağlılıq və milli identikliyin yüksəlməsi nümunəsinə çevirməsi, bunu “azərbaycançı olmaq” çağırışı ilə əlaqələndirməsidir. Məncə, ölkənin taleyinə bağlı olmağın əsas şərtlərindən biri o ölkə xalqının ana dilinə bağlı olmaqdır. Elçin Mirzəbəyli yazır: “Ətrafımızda baş verənləri dəyərləndirmənin sadə bir düsturu var: Azərbaycançı olmaq lazımdır! Vəssalam!”
Heç bir Azərbaycan vətəndaşı bu “düstur”a etiraz etməz. Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətindən başlayaraq, azərbaycançılığın əsas ideoloji xətt olaraq milli taleyimizdəki rolu bəllidir. Lakin nəzərə almalıyıq ki, XXI yüzil “türk əsri” sayılır və Azərbaycan “oz ailəsinə”, yəni türk dünyasına qovuşduqdan sonra sovet dönəmində yasaq edilmiş türkçülük ideyasından kənarda qala bilməz. Hələ keçən əsrin altmışıncı illərindən başlayaraq türkçülük reabilitasiya olunaraq, milli şüurun başlıca hərəkətverici qüvvəsinə və böyük türk ailəsinin əsas idealoji xəttinə, mənəvi gücünə çevrilib. Azərbaycançılıq quzeyli-güneyli azəbaycanlıları birləşdirdiyi kimi, türkçülük də türk dünyasını birləşdirən inkaredilməz bir “düstur”dur. Buna görə də azərbaycançılıq türkçülüyü və türk milli kimliyimizi inkar etmir; bunların birini qabardıb, digərini pərdə arxasında qoymaq olmaz və azərbaycançılıqdan sonra “vəssalam” deməklə də mövzu qapanmır.
Elçin bəy deyə bilər: yazıda mənim belə bir niyyətim yoxdur, “Milli varlığımızı və iradəmizi ifadə etməyin yeganə yolu milli identikliyimizi qorumaq yolu ilə Türk Dövlətləri Təşkilatını gücəndirmək və qlobal təhlükəsizlik çətirinə çevirməkdən ibarətdir” sözlərini də mən yazmışam. Düzdür, yazmısan. Lakin sən türkçülüyü kənara qoyub bu təşkilatı necə gücləndirə bilərsən? Deməli, hər bir türk dövləti öz özəl dəyərlərini - “özbəkliyini”, “qazaxlığını” və s. qorumaqla böyük türkçülük şüuruna yiyələnməli, onu inkişaf etdirməlidir. Məqalədə “vəssalam!” sözü ilə müəllif həm də “milli identikliyimizin” sərhədlərini cızmağa çalışır və bunu məhz Ayaz Salayev nümunəsində görür.
Bir sənət adamı kimi hörmət etdiyim Ayaz Salayevlə ana dilinin və anadilli məktəblərin qorunması ətrafında ilk debat mənimlə olmuşdu. Sonra bu söhbətə başqaları da qoşuldu. Elçin Mirzəbəyli “populist ritorika ədalətli və real yanaşmanın qənimidir” cümləsi ilə öz seçimini edir, ona görə ana dili tərəfdarları “populist ritorika” ilə məşğuldurlar, Ayas Salayev isə ədalətli və real yanaşmanın təmsilçisidir və bizlər onun qənimiyik. Bu yerdə hörmətli millət vəkilindən soruşuram: sən anadilli məktəblərin müdafiəsini hansı haqla, hansı məntiqlə, hansı vətəndaş yanaşması ilə “populist ritorika” hesab edirsən?
“Ayaz Salayevlərin sayı azaldıqca Baləlilərin sayı artacaq”. Bu da Elçin bəyin sözüdür. Bu cümlədə hörmətli millət vəkili anadilli məktəblərimizi aşağıladığının fərqində deyil.
Ayaz Salayev istedadlı adamdır, dostumuzdur və ona olan kobud hücumları mən də pislədim. O cür düşünmək və danışmaq onun haqqıdır. Lakin bu mövqeyi “ölkənin taleyinə bağlılıq” və uşaqlarımızın seçə biləcəyi yol kimi təbliğ etmək yanlışdır. Ayaz Salayev və bir sıra sənətkarımız (o cümlədən Anar, Maqsud və Rüstəm İbrahimbəyovlar, Fikrət Qoca, Əkrəm Əylisli, Məmməd İsmayıl və başqaları) vaxtilə Moskvada xüsusi sənət kurslarında təhsil alıb, ədəbiyyat və mədəniyyətimizin inkişafında əhəmiyyətli rol oynayıblar. Onların yarısı orta məktəbdə Azərbaycan dilində oxuyub, yarısı rus dilində. Deməli, burada həlledici amil dil yox, istedaddır. Yəni Ayaz Salayevin istedadı rus dilində təhsil alması ilə bağlı deyil. Baləlilər də bu millətin övladlarıdır və bu adın lağ hədəfi olmasını istəmiriksə, anadilli məktəblərimizin səviyyəsini qaldırmalıyıq, uşaqlarımızı və valideynlərimizi qonşu dövlətin və başqa yabançı dillərin aşiqinə çevirməməliyik.
“Son 10 il ərzində toplumsal intektual və mədəni səviyyəmizin haradan hara endiyini nəzərə alsaq, bizi bir müddət sonra mənəvi deqradasiyanın dibimə enmək kimi bir təhlükəni” görən və bundan narahat olan Elçin Mirzəbəylinin bunun qarşısını Salayevlərin sayının azalması ilə əlaqələndirməsi Ayazın Azərbaycan televiziyalarında “Mən fəxr edirəm ki, rus dilində oxumuşam” deyə qışqırmasına haqq qazandırmaqdır, bu milli identikliyi gücləndirmək yox, məhv etmək yoludur və azərbaycançılığa ciddi təhlükədir. Belə çıxır ki, biz mənəvi deqradasiyadan qaçmaq və azərbaycançılığı qorunmaq istəyiriksə, Ayaz Salayevlərin yolunu getməli və dilimizi “türk dili təhlükəsindən” qorumalıyıq.
Milli dəyərlərə qarşı olan heç bir söz ədalətli ola bilməz. Öz Konstitutsiya hüquqlarını, ana dilini qorumaq mövqeyini “populist ritorika” saymağın özü də azərbaycançı olmaq istəyi ilə daban-dabana ziddir.
Mənim anadilli məktəbləri inkişaf etdirmək, qorumaq, uşaqlarımızı ana dilində oxutmaq haqqında dediklərimə bəziləri millətçilik damğası vurur. Bir daha təkrarlayıram, mən uşaqlarımızın xarici dilləri öyrənməsini alqışlayıram, lakin ana dilinin hesabına yox!
Xalqların ana dili qorunmalıdır, düzdür. Lakin yüzillərlə ana dilinə ərəb, fars, rus, Avropa sözləri axanda susan xalqın qardaş xalqların dilindən gələn 10-15 kəlməyə qarşı cəbhə açması anormallıqdır və türk dövlətlərinin inteqrasiyasını istəməyənlərin yad təbliğatı altında formalaşmış türk düşmənçiliyi siyasətidir.
Sabir Rüstəmxanlı... - "AXAR-AZ"