Ötən gün Çinin Pekin şəhərində baş tutan danışıqlardan sonra Şərqi Türküstana (Sincan Uyğur Muxtar Bölgəsi-red.) səfər edən Türkiyənin xarici işlər naziri Hakan Fidan həm açıqlamaları, həm də taxdığı qalstuk ilə gündəm olub.

“AzPolitika” xəbər verir ki, H. Fidan 2012-ci ildə dövrün Baş naziri Rəcəb Tayyib Ərdoğandan 12 il sonra Çin zülmü altında əzilən Şərqi Türküstana səfər edən ikinci türk rəsmisi olub. Kaşqar və Urumçi şəhərlərində olan türkiyəli nazir burada Sincan Uyğur Muxtar Rayonunun partiya katibi Ma Sinruy və muxtar rayon hökumətinin rəhbəri Erkin Tuniyaz ilə görüşüb. Nazir Urumçi şəhərində Yanghang məscidi və Beynəlxalq Böyük Bazarı gəzib, yerli əhali ilə söhbətləşib.

“Kaşqar və Urumçi qədim türk və İslam şəhərləridir” deyən Fidan, mavi rəngli qalstuku ilə də diqqət çəkib. H. Fidanın Şərqi Türküstan bayrağını təmsil edən bu rəngi seçməsi sosial şəbəkələrdə böyük rəğbətlə qarşılanb.

“İkinci Qarabağ müharibəsindən və xüsusilə keçən ilin antiterror əməliyyatından sonra bəzi Avropa ölkələri bizə qarşı əsassız və vicdansız hücumlara başlayıb. Azərbaycanı ləkələmək, bizim işimizə kölgə salmaq, ağa qara, qaraya ağ demək, işğalçını dəstəkləmək, işğala məruz qalanları isə ləkələmək Avropa İttifaqının bəzi üzv ölkələri üçün həyat tərzinə çevrilib”.

Bu fikri Prezident İlham Əliyev TÜRKPA-ya üzv ölkələrin parlament sədrləri ilə keçirilən görüşdə səsləndirib.

Dövlət başçısı bildirib ki, bunun təməlində heç də beynəlxalq hüququn normaları deyil, şəxsi xəstə ambisiyalar dayanır:

“Əfsuslar olsun ki, Avropada xüsusi yerə malik olmaq üçün can atan bəzi ölkələr anti-Azərbaycan qruplaşmanı da yarada bilmişlər. Avropa İttifaqına üzv olan ən azı üç ölkə bu gün Azərbaycana qarşı soyuq müharibə elan edib. Onların adları bəllidir. Macarıstan burada təkcə öz dostunu müdafiə etmir, haqqı, ədaləti müdafiə edir.

Mən Avropadan gələn qonaqlara dəfələrlə demişəm ki, Azərbaycan öz ərazi bütövlüyünü bərpa edib, o ərazi bütövlüyünü ki, siz də onu tanımısınız, bütün dünya da tanıyıb. O ərazi bütövlüyünü ki, BMT Təhlükəsizlik Şurası işğala son qoyulması üçün 4 qətnamə qəbul edib. Ancaq BMT bir şey edə bilmədi, Avropa İttifaqı bir şey etmək istəmədi, ATƏT və onun Minsk qrupu faktiki olaraq işğalçı Ermənistanın əlində bir anti-Azərbaycan alətə çevrilmişdi. Biz 28 il gözlədik.

Biz sülh yolu ilə bunu həll etmək istədik. Amma biz gördük ki, bizə qarşı çıxanlar bu işğalı əbədi etmək istəyirlər. Onlar Ermənistandan Cənubi Qafqazda bir alət kimi istifadə etmək istəyirdilər ki, Ermənistan bütün qonşularına qarşı hücumlara keçsin. Biz haqqı bərpa etdik, öz ərazi bütövlüyümüzü müdafiə etdik, suverenliyimizi bərpa etdik. Yəni Macarıstan buna görə bizi müdafiə edir. Azərbaycan olmasın, istənilən başqa ölkə olsun, əgər o, haqq yolundadırsa, əminəm ki, bugünkü Macarıstan Hökuməti onun yanında olacaq”.

Ermənistanın Baş naziri Nikol Paşinyan Azərbaycanın 2024-cü ilin noyabrında Bakıda keçiriləcək COP29 iqlim konfransında sülh müqaviləsinin imzalana biləcəyi ilə bağlı bəyanatlarına cavab verib. Deyib ki, tərəflər mətn üzərində işi tam başa çatdıra bildikdən sonra yer və vaxt daha çox müzakirə oluna bilər.

“Əsas prinsiplər razılaşdırılıb, qalan yalnız onları sülh müqaviləsinin mətnində təkrarlamaqdır. Düşünürəm ki, bizim bu işi ən qısa zamanda başa çatdırmaq şansımız var”, - deyə Paşinyan bildirib.

Sülhün cari il ərzində baş tutması ehtimalı nə qədərdir? Erməni Baş nazirin sözlərindən belə çıxır ki, tərəflər artıq bütün vacib məsələlərdə razılığa gəliblər. Bu, reallıqla nə dərəcədə oxşardır?

AYNA mövzunu tanınmış ekspertlərlə müzakirə edib.

Ermənistanlı ictimai xadimi, hüquq müdafiəçisi, publisist, sovet dövrünün siyasi məhbusu Vardan Arutyunyan:

“Ölkələrimizin düşmənçiliyə son qoymağın vaxtı gəldiyi qənaətinə gəlmək üçün üç onillik lazım oldu. Bu il sülh müqaviləsi imzalanacaq, ya yox - deyə bilmərəm. 2021-ci ildən bəri biz eşidirik: "Bu il sülh müqaviləsi imzalanacaq", lakin həmişə nəsə mane olur.

İndi deyəsən, vacib məqamlar razılaşdırılıb. Bu barədə həm Bakı, həm də İrəvan danışır. Eyni zamanda əlavə edirlər ki, iş hələ də davam edir. Mən sazişin imzalanmasını istərdim. Xalqlarımız müharibələrdən, düşmənçilikdən yorulub”.

Ukraynalı analitik, Yaxın Şərq Araşdırmaları Mərkəzinin (Kiyev) icraçı direktoru İqor Semivolos:

“Ermənistanla Azərbaycan arasında münasibətlərin normallaşmasına bu il nöqtə qoymaq mənə məntiqli görünür. Birincisi, Rusiya qoşunlarının Azərbaycanda mövcud olmaq hüququna malik olduğu İkinci Qarabağ müharibəsinin dayandırılması ilə bağlı müqavilənin beş illik müddəti başa çatır. Və onlar Azərbaycanın suveren ərazisini tərk etdikləri kimi görünsələr də, geri qayıtmaq üçün hər cür şirnikləndiricilərdən və qalma səbəblərindən xilas olmaq arzuolunandır.

İkincisi, bu ilin ikinci yarısı dünyanın əsas paytaxtlarında və güc mərkəzlərində seçkilər kimi bir çox siyasi risklərlə bağlıdır. Bu gün nə edilə biləcəyini sonraya buraxmamalısınız - bu məşhur ifadə burada uyğundur.

Ermənistan daxilində gərginlik artır, revanşizm boş söz deyil, bu, o deməkdir ki, belə bir imzanın bütün tərəflər üçün faydalı olduğu məqamdan istifadə etməliyik. Paşinyanın açıqlamalarına əsasən, bu, məhz belədir. Ona görə də hesab edirəm ki, belə bir addımın atılma ehtimalı kifayət qədər yüksəkdir”.

Azərbaycan Milli Məclisinin üzvü, politoloq Rasim Musabəyov:

“Mühakimə edə bildiyim qədər, tərəflərin fikir ayrılığına düşdüyü fundamental məsələlər sadəcə olaraq ortadan qaldırılıb - Qarabağ erməniləri, onların hüquqları və təhlükəsizliyi məsələsində olduğu kimi. Ermənilərin hansısa qarantlarla bağlı irəli sürdüyü sual ortadan qaldırıldı - nəinki zaminlər, hətta vasitəçilər də ortada yoxdur.

Alma-Ata bəyannaməsinə gəldikdə, Paşinyan özü bildirib ki, tərəflər razılaşıblar ki, bu müddəa sazişdə olmalıdır. Müqavilədə konkret xəritələrin göstərilməsi məsələsi də ortadan qalxıb. Amma o barədə sərhədlərin delimitasiyası və demarkasiyası üzrə dövlətlərarası komissiyanın işi zamanı qərar verilib. Görünür, nəqliyyat dəhlizlərinin açılması məsələlərində də müəyyən kompromislər axtarılır.

Hesab edirəm ki, sənəd, prinsipcə, çox qısa müddətdə paraflana və sonra imzalana bilər. Hesab edirəm ki, bu, Paşinyanın əleyhdarlarının Ermənistanda yaratdığı gərginlik aradan qalxan kimi (və Baqrat hərəkatının gücü tükənən kimi) baş verə bilər. İmzalanma COP29 ərəfəsində və ya bəlkə də sammit zamanı baş tuta bilər, çünki Ermənistan Azərbaycanın razılığı ilə iqlim sammitində Şərqi Avropa ölkələri qrupunun bürosuna seçilib.

Bu mənada COP29-da Ermənistanın nümayəndə heyəti iştirak etməlidir və bu nümayəndə heyətinə Baş nazir rəhbərlik etsə, düzgün olardı. Və bunun baş verməsi üçün ya Azərbaycanla Ermənistan arasında sülh müqaviləsinin artıq imzalanması, ya da müqavilənin birbaşa sammit zamanı, dünyanın bir çox dövlətlərinin nümayəndələrinin iştirakı ilə imzalanması vacibdir. Bu, COP29 üçün mühüm hadisə olardı”.

Hazırda İran Prezidentinin səlahiyyətlərini icra edən Məhəmməd Möhbər növbədənkənar prezident seçkilərində iştirak etmək niyyətində deyil.
Bakupost.az xəbər verir ki, bu barədə məlumatı “Tasnim” agentliyi yayıb.
Agentliyin mənbəsinin sözlərinə görə, M.Möhbər tərəfdarlarının çağırışlarına baxmayaraq, namizədliyini irəli sürməməyə üstünlük verib.
Onun qərarının səbəbləri açıqlanmayıb.
Xatırladaq ki, İranda növbədənkənar prezident seçkilərinə namizədlərin qeydiyyat bu gün başa çatır.

İranın eks-prezidenti Mahmud Əhmədinejad 14-cü çağırış prezident seçkilərinə namizədliyini irəli sürüb.
"Təsnim" agentliyi xəbər verir ki, o, bir müddət əvvəl hakimiyyəti dövründə vitse-prezident işləmiş Həmid Bəqayinin namizədliyini dəstəklədiyini bildirmişdi.
Xatırladaq ki, Mahmud Əhmədinejad 2005 və 2009-cu illərdə iki dəfə ardıcıl prezident seçilib.

Qeyd edək ki, İranda növbəti prezident seçkisinin bu il mayın 19-da keçirilməsi planlaşdırılıb.

Rusiya Təhlükəsizlik Şurası sədrinin müavini Dmitri Medvedev deyib ki, Qərb Rusiyanın nüvə silahından istifadə məsələsində ölümcül səhvə yol verə bilər.
Qərb Moskvanın heç vaxt nüvə silahından istifadə etməyəcəyini düşünərək səhvə yol verə bilər.
Bu barədə Rusiya Təhlükəsizlik Şurası sədrinin müavini Dmitri Medvedev özünün "Telegram" kanalında məlumat verib.
Siyasətçi vurğulayıb ki, bir müddət əvvəl Qərb siyasətçiləri Rusiyanın Ukrayna ilə açıq hərbi münaqişəyə girməyəcəyinə əminlik ifadə etsələr də, səhvə yol veriblər.
"Taktik nüvə silahlarının istifadəsi məsələsində də səhvə yol verilə bilər. Həm də, bu ölümcül səhvə bərabər ola bilər" - Medvedev yazıb.
Daha əvvəl Rusiya Təhlükəsizlik Şurasının sədr müavini qeyd edib ki, Qərblə münaqişə hazırda ən pis ssenari üzrə inkişaf edir və heç kim onun "son mərhələyə" keçidini istisna edə bilməz.

Rusiya elitası Aleksey Dyuminin Dövlət Şurasının katibi təyin edilməsindən həyəcanlanır. Bu, Rusiya lideri Vladimir Putinin seçimi ilə Dyuminin Rusiyanın gələcək prezidenti olmasının təsdiqi hesab olunur.

Bunu rusiyalı politoloq Sergey Markov deyib.

“Bu cür söz-söhbətlər uzun müddətdir ki, davam edir. Dyumin Putinin təhlükəsizlik xidmətindən, xüsusi xidmət əməkdaşlarındandır. Sonra Dyumin Tula vilayətinin qubernatoru kimi özünü çox yaxşı göstərdi. İndi isə Dyumin Dövlət Şurasının katibi kimi Rusiyanın əsas elitasına federal səviyyədə nəzarət edəcək. Dövlət Şurası isə yeni Konstitusiyaya görə, kollektiv prezident rolunu oynaya bilər. Əsas odur ki, bu gün çoxları Putinin Dyumini Rusiyanın gələcək prezidenti kimi gördüyü fikrini gücləndirdi”, – o bildirib.

Qeyd edək ki, Putin bu gün general-polkovnik Dyumini Dövlət Şurasının katibi təyin edib. Dyumin bir neçə gün öncə Putinin köməkçisi gətirilmişdi.