"Qoca qitə"nin təhlükəsizlik sistemi tamamilə ABŞ-ın bahalı hərbi-siyasi dəstəyinə və NATO-nun mövcudluğuna bağlıdır... Donald Tramp "kəmərləri sıxarsa", Avropanın təhlükəsizliyi ciddi təhdid altında qalar, yüzmilyardlarla əlavə xərc qaçılmaz olar...

Dünyanın diqqəti indi böyük ölçüdə ABŞ-da yaşanan daxili siyasi-ictimai proseslərə yönəlib. Beynəlxalq siyasi iradə mərkəzləri yaxın perspektivdə dünyada cərəyan edən proseslərin hansı istiqamətlərə yönələ biləcəyini təxmin etməyə çalışırlar. Ona görə də, ABŞ-da cərəyan edən daxili siyasi-ictimai proseslərin xüsusi həssaslıqla müşahidə olunması əslində, qətiyyən təəccüblü deyil. Və dünyanın gələcək taleyi ilə bağlı bəzi önəmli suallara hələlik yalnız bu yolla təxmini cavablar tapmaq mümkün ola bilər.

Məsələ ondadır ki, beynəlxalq hərbi-siyasi proseslərin inkişaf istiqamətləri uzun onilliklərdən bəri məhz ABŞ-ın tutduğu mövqe ilə müəyyən edilir. Yəni, Ağ Evin xarici siyasət kursu böyük ölçüdə həm də dünyanın həmin dövür üçün taleyini də təyin edir. Halbuki, "yaşıl planet"in taleyinin müəyyən edilməsinin daha çox bir dövlətdən asılı olması da bəşəriyyətə qarşı kifayət qədər ciddi təhdid qaynağıdır. Və nə qədər xoşagəlməz reallıq olsa da, hələlik bu situasiyanı dəyişmək mümkün deyil.

Ona görə də, indi beynəlxalq siyasi iradə mərkəzləri istəsələr də, istəməsələr də ABŞ-da keçiriləcək növbəti prezident seçkiləri ətrafında cərəyan edən prosesləri müşahidə etməyə məcburdurlar. ABŞ-ın daxili siyasət məkanda isə hər çox sürətlə dəyişir. Hər halda, cəmisi bir neçə həftə əvvəl Ağ Evin keçmiş sahibi Donald Tramp növbəti prezident seçkilərinin favoriti hesab olunurdu. Çünki hakimiyyətdə olan demokratların namizədi olan prezident Co Bayden respublikaçı rəqibinə - Donald Trampa bir çox istiqamətlər üzrə uduzurdu. Və bu, respublikaçılarda növbəti seçki qələbəsinə əminliyi ön plana çıxartmışdı.

Ancaq bundan narahat olan demokratlar hazırda situasiyanı öz xeyirlərinə dəyişmək üçün müəyyən manevrlərə cəhd göstərirlər. Əvvəlcə prezident Co Bayden seçkilərdə iştirakdan imtina etdi. Bəzi məlumatlara görə, növbəti dəfə prezident seçiləcəyinə əmin olan qoca Co partiyadaşları tərəfindən geri çəkilməyə məcbur edilib. Hətta prezident Co Baydenin namizədlikdən çəkilməyəcəyi təqdirdə, bu problemi həll etmək üçün onu partiyadan qovmaq məcburiyyəti yaranacağı ilə təhdid olduğu da iddia olunur. Və nəticədə qoca Co vitse-prezident Kamala Harrisin xeyrinə seçkilərdə iştirak etməmək qərarı verməli olub.

Maraqlıdır ki, Donald Trampın seçki qərargahı məhz bu məsələni Kamala Harrisə qarşı əks təbliğat mövzusuns çevirib. Belə ki, trampçılar Kamala Harrisin prezident Co Baydenə qarşı hakimiyyət çevrilişi xarakteri daşıyan məkrli siyasi əməliyyat reallaşdırdığını vurğulayırlar. Onların iddialarına görə, vitse-prezident Kamala Harris prezident olmaq şansını dəyərləndirmək məqsədilə Ağ Ev sahibini ağır təzyiqlərə məruz qoyub. Və indi bütün siyasi-inzibati resursları öz əlində cəmləşdirən Kamala Harris ABŞ-ın ilk qadın prezidenti olmaq üçün bütün vasitələrdən istifadə etməyə başlayıb.

Onu da qeyd etmək lazımdır ki, Donald Tramp və respublikaçılar vitse-prezident Kamala Harrisin namizədliyindən qətiyyən məmnun deyil. Hər halda, Kamala Harrisin prezident Co Baydendən daha şanslı olması Donald Trampın seçki düşərgəsində ciddi narahatlıq yaratmağa başlayıb. Üstəlik, vitse-prezident ictimai rəy sorğularında böyük sürətlə Donald Trampın reytinqinə yaxınlaşır. Və bu baxımdan, yaxın vaxtlarda keçiriləcək Tramp-Harris teledebatı bəzi suallara təxmini cavablar tapılmasına da imkan verə bilər.

Onu da qeyd etmək lazımdır ki, hazırda yalnız ABŞ cəmiyyəti deyil, Avropa Birliyi də analoji suallara cavabların tapılmasında birbaşa maraqlıdır. Çünki Avropa Birliyi ABŞ-da keçiriləcək prezident seçkilərində Donald Trampın qalib gəlmə variantına narahatlıqla yanaşır və bunu "qoca qitə" üçün real təhlükə hesab edir. Hətta Kamala Harrisin prezidentliyə namizədliyi situasiyanı nisbətən Donald Trampın əleyhinə yönəltsə də, Avropa Birliyində narahatlıq əvvəlki məzmun və keyfiyyətini qoruyub, saxlayır. Və Avropa Birliyinə bağlı önəmli qurumların fəaliyyətində müşahidə olunan bəzi dəyişikliklər də bunu təsdiqləyir.

Maraqlıdır ki, Avropa Komissiyası da daxil olmaqla, Avropa Birliyinin bəzi önəmli strukturları ABŞ-da keçiriləcək prezident seçkilərinin mümkün nəticələrini elə indidən nəzərə alaraq, müəyyən priventiv addımlar atmağa başlayıblar. Hazırda əsas istiqamət olaraq, Donald Trampın prezident seçilmə ehtimalı ön planda tutulur. Yəni, Avropa Birliyi Donald Trampın təkrarən Ağ Evə gəlişinə hazırlaşmaq qərarına gəlib. Və bu variantın reallaşacağı təqdirdə, "qoca qitə"ni çox ağır bir dövrün gözləyə biləcəyi təxmin edilir.

Təbii ki, Avropa Birliyi üçün ciddi narahatlıq keçirilməsi vacib olan məqamlar kifayət qədərdir. Donald Trampın ötən prezidentliyi də hələ heç Avropa Birliyində unudulmayıb. Çünki Ağ Evin keçmiş sahibi həmin dövrdə Avropa Birliyinə qarşı çox sərt mövqe tuturdu. Avropa Birliyini ABŞ-ın iqtisadi-ticari rəqibləri sırasında ön sıraya yerləşdirən Donald Tramp bu quruma qarşı müəyyən sanksiyaların tətbiq edilməsinə cəhd göstərirdi. Və Avropa Birliyi ilə ticarətdə ABŞ-ın gömrük rüsumlarını artırması ilə bağlı ehtimal hətta reallaşmaq üzrə idi.

Ancaq o vaxt Bayden administrasiyasının seçki qələbəsi Avropa Birliyini müvəqqəti də olsa, xilas etsə də, indi situasiya daha qəliz xarakter daşıyır. Belə ki, Donald Trampın Avropa Birliyinə münasibəti daha da sərtləşib. Respublikaçı namizəd hesab edir ki, ABŞ Avropa Birliyi ölkələrinin təhlükəsizlik maraqlarını öz dövlət büdcəsi hesabına təmin etməyə qətiyyən borclu deyil. Yəni, Avropa Birliyi ölkələri öz təhlükəsizlikləri üçün yetərli məbləğdə maliyyə vəsaiti xərcləməyə vərdiş etməlidir.

Eyni zamanda, Donald Tramp ABŞ-ın NATO-dan çıxmasına yönəlik cəhdləri ilə də yadda qalıb. Onun fikrincə, NATO ABŞ-ın hərbi-strateji maraqları baxımından, öz dövrünü başa vurub, əhəmiyyətini itirib. Bu səbəbdən, ABŞ büdcəsindən NATO-nun fəaliyyətini təmin etməyə nəhəng maliyyə vəsaitlərinin ayrılması artıq yolverilməzdir.

Donald Trampın bu mövqeyi də Avropa Birliyində ciddi xof yaranmasına səbəb olub. Çünki "qoca qitə"nin təhlükəsizlik sistemi tamamilə NATO-nun mövcudluğuna bağlıdır. Bu hərbi-siyasi alyans mövcud olmasa, Avropanın təhlükəsizliyi ciddi təhdid altında qalar, yüzmilyardlarla əlavə maliyyə vəsaitinin bu problemin həllinə xərclənməsi qaçılmaz olar. Və bütün bunları nəzərə aldıqda, Avropa Birliyində Donald Trampın Ağ Evə qayıdış ehtimalından keçirilən təşviş tamamilə başadüşüləndir.\\Musavat.com

Rəsmi nümayəndə xatırladıb ki, Rusiya Federasiyası və ABŞ beynəlxalq aləmdə böyük nüfuza malik BMT Təhlükəsizlik Şurasının daimi üzvləridir.
Çin Xarici İşlər Nazirliyi rusiyalıların Qərb vətəndaşları ilə dəyişdirilməsi ilə bağlı ABŞ və Rusiya arasında məsələlərin uğurla həllini dəstəkləyir, çünki bu, qlobal sabitliyə müsbət təsir göstərəcək. Bu barədə Çin Xarici İşlər Nazirliyinin rəsmi nümayəndəsi Lin Tszyan bildirib.
"Biz ümid edirik ki, ABŞ və Rusiya qarşılıqlı maraq doğuran məsələləri dialoq yolu ilə həll edəcəklər" - o, brifinqdə deyib.
Rəsmi nümayəndə xatırladıb ki, Rusiya Federasiyası və ABŞ beynəlxalq aləmdə böyük nüfuza malik BMT Təhlükəsizlik Şurasının daimi üzvləridir. Onun sözlərinə görə, iki dövlət arasında ziddiyyətlərin aradan qaldırılması beynəlxalq və regional sülh və sabitliyə müsbət təsir göstərəcək.
Bundan əvvəl Rusiya FTX-nin İctimaiyyətlə Əlaqələr Mərkəzi Ankara hava limanında aparılan mübadilə nəticəsində NATO-nun bir sıra ölkələrində saxlanılan və həbsdə olan 8 Rusiya vətəndaşının və azyaşlı uşaqların vətənlərinə qaytarıldığını bildirmişdi. Rusiyaya qayıdanlar arasında Krasikov adı ilə tanınan Almaniyada ömürlük həbs cəzası çəkən Rusiya Federasiyası vətəndaşı da var. Rusiya vətəndaşları xarici dövlətlərin maraqlarından çıxış edən bir qrup şəxsə dəyişdirilib. ABŞ prezidenti Co Bayden deyib ki, Rusiya mübadilə çərçivəsində keçmiş dəniz piyadası Pol Uilan və Rusiyada casusluqda təqsirli bilinən Wall Street Journal jurnalisti Evan Qerşkoviç də daxil olmaqla 16 nəfəri təhvil verib.

Yeni formalaşacaq parlamentdə rəhbər vəzifələrdə kimlərin yer alacağı ilə bağlı müxtəlif fərziyələr səslənir. Sözsüz ki, bu barədə konkret proqnoz vermək olmur. İndiki halda sentyabrın 1-ə təyin edilmiş növbədənkənar parlament seçkilərində iştirak edəcək namizədlər daha çox seçici səsi qazanmaq uğrunda mübarizə aparmalıdır. Siyasi partiyalar mümkün qədər daha çox seçki dairəsindən öz namizədlərini irəli sürməlidir. Eyni zamanda tanınan-tanınmayan, iddialı şəxslər var, həmçinin keçmiş deputatlar da yenidən mandat qazanmaq iddiasındadır. Təbii ki, kimin seçilib-seçilməyəcəyini bəri başdan demək mümkün deyil.

Bunu Teleqraf.com-a Vətəndaş Həmrəyliyi Partiyasının sədri Sabir Rüstəmxanlı deyib.

O qeyd edib ki, hansı partiyanın parlamentdə neçə nəfərlə təmsil olunacağını proqnozlaşdırmaq olmur:

“Vətəndaş Həmrəyliyi Partiyası parlamentdə “ana müxalifət” partiyası kimi mövqeyini qorumağa çalışacaq. Milli Məclisdə ənənə yaranıb ki, vitse-spikerlərdən bir müxalifət partiyasından seçilir. VHP ilk dəfə bu imkanı əldə edən partiya olub.

Arzumuz odur ki, bu ənənə davam etsin. Yeni formalaşacaq parlamentdə VHP-dən daha çox deputatla təmsil olacaq partiyanın da olması mümkündür. Bu halda vitse-spikerlik postu həmin partiyaya təklif edilə bilər. Buna təbii yanaşırıq. Müxalifət partiyaları arasında hər hansı bir münaqişə istəmirik. Arzumuz odur ki, birlik olsun, millətimiz, dövlətimiz üçün müxalifət və iqtidar arasında sağlam dialoq formalaşsın”.

Sabir Rüstəmxanlı qarşıdakı bir aylıq seçki marafonunda gərgin iş aparılacağını bildirib:

“Ona görə də, yeni parlament formalaşdıqdan sonra bu mövzuda konkret fikir bildirmək olar. Deputatlığa namizədliyini irəli sürmüş vətəndaşlarımıza, dostlarımıza uğurlar arzulayıram. Kim layiqdirsə, o seçilsin”.

Ədalət, Hüquq, Demokratiya Partiyasının (ƏHD) sədr müavini Əli Həziquliyev hesab edir ki, parlament tarixində “ana müxalifət” mövzusu yalnız ötən seçkidən sonra ortaya çıxdı: “İndiyə kimi parlamentdə hansısa bir kvota olmayıb ki, “ana müxalifət” müəyyənləşsin. YAP-dan, yəni hakim partiyadan sonra parlamentdə daha çox yer almış partiyalar üçün belə bir status tanınmayıb. VI çağırış Milli Məclisdə isə “ana müxalifət” partiyası kimi Vətəndaş Həmrəyliyi Partiyasının nümayəndəsi vitse-spiker seçildi. Çünki hakim partiyadan sonra VHP daha çox mandat qazanmışdı”.

ƏHD təmsilçisinə görə, parlamentdə vitse-spikerlər seçilərkən digər faktorlar da nəzərə alınır:

“Burada bölgələr üzrə seçim kriteriyalarına üstünlük verilir. Bu ehtimalı nəzərə alsaq, yeni formalaşacaq parlamentdə də VHP-nin təmsilçisinin, yəni Fəzail İbrahimlinin yenidən vitse-spiker olması mümkündür.

Eyni zamanda proqnozlardan başqa reallıqların da ortaya çıxması mümkündür. Misal olaraq YAP tərəfindən Əli Əhmədovun yenidən parlamentə qaytarılması onun parlamentdə hakim partiyanın qrup rəhbəri kimi mövqe tutacağı ehtimal edilir. Hətta Əli Əhmədovun spiker seçilməsi ehtimalları da var”.

Əli Həziquliyev ƏHD partiyasının sədri Qüdrət Həsənquliyevin parlamentdə komitə sədri və yaxud vitse-spiker vəzifəsinə seçilməsi ehtimallarını da dəyərləndirib: “Bu kimi məsələlər seçkilər öncəsi müzakirə edilən məsələlər sırasındadır. Spiker postuna hakim Yeni Azərbaycan Partiyasının üzvü seçilir. Çünki çoxluqda olan bir partiyanın digər partiyanın təmsilçisini spiker seçməsi qeyri-mümkündür.

Qüdrət Həsənquliyevin vitse-spiker seçilməsi məsələsi isə geniş müzakirə edilməsə də, bu ehtimalı da mümkünsüz hesab etmək olmaz. Sözsüz ki, indi biz hazırda deputatlığa namizədlər üzərində fikir yürüdürük. Daha dəqiq mənzərə parlament seçkilərindən sonra aydın olacaq. Parlamentdə “ana müxalifət” partiyasının hansı partiya olacağı, VHP-dən irəli sürülən üç deputatlığa namizəddən hansılarının mandat ala biləcəyi bilinmir. Ona görə də, sentyabrın 1-dən sonra daha dəqiq proqnoz vermək olacaq”.

Bir-birini son ölümcül hücumlara görə kəskin şəkildə qınayan İran və İsrail BMT Təhlükəsizlik Şurasına müraciət edib.

Şura daha geniş müharibəyə doğru sürüklənəcəyindən qorxduğu bölgədə sakitliyə çağırıb.

İran səfiri Əmir Səid İrəvani Şuranın fövqəladə iclasında deyib: “Təhlükəsizlik Şurası İsraili bu təcavüz aktına görə məsuliyyətə cəlb etmək üçün təcili addımlar atmalıdır. Bura növbəti pozuntuların qarşısını almaq və İsrailin bədxah fəaliyyətlərinin beynəlxalq ictimaiyyət tərəfindən dözülməyəcəyinə işarə üçün zəruri olan sanksiyaların və digər tədbirlərin tətbiqini nəzərdən keçirmək daxildir” - deyə, İrəvani bildirib.

İran və HƏMAS İranda prezident Məsud Pezeşkianın andiçmə mərasimində iştirak edən HƏMAS liderinin ölümünə səbəb olan hava hücumunda İsraili günahlandırır.

İsrail hücumun məsuliyyətini üzərinə götürməsə də, geniş şəkildə hücumu onun həyata keçirdiyi ehtimal edilir. İsrail rəsmiləri çərşənbə axşamı Livanın paytaxtı Beyrutda Hizbullahın yüksək rütbəli komandiri Fuad Şükürün ölümünə səbəb olan hava hücumunun məsuliyyətini üzərinə götürüb.

İsrail Şükürün şənbə günü İsrailin işğalı altında olan Qolan təpələrində futbol meydançasında oynayan 12 ərəb druz uşağının ölümünə səbəb olan raket hücumuna görə məsuliyyət daşıdığını bildirib.

Hizbullah ittihamı rədd edib.

İsrail səfirinin müavini Conatan Miller şuraya deyib: "Bu əməliyyat açıq mesaj verir: Biz özümüzü müdafiə edəcəyik və bizə zərər verənlərə qarşı böyük güclə cavab verəcəyik".

O, şuradan HƏMAS və Hizbullahı maliyyələşdiən və silahlandıran İranı yeni sanksiyalarla məsuliyyətə cəlb etməyə çağırıb.

İran Fələstinin HƏMAS hərəkatının Siyasi Bürosunun rəhbəri İsmayıl Həniyyənin qətli, həmçinin İsrailin Beyruta endirdiyi zərbələrlə bağlı BMT Təhlükəsizlik Şurasının fövqəladə iclasının keçirilməsini tələb edib.

TASS xəbər verir ki, bu barədə Təhlükəsizlik Şurasının sədrinə göndərilən məktubda deyilir.

“İran BMT Təhlükəsizlik Şurasını İsrail rejiminin İranın suverenliyə və ərazi bütövlüyünə qarşı həyata keçirdiyi təcavüzünü və terror hücumlarını, həmçinin Livanın suverenliyi və ərazi bütövlüyünə qarşı son hücumlarını qeydsiz-şərtsiz pisləməyə çağırır. İsrailin İranda və bölgədə törətdiyi təcavüz və terror hücumlarına cavab vermək üçün fövqəladə iclas keçirməyə çağırıb”, - deyə məkrubda yazılıb.

İran Prezidenti Məsud Pezeşkian və fransalı həmkarı Emmanuel Makron arasında telefon danışığı baş tutub.

İSNA xəbər verir ki, söhbət zamanı Pezeşkian İsrailin Livana mümkün hücumunun ciddi nəticələri ilə bağlı həmkarını xəbərdarlıq edib.

“Əgər sionist rejim (İsrail nəzərdə tutulur) Livana hücum edərsə, böyük səhvə yol verəcək və bunun onun üçün ağır nəticələri olacaq. İsrail 75 ildən artıqdır ki, Fələstin ərazilərini işğal etməklə bütün beynəlxalq normaları tapdalayıb”.

Pezeşkian həmçinin Fransa ilə münasibətləri dürüstlük və qarşılıqlı etimad əsasında qurmağa hazır olduğunu bəyan edib.

Öz növbəsində Makron Pezeşkianı prezident seçilməsi münasibətilə təbrik edib və İranla Avropa ölkələri arasında münasibətlərin, o cümlədən Fransa ilə ikitərəfli əlaqələrin yaxşılaşmasına ümid etdiyini bildirib.

ABŞ-da prezidentliyə namizəd olan hazırki vitse-prezident Kamala Harris seçki kampaniyasını TikTok-a daşıyıb.

APA xəbər verir ki, TikTok-a yeni qoşulan Harrisin artıq 2,5 milyondan çox izləyicisi var.

Demokratların namizədi olan vitse-prezident Kamala Harris prezident seçkiləri kampaniyasında TikTok sosial media platformasından istifadə etməyə başlayıb.

Amerikanın CNBC kanalının saytında yer alan xəbərə görə, Harris TikTok hesabında "@kamalaharris" adlı video yayımlayıb.

Noyabrın 5-də keçiriləcək prezident seçkiləri ilə bağlı kampaniyası üçün TikTok-da paylaşdığı videoda Harris, "Bu yaxınlarda eşitdim ki, videolarım TikTok-a yerləşdirilib. Ona görə də platformaya şəxsən qoşulmaq istədim", - deyə bildirib.

İsrail kəşfiyyat xidmətinin (Mossad) rəhbəri David Barnea Romaya səfər edib.

Bu barədə “TASS”ın müxbirinə İsrail Nazirlər Kabinetinin rəhbərinin ofisinin müşaviri Dmitri Qendelman məlumat verib.

O, Romada ABŞ-nin Mərkəzi Kəşfiyyat İdarəsinin direktoru Uilyam Berns, Misirin Kəşfiyyat Xidmətinin rəhbəri Abbas Kamel və Qətərin Baş naziri Məhəmməd bin Əbdül Rəhman Əl Tani ilə görüşəcək.

Görüşdə Qəzza zolağında atəşkəs və girovların azad edilməsi ilə bağlı danışıqlar aparılacaq.