Azərbaycan Respublikasının Prezidenti İlham Əliyev Qazaxıstan Respublikasının Prezidenti Kasım-Jomart Tokayevin dəvəti ilə Mərkəzi Asiya və Azərbaycan Respublikasının Dövlət Başçılarının görüşündə iştirak etmək üçün avqustun 8-də Qazaxıstana səfər edib.
Avqustun 9-da isə Astanada Mərkəzi Asiya və Azərbaycan Respublikasının Dövlət Başçılarının görüşü keçirilib. Tədbirdə Azərbaycan Respublikasının Prezidenti İlham Əliyev, Qazaxıstan prezidenti Kasım-Jomart Tokayev, Qırğızıstan prezidenti Sadır Japarov, Tacikistan prezidenti Emoməli Rəhmon, Türkmənistan prezidenti Serdar Berdiməhəmmədov və Özbəkistan prezidenti Şavkat Mirziyoyev çıxış ediblər.
Prezident İlham Əliyev çıxışında ötən il Tacikistan prezidenti Emoməli Şaripoviç Rəhmonun dəvəti ilə Düşənbədə keçirilən sammitdə iştirakını xatırladaraq qeyd edib ki, Azərbaycanın bu görüşlərə dəvət olunması ölkələrimiz arasında mövcud dostluq, qardaşlıq münasibətlərindən və inkişaf etməkdə olan əməkdaşlıqdan xəbər verir:
“Bu, son iki ildə mənim Mərkəzi Asiya ölkələrinə 16-cı səfərimdir. Həmin müddətdə Qazaxıstan, Qırğızıstan, Tacikistan və Özbəkistandan olan həmkarlarım Azərbaycanı ümumilikdə 15 dəfə ziyarət ediblər.
Azərbaycan və Mərkəzi Asiya ölkələri artan strateji əhəmiyyətə malik olan vahid tarixi-mədəni coğrafi regiondur. Xalqlarımızı çoxəsrlik tarix, mədəniyyət, din və ortaq dəyərlər birləşdirir".
İlham Əliyev vurğulayıb ki, Ermənistanın işğalından azad edilmiş Qarabağın bərpasına dəstək qardaşlıq münasibətlərinin təzahürlərindən biridir: “Ermənistan tərəfindən təxminən 30 illik işğal dövründə bu ərazilərdə 9 şəhər və yüzlərlə yaşayış məntəqəsi məhv edilib. İşğaldan azad olunmuş ərazilərdə hazırda genişmiqyaslı bərpa işləri aparılır və keçmiş məcburi köçkünlərin öz doğma yurdlarına qayıdışı davam edir. Ötən il Füzuli şəhərində Özbəkistanın hədiyyəsi olan Mirzə Uluqbəy adına məktəbin, bu il isə Qazaxıstanın hədiyyəsi olan Kurmanqazı adına Uşaq Yaradıcılıq Mərkəzinin açılışı olub. Həmçinin bu il Ağdam rayonunda Qırğızıstanın hədiyyəsi olan orta məktəb binasının təməlqoyma mərasimi keçirilib. Bu qardaşlıq dəstəyinə görə Özbəkistan, Qazaxıstan və Qırğızıstan prezidentlərinə təşəkkürümü bildirirəm.”
İlham Əliyev xatırladıb ki, Azərbaycan beynəlxalq ictimaiyyətin yekdil dəstəyini qazanaraq bu ilin noyabr ayında COP29 iqlim konfransına ev sahibliyi edəcək.
Azərbaycan COP29-a sədrliyi çərçivəsində regionda iqlim dəyişmələri ilə bağlı problemlərin həlli üçün Mərkəzi Asiya ölkələri ilə birgə təşəbbüsləri dəstəkləməyə hazırdır: “Mən artıq Mərkəzi Asiya ölkələrinin prezidentlərinə rəsmi dəvət məktubları göndərmişəm və noyabrda Bakıda yenidən görüşməyimizə şad olaram”.
Mərkəzi Asiyanın dövlət başçılarının Qazaxıstanın paytaxıt Astanada keçirilən VI Məşvərət görüşünə Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyevin də dəvət olunması çox əlamətdar hadisədir. Bu, hazırda Türk dünyasında Azərbaycanın nə qədər önəmli olduğunu bir daha göstərir.

Aysel Mənsimova – politoloq

İranın yeni seçilmiş milliyyətcə azərbaycanlı Prezidenti Məsud Pezeşkian səlahiyyətlərinin icrasına başlayıb.

O, artıq seçkiqabağı təşviqat mərhələsində qeyri-fars millətlərinin ana dilində təhsil hüququ ilə bağlı verdiyi vədlərin həyata keçirilməsi istiqamətində müəyyən addımlar atıb.

Dövlət başçısı ölkə Konstitusiyasında qeyri-fars dillərinin tədrisi ilə bağlı 15-ci maddənin həyata keçirilməsi istiqamətində ilk həmləsini edib. Bunun üçün “15-ci Prinsip Komitəsi” yaradılıb və doktor Cavad Miri komitənin rəhbəri təyin edilib.

Maraqlıdır, yeni İran Prezidenti uzun illər qeyri-fars millətlərinin ana dilini hüququnu əlindən almış paniranistlərin müqavimətini qıra biləcəkmi?

Mövzu ilə bağlı Güney Azərbaycan üzrə araşdırmaçı jurnalist Elman Cəfərli "Cebheinfo.az"-a açıqlamasında bildirib ki, 15-ci maddənin icrası ilə bağlı xeyli çətinliklər var:

“Məsud Pezeşkian sistemin adamı olsa da, milli düşüncəyə malikdir. Türklər, türkmənlər, hətta digər qeyri-fars millətləri arasında böyük nüfuzu var. İslam rejimi 1979-cu il Konstitusiyasında qeyri-fars millətlərinə müəyyən hüquqlar tanıyıb, amma bunu icra etməyib.

Bunu tələb edənləri isə “pantürkist” adlandırıb, rejim əleyhinə fəaliyyətdə ittiham edib. Hazırda da İranda fars dili dövlət səviyyəsində qorunur. Fars dilinin İranda ən azı 500 illik hökmranlığı var. Hətta ayətullahlar belə fars dili ilə bağlı fətvalar veriblər. Birdən-birə bu tabunu qırmaq asan deyil. Yəni gücü müqavimət olacaq".

Həmsöhbətimiz qeyd edib ki, Pezeşkian mühafizəkarların Yaxın Şərq siyasətində də fikir ayrılıqları var:

"Artıq İran mətbuatına sızan xəbərlərə görə, Pezeşkian “mənə işləməyə imkan vermirlər” deyə şikayət edib. Böyük ehtimalla, seçki eyforiyası yatandan sonra onu “portfelsiz nazirə” çevirəcəklər. Mən yeni Prezidentin paytaxt Tehran olmaqla iri şəhərlərdə, Güney Azərbaycanda türk dilində təhsil verən siniflər açacağına inanmıram.

Təbriz univeristetində bir kurs vardı. Uzağı onun bərabər kursların sayı artacaq. Fars dilinin hegemonluğu, uydurulumuş İran tarixinə dayanan dövlət ideologiyası panfarsistlərin qırmızı cizgisidir. Ondan asanlıqla vaz keçməzlər".

Elman Cəfərli deyib ki, İranda azərbaycanlılara ana dilində təhsil hüququ tanınacaqsa, bu, dünyada qəbul olunmuş Azərbaycan dilində olmalıdır:

"Azərbaycanın ali məktəblərində, elm mərkəzlərində fars dili öyrədilir. Bu hansı dildir? Dünyada qəbul olunmuş ərəb qrafikalı fars dili. O zaman İranda öyrədiləcək Azərbaycan dili də hamının qəbul etdiyi dil olmalıdır. Yəni latın qrafikalı Azərbaycan əlifbası və Azərbaycan dili. Təbriz və Ərbədil radiosunda, telekanallarda insanlara sırınan ərəb və fars sözləri ilə kirlənmiş “türk dili” bizə lazım deyil".

O hesab edir ki, Azərbaycanın müvafiq dövlət qurumları, müstəqil nəşriyyatlar Güney Azərbaycan üçün Azərbaycan dilində dərsliklər və vəsaitlər hazırlamalı, İrana göndərməlidir.

İsrailin Oslodakı diplomatik təmsilçisi Norveç Xarici İşlər Nazirliyinə çağırılıb.

APA "Times of Israel"ə istinadən xəbər verir ki, İsrailin Norveç diplomatlarının diplomatik statusunu ləğv etmək qərarına etiraz etmək üçün İsrail səfirliyinin rəsmisi XİN-ə çağırılıb.

Norveç XİN bildirib ki, xarici işlər naziri Espen Barth Eide israilli diplomatla görüşüb və İsrail XİN-in norveçli diplomatlarla bağlı qərarına etirazı onun diqqətinə çatdırıb.

Qeyd olunub ki, hazırda Norveç hökuməti İsrailin qərarına qarşı necə cavab verməyi nəzərdə keçirir.

İsrail və Fələstinin HƏMAS hərəkatı arasında Qəzza zolağında atəşkəs rejiminin bərqərar olmasına, həmçinin girovların azad edilməsinə dair sazişin imzalanmasının mümkünlüyü nəinki sıfıra enməyib, əksinə, HƏMAS Siyasi bürosunun rəhbəri İsmayıl Haniyənin və Beyrutda “Hizbullah”ın hərbi qanadının komandirlərindən olan Fuad Şükürün öldürülməsindən sonra artıb.

Bunu İsrailin Baş naziri Benyamin Netanyahu “Time” jurnalına müsahibəsində bildirib.

Onun sözlərinə görə, hazırda anlaşmaya mane olan “radikal elementlər” yoxdur.

Bununla belə, B. Netanyahu İsrailin HƏMAS Siyasi bürosu rəhbərinin ölümündə iştirakı ilə bağlı hər hansı şərh verməkdən yayınıb.

İrəvan regional kommunikasiyalara dair maddənin qarşılıqlı razılaşma əsasında sülh müqaviləsi layihəsindən çıxarıldığı ilə bağlı rəsmi Bakının bəyanatını təsdiqləyib.

Bu barədə Ermənistan Xarici İşlər Nazirliyinin sözçüsü Ani Badalyan bildirib.

Bununla belə, o, marşrutların açılmasının Ermənistanın regionda sülh və iqtisadi inkişafa dair baxışı və gündəliyinin mühüm hissəsi olmaqda davam etdiyini bildirib.

Qeyd edək ki, Azərbaycan Prezidentinin xüsusi tapşırıqlar üzrə nümayəndəsi Elçin Əmirbəyov bildirmişdi ki, tərəflər Azərbaycanın qərb hissəsini Naxçıvanla birləşdirən marşrut da daxil olmaqla nəqliyyat kommunikasiyalarına dair maddənin sülh müqaviləsi layihəsindən çıxarılması barədə razılığa gəlib.

Bu məsələnin sonrakı mərhələdə həll olunması barədə razılıq əldə olunub.\\Axar.Az

İsrail liderləri ölkənin İran və ya onun regiondakı tərəfdarları tərəfindən hücuma məruz qalacağı təqdirdə "ağır bir qiymət" ödəyəcəkləri barədə xəbərdarlıq etdiyi bir vaxt ABŞ prezidenti Co Bayden bazar ertəsi milli təhlükəsizlik komandası ilə Yaxın Şərqdəki gərginliyi müzakirə etməyə və İordaniya kralı II Abdulla ilə görüşməyə hazırlaşır.

ABŞ-İordaniya danışıqları İordaniyanın xarici işlər naziri Ayman Səfadinin İrana səfər edərək, gərginliyə son qoymağa, regionda "sülh, təhlükəsizlik və sabitlik" içərisində yaşamağa çağırmasından bir gün sonraya təsadüf edir.

ABŞ-ın müdafiə naziri Lloyd Austin bazar günü israilli həmkarı Yoav Qallantla danışaraq, "İrandan və onun Livandakı "Hizbullah" və Yəməndəki husilər kimi tanınan etibarlı tərəfdaşlarından gələn təhdidlərinə qarşı ABŞ-ın İsrailin təhlükəsizliyinə və özünümüdafiə hüququna dəmir dəstəyini" bir daha təkrarlayıb.

Pentaqonun bəyanatında "Onlar nazirliyin ABŞ qüvvələrinin müdafiəsini gücləndirmək, İsrailin müdafiəsini dəstəkləmək, regionda artan gərginliyin qarşısını almaq və ya azaltmaq üçün atdığı addımları müzakirə edib" deyilib.

Pentaqonun cümə günü bildirdiyinə görə, Birləşmiş Ştatlar bölgəyə təyyarədaşıyan və əlavə hava hücumundan müdafıə sistemləri yerləşdirir.

Ağ Evin Milli Təhlükəsizlik Şurası müşavirinin müavini Conatan Fayner CBS tele-kanalına müsahibəsində "Məqsədimiz gərginliyi azaltmaqdır. Məqsədimiz çəkindirməkdir. Məqsədimiz İsraili müdafiə etməkdir" deyib.

"Biz hər ehtimala hazırlaşırıq. Biz regional müharibənin heç kimin marağında olduğunu düşünmürük" - deyə, Fayner əlavə edib.

Vəziyyət keçən həftə İsrailin Beyruta hava hücumu zamanı "Hizbullah" komandiri Fuad Şükürünün öldürülməsi və bir neçə saat sonra Tehranda İranın İsraili günahlandırdığı HƏMAS-ın siyasi lideri İsmayıl Həniyəyə qarşı sui-qəsddən sonra daha da gərginləşib.

ABŞ, Fransa, Kanada, İordaniya və Britaniya öz vətəndaşlarına Livanı tərk etməli olduqlarını bəyan edib. Fransa vəziyyətin "çox qeyri-sabit" olduğu barədə xəbərdarlıq edib. Bir neçə avia-şirkət bölgəyə xidmətini ya tamamilə dayandırıb, ya da məhdudlaşdırıb.

Haniyə keçən həftə Tehranda İranın yeni prezidentinin andiçmə mərasimində iştirak etdikdən qısa müddət sonra qaldığı qonaq evində öldürüldükdən sonra İranın ali dini lideri Ayətullah Əli Xameneyi açıqlamasında "Biz qisas almağı özümüzə borc bilirik" deyib.

New York Times-ın İranın üç rəsmisinə istinadla verdiyi xəbərə görə, o, Haniyənin öldürülməsinə cavab olaraq, İsrailə birbaşa zərbə endirilməsi əmrini verib.

Ağ Evin milli təhlükəsizlik sözçüsü Con Kirbi Fox News Sunday-ə "ali dini lider cavab verəcəyini deyirsə, biz bunu ciddi qəbul etməliyik. Hazır olduğumuza əmin olmalıyıq" deyib.

İsrailin Baş naziri Benyamin Netanyahu bazar günü İranın və onun tərəfdaşlarının İsraili “terror” mühasirəsinə almağa çalışdıqlarını bildirib.

ABŞ Dövlət katibi Antoni Blinken Yaxın Şərqdə gərginliyin aradan qaldırılmasının təcili müzakirə edilməsi üçün bazar günü G7-nin (Böyük Yeddilər) xarici işlər nazirləri ilə danışıb.

Fransa və Almaniya hərəkərə keçməlidir: iqtisadi və diplomatik təzyiqdən başqa variant yoxdur

Macarıstan Avropa İttifaqında (Aİ) öz oyununu oynamağa davam edir: Budapeşt bu yaxınlarda Aİ ölkələrinin Venesueladakı seçkilərlə bağlı birgə bəyanatına mane oldu. Bu, Aİ-nin xarici siyasətindəki qüsuru bir daha göstərdi, çünki belə qərarlar 27 üzv dövlətin hamısı tərəfindən yekdilliklə qəbul edilməlidir. Buna görə də, məsələn, Almaniya artıq blokda mühüm qərarların qəbulu mexanizmlərinin dəyişdirilməsinin tərəfdarıdır - yalnız ixtisaslı səs çoxluğu ilə.

Axı birincisi, Macarıstan demokratik ölkədir. Vətəndaşlarının mütləq əksəriyyəti isə Aİ çıxmağa ehtiyac görmür və ona qarşıdır.

İkincisi, Orbanın özü heç vaxt belə niyyətlərdən danışmayıb. Onun Aİ-də qərar qəbuletmə mexanizmlərinə xas olan zəif cəhətlərdən şəxsi (bəzən də milli) maraqlar naminə istifadə etməyə çalışması prinsipcə, ümumi haldır: o, birinci deyil və sonuncu da olmayacaq. Məsələn, Slovakiyanın Baş naziri Robert Fiko da eyni şəkildə hərəkət edir.

Belə siyasətçilər üçün bu mövqe sərfəlidir. Ona görə də yaxın gələcəkdə nə Aİ-dən çıxmağa, nə də Aİ-də qərar qəbul etmə qaydalarını dəyişməyə razı olacaqlar. Çünki o zaman onlar təsir rıçaqlarını itirəcəklər. Məhz buna görə də onlar həmin Kremlə belə maraqlıdırlar: Rusiya Aİ-də zəif nöqtə tapıb və Ukrayna ilə NATO arasında əməkdaşlığa, silah tədarükünə və s. mane ola bilər. Və bunun üçün “dostlarına” yaxşı pul ödəməyə hazırdır - həm də ucuz neft və qaz şəklində. Aİ-də bundan istifadə etməyə hazır olan siyasətçilər var.

Aİ-də belə siyasətçilərə təsir rıçaqları varmı? Məsələn, Orbana gəlincə, biz onun Ukrayna ilə Aİ-yə daxil olmaq üzrə danışıqlara başlamaq üçün səsvermə zamanı qəhvə içməyə necə getdiyini gördük. Bildiyiniz kimi, məhz Almaniya kansleri Olaf Şolts ona bu boşluqdan özü-üzünü xilas etmək üçün belə desək, istifadə etməyi təklif etmişdi.

Məsələn, qışda Macarıstan Ukraynaya 4 il ərzində 50 milyard avro dəyərində hərbi və maliyyə yardımının göstərilməsinə mane olanda, Orbana eyham vurulmuşdu ki, Aİ Macarıstanın özünü maliyyələşdirməyi dayandıracaq.

Fakt budur ki, Macarıstan Aİ büdcəsinin donoru deyil. Çox milyard dollarlıq subsidiyalar alır. Ona görə də məhz iqtisadi amillərlə - maliyyə axınını kəsmək vədləri, iqtisadiyyata subsidiyalar vermək, subsidiyaları məhdudlaşdırmaq - Viktor Orban kimi siyasətçilərə təzyiq göstərmək olar. Gördüyümüz kimi, Aİ məhz belə fəaliyyət göstərir.

Digər alətlərə gəlincə... Aİ-yə üzv olan bütün dövlətlərin konkret qərarla bağlı konsensusu üçün mexanizmlər qəbul ediləndə Aİ-də xeyli az ölkə var idi. Bir neçə raund genişlənmədən sonra daha çox ölkə var idi və fikir ayrılıqları yaranmağa başladı. Buna görə də təbii ki, qərar qəbuletmə mexanizminin ixtisaslı səs çoxluğu və ya səslərin üçdə ikisinin köməyi ilə dəyişdirilməsinin zəruriliyi barədə çoxdan danışılır. Və yaranan hər bir ziddiyyət ilk növbədə, Avropanın lokomotivlərini - Fransa və Almaniyanı Aİ-dəki kiçik dövlətlərin hamının xeyrinə olan qərarlara mane ola bildiyi halda vəziyyəti necə dəyişdirmək barədə düşünməyə vadar edir. Amma Avropa bürokratiyasının xüsusiyyətlərini nəzərə alsaq, belə dəyişikliklərin tezliklə baş verəcəyini düşünmək olmaz. Bu, uzun bir yoldur. Ona görə də mən “inadkarlara” təsir etmək üçün iqtisadi və diplomatik təzyiqdən başqa variant görmürəm.

Müəllif: Maksim Yali - Ukrayna Siyasi Elmlər Akademiyasının akademiki, politoloq.

Mənbə: UNİAN

Tərcümə AYNA-ya məxsusdur.

ABŞ nümayəndə heyəti Türkiyədən gizli şəkildə şəxsi təyyarə ilə havaya qalxaraq cümə axşamı İrana gedib.

Bizim.Media xəbər verir ki, bu barədə Küveytin “Al Ceride” qəzeti məlumat yayıb.

Nəşr yazır ki, nümayəndə heyəti İranda kəşfiyyat və xarici işlər rəsmiləri ilə görüşlər keçirib.

Görüşdə ABŞ-da Haniyənin öldürülməsindən xəbərsiz olduqları, Netanyahunun nəzarətdən çıxdığını və regional müharibə istədiyi bildirib.

Eyni zamanda, Baydenin İranla döyüşmək istəmədiyi, lakin İranın hücumundan sonra İsraili müdafiə edəcəyi diqqətə çatdırılıb.

Qəzet ABŞ-ın İrana sui-qəsddə əli ola biləcək və İrana sızmış 10 MOSSAD agentinin siyahısını verməsi ilə bağlı iddialara da yer verib.

“Əgər biz dərhal nüvə sazişi bağlasaq, Netanyahuya ən böyük zərbəni siz vuracaqsınız” - deyə görüşdə bildirilib.

Azərbaycan ilə Ermənistan arasında sülh prosesi istiqamətində danışıqlarda müəyyən durğunluq hiss olunur. Tərəflər arasında keçirilən görüşlər də daha baş tutmur. Bəzi ekspertlər iddia edir ki, bu, Bakının atdığı məqsədyönlü addımdır. Yəni əslində danışıqlar prosesi gedir, amma Nikol Paşinyan hakimiyyətinə daxildən və xaricdən təzyiq olduğu üçün proses gizli saxlanılır.

Bu iddianın əsası varmı?

Globalinfo.az-a danışan politoloq Xəyal Bəşirov deyib ki, Azərbaycan ilə Ermənistan arasında post münaqişə dövrünə aid olan problemlərin həlli istiqamətində gedən görüşlər cəmiyyətimizə, dünya ictimaiyyətinə bəllidir:

“Bizim mövqeyimiz də açıq şəkildə bəyan edilib. Biz müharibədə qalib gələn, Ermənistan isə kapitulyasiyaya uğramış tərəfdir. Müharibədən bir neçə ay sonra, 2021-ci ilin yanvar ayında Azərbaycan prezidenti Ermənistana beş baza prinsipi əsasında sülh müqaviləsinin imzalanmasını təklif etdi. Daha sonra rəsmi Bakı Xarici İşlər Nazirliyi səviyyəsində beş baza prinsipi əsasında təkliflər göndərdi.

Azərbaycan açıq şəkildə Ermənistanın ərazi iddialarından əl çəkməsini, qarşılıqlı suverenliyin tanınmasını tələb edir. Əslində bu, bir qalibin tələbindən çox, qarşılıqlı bərabərhüquqlu təklifdir.

Ermənistan daxilindəki revanşist qüvvələr var və onlar hakimiyyətə təzyiq göstərirlər. Onlar gözəl anlayır ki, Ermənistan ilə Azərbaycan arasında sülh müqaviləsi imzalanarsa, onların sonu gələcək. Bunlardan başqa, digər qüvvələr var ki, onlar da sülhün olmasını istəmir. Misal üçün, erməni kilsəsinin aktivliyini görürük. Erməni lobbi və diasporu da aktivlik göstərir. Çünki sülh olacaqsa, bu, artıq Qarabağ məsəlinin gündəmdən çıxması deməkdir. Bu zaman isə lobbi və diasporun da işinin bir mənası olmayacaq.

2022-ci ilin 6 oktyabr tarixində Çexiyanın paytaxtı Praqa şəhərində Avropa Siyasi Birliyinin ilk zirvə toplantısı keçirildi. Həmin toplantıda Paşinyan Azərbaycanın ərazi bütövlüyünü Almatı bəyannaməsi və beynəlxalq hüquq çərçivəsində tanıdı. 31 oktyabrda Soçidə sənəd imzalandı. Məhz bundan sonra erməni rəsmiləri dəfələrlə Azərbaycanın ərazi bütövlüyünü tanıdıqlarını açıq şəkildə dilə gətirdi.

Bu gün proses qaldığı yerdən davam edir. Azərbaycan qətiyyətli mövqe ortaya qoyub. Hesab edirəm, bu istiqamətdə gizli danışıqlar aparılır. Azərbaycanın mövqeyi bəllidir. Amma Paşinyan ilə danışıqların təhlükəyə düşməməsi üçün danışıqların gizli aparılması istisna deyil”.