Türkiyə ilə İspaniya arasında 11 sənəd imzalanıb.

“Report” xəbər verir ki, sənədlərin imzalanması Türkiyə Prezidenti Rəcəb Tayyib Ərdoğan və İspaniyanın Baş naziri Pedro Sançesin iştirakı ilə baş tutub.

İmzalanma mərasimi Monkloa sarayında baş tutan təkbətək və geniştərkibli görüşlərdən sonra keçirilib.

İspaniyada səfərdə olan Türkiyə Prezidenti Rəcəb Tayyib Ərdoğan bu ölkənin kralı VI Felipe ilə görüşüb.

"Report" xəbər verir ki, bu barədə Türkiyə KİV məlumat yayıb.

Qeyd edək ki, Rəcəb Tayyib Ərdoğan 8-ci Türkiyə-İspaniya Hökumətlərarası Zirvə toplantısında iştirak etmək üçün Madridə səfər edib.

Ərdoğanı Madrid-Torrejon de Ardoz Hərbi Hava Limanında İspaniya xarici işlər, Avropa İttifaqı və əməkdaşlıq nazirinin müavini Fernando Sampedro Markos və digər rəsmilər qarşılayıblar.

İyunun 6-9-da keçirilən Avropa Parlamentinə seçkilər sağçı və ifrat sağçı partiyaların qələbəsi ilə başa çatıb ki, bu da Avropa İttifaqının əsas ölkələrində nəticələrini xeyli yaxşılaşdırıb. Məsələn, Fransada hər üçüncü seçici Marine Le Penin partiyasına səs verib: bu səbəbdən fransızlar iyunda keçiriləcək növbədənkənar parlament seçkilərində səsverməyə gedəcəklər. “Almaniya üçün Alternativ” öz ölkəsində keçirilən seçkilərdə kansler Olaf Şoltsun partiyasını keçərək ikinci yeri tutub. Anti-immiqrasiya birlikləri Avstriya, Hollandiya və İtaliyada da uğur qazanıblar. Amma buna baxmayaraq, sağçı partiyalar hələ də vahid birləşdirilmiş gündəliyi hazırlaya bilməyiblər. Nəticədə, mərkəzçilər indiyədək Avropa Parlamentində çoxluqlarını qoruyub saxlaya biliblər və Ursula fon der Leyen kampaniyanın nəticələrinə görə Avropa Komissiyasına daha beş il rəhbərlik etməyə davam edəcəyini gözləyir. Avropa Parlamentinə seçkilərin necə başa çatması və onların nəticələrinin Avropa İttifaqının xarici siyasətinə necə təsir edəcəyi barədə “Lenta.ru” araşdırma aparıb. AYNA araşdırmanı istinadla təqdim edir:

Avropa Parlamentinə seçkilərdə sağ partiyalar gözlənildiyi kimi mövqelərini gücləndiriblər. Avropalı Mühafizəkarlar və İslahatçılar və Kimlik və Demokratiya birlikdə 720 yerdən 131-nə nəzarət edəcək.

“Bu əvvəllər heç olmamışdı. Bu, gözəldir, həm də çox böyük məsuliyyətdir”, İtaliyanın Baş naziri George Meloni söyləyib.

Qurumun fraksiyalardan kənar yeni tərkibinə həmçinin Almaniya üçün Alternativ Partiyasından 15 parlamentari, Fides Partiyasının 10 nümayəndəsi (Macarıstan), ifrat sağçı Konfederasiyanın altı üzvü (Polşa), eləcə də hər birindən üç nümayəndə daxil olacaq. Hüququn əsas uğuru Fransa, İtaliya və Avstriyada qaliblər tərəfindən təmin edilib.

Bununla belə, görünən “sağ dönüşə” baxmayaraq, Avropa Parlamentində dominant qüvvələr Xristian Demokratlar və Sosialistlər olaraq qalırlar, ən güclü fraksiya isə təxminən 185 yer alacaq sağ mərkəzçi “Avropa Xalq Partiyası” olaraq qalır.

Bu nəticə Avropa Parlamentinə tam nəzarət üçün kifayət etməsə də, sağ mərkəzçi təmsil edən Avropa Komissiyasının sədri Ursula fon der Leyen artıq mərkəzin və sistemli qüvvələrin avroskeptiklər üzərində qələbəsini elan etməyə nail olub.

“Əksəriyyət güclü Avropaya üstünlük verən mərkəzin arxasında qalır və bu, sabitlik üçün çox vacibdir”, Ursula von der Leyen vurğulayıb.

Leyenin sözlərinə görə, mərkəzçilər sosial demokratlar və liberallarla birlikdə “solun və sağın radikallarına qarşı dayaq qurmağa” davam edəcəklər və tezliklə Avropa İttifaqında aparıcı mövqeləri bölüşdürmək üçün hakim koalisiya yaradacaqlar. Ancaq mərkəzçi müttəfiqlər üçün nəticələr daha pis oldu. Sosial Demokratlar təxminən əvvəlki nəticədə (134 yer) qalsalar da, o zaman “Yeniləşən Avropa” Liberal Alyansı 23 mandatını itirərək məğlub oldu. Bununla belə, ümumilikdə üç mərkəzçi fraksiya təxminən 400 mandata sahib olacaq ki, bu da mütləq çoxluq üçün kifayətdir.

Nəhayət, “yaşıllar” üçün seçkilərin nəticələri fəlakətli oldu: onlar nəinki 71 mandatdan 18-ni itirdilər, həm də iki sağçı fraksiyaya uduzdular.

““Yaşıllar”ın məğlubiyyəti Avropa Parlamentinə seçkilərin əsas nəticələrindən biri oldu. Çünki bu, Avropa İttifaqının “yaşıl kursu”na dəstək olmamasını göstərdi”, rusiyalı siyasi elmlər namizədi, Avropa şöbəsinin dosenti Tatyana Romanova “Lenta.ru” deyib.

Onun sözlərinə görə, bu, müəyyən qədər avropalıların Avropa Birliyinin “yaşıl” siyasətlərindən məyusluğudur: “Aydın oldu ki, bu, çox bahadır və çox böyük sosial və iqtisadi itkilərə səbəb olur. Bundan əlavə, “yaşıllar” etiraz potensialı görmədilər: hakim mərkəzçilərin kursu ilə razılaşmayan avropalılar sağa səs verməyə üstünlük verdilər. Və nəticələrə əsasən, bu qüvvələri əsas qaliblər adlandırmaq olar. Həqiqətən də, Avropa Birliyinin bir çox aparıcı ölkələrində ifrat sağçılar əvvəlkindən xeyli çox səs toplayıblar. Bu, gözlənilən idi”.

Sağçı qüvvələr Fransada çoxdan gözlənilən qələbəni qazana bildilər. Marin Le Pen əvvəlki Avropa Parlamenti seçkilərində lider olsa da, indi partiya yeni rekorda imza atıb. 31,4 faiz seçicilər Marin Le Penin Milli Mitinq partiyasına səs veriblər - Prezident Emmanuel Makronun İntibah Partiyasının daxil olduğu Besoin d'Avropa koalisiyasına (14,5%) dəstək demək olar ki, iki dəfə çoxdur.

2019-cu illə müqayisədə Fransada sağçılara dəstək təxminən 8 faiz artıb: Milli Ralli Avropa Parlamentində təmsilçiliyini 22-dən 30-a yüksəldib.

“Biz hakimiyyəti əlimizə almağa hazırıq”, Marin Le Pen deyib.

Sorğular da oxşar vəziyyəti qeyd etsə də, sağçıların qələbəsinin təsiri çox güclü olub. Avropa Parlamentinə seçkilər Marin Le Pen tərəfindən prezidentliyə doğru yeni həlledici addım, hakim qüvvələrin mövqeyi isə fəlakət və rüsvayçılıqdan başqa bir şey adlandırılmadı.

Sağçıların uğuruna cavab olaraq Emmanuel Makron Milli Assambleyanın buraxıldığını elan etdi və növbədənkənar seçkilər təyin etdi. Maraqlıdır ki, o, ilkin nəticələr açıqlanandan sonra xalqa müraciət edib və bununla da Marin Le Penin qələbəsini daha da real edib.

“Bütün qitədə ifrat sağçı partiyalar son illərdə Avropanın əldə etdiyi tərəqqiyə, istər iqtisadiyyatın bərpasına, istərsə də Avropa sərhədlərinin birgə müdafiəsinə, fermerlərə dəstək və ya Ukraynaya yardıma qarşı çıxaraq mövqelərini gücləndirdilər”, Makron vurğulayıb.

Sankt-Peterburq Dövlət Universitetinin Avropaşünaslıq kafedrasının baş müəllimi Aleksey Çixaçovun fikrincə, parlamentin buraxılması və növbədənkənar seçkilərin keçirilməsi ilə bağlı qərarların kökündə daxili səbəblər dayanır: “Avropa seçkilərinin məyusedici nəticələri, eyni zamanda, hakim qüvvələrin mütləq çoxluğa malik olmadığı parlamentin fəaliyyəti ilə bağlı çoxdankı problemi həll etmək üçün yaxşı fürsət oldu. Fransada hakim partiya üçün parlamentin əvvəlki çağırışı çox uğursuz olub. Milli Assambleyanın buraxılması ideyası xeyli müddətdir ki, ortalıqda dolaşırdı, amma elə indi, sanki ictimai narazılığa reaksiya verən Makron bu qərarı verdi”.

Bununla belə, Çixaçev Makronun qisasla bağlı mərcini qeyri-müəyyən hesab edir və bunu “bir növ hərtərəfli” adlandırır. Onun fikrincə, bir tərəfdən hakim qüvvələr öz seçicilərinin milli seçkilərə gələcəyinə ümid edə bilər, yoxsa Marin Le Pen ətrafında hay-küy səngiyəcək. Digər tərəfdən əksinə, hakimiyyət ifrat hüququ olanlara hakimiyyətə imkan vermək niyyətindədir ki, öz uğursuzluğunu və ölkəni idarə edə bilmədiyini nümayiş etdirsin.

“Əgər Milli Mitinq hökumət qursa, o zaman bütün daxili siyasi çətinliklər onların üzərinə atılacaq. Makron ictimaiyyətə deyəcək: Marin Le Penin adamlarını hökumətdə sınamaq istəyirdinizmi? Amma yenə də heç nəyin öhdəsindən gələ bilmədilər, ona görə də 2027-ci il prezident seçkilərində gəlin yenidən sistemli qüvvələrə səs verək”, Çixaçev əlavə edib.

Fransada yeni seçki kampaniyası hakimiyyət tərəfindən Avropa seçkiləri zamanı tətbiq edilən ifrat sağın təmsil etdiyi “şərə qarşı mübarizə” kimi təqdim olunacaq. Lakin bu, hakimiyyət üçün müsbət nəticə vermədi. Amma buna baxmayaraq, Prezident özünü sağ radikalların böyüməsini dayandıra biləcək yeganə şəxs kimi göstərməkdə davam edir.

“Biz Fransa və fransızlar üçün mübarizə aparmalıyıq. Kampaniya aparmaq və fransızları inandırmaq üçün üç həftəmiz var”, Fransanın iqtisadiyyat naziri Bruno Le Mer qeyd edib.

İtaliyada da sağçılar Milli Ralli ilə müqayisə oluna biləcək bir qələbə qazandılar. Baş nazir Giorgi Melonun İtaliya Qardaşları Partiyası əvvəlki ümumavropa seçki kampaniyası ilə müqayisədə dörd dəfədən çox səs toplayıb (2019-cu ildə cəmi 6,44%) Əslində, Avropa Parlamentinə seçkilər ölkədə hakimiyyətə etimad referendumu kimi keçirilib. Giorgia Meloni birbaşa tərəfdarlarını səsvermə bülleteninə partiyanın adının yanında yazmağa təşviq edib.

Lakin İtaliyadakı digər sağçı partiyaların nəticələri o qədər də təsirli olmayıb. Məsələn, Kimlik və Demokratiya fraksiyasına aid olan Salvini Premyer Liqası öz nəticəsini 2019-cu illə müqayisədə təxminən 25 faiz pisləşdirib. 5 Ulduz Hərəkatı 9,66 faiz, keçmiş Baş nazir Silvio Berluskoninin yaratdığı Forza Italia isə 8,8 faiz səs toplayıb.

Eyni zamanda solçu Demokrat Partiyası 24 faiz nəticə əldə edib. Giorgia Meloninin uğuru Fransadan daha çox hiss edilə bilər, çünki o, Avropa İttifaqının ən mühüm ölkələrindən birinin hökumətini təmsil edir.

“Namizədliyi ilk olaraq üzv dövlətlərin liderləri tərəfindən razılaşdırılan Avropa Komissiyasının sədri isə istənilən halda dövlət liderlərinin maraqlarını nəzərə almalı olacaq. Ona görə də Meloni indiki seçkilərdə artıq “kral meyker” hesab edilməyə başlayıb. Onun 24 deputatı hakim koalisiyaya yaxşı əlavə ola bilər. Marin Le Penin partiyasından və digər sağçı radikal qüvvələrdən fərqli olaraq, o, sistemli mərkəzçilərə daha yaxındır və artıq onlarla qarşılıqlı əlaqə qurmağı bacarıb. Meloni Avropa Birliyində ifrat sağın sistemli nümayəndəsidir. Hətta Ursula fon der Leyen də onunla dostlaşıb”, Tatyana Romanova söyləyib.

Sağçıların daha bir nailiyyəti təmsilçilərinin hərəkətləri nəticəsində yaranan bir sıra qalmaqallara baxmayaraq, rekord 15,6 faiz səs toplayan Almaniya üçün Alternativ Partiyasının nəticəsi oldu. Hakim koalisiyadakı bütün partiyaları - Almaniya Sosial Demokrat Partiyasını (14,1 faiz), İttifaq 90/Yaşıllar (12 faiz) və Azad Demokrat Partiyasını 5,3 faizlə geridə qoyub.

Ancaq "sağa dönmə" o qədər də aydın deyil. Aydın birinci yeri tərəfdaşı Bavariya Xristian Sosial İttifaqı ilə birlikdə 30 faiz səs toplayan sağ mərkəzçi Xristian Demokrat İttifaqı qazanıb. Və yalnız onların arxasında, ikinci yerdə Almaniya üçün Alternativ Partiyası olub.

Almaniyada Avropa Xalq Partiyası fraksiyasına daxil olan Xristian Demokrat İttifaqı və Xristian Sosial İttifaqının (CDU/CSU) mühafizəkar ittifaqı qazanıb.

Daha da əhəmiyyətlisi, bir sıra yüksək səviyyəli qalmaqallardan sonra Almaniya üçün Alternativ Partiyası alacağı proqnozlaşdırılandan az səs aldı. Sağçıların miqrantları qovmaq planları, partiya nümayəndələrinin Rusiya ilə əlaqələrdə və Çinin xeyrinə casusluqda ittihamları reytinqlərə ciddi zərbə vurub.

Üstəlik, qalmaqallara görə Almaniya üçün Alternativ Partiyası Kimlik və Demokratiya fraksiyasından çıxarıldı, baxmayaraq ki, Marin Le Penin partiyası ilə birlikdə təmsilçiliyini təxminən 20 yer artıra bildi.

Üstəlik, partiyası yalnız üçüncü yeri tutan Olaf Şoltsun hökumətindən narazılıqlarına baxmayaraq, almanlar radikallara deyil, sistemli müxalifətə səs verməyə üstünlük verdilər.

Hökumət də öz növbəsində seçkinin nəticələrini fəlakətli kimi qəbul etmir. Almaniya Fransadan fərqli olaraq erkən seçkilərə icazə verilməyəcəyini açıq şəkildə ifadə etdi.

Demək olar ki, sağ qüvvələrin ən böyük uğurları Fransa, İtaliya və Almaniyada başa çatır. Ümumilikdə onların Avropa Parlamentindəki fraksiyaları cəmi 13 yer artıb. Bir çox başqa ölkələrdə isə əksinə, hüququn təsiri nəzərəçarpacaq dərəcədə azalıb.

Bu, ilk növbədə, son illərdə milli mühafizəkar Hüquq və Ədalət Partiyasının üstünlük təşkil etdiyi Polşaya aiddir, lakin ötən payızdan bəri liderliyini itirərək müxalifətə keçib. Mərkəzçi partiya Avropa seçkilərində qalib gələn Polşanın Baş naziri Donald Tusk mühafizəkarların son məğlubiyyətini digər ölkələrdə sağçılar üzərində qələbə ümidi adlandırmağa tələsdi.

“Polşa göstərdi ki, burada demokratiya, dürüstlük və Avropa qalib gəlir”, Tusk vurğulayıb.

Macarıstanın baş naziri Viktor Orban da qələbəni tam qeyd edə bilməyib. Baxmayaraq ki, onun Fidss Partiyası növbəti dəfə Avropa Parlamentinə seçkilərdə - ardıcıl beşinci dəfə (!) qalib gəlsə də, onun nəticəsi adi 50-55 faizdən nəzərəçarpacaq dərəcədə aşağıdır. Bundan əlavə, Fidessin əsl rəqibi var - Avropayönlü mövqedən çıxış edən Piter Maqyarın Tisza Partiyasıdır. Seçicilər Viktor Orbanın partiyasına səs verdi, rəqibi Peter Maqyar isə seçkilərə cəmi iki ay qalmış mərkəzçi partiyasını yaratmasına baxmayaraq, səslərin 30 faizini topladı.

Hollandiyada parlament seçkilərində qalib gələn Qeert Vildersin Azadlıq Partiyası indi ikinci yerdədir. Slovakiyada yaralı Baş nazir Robert Fitsonun “Kürs” Partiyası da birinci yeri Mütərəqqi Slovakiya liberallarına uduzub. Portuqaliyada son parlament seçkilərində 18 faiz səs toplayan “Yetər” Partiyası cəmi 10 faizə yaxın səs toplayıb. Avstriyada isə Azadlıq Partiyası birlikdə demək olar ki, 50 faiz səs toplayan Xalq Partiyası və Sosial Demokrat Partiyasından bir qədər irəlidə idi.

Göründüyü kimi, hüququn uğuru nisbidir: avroskeptiklər bəzi ölkələrdə güclənsələr də (ən böyük ölkələr, o cümlədən Fransa, Almaniya, İtaliya və Avstriya), digərlərində isə məğlubiyyətə uğradılar.

Eyni zamanda, Marin Le Pen və Corc Meloni qələbələri Avropa Parlamentində ümumi güc balansına təsir etməyib.

Eyni zamanda, sağçı qüvvələr üçün əsas problem onların konsolidasiyasında qalır. Çünki hələlik onlar bir neçə fraksiyaya bölünüblər. Daha mötədil olanlar qeyri-rəsmi olaraq Giorgi Melonun sədrlik etdiyi, sağ mərkəzçilərin əməkdaşlığa hazır olduğu Avropa Mühafizəkarlar və İslahatçılar Partiyasının bir hissəsidir. Radikal qüvvələr isə Marin Le Penin üstünlük təşkil etdiyi “İdentifikasiya və demokratiya” fraksiyasında qalırlar.

Tatyana Romanova deyir: “Bütün sağçı qüvvələrin birləşməsi çox çətin proses olaraq qalır. Yadda saxlamaq lazımdır ki, ifrat sağçı partiyalar üçün öz ölkələrinin maraqları əsas rol oynayır və buna görə də onlar çox vaxt başqa ölkələrdən olan öz müttəfiqləri ilə toqquşurlar. Belə ki, Almaniya üçün Alternativ Partiyasının “İdentlik və demokratiya” fraksiyasından çıxarılmasına onun Ukraynadakı münaqişə tərəflərinin fərqli münasibəti şərait yaradıb”.

Eyni zamanda, onun fikrincə, Avropa Parlamentinin işinin xüsusiyyətləri sağçı liderləri daha böyük fraksiya yaratmaq üçün bütün ziddiyyətləri bir kənara qoymağa məcbur edə bilər: “Fraksiyanız nə qədər böyükdürsə, bir o qədər təsiriniz var və bir o qədər fərqli imkanlarınız var. Məsələn, Avropa Parlamentində rəhbər vəzifələr almaq, konkret qanun layihəsi və ya maliyyələşdirmə üzrə məruzəçi vəzifəsini əldə etməkdir”.

Almaniya kansleri Olaf Şolts deyib ki, Rusiya diktatoru Vladimir Putin İsveçrədə keçiriləcək sülh sammitində iştirak etmək istəyirsə, qoşunlarını Ukraynadan çıxarmalıdır.

Qaynarinfo xəbər verir ki, çərşənbə axşamı, iyunun 11-də Berlində keçirdiyi brifinqdə Şolts deyib ki, sammitdə “ədalətli və davamlı sülh prinsipləri” müzakirə olunacaq.

“Bu, hələ müharibəni bitirmək üçün danışıqlar deyil. Bunun üçün Putin amansız kampaniyasına son qoymağa və qoşunlarını geri çəkməyə hazır olduğunu nümayiş etdirməli olacaq. Bununla belə, Rusiya Federasiyasının bir gün masa arxasına oturacağı prosesə başlamağın yolunu göstərmək mümkün ola bilər”, – deyə o əlavə edib.
Şolts vurğulayıb ki, danışıqlar üçün vaxtın nə zaman olduğuna Ukrayna təkbaşına qərar verir.

“Ancaq nə qədər ki, Putin bu müharibədə öz məqsədlərinə amansızcasına sadiq qalacaq, mesajımız bu olacaq: biz Ukraynaya dəstəyimizi zəiflətməyəcəyik, ukraynalıların tərəfində möhkəm dayanmağa davam edəcəyik”, – o əlavə edib.
Qeyd edək ki, İsveçrədə ölkə liderləri səviyyəsində qlobal sülh sammiti 15-16 iyun tarixlərində baş tutacaq. Prezident Aparatının məlumatına görə, iyunun 3-nə 107 ölkə sammitdə iştirakını təsdiqləyib. Prezident Vladimir Zelenski bildirib ki, indiyədək sammitə “dünyanın asılı olduğu hamı” gəlməyə razı olmayıb.

Rusiya görüşdə iştirak etməyəcək. Ukrayna Prezident Aparatının rəhbəri Andrey Yermak Rusiyaya dünya sammitində iştirak etməyə icazə verib, lakin liderlər səviyyəsində ilk inauqurasiya görüşündə deyil, növbəti görüşlərdə. Eyni zamanda, İsveçrə Xarici İşlər Nazirliyi bəyan edib ki, sülh prosesi Rusiya Federasiyası olmadan “ağılsızlıqdır” .

Aprelin 24-də prezident Vladimir Zelenski bildirib ki, Ukrayna kəşfiyyatında Rusiyanın sülh sammitini pozmaq istədiyi barədə dəqiq məlumat var .

Zelenskinin sözlərinə görə, Çin də bəzi ölkələri sammitdə iştirakdan çəkindirməyə çalışıb.

Aprelin 24-də Bloomberg mənbələrə istinadən xəbər verib ki, ABŞ prezidenti Co Bayden Kaliforniyadakı seçki kampaniyasına vəsait toplamaq üçün İsveçrədəki dünya sammitini buraxa bilər.

Ağ Ev daha sonra bildirib ki, Vaşinqtonu sammitdə vitse-prezident Kamala Harris və milli təhlükəsizlik üzrə müşaviri Ceyk Sallivan təmsil edəcək.

Bir neçə aydır Azərbaycanla Ermənistan arasında daha da dərinləşən Konstitusiya dəyişikliyi, yəni sülh müqaviləsinin imzalana bilməsi üçün ikincinin konstitusiyasında dəyişikliklə bağlı müzakirələr yeni məcraya qədəm qoyub. Bir neçə gün əvvəl TÜRKPA-ya üzv dövlətlərin parlament sədrləri ilə görüşü zamanı Prezident İlham Əliyev bəyan etdi ki, Ermənistan Konstitusiyası dəyişmədən heç bir sülh müqaviləsinin imzalanmasından söhbət gedə bilməz. Bununla da dövlət başçısı Ermənistanın siyasi elitasının qarşısına yeni tapşırıq qoydu və əvvəldən də dəfələrlə bəyan etdiyi fikrini bir daha təsdiqlədi.

Söhbət ondan gedir ki, Ermənistan Konstitusiyasında Müstəqillik Bəyannaməsi ilə bağlı fikir var və 1989-cu il 1 dekabr tarixli deklarasiyaya əsasən, Dağlıq Qarabağ vilayəti Ermənistana birləşdirilməlidir. Maraqlıdır ki, dəfələrlə Qarabağı Azərbaycanın ayrılmaz bir hissəsi kimi qəbul edən, sülh müqaviləsini tez bir zamanda imzalamağa həvəsli olduğunu bəyan edən erməni siyasi elitası bu maddəni dəyişdirməyə həvəssiz yanaşır. Ermənistanın XİN rəhbəri Ararat Mirzoyan isə parlamentdəki çıxışında bir daha diplomatik savadı və bacarığının olmadığını sübuta yetirib. Mirzoyan qeyd edib ki, rəsmi Bakının konstitusiya dəyişikliyi ilə bağlı tələbi Ermənistanın daxili işlərinə qarışmaq sayılır. Bir neçə ildir xarici işlər nazirliyinə rəhbərlik edən şəxs dərk etmir ki, Azərbaycanla sülh müqaviləsi üzrə danışıqların intensivləşdiyi, sərhədin demarkasiyasına başlanıldığı və artıq 12,7 km-lik ərazinin demarkasiya edildiyi bir vaxtda, haqlı tələbi daxili işə qarışmaq kimi şərh etmək ən azı siyasi savadsızlıqdır. Əgər Konstitusiyada Azərbaycanın ərazi bütövlüyünə qarşı bir maddə varsa, Bakı diplomatiyası və siyasi elitası bunun ləğvini tələb edirsə, Mirzoyan və onun rəhbərlik etdiyi idarə ən azı susmalı, bu işə parlament və referendum vasitəsilə nail olmağın mümkünlüyünü araşdırmalıdır.

Başqa bir fakt isə Mirzoyanın bu dəfə də baş nazir Nikol Paşinyanın açıqlamalarına zidd fikirlər söyləməsidir. Çünki Paşinyan hakimiyyətə gəldiyi elə ilk günlərdən erməni konstitusiyasında dəyişiklik edilməsi ilə bağlı müxtəlif fikirlər söyləyib. Hələ yanvarın 19-da baş nazir bəyan etmişdi ki, ölkənin yeni konstitusiyaya ehtiyacı var. Fevralın 1-də isə İctimai Radioya müsahibəsində hökumət başçısı konkret olaraq bəyan etdi ki, yeni konstitusiyada müstəqillik bəyannaməsinə istinad olmamalıdır: "Əgər Ermənistanın yeni konstitusiyasında bu bəyannaməyə istinad olsa, sülh heç bir zaman olmayacaq".

Paşinyan özü də deyir ki, konstitusiyanın preambulası sülhə maneədir. Göründüyü kimi, dövlətin rəhbəri konkret fikrini ortaya qoyur. Amma xarici işlər naziri bu müsahibəni ya dinləməyib, ya da başqa dairələrin maraqlarına xidmət edir. Əgər erməni tərəfi məsələni daxili işə qarışmaq kimi dəyərləndirirsə, ya sülh müqaviləsini imzalamağa həvəsli deyil, ya da xarici siyasət aparatının rəhbəri ölkənin maraqlarına xidmət etmir. Bu açıqlama isə Azərbaycan XİN başçısı Ceyhun Bayramovun sülh müqaviləsi ilə bağlı Ermənistandan növbəti redaktəni aldığını, artıq açıq sualların az qalması ilə bağlı bəyanatı fonunda səslənib. Ermənistanın xarici siyasətinə rəhbərlik edən şəxs hələ də dərk etmir ki, konstitusiyasında Azərbaycana və Türkiyəyə qarşı ərazi iddiaları varsa, bu iki ölkə ilə heç bir halda sülh müqaviləsi və yaxşı, xoş, dostluq əlaqələri ola bilməz. Eyni zamanda nəzərə almaq lazımdır ki, Azərbaycan tərəfi Ermənistana ATƏT-in Minsk qrupunun ləğvi ilə bağlı müraciət edib. Onsuz da uzun müddətdir heç bir fəaliyyət göstərməyən qurumun ləğvi əslində hər iki ölkəyə də lazımdır. Zatən Azərbaycan bu yararsız qurumun fəaliyyətinə icazə vermir. Qanuni olaraq isə ləğvi üçün Ermənistanın da əlini daşın altına qoyması lazımdır. Maraqlıdır ki, hələlik bu məsələ ilə bağlı erməni tərəfindən rəsmi bir fikir və açıqlama yoxdur. Bu isə hələ də Ermənistanın Minsk qrupu kimi lazımsız qurumun saxlanılmasını üstün tutduğuna işarə edir. Qısacası, Ermənistanın Azərbaycana qarşı ərazi iddiasının davam etdiyini deyə bilərik.

İndi isə Ermənistanın XİN başçısının "Azərbaycan da öz konstitusiyasını dəyişdirməlidir" fikrinə toxunaq. Məlumdur ki, siyasi cəhətdən kifayət qədər savadsız olan Ararat Mirzoyanın bu barədə fikir səsləndirməsi siyasi dairələrdə gülüşə səbəb olub. Məlum olduğu kimi, Azərbaycan Konstitusiyasında Ermənistanın ərazi bütövlüyünə təcavüz, iddia ilə bağlı heç bir maddə yoxdur. Ermənistanın qorxusu nədən ibarətdir? Qısası, Azərbaycanın 1918-ci ildə qurulmuş Cümhuriyyətin varisi olması yəqin erməni siyasi elitasının qorxulu röyasıdır. Əgər Zəngəzurun 1920-ci ildə Ermənistana SSRİ tərəfindən peşkəş verildiyini, eyni zamanda 1918-ci ildə yaradılmış Cümhuriyyətin müasir Ermənistanın bir sıra ərazilərini əhatə etdiyini nəzərə alsaq, bu qorxunun nədən yarandığını anlamış olarıq. Sadəcə yenə də siyasi cəhətdən savadsız erməni siyasi elitası hələ də dərk etmir ki, sözügedən maddə heç bir ərazi ilə bağlı deyil. Söhbət dövlətçilik ənənələrinə varislikdən və onun davamlılığından gedir.

Ermənistan konstitusiyasında isə konkret olaraq, Azərbaycana qarşı ərazi iddiası var. Amma baş nazirdən tutmuş, digər rəsmi şəxslərə qədər, dəfələrlə erməni tərəfi bəyan edib ki, Azərbaycana qarşı heç bir ərazi iddiası yoxdur və ola bilməz. Yaxşı, doğrudan da Ermənistanın Azərbaycana ərazi iddiası yoxdursa, o zaman bu ölkənin Xarici İşlər Nazirliyi yuxarıda qeyd olunan preambulanı necə izah edə bilər? Bu tam cəfəngiyyatdır. Ya bu şəxslərin siyasi və tarixi bilikləri yoxdur, ya da sırf daxili auditoriyaya hesablanan açıqlamalar xalqı axmaq yerinə qoymağa xidmət edir. Eyni zamanda bu, erməni hiyləgərliyi də ola bilər. Çünki "Vətən uğrunda Tavuş" hərəkatının lideri Baqrat Qalstanyan da dəfələrlə bəyan edib ki, konstitusiya dəyişikliyi yolverilməzdir, Azərbaycanla sülh danışıqları ATƏT-in Minsk qrupu çərçivəsində aparılmalıdır. Ehtimal etmək olar ki, bu tip bəyanatlar da destruktivliyə və sülhü baltalamağa hesablanıb. Çünki Konstitusiya dəyişikliyini ləngitmək, onun qarşısını almaq sadəcə bu məqsədə xidmət edə bilər. Əgər Ermənistanda hakimiyyət dəyişikliyi baş tutsa və sülh əleyhdarları hakimiyyətə gəlsə, bu zaman yenidən Konstitusiya maddəsi əsas götürüləcək, danışıqlar zədələnəcək. Məhz bu faktor isə Azərbaycanın səbir kasasının yenidən daşmasına, dəmir yumruğun işə düşməsinə səbəb ola bilər. Elə bu səbəbdən də erməni siyasi elitası konstitusiya ilə bağlı məsələni bu qədər şişirtməyə cəhd göstərirlər. Bununla belə, ehtimal etmək olar ki, payız aylarında Ermənistan parlamentində bu məsələ yenidən gündəmə gələcək və Paşinyan o dövrə qədər ölkədəki vəziyyəti stabilləşdirə bilsə, sözügedən maddənin konstitusiyadan çıxarılmasına nail ola biləcək. Çünki baş nazir də gözəl dərk edir ki, sözügedən maddə Azərbaycanla sülh müqaviləsinin bağlanması yolunda əsas maneələrdən biridir. Dünya praktikasında isə bu, yaşanmış hadisədir.

İngiltərədə "The Troubles" kimi tanınan münaqişə mərkəzi Britaniya hakimiyyət orqanları ilə Şimali İrlandiyadakı yerli respublikaçı milli təşkilatlar arasında regionun statusu ilə bağlı mübahisə nəticəsində yaranıb. Böyük Britaniyaya qarşı çıxan əsas qüvvə İrlandiya Respublika Ordusu (IRA) idi. Öz növbəsində İRA-nın əsas rəqibi Protestant Narıncı Ordeni və onu dəstəkləyən sağçı protestant təşkilatları idi. Qarşıdurmanın kökü orta əsrlərə gedib çıxır. Belə ki, İrlandiya orta əsrlərdə İngiltərədən asılı vəziyyətə düşüb. XVI əsrdən etibarən adada yerli sakinlərdən torpaqların müsadirə edilməsi və ingilis köçkünlərinə verilməsi prosesi başladı. Sonrakı illərdə İrlandiyada ingilis əhalisi artdı. Britaniya hakimiyyət orqanlarının torpaq siyasəti irland torpaq sahiblərini narazı salması münaqişələrə və üsyanlara səbəb oldu. Bu hadisələr XX əsrin ortalarına qədər və üçüncü rübünün sonuna qədər qanlı şəkildə davam etdi.

1921-ci ilin dekabrında Böyük Britaniya ilə İrlandiya arasında sülh müqaviləsi imzalandı. İrlandiya dominion statusu aldı. Bununla belə, münaqişə bitmədi və müntəzəm olaraq, tərəflərin can tələfatı ilə davam etdi.

Nəhayət, 1998-ci il noyabrın 19-da Böyük Britaniya parlamenti Şimali İrlandiya aktını qəbul etdi. Həmin qanuna əsasən 1920-ci il İrlandiya hökuməti haqqında və 1973-cü il Şimali İrlandiya Konstitusiyası haqqında qanunlar ləğv olundu və Britaniya ilə İrlandiya Respublikası arasında 1998-ci il aprelin 10-da əldə edilmiş Belfast razılaşmasına əsasən yeni qaydaları müəyyən etdi. Şimali İrlandiyanın Konstitusiyasının 2 və 3 maddələri çıxarıldı. İrlandiya Respublikasının Konstitusiyasından Şimali İrlandiyaya ərazi iddialarını nəzərdə tutan maddələrin çıxarılması təsbit olundu. Belfast sazişi iğtişaşlara və terrora son verdi. Bu isə uzun illər davam edən qarşıdurma, qanlı toqquşmalara sadəcə Konstitusiyada iki maddənin dəyişikliyi ilə son qoyma praktikasının mümkünlüyünü sübut etdi.

Bu səbəbdən də Ermənistanın siyasi hakimiyyəti bu presedenti hakim tutaraq, öz Konstitusiyasına "əl gəzdirə" bilər və bunu misal çəkərək, haqlı olduğunu xalq və müxalifət qarşısında sübut edə bilər. Sözügedən maddənin ləğvi isə sülh müqaviləsi yolundakı ən böyük əngəllərdən birini aradan qaldıra bilər. Bu isə regionun, xüsusən də maliyyə və iqtisadi sferası çökmüş Ermənistanın inkişafına səbəb ola bilər.

"Report" İnformasiya Agentliyi

“Regionda sabitliyi pozmaq üçün hərəkətlərini dayandırsın deyə Fransa və Amerika Birləşmiş Ştatları İrana təzyiq göstərmək niyyətindədirlər”.

Bunu Fransa Prezidenti Emmanuel Makron Yelisey sarayında danışıqlardan sonra ABŞ prezidenti Cozef Baydenlə birgə mətbuat konfransında deyib.

Onun sözlərinə görə, rəsmi Paris və Vaşinqton Tehrana lazımi təzyiq göstərməkdə qərarlıdır:

Makron əlavə edib ki, İran regionda sabitliyin pozulmasına, İsrailə raket hücumlarına, eləcə də nüvə proqramı ilə bağlı mövqeyinə görə məsuliyyət daşıyır. \\Report.az

"ABŞ Şərq-Qərb marşrutu üzrə ticarəti gücləndirmək üçün Azərbaycanla əməkdaşlıq etməyi planlaşdırır".

Bu barədə ABŞ Dövlət Departamenti yerli mətbuatın sorğusuna cavab olaraq bildirib.

Qeyd olunub ki, Azərbaycan Qərb bazarlarını Mərkəzi Asiya ölkələri ilə əlaqələndirərək bu ölkələrin qlobal bazarlara çıxışını təmin edəcək potensiala sahib olan şərq-qərb ticarət yolunun mühüm hissəsidir.

Dövlət Departamentindən bildirilib ki, ABŞ Azərbaycanda prioritetlərini irəlilətməyə sadiqdir və bu prioritet sahələr arasında iqtisadi artım da yer alır:

"Azərbaycan bu illər ərzində Avropada və regionda enerji təchizatının diferensiallaşmasında və təhlükəsizliyində mühüm rol oynayır. ABŞ və Azərbaycan dekarbonizasiya səylərini davam etdirdiyinə görə, bərpaolunan enerji və təmiz enerji üzrə ikitərəfli əməkdaşlığın dərinləşdirilməsi əməkdaşlıq üçün əlavə imkandır".

Məsələ ilə bağlı politoloq Xaqani Cəfərli “Cebhe.info”-ya açıqlamasında bildirib ki, ABŞ Rusiyanı qlobal dünyadan təcrid edəcək layihələrin həyata keçməsinə çalışır:

“ABŞ üçün Şərq-Qərb marşrutu və digər logistik marşrutlar ona görə önəmlidir ki, bu marşrutlar Rusiyadan yan keçəcək və dünya iqtisadiyyatının əsas logistikasını təşkil edəcək.

Son zamanlar bir neçə təşəbbüs ətrafında ciddi fikir mübadiləsi aparılır. Bu günə qədər ABŞ və Avropa ölkələrinin Mərkəzi Asiya və Uzaq Şərqə çıxışı Rusiya üzərindən həyata keçib.

Bu gün isə Rusiyadan yan keçməklə Avropanı Mərkəzi Asiya və Uzaq Şərq ilə birləşdirən marşrut xəttinin reallaşması istiqamətində mühüm işlər görülür. Qərb bu təşəbbüsün reallaşmasında maraqlıdır.
Bununla yanaşı, ABŞ digər marşrut xətti – Hindistan-BƏƏ-Səudiyyə Ərəbistan-İsrail-Avropa marşrut xətti ilə bağlı təşəbbüsü də dəstəkləyir. Bu layihə də Vaşinqton üçün önəmlidir.

Həm Şərq-Qərb marşrutu, həm də Hind okeanın üzərindən keçən dəhliz Rusiyanın qlobal iqtisadiyyatdan təcrid olunmasına istiqamətlənib. Vaşinqton hər iki layihənin baş tutması üçün əlindən gələni edəcək”.

Politoloqun sözlərinə görə, Azərbaycan ABŞ-ın regionda əvəzolunmaz və etibarlı tərəfdaşıdır:

“İstər enerji təhlükəsizliyi, istərsə hərbi-siyasi strategiya, istərsə də logistik xətlərin reallaşması məsələsində Azərbaycan ABŞ-ın etibarlı tərəfdaşı hesab olunur. Bildirim ki, bəzi məsələlərdə isə Bakı ilə Vaşinqtonun mövqeyi üst-üstə düşmür. Ancaq Bakı və Vaşinqton bu kimi məsələlərdə əməkdaşlıq edə bilərlər”.