Ardını oxu...
“Getdikcə daha çox aktuallıq kəsb edən bir sosial problemi millət vəkillərinin və hökümətin diqqətinə çatdırmaq istəyirəm. Bir neçə il bundan qabaq Əmək Məcəlləsinə edilən dəyişikliyə görə dövlət büdcəsindən maliyyələşən təşkilatlarda işləyənlərin son yaş həddi 65 yaş müəyyən edilib. Yalnız cüzi istisnalarla ildə bir dəfə uzadılmaqla işçi 70 yaşa çatanadək işləyə bilər".

DİA.AZ bildirir ki, bunu Milli Məclisin Əmək və sosial siyasət komitəsinin sədri Musa Quliyev bildirib.

O deyib ki, son zamanlar xüsusilə təhsil, səhiyyə və TƏBİB-ə aid təşkilatlarda yaş məhdudiyyətinin tətbiqi sərt xarakter alıb:

"Sanki bu insanlarla uzun illər həmin peşənin mütəxəssisi olmamış, heç bir bilik və bacarığa malik deyillərmiş kimi davranaraq onları elə ad günündəcə işdən azad edirlər. Təşkilatda olan alternativ vakant iş yerləri də onlara təklif olunmur. Bu isə təhsil və tibb işçiləri arasında ciddi narazılıq və sosial gərginlik yaradır. Bizə edilən müraciətlərin sayı və xarakteri də müvafiq yumşalmanın vacibliyini diktə edir.

Nəzərə alsaq ki, bu peşə sahiblərinin pensiyası da təxminən minimum pensiya həddindədir və başqa iş tapmaq imkanı da praktik olaraq mümkün deyil, onda uzun illər cəmiyyətə təhsil verən və sağlamlığının keşiyində dayanan bu nəcib peşə sahiblərinə qarşı belə davranışı nə milli, nə də dövlət əxlaqına sığışdırmaq mümkündür. Təəssüf ki, fərdi qaydada etdiyimiz müraciətlər də müsbət həll olunmur.

Mənim fikrimcə, yaş həddi insanın çalışma imkanına əngəl olmamalıdır. Əgər bilik və bacarığı, sağlamlığı imkan verirsə, müvafiq sertifikasiya və attestasiyadan keçibsə, formal yaş məhdudiyyətinə görə insanları əmək fəaliyyətindən kənarda qoymaq doğru deyil. Bu, vətəndaşın Konstitusiya ilə təmin olunan əmək hüququnun pozulmasıdır.

Təklif edirəm ki, Əmək Məcəlləsində dəyişiklik edək və dövlət büdcəsindən maliyyələşən təşkilatlarda çalışmanın son həddi 65 yaşdan 70 yaşa qaldırılsın. Əgər bu təklifi Milli Məclis dəstəkləyərsə, hökumət də etiraz etmədiyi halda qanun layihəsini hazırlayıb payız sessiyasında müzakirənizə təqdim edə bilərik".

Qeyd edək ki, son vaxtlar pensiya yaşı ilə müzakirələr artıb. Belə ki, müzakirələrdə həm pensiya yaşından əlavə çalışmaq istəyi, həm pensiya yaşının çox olması, eləcə də pensiya kapitalı kimi problemlər öz əksini tapır.

Bu baxımdan səslənən təkliflərdən biri də pensiya yaşından əlavə çalışmaq olduğunu nəzərə alsaq, bu gün vətəndaşlar üçün 70 yaşa qədər çalışmaq, yoxsa 65 yaşda pensiyaya çıxmaq daha uyğundur?

İqtisadçı-ekspert Əkrəm Həsənov Cebhe.info-ya bildirdi ki, Azərbaycanda, xüsusilə dövlət müəssisələrində çalışanlar sırf əmək haqqı ilə kifayətlənmirlər:

“Ona görə də bizdə heç kəs pensiyaya çıxmaq istəmir. Avropa, Qərb, ümumiyyətlə, inkişaf etmiş ölkələrə baxsaq görərik ki, orada əksinədir. Yəni pensiya yaşının artırılmamasını, pensiyaya tez çıxmalarını istəyirlər. Çünki orada məmurlar maaşa işləyirlər və ona uyğun da yüksək pensiya alırlar.

Maaşdan əlavə heç nə yoxdur, onlar istəyir ki, müəyyən yaşa qədər işləsinlər, sonra da istirahət etsinlər. Bizdə təklifin özü təəccüblüdür. Azərbaycanda illərlə ona görə işləmək istəyirlər ki, maaşa işləmirlər. Vəzifədə qalıb, artıq pullar qazanmaq istəyirlər”.

Ekspert bu istiqamətdə təklifin əleyhinədir:

“Hesab edirəm ki, heç bir istisna lazım deyil. İmkan verməlidirlər ki, gənc kadrlar həmin vəzifələrə gəlsinlər. Xüsusən də nəzərə alsaq ki, ölkədə əhali sayı artıb. Azərbaycanda onsuz da dövlət məmurlarının pensiyası o qədər də az deyil. Məsələn, hakimlər və digər vəzifəli adamların əmək haqqı bir neçə mindir. Ölkədə məmurlar var ki, 3-5 min manat, hətta ondan da çox pensiya alırlar. Pensiyanı az alan özəl sektorda çalışanlardır.

Bunun özü də pensiya sisteminin ədalətsizliyidir. Azərbaycan şəraiti üçün dövlət müəssisələrində çalışanlar onsuz da pis pensiya almırlar. Təbii ki, pensiya nə qədər çox olsa, o qədər yaxşıdır. Ancaq dövlət də öz yorğanına görə ayağını uzatsın, pul yoxdursa, yoxdur”.
Ardını oxu...
Şəmkir rayonu, Seyfəli kənd sakini Məmmədova Zəminə Nəbi qızı tərəfindən Hurriyyet.az saytının redaksiyasına şikayət məktubu daxil olub. Şikayətçi onkoloji xəstə olduğunu və pensiyasının qanunsuz olaraq kəsildiyini deyir:

“Mən, Məmmədova Zəminə Nəbi qızı, Şəmkir rayonunun Seyfəli kəndində yaşayıram. İkinci qurup əliləm, iş qabiliyyətim yoxdur. Onkoloji xəstəyəm, komissiyadan keçirtdilər və imtina cavabı gəldi.

Rayon xəstəxanasında çalışan Əmirxan həkim mənə deyir ki, kağızlarını vermirəm, get xərəkdə gələndə sənədlərini verəcəm. Mən bilmirəm hara, kimə müraciət edim?”

Məsələ ilə bağlı Əmək və Əhalinin Sosial Müdafiəsi Nazirliyi ilə əlaqə saxladıq. Nazirlikdən məsələni araşdıracaqlarını bildirdilər.
Ardını oxu...
Ardını oxu...
Ardını oxu...
Ardını oxu...
 
 
 
Ardını oxu...
Teref.az-ın poçtuna daxil olmuş şikayət məktubunu oxuculara təqdim edirik. İnanırıq ki, 5 uşaq anasının bu müraciəti araşdırılacaq və haqq yerini tapacaq"
Azərbaycan Respublikasının Əmək və Əhalinin Sosial Müdafiəsi Naziri
cənab Sahil Babayevə.

Abşeron rayonu, Xırdalan şəhəri, S.Bəhlulzadə küçəsi, döngə 1, ev 11 A-da yaşayan
Qasımova Əfsanə Yasəf qızı tərəfindən

MÜRACİƏT

Cənab nazir, bir neçə ildir 7 nəfərdən ibarət olan ailəm ünvanlı sosial yardım alır. Sonuncu müraciətim 01.02.2023-cü il tarixində etdiyimiz müraciətə 898,88 AZN ÜDSY təyin olunmuşdu. Lakin may ayında aldığımız bu sosial yardım dayandırılıb. Sosial yardımın dayandırılmasının səbəb kimi «Təyinatdan sonra əmək müqaviləsinə xitam verilərsə növbəti bir ay ərzində növbəti əmək müqaviləsi bağlanmarsa» göstərilmişdir.

Ailəmə təyin olunmuş sosial yardımın dayandırılması əsassız və qanunsuzdur. Belə ki, ailəmizdə beş yatkinlik yaşına çatmayan uşaq var. Bunlardan 3-ü səkkiz yaşına çatmayan üçəm uşaqlardir və iki yaşları yanvar ayında tamam olub. Ailəmizin əmək qabiliyyətli üzviləri mən və həyat yoldaşım Nəcəfov Rövşən Natiq oğludur. Mənim pay torpağı əmlakım var. Həmin pay torpağını Əmək və Əhalinin Sosial Müdafiəsi Nazirliyinin Mərkəzləşdirilmiş elektron sisteminin «Sığorta» altsistemindən qeydiyyatdan keçirdərək SUN nömrəsidə almışam. Buna görədə mən işsiz sayılmıram, məşğul şəxs hesab olunuram. Həyat yoldaşım isə bir müddət idi muzdlu işçi kimni çalışırdı. Bu ilin mart ayında həyat yoldaşımın muzdlu işçi kimi bağladığı əmək müqaviləsinə xitam verilib.İmtinaya səbəbdə onun əmək müqaviləsinə xitam verilərək bir ay ərzində növbəti əmək müqaviləsi bağalmasıdır.

Lakin verilmiş bu səbəb əsassızdır və boş bəhanədir. Çünki ailəmizdə üç iki yaşı təzə tamam olmuş üçəm uşaq var. «Ünvanlı dövlət sosial yardımın alınması üçün müraciət edilməsi, onun təyin olunması, verilməsi və verilməsindən imtina edilməsi Qaydaları»nın təsdiq edilməsi haqqında Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabinetinin qərarında göstərilib ki, ailədə səkkiz yaşına çatmayan uşaq varsa həmin uşağa qulluğa görə ailənin əmək qabiliyyətli üzvinin birinə güzəşt olunur. Yəni ailənin həmin üzvinin işləməsi tələb olunmur. Bu qanuna əsasən mənim həyat yoldaşımın işləməsi məcburi deyil Onun işləyib-işləməmsi özündən asılıdır. Biz fevral ayında sosial yardım almaq üçün elektron qaydada etdiyimiz müraciətdə həyat yoldaşımı səkkiz yaşına çatmayan üçəm uşaqlara qulluq edən şəxs kimi göstərmişik. Elektron sistemdən çıxarılmış şəkli bu ərizəmə əlavə edirəm Həmin şəkildən görünür ki, həyat yoldaşım səkkiz yaşına çatmayan uşaqlara qulluq edən şəxs kimi göstərilib. Ona görədə Sizin rəhbərlik etdiyiniz nazirliyin ailəmin sosial yardımın verilməsinin dayandırılması haqqında verdiyi qərar qeyri-qanunidir.

Cənab nazir, mən mətbuat vasitəsi ilə Sizdən xahiş edirəm məni şəxsən özünüz qəbul edin. Çünki ailəmin ərzağı üçün yeganə gələn pul sosial yardım idi. Oda artıq kəsilib.Bir neçə dəfə nazirliyin 142 çağrı mərkəzinə zəng etmişəm. Hər dəfə şikayətimi dinləyib, qeydiyyata alıb Sizə çatdırmaq əvəzinə əsassız imtinanı müdafiə edirlər. Çağrı mərkəzi ona görə yaradılıb ki, vətəndaşlar şikayətlərini desinlər.Amma 142 çağrı mərkəzi şikayəti dinləmək əvəzinə müdafiə edirlər. Ona görədə bilirəm ki, məni nazirliyin aşağı vəzifəli şəxslərdən hansısa qəbul etsə çağrı mərkəzinin işçiləri kimiimtinanı müdafiə edəcək. Ona görədə Sizdən bir daha xahiş edirəm məni şəxsən özünüz qəbul edəsiniz. Əks halda nazirliyin qarşısında yandıraraq özümə qəsd edəcəm. Çünki ailəmin sosialı kəsilib. Beş azyaşlı övladımın ac qalmasının şahidi olmaqdansa özümü öldürsəm ondan yaxşıdır

Hörmətlə Qasımova Əfsanə Yasəf qızı
 
Ardını oxu...
DİA.AZ: - Abşeron rayonu, Xırdalan şəhəri, S.Bəhlulzadə küçəsi, döngə 1, ev 11 A-da yaşayan Qasımova Əfsanə Yasəf qızı tərəfindən Azərbaycan Respublikasının Əmək və Əhalinin Sosial Müdafiəsi Naziri Sahil Babayevə müraciət ünvanlanıb. Bir nüsxəsi də DİA.AZ-a daxil olan müraciətdə deyilir:

"Cənab nazir, bir neçə ildir 7 nəfərdən ibarət olan ailəm ünvanlı sosial yardım alır. Sonuncu müraciətim 01.02.2023-cü il tarixində etdiyimiz müraciətə 898,88 AZN ÜDSY təyin olunmuşdu. Lakin may ayında aldığımız bu sosial yardım dayandırılıb. Sosial yardımın dayandırılmasının səbəb kimi «Təyinatdan sonra əmək müqaviləsinə xitam verilərsə növbəti bir ay ərzində növbəti əmək müqaviləsi bağlanmarsa» göstərilmişdir.

Ailəmə təyin olunmuş sosial yardımın dayandırılması əsassız və qanunsuzdur. Belə ki, ailəmizdə beş yatkinlik yaşına çatmayan uşaq var. Bunlardan 3-ü səkkiz yaşına çatmayan üçəm uşaqlardir və iki yaşları yanvar ayında tamam olub. Ailəmizin əmək qabiliyyətli üzviləri mən və həyat yoldaşım Nəcəfov Rövşən Natiq oğludur. Mənim pay torpağı əmlakım var. Həmin pay torpağını Əmək və Əhalinin Sosial Müdafiəsi Nazirliyinin Mərkəzləşdirilmiş elektron sisteminin «Sığorta» altsistemindən qeydiyyatdan keçirdərək SUN nömrəsidə almışam. Buna görədə mən işsiz sayılmıram, məşğul şəxs hesab olunuram. Həyat yoldaşım isə bir müddət idi muzdlu işçi kimni çalışırdı. Bu ilin mart ayında həyat yoldaşımın muzdlu işçi kimi bağladığı əmək müqaviləsinə xitam verilib.İmtinaya səbəbdə onun əmək müqaviləsinə xitam verilərək bir ay ərzində növbəti əmək müqaviləsi bağalmasıdır.

Lakin verilmiş bu səbəb əsassızdır və boş bəhanədir. Çünki ailəmizdə üç iki yaşı təzə tamam olmuş üçəm uşaq var. «Ünvanlı dövlət sosial yardımın alınması üçün müraciət edilməsi, onun təyin olunması, verilməsi və verilməsindən imtina edilməsi Qaydaları»nın təsdiq edilməsi haqqında Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabinetinin qərarında göstərilib ki, ailədə səkkiz yaşına çatmayan uşaq varsa həmin uşağa qulluğa görə ailənin əmək qabiliyyətli üzvinin birinə güzəşt olunur. Yəni ailənin həmin üzvinin işləməsi tələb olunmur. Bu qanuna əsasən mənim həyat yoldaşımın işləməsi məcburi deyil Onun işləyib-işləməmsi özündən asılıdır. Biz fevral ayında sosial yardım almaq üçün elektron qaydada etdiyimiz müraciətdə həyat yoldaşımı səkkiz yaşına çatmayan üçəm uşaqlara qulluq edən şəxs kimi göstərmişik. Elektron sistemdən çıxarılmış şəkli bu ərizəmə əlavə edirəm Həmin şəkildən görünür ki, həyat yoldaşım səkkiz yaşına çatmayan uşaqlara qulluq edən şəxs kimi göstərilib. Ona görədə Sizin rəhbərlik etdiyiniz nazirliyin ailəmin sosial yardımın verilməsinin dayandırılması haqqında verdiyi qərar qeyri-qanunidir.

Cənab nazir, mən mətbuat vasitəsi ilə Sizdən xahiş edirəm məni şəxsən özünüz qəbul edin. Çünki ailəmin ərzağı üçün yeganə gələn pul sosial yardım idi. Oda artıq kəsilib.Bir neçə dəfə nazirliyin 142 çağrı mərkəzinə zəng etmişəm. Hər dəfə şikayətimi dinləyib, qeydiyyata alıb Sizə çatdırmaq əvəzinə əsassız imtinanı müdafiə edirlər. Çağrı mərkəzi ona görə yaradılıb ki, vətəndaşlar şikayətlərini desinlər.Amma 142 çağrı mərkəzi şikayəti dinləmək əvəzinə müdafiə edirlər. Ona görədə bilirəm ki, məni nazirliyin aşağı vəzifəli şəxslərdən hansısa qəbul etsə çağrı mərkəzinin işçiləri kimiimtinanı müdafiə edəcək. Ona görədə Sizdən bir daha xahiş edirəm məni şəxsən özünüz qəbul edəsiniz. Əks halda nazirliyin qarşısında yandıraraq özümə qəsd edəcəm. Çünki ailəmin sosialı kəsilib. Beş azyaşlı övladımın ac qalmasının şahidi olmaqdansa, özümü öldürsəm ondan yaxşıdır..."

Məsələ ilə bağlı dia.az olaraq bütün aidiyyatı qurum və şəxslərin mövqeyini işıqlandırmağa hazırıq...
 
Ardını oxu...
Valideyn himayəsindən məhrum olan və ya valideynini itirmiş tələbələrə təhsil aldığı müəssisə 50 AZN və ya dərslik, dərs ləvazimatları almalıdır. Tələbə məzun olduqda universitet tərəfindən ona orta əmək haqqının iki mislindən az olmamaqla birdəfəlik pul vəsaiti verilməlidir.

BAKU.WS xəbər verir ki, bu fikirləri təhsil eksperi Adil Vəliyev səsləndirib.

O əlavə edib ki, bu məbləğin bir hissəsini təhsil müəssisəsi özü ödəyir.

Digər eskpert Elçin Əfəndi isə bildirib ki, əgər tələbə valideynlərdən birini itiribsə, digər valideyni əmək fəaliyyətlidirsə, o zaman həmin təminatlardan faydalana bilməyəcək.

Ətraflı ARB-nin videomaterialında izləyə bilərsiniz:

 
Ardını oxu...
Azərbaycanda vəfat edən şəxsin ipoteka krediti borcunun ödənilməsi qaydası müəyyənləşib.

Belə ki, Azərbaycanda vəfat edən şəxsin ipoteka krediti borcunu vərəsələri ödəyəcək. Konstitusiya Məhkəməsi Bakı Apellyasiya Məhkəməsinin müraciəti əsasında bununla bağlı qərar qəbul edib.

Qərara əsasən, Mülki Məcəlləyə uyğun olaraq, borclunun ölümündən sonra mirası qəbul etmiş vərəsələr miras açıldığı gündən onlara çatan miras payı həcmində miras qoyanın kreditorları qarşısında birgə məsuliyyət daşıyırlar.

Eyni zamanda Mülki Məcəllə və “İpoteka haqqında” Qanuna uyğun olaraq, əsas öhdəlik üzrə borclu, o cümlədən əsas borclunun ölümü halında vərəsələr öhdəliyi icra etmədikdə və ya lazımınca icra etmədikdə (əsas öhdəlik pozulduqda) kreditor ipoteka predmetinə tutmanın yönəldilməsi barədə iddia qaldıra bilər.

Sosial şəbəkələrdəki müzakirələrdə belə fikirlər də səslənir ki, əgər vəfat edən şəxsin ipoteka krediti borcunu vərəsələri ödəyəcəksə, ölən şəxsin pensiya kapitalını da vərəsəsi almalıdır.

Əslində bu iki sistem arasında bağlılıq olmasa da, sosial şəbəkə istifadəçiləri pensiya kapitalı barədə də müvafiq qərar verilməsini istəyirlər. DİA.AZ-ın məlumatına görə, iqtisadçı-ekspert Rəşad Həsənov Cebhe.info-ya bildirib ki, Konstitusiya Məhkəməsi sadəcə mövcud qanunvericiliyi şərh edib:

“Qanunvericilik əvvəlcədən Konstitusiya Məhkəməsinin də təsbit etdiyi kimi ipoteka öhdəliklərinin yerinə yetirilməsini varislər üzərinə qoyur və bu baxımdan qərar yeni deyil. İpoteka yalnız insanların ilk ağlına gələn məsələ, yəni İpoteka və Kredit Zəmanət Fondundan götürülmüş vəsait hesabına mənzilin alınması deyil. İpoteka geniş məfhumdur. İpoteka hər hansı girovun qoyulması qarşılığında kreditin, borcun götürülməsini ifadə edir.

Həmin borcun ödənilməsi prosesinin növbəti mərhələsi vəfat etdikdən sonra varisin üzərinə düşür. Varis necə girov qoyulmuş əmlaka iddia edirsə, eyni zamanda da borca da aiddir. Təbii ki, varisin ödəmək imkanı olmadıqda borc qanunvericiliklə əmlaka yönəlir. Bu, təbii və normal haldır”.

Ekspert deyir ki, pensiya kapitalı məsələsi tamamilə fərqldir:

“Azərbaycanda mövcud pensiya sistemi yığım əsaslı deyil, həmrəylik əsaslı pensiya sistemidir. Qanunvericilikdə qismən varislik hüququ təsbit olunub. Qismən varislik, faktiki olaraq fərdi hesabın yığım hissəsində əgər vəsait varsa, bunun üçün varislik hüququ yaranır və vətəndaş o pulu geri ala bilər. İkincisi, uçot hissəsində olan pulu, hansı ki, məcburi sosial sığorta yığımları hesabına formalaşır, həmin pul vətəndaşın himayəsində 18 yaşına çatmamış uşaq, 23 yaşına çatmamış əyani təhsil alan uşaq, əlilliyi olan şəxslər varsa, bu halda onlara pensiya kəsilir.

Yaxud da məsələn, yoldaşının pensiyası daha azdırsa o zaman əvəzetmə hüququ yaranır. Bunlar tamamilə fərqli məsələlərdir. Onu da qeyd edim ki, pensiya sistemində varislik hüququnun genişləndirilməsi və təsbit edilməsi məqəsəduyğundur, ancaq bunlar bir-birindən əlaqəsiz məsələlərdir. Biz hər zaman demişik ki, orta ömür ölkəmizdə azdır və pensya əlçatanlığı aşağıdır. Belə olan təqdirdə vətəndaş bilməlidir ki, 40 il ərzində planlaşdırdığı, ödədiyi pulu geri almaq imkan var, o zaman davranış da fərqli olar. Xüsusən də nəzərə alsaq ki, azərbaycanlılar varisə qarşı həssasdırlar.

Belə olarsa, n azından əmək bazarında öz əməyinin leqalaşdırılması istiqamətində daha çox cəhd göstərər və qeyri-leqal əmək bazarı da nisbətən şəffaflaşar və ədalət də təmin edilmiş olar. Bir daha qeyd edim ki, Konstitusiya Məhkəməsi heç bir qərar qəbul etməyib və mövcud qanunvericiliyi şərh edib. Dünənə qədər də ipotekanı varis ödəyirdi və bu gün də varis ödəyir, ipoteka sözünü də qarışdırmaq lazım deyil, ipoteka çox böyük məfhumdur”.
Ardını oxu...
Hesablama Palatası ötən ilin dövlət büdcəsinin icrasına dair rəyini açıqlayıb. Rəydə diqqət
çəkən bilgilər arasında büdcə gəlirlərinin necə formalaşmasına da yer verilib. 2022-ci ildə dövlət
büdcəsinin toplam gəliri 30 milyard 680 milyon manat olub. Büdcənin tən yarısı neft-qaz, digər
yarısı isə neftdənkənar sektor hesabına təmin edilib.
Neftdənkənar sahələrdən büdcə gəlirlərinin 5 milyard 655 milyon manatlıq bölümünü Dövlət
Gömrük Komitəsi toplayıb. Gömrük qurumları xətti ilə əldə edilən gəlir proqnozdan 1 milyard
manat və ya 22.8 faiz yüksək olub.
Gömrük yığımları niyə çoxalıb?
Hökumətin proqnozdan çox gömrük rüsumu yığmasının səbəblərindən biri ötən il idxalın
artmasıdır. Belə rüsumlar, əsasən, ölkəyə gətirilən məhsullara tətbiq edilir. Bu üzdən, idxalın
artması toplanan rüsumların da həcmini artırır. Dövlət Gömrük Komitəsinin açıqlamasına görə,
ötən il Azərbaycanın toplam idxalı 14 milyard 540 milyon dollar dəyərində olub. 2021-ci ildə bu
rəqəm 11 milyard 706 milyon dollar idi. Deməli, ötən il Azərbaycanın idxalı təxminən 3 milyard
dollar yüksəlib.

Hesablama Palatasının rəyində qeyd edilir ki, idxal rüsumuna cəlb olunan idxalın artması və
ƏDV-dən azadolmaların idxalda xüsusi çəkisinin azalması kimi amillər də gömrük yığımlarının
proqnozları aşmasına yol açıb.
Yığımları artıran başqa önəmli bir amil də inflyasiyadır. Ötən il ölkəyə gətirilən məhsullar 20
faizdən çox bahalaşıb. Rəsmi rəqəmlərdən aydın olur ki, Dövlət Gömrük Komitəsinin il ərzində
topladığı vəsaitin 17 faizi – təxminən 961 milyon manatı məhz inflyasiyanın artmasından
formalaşıb. Başqa deyimlə, idxal edilən məhsullardakı qiymət artımları büdcəyə təxminən 1
milyard manat gəlir qazandırıb. Bu baxımdan, aydın olur ki, ölkədə gömrük ödənişlərinin
proqnozu aşmasının əsas səbəbi gömrük orqanlarının işinin yaxşılaşması və ya ölkə
iqtisadiyyatının canlanması deyil, məhz qiymət artımlarıdır.
Qiymətləri ucuzlaşdıra bilərdi
Hesablama Palatası 2021-ci il dövlət büdcəsinin icrası barədə rəyində bildirmişdi ki, həmin il
gömrük qurumları yığımlarının 15 faizi inflyasiya hesabına formalaşıb. Belə çıxır ki, ötən il
inflyasiya üzündən formalaşan gəlirlərin gömrük qurumlarının toplam gəlirlərindəki payı bir
qədər də yüksəlib. Həmin vaxt inflyasiya hesabına formalaşan gömrük yığımlarının həcmi
təxminən 650 milyon manat idi.
İnflyasiya hesabına proqnozdan bu qədər çox gömrük ödənişlərinin yığılması daha bir məqama
diqqət çəkir, axı hökumətlərin qiymət artımları ilə mübarizədə faydalandığı ən vacib alətlərdən
biri gömrük rüsumlarıdır. Qiymət artımlarının yüksək olduğu bir ortamda hökumətlər gömrük
ödənişlərini azaldaraq və ya sıfırlayaraq həmin məhsulların qiymətinə təsir göstərir. Ötən il
Azərbaycanda son 15 ilin ən yüksək inflyasiya göstəricisi qeydə alınmışdı. Bu baxımdan, aydın
olur ki, hökumətin gömrük rüsumları hesabına qiymətlərə təsir etmək imkanı vardı, axı toplanan
rüsumlar, onsuz da, proqnozu aşırdı. Bu, yetməzmiş kimi, 1 milyard manat məbləğində əlavə
gömrük ödənişinin toplanması göstərir ki, hökumət proqnozdan əlavə vəsait hesabına
qiymətləri ucuzlaşdıra bilərdi, ancaq həmin imkandan yetərsiz ölçüdə istifadə edilib.
Ötən il təkcə yeyinti məhsullarının idxalına 2 milyard 363 milyon dollar xərclənib və ölkənin
toplam idxalının 16 faizindən çoxu yalnız yeyinti məhsulları ilə bağlı olub. Həmini məhsulların
idxalı 22.4 faiz çoxalıb ki, bunun da başlıca səbəbi elə qiymət artımlarıdır. Ötən il ölkədə sırf qida
məhsulları 20 faiz bahalaşıb.
Yığımların idxala nisbəti də artıb
Hesablama Palatasının açıqladığı göstəricilər arasında daha bir məqam diqqət çəkir. Söhbət
gömrük yığımlarının toplam idxala nisbətindən gedir. Ötən il toplam idxal 24 milyard 718 manat
olub. Bu idxal üçün toplam 5 milyard 565 milyon manat gömrük ödənişləri toplanıb. Deməli,
gömrük ödənişlərinin toplam idxala nisbəti 22.9 faiz olub. Bu, 2021-ci illə müqayisədə 1.1 faiz
bəndi daha yüksək göstərici deməkdir.
Sırf idxal rüsumuna cəlb edilən məhsullara gəlincə, ötən il idxal rüsumuna cəlb edilən hər min
manatlıq mallara görə büdcəyə, orta hesabla, 131 manat 63 qəpik daxil olub.
 
Ardını oxu...
Almaniya hakimiyyəti səfərbərlikdən qaçan Rusiya vətəndaşlarının 55 sığınacaq ərizəsini təsdiqləyib, 88 belə müraciət rədd edilib, 1500-dən çoxuna isə baxılır.

“AzPolitika.info” xəbər verir ki, bu barədə Almaniya Daxili İşlər Nazirliyindən yerli KİV-ə verilən məlumatda bildirilir.

Ümumilikdə, Rusiyanın Ukraynaya təcavüzünün ilk günlərindən başlayaraq 2023-cü ilin aprelin sonuna qədər 2485 Rusiya vətəndaşı müharibəyə getmək qorxusundan ölkəni tərk edərək Almaniyaya sığınacaq üçün müraciət edib. Aprelin sonunda 814 müraciətlə bağlı qərarlar qəbul edilib. Almaniyanın hakimiyyət orqanları 671 rusiyalıya məlumat veriblər ki, onların müraciətləri Avropa İttifaqına ilk daxil olan ölkələr tərəfindən nəzərdən keçirilməlidir.

Ötən ilin sentyabrında Rusiyada səfərbərlik elan edildikdən sonra bir sıra alman nazirlər Almaniyanın səfərbərlikdən yayınan Rusiya vətəndaşlarına müvəqqəti sığınacaq veriləcəyini açıqlamışdı.

"Ciddi repressiya riski ilə üzləşən şəxslər Almaniyada beynəlxalq müdafiə ala bilər", - Daxili İşlər Naziri Nensi Feather deyib.

Çexiya, Estoniya və Latviya kimi Aİ ölkələri hərbi xidmətdən yayınanların mühafizəsinin təmin edilməsinə qarşı çıxıblar. Çexiyanın xarici işlər naziri Yan Lipavski bildirib ki, dövlətin qanuni tələblərini yerinə yetirməkdən imtina etmək humanitar vizanın verilməsi şərtlərinə cavab vermir.

Estoniyanın Baş naziri Kay Kallasın sözlərinə görə, ölkə rus kişilərinə sığınacaq verməyəcək, çünki onlar Rusiyada müharibəyə qarşı olduqlarını bəyan etməlidirlər. Latviyanın xarici işlər naziri Edqar Rinkeviç də bildirib ki, ölkəsi təhlükəsizlik baxımından qaçanlara viza verməyəcək.
Ardını oxu...
Hüseyn Abdulla oğlu Rasizadə Naxçıvan şəhərində 1882-ci il oktyabr ayının
24-də anadan olmuşdur. Hüseyn Rasizadə Azərbaycan ədəbiyyatı tarixində filosof
şair, böyük dramaturq Hüseyn Cavid kimi tanınmışdır. Hüseyn Cavid Azərbaycan
ədəbiyyatı tarixində romantizm ədəbi cərəyanının ən qüdrətli sənətkarlarından
biridir. Ədib 1909-cu ildən “Cavid” ədəbi təxəllüsü ilə yazmağa başlamışdır.
Hüseyn Cavidin dramaturji yaradıcılığı olduqca zəngindir. Ədibin dram əsəri olan
“İblis” pyesini 1918-ci ildə yazmışdır. Dramaturqun pyesi ədibə böyük şöhrət
qazandırmışdır. Hüseyn Cavidin pyesləri Azərbaycan milli təfəkkürünə xidmət
edir. Ədibin “İblis” əsərinin hər cümləsində Hüseyn Cavid qələminin izi duyulur.
Hüseyn Cavidin “İblis” pyesində maddi zənginlik üçün ruhlarını şeytana satan
insanların aqibəti təsvir olunur. Ədib göstərir ki, həyatda maddiyyatı əsas stimul
kimi görən insanlar, günahsız insanlara qarşı ədalətsiz, qəddar davrananlar,
insanlığı öz qəddarlığı, cinayəti və xəyanəti ilə məhv edən kəslər daim fəlakətlərə
uğramışlar. Hüseyn Cavid “İblis” pyesində insanlığa sevgini, vicdanı, mərhəməti,
əxlaqı aşılayır. Əsərdə xəyanət, cinayət, qəddarlıq, zülm pislənilir. Ədib insan
təbiətinin hər iki üzünü onun şeytani təbiətini və mərhəmətini, ucalığını müqayisəli
təqdim edir. Hüseyn Cavid yaradıcılığının bədii-estetikasının bütün özəlliklərini bu
əsərdə görürük. “İblis” pyesi Azərbaycan mədəniyyətinin dərin tarixi qatlarını
özündə ehtiva edir. Ədib əsərdə romantik bədii düşüncənin, fəlsəfi lirikanın orijinal
nümunələrini yaratmışdır. Hüseyn Cavidin “İblis” pyesi onun yaradıcılığını bədii
növ, janr və forma cəhətdən zənginləşdirmişdir. Dramaturqun əsərdə yüksək bədii
sənətkarlığı, dərin emosionallığı açıq-aşkar görünür. Əsərdə ümumbəşəri
problemlər qaldırılmışdır və milli bədii fikir tariximizdə mühüm yer tutmuşdur.
Ədibin “İblis” faciəsinin mövzusu İstanbul həyatından alınmışdır. Dramaturq
əsərdə İblis və Mələk adlı mifik obrazlar yaratmışdır. Əsər İblisin məmnun
qəhqəhələrlə dediyi monoloqu ilə başlayır.
Dəryalara hökm etmədə tufan,
Səhraları sarsıtmada vulkan,
Sellər kibi aqmaqda qızıl qan,
Canlar yaqar, evlər yıqar insan...
Hüseyn Cavid “İblis” pyesində insanlığa qarşı olan bu dəhşəti, fəlakəti,
vəhşəti, zəlaləti bəşəriyyətin bəlası sayır. Əsərdə Mələk adlı mifik obraz
bəşəriyyətdə olan bütün vəhşiliklərin, cinayətlərin, xəyanətlərin, fəlakətlərin
günahkarı kimi İblisi görür. Onun insan oğlunu yolundan çıxarıb, fəlakətlərə düçar
etdiyini söyləyir. Əsərdə İblisin şiddətli, məğrur qəhqəhələr içində özünün tərifi
verilir.
Bən şimdi bir atəş, fəqət əvvəlcə mələkdim,
Həp Xaliqə təsbih idi, təhlil idi virdim,
İlk öncə mələklər bəni təqdis ediyordu,
Adəm kibi bir sayğısız axır ləkə vurdu.
Alçalmadı, yüksəldi fəqət şöhrətü şanım,
Allah ilə bir zikr edilir namü nişanım.
Hüseyn Cavid “İblis” pyesində mədəni vəhşəti, zülmü, cinayəti, fəlakəti,
xainliyi pisləyən, əsər boyu bəşəriyyətə insanlıq duyğusu, vicdanlı olmağı məsləhət
bilən Arif axırda özü İblisə qul olur. O, silah, qurşun, qızıl imtahanından keçə
bilməyib, nəfsinin köləsinə çevrilir. Ədib İblisin bu sözləri ilə dində, məzhəbdə
dəhşətin hakim olduğunu bildirir.
Hər din ilə, məzhəblə, siyasətlə cihanda
Hər fırtına qopmuşsa, əvət, bən varam orda.
Hər yerdə ki, vardır əzəmət, qəhr ilə dəhşət,
Hakimdir o yerlərdə şu qarşındakı xilqət.
Hüseyn Cavid “İblis” faciəsində Şərqdəki abidlərin, Qərbdəki rahiblərin,
qazi olub fitnələr icad edənlərin, mürşid olub aləmi bərbad edənlərin iç üzünü ifşa
edir. Ədib bu fikirləri ilə din adından istifadə edənləri tənqid və ifşa edir.
Bəzən olurum bir papa!
Cənnət satarım bən,
İsa dirilib gəlsə də qorqar qəzəbimdən.
Bəzən olurum bir çoban, azadə bir insan,
Bəzən olurum zülmü fəsad aşiqi sultan.
Hüseyn Cavid “İblis” pyesində xəyal ilə həqiqəti, fəlakət ilə əmin-amanlığı,
xeyir ilə şəri, elm ilə cəhaləti vəhdətdə təqdim edir. İblisin sözlərinin əsiri olan Arif
əsəbi və xırçın hərəkətləri ilə İblisə uyub, bir çox cinayətlərə bais olur. Ədib çılğın
və qorqunc İblisin hər ölkədə, hər diyarda, hər evdə, viranədə, hər bütxanada,
meyxanadə olduğu fikrini söyləyir. Hər kəsin İblisi dinlədiyini, lakin ona nifrət də
etdiklərini bildirir. İblis məğrur qəhqəhələr ilə hər kəsin ona aciz qul olduğunu,
insanların pəncəsində əzilib, qıvrılıb, məhv olduqlarını söyləyir. İblis insanlara
rəhbərlik edən qan püskürən, atəş savuran kinli kralları, şahları, ulu xaqanları, qızıl
və qadın düşkünü olanları, min hiylə quran tülkü siyasətçiləri, hər an məzhəb
çıxaran, yol ayıran din xadimlərini, xalqı soyan əyanları, bütün fitnəkar şərləri,
zülmü, xəyanəti yer üzünün həqiqi İblisi sayır. Dramaturqun “İblis” pyesi İblisin
aşağıdakı sözləri ilə bitir. Ədib cümlə xəyanətlərə bais, hər kəsə xain olan insanı
yer üzünün İblisi adlandırır.
İblis nədir? – Cümlə xəyanətlərə bais...
Ya hər kəsə xain olan insan nədir? – İblis!..
Hüseyn Cavid irsinin ən kamil nümunəsi olan “İblis” pyesi daim
araşdırmaçılar tərəfindən öyrənilmişdir. Əsərdə dahi dramaturq bəşəri problemlərə
toxunmuşdur. Hüseyn Cavid irsinin dünyada layiqincə təbliğ olunmasında “İblis”
pyesinin mühüm rolu vardır. Dahi dramaturqun yaradıcılığının ən yüksək zirvəsi
olan “İblis” pyesinə bütün tədqiqatçılar həssaslıqla yanaşmışlar. Hüseyn Cavidin
“İblis” pyesinin dünyanın bir çox ölkələrində səhnəyə qoyulmasında, bir çox
dillərə tərcümə olunub, nəşr edilməsində əsərin bədii gücünün yüksək olmasının
böyük rolu vardır. “İblis” faciəsi Hüseyn Cavid irsinin tanınmasında və çox yüksək
qiymətləndirilməsində mühüm əhəmiyyətə malikdir. “İblis” əsəri dramaturqun
Azərbaycan ədəbiyyatı tarixinə bəxş etdiyi növbəti həqiqi dəyəri olan bir əsərdir.
Atakişiyeva Həcər
Teref.az
 

Dünyapress TV

Xəbər lenti