“Üç azyaşlı övladım var. Yoldaşım fəhləlik edirdi. İndi səhhətində yaranan problemlərə görə onu da edə bilmir. Dəfələrlə sosial yardım üçün müraciət etmişik, amma imtina gəlib”.

Bu şikayətlə “Qafqazinfo”ya Masallı rayonu Nəzəroba kənd sakini Leyla Nəzərova müraciət edib.

Azyaşlı övladları olduğu üçün işləyə bilmədiyini deyən L.Nəzərova hazırda heç bir gəlirinin olmadığını bildirir: “Yoldaşımın ailəsi ilə birlikdə yaşayırıq, öz evimiz yoxdur. Hazırda yaşadığımız ev də şəraitsizdir. 3 uşağım məktəbə gedir, nə geyimlərini ala bilirik, nə günlük xərclərini qarşılayırıq. Ümidimiz təkcə sosial yardıma idi, o da verilmir. 2019-cu ildən ünvanlı sosial yardım almaq üçün dəfələrlə müraciət etsəm də, hər dəfə bir bəhanə gətirərək imtina verilir. Axırıncı dəfə 2024-cü ilin iyun ayında sənədlərimi nazirliyə göndərdim. 4 ay tamam olanda gəldilər, yoxlanış apardılar, bir səhvi əsas tutaraq imtina verildi. Mən narazılığımı bildirəndə dedilər ki, “sənədlərini təzədən göndər, biz köməklik göstərərik”. Mən də təzədən sənədlərimi hazırlayaraq oktyabrın 4-ü ünvanlı sosial yardım almaq üçün nazirliyə təqdim etdim. Noyabrın 6-sı yenidən evə yoxlanış gəldi. Bu dəfə verilən vergini əsas tutaraq imtina cavabı verildi”.

Şikayətçi deyir ki, bu dəfə qaynar xəttə zəng etdikdə ona vergi ilə bağlı səbəb göstərilib: “Bildirildi ki, verginin ödənilməsi 9 aydır, təzə qaydaya görə bir il olmalıdır ki, müraciət edə biləsiniz. Ancaq mənim əlimdə 13 ayın qəbzi var. Bildirəndə ki, vergi borcum yoxdur, Masallı rayonu üzrə vergi idarəsindən arayış alaraq Dövlət Sosial Müdafiə Fonduna ərizə şəklində yazılı təqdimat verməyimi istədilər. Həmin idarəyə müraciət etdikdə isə dedilər ki, “sizə heç ərizə lazım deyil, sistemdə vergi ödənişləri görünür”. Mən bu gün nə maaş alıram, nə pul qazanıram. Yoldaşımın ağciyərində problem var. Gündəlik xərclərimizi ödəmək üçün pul tapmayan bir vaxtda zülmlə borc-xərc edib həmin vergini ödəyirəm ki, ünvanlı sosial yardım ala bilək. Amma ona da imtina gəlir”.

Məsələ ilə bağlı Dövlət Sosial Müdafiə Fonduna müraciət etdik. Qurumun mətbuat katibi Rəşad Mehdili sorğumuzla bağlı bunları bildirdi: “Masallı rayon sakini Nəzərova Leyla Möhübbət qızının ünvanlı sosial yardımla bağlı elektron sistemə sonuncu müraciəti bu ilin oktyabrın 4-də olub. Ailənin sosial yardım almaq hüququna baxılarkən müəyyən edilib ki, məşğulluğu torpaq pay mülkiyyəti ilə təmin edilən ailə üzvlərinin, sahibkarlıq fəaliyyəti üzrə gəlirlərinə dair “ərizə-bəyannamə”də qeyd olunmuş məlumatlar təsdiqini tapmır. Bu səbəbdən müraciətə imtina verilib”.

Ölkəmizdə də uzun müddətdir ki, bir sıra sığorta növləri tətbiq edilir.

Bu sığorta növləri arasında ən geniş yayılan avtomobil, daşınmaz əmlak, həyat sığotasıdır. Ancaq bir sıra xarici ölkələrdə sığorta növlərindən daha geniş şəkildə yararlanırlar. Belə ki, insanlar geniş yayılmış sığorta növlərindən əlavə artıq səsini, müxtəlif bədən üzvləri üçün belə, sığortadan istifadə edirlər.

Maraqlıdır, ölkəmizdə insan həyatı ilə bağlı sığorta zamanı təxminən nə qədər vəsait tələb olunur və insan istəsə, məsələn, səsini, bədənin ayrı-ayrı üzvlərini sığorta etdirə bilərmi, belə hal müşahidə edilibmi?

Azərbaycan Sığortaçılar Assosiasiyasından məsələ ilə bağlı “Cebheinfo.az”-a bildirilib ki, bu gün ölkəmizdə fəaliyyət göstərən sığorta şirkətləri həm həyat, həm də qeyri-həyat riskləri üzrə sığorta xidmətləri təklif edirlər:

“Həyat sığortası istiqamətinə nəzər salsaq deyə bilərik ki, burada sığortalanmaq üçün tələb olunan vəsait, yəni sığorta haqqı (tarifi) sığorta məhsuluna görə və müvafiq sığorta məhsulunun şərtlərinə görə dəyişə bilir.

Hazırda yerli həyat sığortası bazarında 1-i icbari, 4-ü könüllü olmaqla 5 həyat sığortası növü var. Bunlar, “Həyatın yaşam sığortası”, “Həyatın ölüm halından sığortası”, “Sağalmaz xəstəliklərdən sığorta”, “Əmək qabiliyyətinin sığortası” və “İstehsalatda bədbəxt hadisələr və peşə xəstəlikləri nəticəsində peşə əmək qabiliyyətinin itirilməsi hallarından icbari sığorta” növləridir.

Təklif olunan növ sayı az olsa da, həyat sığortaları bu gün ümumi sığorta bazarı üçün lokomotiv hesab olunur. Çünki dövri sığorta icmallarına da nəzər salsaq görərik ki, ən irihəcmli sığorta yığımları məhz həyat sığortalarındadır.

Məsələn, təkcə “Həyatın yaşam sığortası” üzrə 2024-cü ilin yanvar-oktyabr ayları üzrə yığımlar 501.2 milyon manat təşkil edib ki, bu da 2023-cü ilin müvafiq dövrü ilə müqayisədə 41.7 milyon manat çoxdur.

Bundan əlavə olaraq, həyat sığortalarına müştəri marağının artırılması üçün mütəmadi olaraq yeni məhsullar hazırlanır. Belə ki, bu yeniliklər sırasında misal göstərə bilərik ki, bu yaxınlarda Azərbaycan Mərkəzi Bankı tərəfindən həyat sığortalarına yeni tənzimləyici qaydalar gətirildi.

Yəni AMB-nin İdarə Heyətinin 2024-cü il 16 may tarixli qərarı ilə “Fiziki şəxslərə təqdim edilən kredit müqavilələri üzrə borcalanın həyatının ölüm halından və əmək qabiliyyətinin itirilməsi hallarından sığortası Qaydaları”na və “Banklarda kredit risklərinin idarə edilməsi Qaydası”na əlavə və düzəlişlərin təsdiq edilməsi ilə həyat sığortası bazarında mövcud olan “Kredit həyat sığortası” məhsulu üzrə şərtlər sadələşdirildi və müştəriyə əlçatanlıq tam təmin olundu”.

“İnsan istəsə, məsələn, səsini, bədənin ayrı-ayrı üzvlərini sığorta etdirə bilərmi və belə hal müşahidə edilibmi?” - sualına gəldikdə, Azərbaycan Sığortaçılar Assosiasiyasından bildirilib ki, hər bir xidmət sahəsində olduğu kimi sığorta sektorunda da tələb və təklif faktoru xüsusi əhəmiyyət təşkil edir:

“Müştəri istəyi, istehlakçı tələbi, mövcud şərtlər fonunda yaranmış ümumi tələbat sığorta bazarı üçün əsas istiqamətlərdəndir. Lakin bu tələb xüsusi kütləvilik təşkil etməlidir ki, sığorta bazarı iştirakçıları da müvafiq olaraq yeni məhsul yarada bilsin.

Çünki burada risk faktorların ölçülməsi, məhsulun dayanıqlığının və alıcılıq qabiliyyətinin təmin olunması əsas faktorlardandır. Hazırda sığorta bazarı iştirakçılarından səsin və ya bədənin hər hansı bir hissəsinin sığortalanması kimi qeyri-ənənəvi istiqamətlərdə müraciətlər daxil olmayıb”.

Nigar Abdullayeva
“Cebheinfo.az”

Bank olmayan kredit təşkilatları (BOKT) tətbiq etdiyi yüksək faizlər səbəbindən ictimaiyyətin ən çox şikayət etdiyi qurumlardandır.

Azərbaycan Mərkəzi Bankı "Bank olmayan kredit təşkilatlarında (BOKT) kredit risklərinin idarə edilməsi Qaydası"nı təsdiqləsə də, nəticə dəyişməyib. BOKT-lar yenə də yüksək faizə kreditlər təklif edirlər.

REAL Partiyasının sədri, iqtisadçı Natiq Cəfərli TNS-ə açıqlamasında bildirib ki, bu tipli məsələlərə Mərkəzi Bankın mövqeyindən baxmaq lazımdır.

Onun sözlərinə görə, Mərkəzi Bank bu sahədə hakim rolunu oynayır: "Vətəndaşlarda niyə BOKT-a müraciət etmək məcburiyyəti yaranır? Əsas məsələ budur. Hansı ağlı başında olan adam 45 faizlə borc götürər? Ona görə də vətəndaşın niyə bu vəziyyətə gəldiyi məsələsi müzakirə olunmalıdır. Hansı ehtiyaclar vətəndaşı məcbur edir ki, bank olmayan kredit təşkilatlarından fantastik, yüksək faizlərlə borc götürsün? Bax, artıq hökuməti düşündürməli məsələ budur. Biz adətən nəticəni müzakirə edirik, səbəblər kənarda qalır. Səbəb vətəndaş üçün yaranan məcburiyyətdir. Bu səbəblər aradan qalxsa, mənə elə gəlir ki, bu problem də avtomatik şəkildə həll olunacaq".

Zərdab rayonu, Qoruqbağı kənd sakini Xəlilova Yemən Vahid qızı tərəfindən Hurriyyet.az saytının redaksiyasına şikayət məktubu daxil olub. Şikayətçi iddia edir ki, oğlunun əlillik pensiyası haqsız yerə kəsilib:

“Mən, Xəlilova Yemən Vahid qızı, yazaraq sizdən xahiş edirəm ki, problemimi işıqlandırasınız.

Bildirim ki, oğlum Xəlilov Elvin İkrəm oğlu Ağcabədi rayonu, Şənlik kəndində yaşayır. 25 yaşı var. 24 ildir anadangəlmə əlildir. Yəni lal olmaqla yanaşı, əqli geriliyi var.

Oğlumda xəstəlik irsidir. Yoldaşım da oğlum kimi lal idi. Yoldaşım rəhmətə gedib. Özüm də onkoloji xəstəyəm. Bir uşağım var.

2024-cü ildə oğlum 2 dəfə Əlillərin Bərpa Mərkəzində olub. Əlillik pensiyası vermədilər. Bildirdilər ki, bizim sualları cavablandıra bilmir.

Laldır, əlillik vermirsiz, danışan adama niyə əlillik versinlər? Bizə dedilər ki, məhkəməyə müraciət edin".

Məsələ ilə bağlı Dövlət Tibbi Sosial Ekspertiza və Reabilitasiya Agentliyinin İctimaiyyətlə əlaqələr şöbəsinin müdiri Tural Qurbanovla əlaqə saxladıq. O, saytımıza açıqlamasında bildirildi ki, Ağcabədi rayon sakini Xəlilov Elvin İkrəm oğlunun əlilliyi həm elektron sistem üzərindən, həm də 18.09.2024-cü il tarixdə Dövlət Tibbi-Sosial Ekspertiza və Reabilitasiya Agentliyinin həkim-eksperti tərəfindən əyani baxış zamanı qiymətləndirilib:

"Müayinə zamanı vətəndaşın hazırkı sağlamlıq vəziyyətində əlillik təyinatına əsas verən əlamətlər müşahidə edilməyib. Bu səbəbdən də Nazirlər Kabinetinin 13 may 2022-ci il tarixli 187 nömrəli qərarı ilə təsdiq edilmiş “Əlilliyin müəyyən olunması meyarlarına dair Əsasnamə”yə müvafiq olaraq Diaqnoz əlillik əlaməti təyin etmir barədə qərar qəbul edilib".

Aynurə MUSTAFAYEVA

Hurriyyet.az

AR-nın Nazirlər Kabinetinin qərarına əsasən: Mediasiya xərclərini ödəmək üçün kifayət qədər vəsaiti olmayan aşağıdakı fiziki şəxslər bu xərcləri ödəməkdən azad olunurlar:
1. Ünvanlı dövlət sosial yardımı alan ailələrin üzvləri.
2. AR-nın Əmək və Əhalinin Sosial Müdafiəsi Nazirliyinin tabeliyində Dövlət Məşğulluq Agentliyinin müvafiq yerli qurumlarında və “DOST”mərkəzlərində işsiz kim iqeydiyyatda olan şəxslər.
3. Fiziki şəxsin qeyd edilən kateqoriyalardan birinə aid olduğunu təsdiqləyən sənəd onun müraciəti əsasında AR-nınƏmək və Əhalinin Sosial Müdafiəsi Nazirliyi tərəfindən verilir.
Fiziki şəxs həmin sənədi Əmək və Əhalinin Sosial Müdafiəsi Nazirliyinin “e-sosial” internet portalında yaradılan elektron kabineti vasitəsilə və “DOST” mərkəzlərinə müraciət etməklə əldə edə bilər.
4. Xatırladıram ki, Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabinetinin qərarına əsasən: İlkin mediasiya sessiyası zamanı mediasiya xidmətinin göstərilməsinə görə aşağıdakı məbləğlərdə haqq müəyyən edilmişdir:
5. Ailə münasibətlərindən irəli gələn mübahisələr üzrə-50 manat
6. .Əmək münasibətlərindən irəli gələn mübahisələr üzrə-50 manat
7. İlkin mediasiya sessiyasının təşkil edilməsi ilə bağlı mediator və mediasiya təşkilatının çəkdiyi poçt, kargüzarlıq və s. cari xərclərin məbləği təsdiqedici sənədlər əsasında 10 manatdan çox olmayaraq müəyyən edilir.
Yuxarıda göstərilən şərtlər daxilində və qaydalarla - mediasiya xərclərini ödəmək imkanı olmayan fiziki şəxslər qeyd olunan xərcləri ödəməkdən azad olunurlar.
Azer Quliyev
TEREF

Elm və təhsil naziri Emin Əmrullayevin sosial şəbəkələrdə məktəblərlə bağlı yazılan statusa şəxsən özünün cavab yazması maraqlı müzakirələrə yol açıb.

Sosial şəbəkə istifadəçiləri digər nazirlərin, məmur və deputatların da hadisələrə belə çevik reaksiya verməli olduğunu bildirirlər.

Hüquqi və Demokratik İslahatlar Mərkəzinin sədr müavini, sosioloq Elçin Bayramov mövzu ilə bağlı TNS-ə deyib ki, məmurlar, deputatlar xalqın fikir və rəyini nəzərə almalı, vətəndaşları maraqlandıran suallara aydınlıq gətirməlidirlər: “Bizdə belə məmurların sayı təəssüf ki, azdır. Məsələn, "Azəriqaz"ın əvvəlki rəhbəri Ruslan Əliyev Azərbaycanda bu məsələdə nümunə göstərirdi. Ölkənin bütün kənd, qəsəbə, şəhərlərində görüşlər keçirir, əhalinin problemlərini yerində dinləyib, həllinə çalışırdı. Sosial şəbəkələrdə tez-tez canlı yayıma birbaşa özü çıxırdı. Yəni, bizdə belə nümunələr olub, amma bu, indi çox az halda baş verir. Məmurun vəzifə öhdəliyidir ki, birbaşa vətəndaş ilə əlaqə yaratsın. Bütün qurumlar demək olar ki, belə işləri mətbuat xidmətlərinə həvalə edirlər. İndi qurumlar və orada olan idarəedici şəxslər problemi özlərindən uzaqlaşdırmaq üçün mətbuat katiblərini önə çıxarırlar. Həmin şəxs də çalışır ki, işlədiyi qurum haqqında mediada ancaq yaxşı məlumatlar getsin. Nəticədə məmurla vətəndaşın təması kəsilir”.

Sosioloqun fikrincə, mətbuat xidmətləri ümumiyyətlə, ləğv olunmalıdır: “Mütləq şəkildə hər idarənin, nazirliyin, komitənin rəhbəri, müavinləri, şöbə müdirləri öz sahəsində birbaşa vətəndaşlarla əlaqə yaratmalıdırlar. Onların qəbul günləri olmalı, sosial şəbəkələrdə çıxış etməlidirlər. Hər həftə jurnalistlərin suallarını cavablandırmalı, brifinq keçirməlidirlər. Nümunəvi cəmiyyət olmaq istəyiriksə, məmurların belə fəaliyyət göstərməsi lazımdır. Onda dövlət ilə cəmiyyət arasında möhkəm bağ yaranır. Hamıya aydın olur ki, hansı sahədə nə işlər görülür. Cəmiyyətdə aktiv ictimai iştirakçılıq məsələsi olmalıdır”.

“Əlilliyi olan şəxslərin hüquqları haqqında” Qanunda əlilliyi olan şəxslər üçün nəzərdə tutulan bütün hüquq və imtiyazların tətbiqi, həmçinin onların reabilitasiyası, pulsuz dərmanlarla təminatı, mənzil-məişət şəraitinin yaxşılaşdırılması, infrastrukturun əlilliyi olan şəxslər üçün uyğunlaşdırılması və digər istiqamətlərdə ölkəmizdə müvafiq işlər görülür.

Bu barədə Əmək və Əhalinin Sosial Müdafiəsi Nazirliyindən məlumat verilib.

Əlilliyi olan şəxslər pensiya və ya aylıq sosial müavinət, eləcə də əlilliyi olan uşaqlar aylıq müavinətlə təmin olunur:

Müharibə, hərbi xidmət vəzifələrini yerinə yetirməklə və digər xüsusi səbəblərlə əlaqədar əlilliyi olan şəxslərə, orqanizmin funksiyalarının 81-100 faiz pozulmasına görə (I dərəcə) əlilliyi olan şəxslərə pensiya və ya müavinətlə yanaşı, Prezidentin aylıq təqaüdü də ödənilir. Orqanizmin funksiyalarının 81-100 faiz pozulmasına görə və 18 yaşadək əlilliyi müəyyən edilmiş şəxslərə qulluq edənlər də Prezidentin aylıq təqaüdü ilə təmin edilirlər. Prezident İlham Əliyevin imzaladığı Fərman və Sərəncamlara əsasən son illər aparılan islahatlar əlilliyə görə sosial ödənişlərin (pensiya, müavinət, təqaüd) də ciddi artımına imkan verib.

Məlumatda, həmçinin deyilib ki, 2018-2024-cü illərdə ölkəmizdə minimum pensiyada 2,5 dəfə, orta aylıq pensiyada 2,4 dəfə, müavinət və təqaüd ödənişlərində 5 dəfə artım baş verib:

“Həmin dövrdə əlilliyə görə sosial ödənişlərə ayrılan illik vəsaitdə 2,1 dəfə və ya 1,3 mlrd. manat artım özünü göstərib. Qeyd olunan vəsait 2018-ci ildə 1,2 mlrd. manat təşkil edirdisə, hazırda 2,5 mlrd. manata yaxındır”.

Qeyd edilib ki, şəhid ailələri ilə yanaşı, müharibə ilə əlaqədar əlilliyi olan şəxslərin də mənzillə təminatı həyata keçirilir:

“Ötən dövrdə 16 min, o cümlədən 44 günlük Vətən müharibəsindən sonra 6,3 min mənzil və fərdi ev şəhid ailələri və müharibə ilə əlaqədar əlilliyi olan şəxslərə verilib. Həmçinin müharibə ilə əlaqədar əlilliyi olan şəxslərə ötən dövrdə 7770 avtomobil təqdim edilib. Eyni zamanda 1990-cı ilin 20 Yanvar hadisələri ilə əlaqədar əlilliyi olan şəxslər, Çernobıl AES-də qəzanın ləğvi ilə əlaqədar əlilliyi olan şəxslər, gözdən əlilliyi olan şəxslər dövlət tərəfindən mənzillə təmin edilir”.

Bildirilib ki, ötən dövrdə bu kateqoriyalardan olan minlərlə vətəndaş mənzillə təmin olunub:

“Məsələn, son illərdə onlar üçün Bakının Nərimanov rayonunda 132 mənzilli yaşayış binası tikilərək gözdən əlilliyi olan şəxslərin istifadəsinə verilib. Təkcə son iki ildə isə gözdən əlilliyi olan şəxslərə Bakı şəhəri və Abşeron rayonundakı yeni yaşayış komplekslərindən 500-dən çox mənzil təqdim edilib və proses davam etdirilir. Son illər ölkədə müasir reabilitasiya sisteminin qurulması təmin edilməklə, onun şəbəkəsi daha da genişləndirilib. Həmçinin reabilitasiya sahəsində biopsixososial modelə əsaslanan xidmət spektri yeni istiqamətlər üzrə xeyli genişlənib”.

“Beləliklə, qeyd olunan dövrdə aparılan işlər nəticəsində Əmək və Əhalinin Sosial Müdafiəsi Nazirliyinin reabilitasiya mərkəzlərində reabilitasiya xidməti göstərilən əlilliyi olan şəxslərin illik sayı 7 dəfədən çox artıb. Təkcə bu ilin 11 ayında əlilliyi olan 114 min şəxs reabilitasiya xidmətləri ilə təmin olunub, bu kateqoriyadan olan şəxslərə 90 minə yaxın reabilitasiya vasitəsi verilib. 44 günlük Vətən müharibəsindən sonra müharibə ilə əlaqədar əlilliyi olan 490 şəxs 600 ədəd son nəsil müasir protezlə təmin olunub. 2020-ci ildə və cari ildə qanunvericilikdə müvafiq dəyişikliklər edilməklə, əlilliyi olan şəxslərə dövlət büdcəsi hesabına verilən reabilitasiya vasitələri növlərinin sayı son 4 ildə 4 dəfəyə yaxın artırılaraq 34-dən 130-a çatdırılıb. Əlilliyi olan şəxslər dövlət müalicə-profilaktika müəssisələrində təşkil edilmiş aptek məntəqələri vasitəsilə müvafiq dərman preparatları ilə də təmin olunurlar”, - deyə məlumatda qeyd edilib.

Bildirilib ki, Birinci vitse-prezident Mehriban xanım Əliyevanın təşəbbüsü ilə yaradılan, 2021-ci ilin oktyabr ayında açılışı olan DOST İnklüziv İnkişaf və Yaradıcılıq Mərkəzi əlilliyi olan şəxslərin və digər həssas qrupların yaradıcı potensialının inkişaf etdirilməsinə xüsusi qayğının növbəti ifadəsidir:

“Cənubi Qafqazda ilk və ən böyük inklüziv yaradıcılıq və inkişaf məkanı olan bu Mərkəzdə və onun ötən il İsmayıllıda açılşı olan “DOST EVİ” filialında benefisiarlar müxtəlif yaradıcılıq istiqamətləri üzrə təlimlərə cəlb edilməklə, onlara sosial pedaqoji və psixoloji xidmətlər də göstərilir. Eləcə də Heydər Əliyev Fondunun sosial layihələrindən biri kimi ötən dövrdə ölkəmizin 3 bölgəsində əlilliyi olan şəxslərin İKT vasitəsilə məlumat əldə etmək və biliklərini artırmaq üçün Regional İnformasiya Mərkəzləri də yaradılıb”.

Qeyd edilib ki, Əmək və Əhalinin Sosial Müdafiəsi Nazirliyinin tabeliyindəki Sosial Xidmətlər Agentliyinin Həssas əhali qruplarından olan şəxslər üçün Sığınacaq və Sosial Reabilitasiya Müəssisəsi müasir tələblərə uyğun yaşayış və reabilitasiya şəraitinin yaradıldığı sosial xidmət müəssisəsidir:

“Burada müəyyən yaşayış yeri olmayan 18 yaşından yuxarı şəxslər də stasionar şəraitdə sosial xidmətlərlə təmin olunur. Hazırda həmin sosial xidmət müəssisəsində 42 nəfər yaşayır ki, onlardan 5 nəfəri əlilliyi olanlardır. Həmçinin sosial xidmətçilər tərəfindən tənha şəxslər evlərində sosial xidmətlə təmin edilir ki, onlardan bir qismi də əlilliyi olan şəxslərdir. Qeyd olunanlarla yanaşı, hər il əlilliyi olan minlərlə şəxs sanator-kurort yollayışları ilə təmin olunur”.

Bildirilib ki, ölkəmizdə infrastrukturun əlilliyi olan şəxslərin xüsusiyyətlərinə uyğunluğu, yəni, onlar üçün müyəssər olması milli qanunvericilikdə də əksini tapır:

“Yeni infrastruktur layihələrinin icrasında, yeni tikililərdə bu amil mütləq şəkildə nəzərə alınır. Köhnə tikililərdə də artıq bu sahədə müəyyən uyğunlaşdırma işləri aparılır. Ümumilikdə, infrastrukturun əlilliyi olan şəxslərin xüsusiyyətlərinə müyəssərliyinin təmin olunması istiqamətində ardıcıl proses həyata keçirilir. Təkcə bu ilin 11 ayında əlilliyi olan 10,3 min şəxs Əmək və Əhalinin Sosial Müdafiəsi Nazirliyinin tabeliyindəki Dövlət Məşğulluq Agentliyi tərəfindən münasib işlərlə təmin edilib. Eyni zamanda, ötən dövrdə əlilliyi olan 8,1 min şəxs üçün özünüməşğulluq proqramı çərçivəsində kiçik ailə təsərrüfatları yaradılıb”.

Qeyd edilib ki, nazirliyin tabeliyindəki Sosial Xidmətlər Agentliyinin Əlilliyi olan Şəxslər üçün Peşə-əmək Reabilitasiyası Mərkəzində ötən dövrdə əlilliyi olan 3500-dək şəxs peşə hazırlığı və əlavə təhsil kurslarına cəlb olunub:

“Ümumilikdə məşğulluq proqramlarının icrasında bu kateqoriyadan olan şəxslərə üstünlük verilir, onlar üçün xüsusi layihələr də icra olunur. Məsələn, bu il dekabrın 2-də Dövlət Məşğulluq Agentliyinin gözdən əlilliyi olan şəxslərin məşğulluğuna dəstək məqsədilə icra etdiyi “Sosial notlar” layihəsi çərçivəsində 18 şəxsə layihə üzrə seçimlərinə uyğun olaraq sintezator, nağara, saz, gitara təqdim edilib. Əlilliyi olan şəxslərin digər şəxslərlə bərabər səviyyədə əmək fəaliyyəti ilə məşğul olmasını təmin etmək işəgötürənin əsas vəzifələrindən biri kimi milli qanunvericilikdə təsbit olunub. Əmək Məcəlləsinə əsasən əlilliyi olan şəxsin səhhətinin peşə vəzifələrini yerinə yetirməsinə mane olduğu, yaxud başqa şəxslərin səhhəti və əmək təhlükəsizliyi üçün təhlükə törətdiyi hallar istisna olmaqla, onunla əlillik səbəbindən əmək müqaviləsini bağlamaqdan, işdə irəli çəkməkdən imtina edilməsinə, əmək müqaviləsinə xitam verilməsinə və öz razılığı olmadan başqa işə (peşəyə, vəzifəyə) keçirilməsinə yol verilmir”.

“Orqanizmin funksiyalarının 61-100 faiz pozulmasına görə (I və II dərəcə) əlilliyi olan işçilər üçün iş saatı həftəlik 36 saatdan artıq olmamalıdır. Əlilliyi olan işçilər gecə vaxtı görülən işlərə yalnız onların yazılı razılığı ilə cəlb edilə bilərlər. Əlilliyin dərəcəsindən, səbəbindən və müddətindən asılı olmayaraq işləyən əlilliyi olan, o cümlədən sağlamlıq imkanları məhdud olan 18 yaşınadək işçilərə əmək məzuniyyəti 42 təqvim günündən az olmayaraq verilir. Onlara özlərinin xahişi ilə bir təqvim ayınadək bir iş ilində ödənişsiz məzuniyyət verilir. Əlilliyi olan şəxslərə əmək məzuniyyəti onların arzusu ilə onlar üçün əlverişli olan vaxtda verilə bilər”, - deyə məlumatda bildirilib.

Bu vəziyyət əvvəllər niyə səlahiyyətlilərin yadına düşmürdü?

Paytaxtda keçirilən Beynəlxalq İqlim Konfransı (COP29) “8-ci kilometr” bazarında küçə ticarət obyektlərinin fəaliyyətinə son qoydu. Bu sahəyə cavabdeh olan məmurlar birdən-birə başa düşdülər ki, bu ən böyük və ən “təmiz” şəhər yarmarkasında sanitar normalar və gözəl mənzərə yoxdur.

Nizami Rayon İcra Hakimiyyətinin beynəlxalq tədbir öncəsi açıqladığına görə, sən demə, antisanitar vəziyyətin aradan qaldırılması və ərazinin abadlaşdırılması istiqamətində həyata keçirilən tədbirlər ərazini qanunsuz ticarət obyektlərindən təmizləməklə yanaşı, paytaxtın ümumi görkəmini daha da yaxşılaşdıracaq.

Bu vəziyyət əvvəllər niyə yada düşmürdü? Mağaza sahibləri səlahiyyətli şəxslərin xəbəri olmadan qanunsuz fəaliyyətlə məşğul ola bilərdilərmi?

Bütün bunlar başqa müzakirə mövzusudur. Lakin yaranmış vəziyyət ölkəmizdə küçə ticarətinin vəziyyəti ilə bağlı qızğın müzakirələrin başlanğıcı oldu. Bu sahəyə qanuni olaraq kim nəzarət edir və niyə beynəlxalq tədbir ərəfəsində pərakəndə satış obyektlərinin bir çox sahibləri, öz sözləri ilə desək, çətin vəziyyətə düşdülər?

İqtisadi cameənin əksər nümayəndələri bildirirlər ki, küçə ticarəti dünyanın hər bir ölkəsində mövcuddur. Azərbaycan da bu baxımdan istisna deyil. Buna görə də problem fenomenin özündə deyil, belə bir işi idarə etmək üsullarındadır.

İqtisadçı ekspert Natiq Cəfərli AYNA-ya şərhində deyib ki, küçə ticarəti hər yerdə var: “Hara getsəniz - istənilən ölkəni götürün - hər yerdə küçələrdə ticarət görərsiniz: kiçik küçə yarmarkaları, səyyar mağazalar. Mənim digər müşahidəm budur ki, bütün bu sahə yaxşı təşkil olunub və effektiv şəkildə tənzimlənib. Qardaş Türkiyədə bu növ biznesin inkişaf etdiyi də heç kim üçün yeni xəbər deyil. Qonşu ölkənin şəhərlərinin küçələrindəki səyyar ticarət obyektlərinə bələdiyyələr nəzarət edir - özünüidarəetmə orqanları lisenziya verir, qanunu pozanlarla da mübarizə aparır”.

Həmsöhbətimizin müşahidələrinə görə, Avropa ölkələrində belə ticarətə bələdiyyə nəzarəti yaxşı təşkil olunub: “Avropada küçə satıcılarının lisenziyası səyyar pərakəndə satış obyektlərinin tənzimləyicisi funksiyasını yerinə yetirən yerli özünüidarəetmə orqanlarının əsas gəlir mənbəyidir. Bizdə yerli özünüidarə institutu açıq-aşkar ölü doğulduğundan, küçə ticarəti isə yerli polis əməkdaşlarının əlində olduğundan bu yol bizdə tətbiq edilmir. Təbii ki, burada heç bir sanitar normalara nəzarət edilmir, ödənişlər büdcədən yan keçərək şəxsi ciblərə axır”.

“Beləliklə, bizim vəziyyətimizdə ayrı-seçkilik olmadan küçə ticarəti problemi daha dərindədir. Bu sahənin normal işləməsi üçün özünüidarəetmə orqanlarının, şəhər rəhbərliyinin fəaliyyətini qurmaq, səlahiyyətli şəxslərin seçilməsi üçün səmərəli sistem yaratmaq lazımdır. Yalnız bu halda küçə ticarəti subyektləri sivil və şəffaf işləyəcək, sanitar normalara riayət edəcək, lisenziya alıb vergi ödəyəcək”, - deyə Cəfərli vurğulayıb.

Nəqliyyat eksperti Rauf Ağamirzəyev isə fərqli düşünür: “Yolların yaxınlığında və səkilərdə yerləşən pərakəndə satış məntəqələri piyadaları çaşdırır - bəzən piştaxtalar və rəflər səkiləri tutaraq insanları yolun hərəkət hissəsinə çıxmağa məcbur edir. Ölkənin əsas şəhərinin yol şəbəkəsi artıq çox sıxdır, ona görə də paytaxtın hərəkətli hissəsindəki köşklərə və piştaxtalara başa düşülən dərəcədə ehtiyatla yanaşmaq lazımdır”.

“Onsuz da zəbt olunmuş piyada yollarının parametrləri nəzərə alınmadan onları səkilərdə quraşdırmaq olmaz. Axı bu, əlil arabası istifadəçiləri, uşaqlı yoldan keçənlər və bir çox digər piyadalar üçün böyük narahatlıq yaradır”, - deyə o söyləyib.

Öz növbəsində Azad İstehlakçılar Birliyinin rəhbəri Eyub Hüseynov AYNA-ya söyləyib ki, şəhərin küçələrini sadəcə mağaza sahiblərinin ixtiyarına buraxmaq olmaz, amma: “Bununla belə, küçə satıcılarını dünyanın bir çox, hətta ən məşhur şəhərlərində görmək olar. Bir qayda olaraq, bələdiyyələr bu sahədəki tədbirlərə nəzarət edir. Yerli özünüidarəetmə orqanları lazımi qayda-qanun yaradır. Nəticədə vətəndaşlar əlçatan xidmət alır və biznes inkişaf edir - heç kim zərər görmür”.

Müəllif: Emma Rzayeva
ayna.az