 |
|
|
İrandan Azərbaycan bazarına gətirilən kartofun digər xarici ölkələrlə müqayisədə bazar payı artıb.
Kartof bazarındakı qiymətlərdə isə kəskin artım gözlənilmir.
Qeyd edək ki Azərbaycanda kənd təsərrüfatının ən gəlirli sahələrindən sayılan kartofçuluğa maraq həmişə yüksək olub. Hazırda kartof Azərbaycanın əksər rayonlarında, o cümlədən Gəncə-Qazax, Aran, Şəki-Zaqatala, Quba-Xaçmaz və digər ərazilərdə əkilir.
Bildirilir ki, ölkəmizdə bu sahədə ixtisaslaşan bölgələr, irili-xırdalı təsərrüfatlar daxili bazarda məhsul bolluğuna mühüm töhfələr verməklə yanaşı, bir çox hallarda Azərbaycan kartofunun şöhrətini xarici ölkələrdə tanıda biliblər. Təsadüfi deyil ki, son illər ölkəmizdən ixrac olunan meyvə-tərəvəz məhsullarının sırasında kartofun da öz payı var.
Bəs Azərbaycan özünü niyə kartofla təmin edə bilmir?
Mövzu ilə bağlı fikirlərini “Cebhe.info”-ya açıqlayan iqtisadçı-ekspert Akif Nəsirli bildirib ki, Azərbaycan özünü kartofla təmin edə bilər:
“Lakin mövsümi amillərlə bağlı olaraq bu mühüm ərzaq məhslunun idxalında dəyişiklilklər baş verir. Belə ki, noyabr-dekabr aylarında baş verən kartofla təminatında azalma adətən, aprel-may aylarınadək davam edir. Bu səbəbdən də daxili bazarda kartofla bağlı müəyyən qıtlıq müşahidə olur. Nəticədə kartofun ölkəyə idxalındə müəyyən qədər artım baş verir. Bildirim ki, Rusiya və digər ölkələrə yazda kartof ixrac edirik. Payız fəslində isə bir hissəsini Rusiyadan, İrandan və Belarusiyadan idxal edirik.
Ekspert vurğulayıb ki, daxili bazarı kartofla təmin etmək üçün müəyyən üsullardan istifadə edilməlidir:
“Belə ki, kartof ixracına müəyyən qədər kvota sistemi tətbiq edilə bilər. O zaman kartofun daxili bazarda payı və qiymətlərdə isə ucuzlaşması baş verər. Bu üsullar yalnız kartofa deyil, digər məhsulların ixracına da tətbiq edilərsə, o zaman daxili bazarda meyvə və tərəvəzlərin qiymətində müəyyən qədər ucuzlaşma müşahidə olunar”.
Ekspert qeyd edib ki, kartof istehsalı dövlət tərəfindən dəstəklənməlidir:
“Hər il qış aylarından başlayaraq yaza qədər daxili bazarda kartof tükətmiş olur. Bu səbəbdən də ölkə daxilində növbəti mövsümə qədər kartofun ixracına müəyyən kvota qoyulmalıdır ki, daxili bazarda kartofu saxlamaq mümkün olsun”.
Aprelin 24-25-də Parisdə Türkmən Enerji İnvestisiya Forumu (TEIF 2024) keçiriləcək. Bu tədbir Türkmənistanın enerji sektoruna xarici investisiyaların cəlb edilməsi məqsədi ilə keçirilir. Aşqabad xarici investorlara quruda ən böyük qaz yatağı olan “Qalkınış”ın işlənməsini təklif edir. Son bir il ərzində Türkmənistan hakimiyyəti türkmən qazının Azərbaycan və Türkiyə vasitəsilə Avropa bazarlarına çıxması ideyasını israrla təbliğ edir.
Türkmənistanın Xəzərin dibi ilə Transxəzər qaz kəməri çəkmək ideyası 2007-ci ildən müzakirə olunur. Onun vasitəsilə Türkmənistan qazı Azərbaycan ərazisindən keçməklə Avropa İttifaqı ölkələrinə gedə bilərdi. Müxtəlif hesablamalara görə, layihə 2-5 milyard dollara başa gələcək. Lakin indiyədək bu layihəyə ciddi maraq olmayıb. Hələ 2023-cü ilin iyulunda Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyev bildirmişdi ki, layihənin kim tərəfindən maliyyələşdiriləcəyi məlum olana qədər həyata keçirilməsi qeyri-real görünəcək.
“Siz çox yaxşı bilirsiniz ki, Avropa bankları indi mədən yanacaq layihələrini maliyyələşdirməyi dayandırıb. Ona görə də bunun üçün xeyli vəsait cəlb etmək çətin olacaq”, - deyə Azərbaycan lideri vurğulamışdı.
Bununla belə, Türkmənistan hakimiyyəti ümidini itirmir. Martın əvvəlində eks-prezident Qurbanqulu Berdıməhəmmədov Antalya Diplomatik Forumunda iştirak etmək üçün Türkiyəyə səfər edib və bu səfər zamanı Türkiyə Prezidenti Rəcəb Tayyib Ərdoğanla türkmən qazının Türkiyəyə mümkün tədarükü perspektivlərini müzakirə edib. Görüşün yekununda tərəflər təbii qaz sahəsində əməkdaşlığın inkişafına dair Protokol və neft və təbii qaz sahələrində əməkdaşlığa dair Niyyət Bəyannaməsi imzalayıblar.
Sənədləri imzaladıqdan sonra Berdıməhəmmədov bildirib ki, Türkmənistandan qaz Türkiyə və Avropaya iki yolla - ya Xəzər dənizi və Azərbaycan, ya da İranın boru kəməri infrastrukturu vasitəsilə gedə bilər.
Bundan əlavə, Türkmənistanın xarici işlər naziri Rəşid Meredov Avropaya bir neçə səfər edib və orada bu məsələni müzakirə edib.
Mövzu ilə bağlı AYNA-ya danışan “Caspian Barrel” Neft Araşdırmaları Mərkəzinin rəhbəri İlham Şaban deyib ki, Türkmənistan təbii qaz ehtiyatlarına görə dünyada dördüncü yeri tutsa da, bu ölkə beynəlxalq bazarlardan uzaqda yerləşir və buna görəd də problemlər yaranır: “Əminəm ki, yaxın 50 ildə Türkmənistan Çin istisna olmaqla, beynəlxalq bazarlara çıxış tapa bilməyəcək. 2023-cü ilin noyabrında türkmən qazının İraqa nəqli ilə bağlı intensiv danışıqlar gedirdi. İki sənəd imzalansa da, onları kommersiya əməliyyatına çevirmək mümkün olmayıb”.
“Ötən il Azərbaycan Türkmənistandan 1,5 milyard kubmetr qaz alıb, lakin bu, məhdud həcmdir. Türkmənistan qazı İran vasitəsilə Azərbaycana nəql olunur. İranın qaz nəqli infrastrukturu isə Azərbaycana 2 milyard kubmetrdən çox olmayan qaz nəql etməyə imkan verir. Bu vəziyyətin yaxın gələcəkdə dəyişəcəyini gözləmək real deyil”, - deyə ekspert bildirib.
Onun sözlərinə görə, Türkmənistan qazının Azərbaycan vasitəsilə Avropaya böyük həcmdə nəqlindən danışılarsa, onda Xəzər dənizinin dibi ilə qaz kəmərinin çəkilməsi mümkündür: “Söhbət 10 milyard kubmetr qaz nəqlindən gedir. Ancaq indiki şəraitdə və ortamüddətli perspektivdə bu, böyük riskdir. Bir il yarım əvvəl biz Baltik dənizində Rusiyadan Almaniyaya gedən boru kəmərlərində müəmmalı partlayışın şahidi olduq. İndi təsəvvür edin ki, Xəzərin dibi ilə qaz kəməri çəkilib və o, eyni risklə üzləşib. Rusiyanın şimalında və İranın cənubunda yerləşdiyi üçün bu risk yüksəkdir. Hər iki ölkə Qərbin sanksiyalarına məruz qalır və hər iki ölkə də təbii qaz hasil edir. Düşünmürəm ki, Rusiya və İran türkmən qazının elə burunlarının ucunda Avropaya necə nəql edilməsinə sakitcə baxacaqlar”.
“Azərbaycan öz boru kəmərlərini yaradanda Rusiya və İranın bu cür təzyiqlərindən yayına bildi. Sırf nəzəri cəhətdən Transxəzər qaz kəmərinin tikintisi bir neçə il çəkəcək və bu vaxta qədər Türkmənistan daimi qaz alıcıları tapmalı və onlarla uzunmüddətli müqavilələr imzalamalıdır. Amma fakt budur ki, 2040-cı ildən sonra Avropa enerji istehlakını kəskin şəkildə azaldacaq, çünki Avropa Yaşıl Sövdələşməsinə (European Green Deal) əsasən, Avropa İttifaqı ölkələri 2050-ci ilə qədər karbon neytral olmalıdır, yəni Avropa iqtisadiyyatı yaşıl enerjiyə keçəcək. Türkmənistanın böyük təbii qaz ehtiyatlarına malik olmasına baxmayaraq, vaxt itirib. Şəxsən mən inanmıram ki, yaxın illərdə Türkmənistan böyük həcmdə qazını Çindən başqa hansısa ölkəyə ixrac edə bilsin. Türkmənistan vaxt itirdi və imkanlarını əldən verdi”, - deyə Şaban fikrini yekunlaşdırıb.
Bu ilin yanvar-fevral ayları ərzində Azərbaycan Rusiyadan ümumi dəyəri 1 milyon 95,1 min dollar olan 2 min 476,7 ton qarabaşaq (“qreçka”) idxal edib.
Yeniavaz.com-un açıqlanan rəsmi məlumatlara istinadən apardığı hesablama göstərir ki, Rusiyadan idxal olunan 1 kiloqram qarabaşağın orta gömrük dəyəri 44 sent (75 qəpik) olub.
Məlumat üçün bildirək ki, bu ilin mart ayında ölkənin pərakəndə satış məntəqələrində idxal olunan qarabaşağın orta satış qiyməti 2,95 manat olub. Açıqlanan rəsmi məlumatlardan da göründüyü kimi, idxal olunan qarabaşaq market və dükanlarda gömrük dəyərindən 4 dəfə baha satılıb.
Onu da qeyd edək ki, Azərbaycana qarabaşaq yalnız Rusiyadan idxal edilib.
Dövlət Statistika Komitəsinin hesabatına əsasən, 2024-cü il yanvar-fevral ayları ərzində Azərbaycana 19 milyon 266 min dollar dəyərində mebel və onun hissələri idxal edilib. 2023-cü ilin yanvar-fevral aylarında ölkədə 41.9 milyon manat dəyərində mebel istehsal edilib. Bu da o deməkdir ki, bu sahədə yerli istehsal idxalı 28 faiz həcmində üstələyib. Adətən insanlar daha çox xarici mebel almağa üstünlük verirdilər. Lakin yerli istehsal artıbsa, deməli, bu məhsullara tələbat artıb. Bəs mebel seçimindəki bu dəyişikliyin səbəbi nədir?
“Kaspi” qəzetinin mövzu ilə bağlıq məqaləsini təqdim edirik:
“İdxaldan asılılığı azaltmağa çalışırıq”
Mebel istehsalçısı İslam Əhədov bildirib ki, bu sahədə müştərilərin iki profil üzrə tələbatları mövcuddur:
“Birinci kateqoriya keyfiyyətli məhsul istehsal etməkdir. İkinci kateqoriya isə keyfiyyəti digər məhsullardan nisbətən zəif olan mallardır. Çalışırıq mebel sənayesi üzrə inkişaf edək. Bu baxımdan keyfiyyətli məhsul istehsalı, həmçinin idxal məhsullarından asılılığın daha da azaldılması üçün müəyyən işlərin görülməsinə ehtiyac var. İxracdan əlavə, məqsədimiz Azərbaycanda yerli məhsul istehsalını o dərəcəyə çatdırmaqdır ki, ölkəmizin bu sahədə idxaldan asılılığı maksimum dərəcədə azalsın. İxracla bağlı heç bir problemimiz yoxdur”.
Qiymətə təsir edən səbəblər
İ.Əhədovun sözlərinə görə, bu sahədə ən ehtiyac duyulan innovativ dəzgahlardır:
“Hansı ki, bu avadanlıqlar vasitəsilə daha keyfiyyətli və müasir üslubda mebellərin hazırlanması mümkündür. Onların xaricdən gətirilməsi böyük xərc tələb edir. Bizdə həmin dəzgahların 70 faizi mövcuddur. Amma hər il müxtəlif tədbirlərdə iştirak edərkən görürük ki, bu cihazlar ildən ilə yenilənir, bazara daha yeniləri və keyfiyyətliləri daxil olur. Həmin dəzgahların əldə olunmasına ehtiyac var”.
Onun fikrincə, mebel istehsalını və ixracını inkişaf etdirmək üçün hər iki sahədə istehsalçılara güzəştlər olmalıdır:
“Bu sahə üzrə inkişaf etmiş şirkətlərin yaradılmasına ehtiyac var. Hansı ki, onlar daha böyükdür və keyfiyyətə daha çox önəm verirlər. Həmçinin müştərilərin istəklərini daha tez yerinə yetirirlər. Digər tərəfdən, mebel istehsalçılarının iş şəraitinin yaxşılaşdırılması kimi məsələlərə də toxunulmalıdır. Həmçinin materialların qiymətlərinin ucuzlaşdırılmasına ehtiyac var. Nə qədər yerli istehsal mövcud olsa da, xaricdən bəzi avadanlıqlar, məmulatlar, xammal ləvazimatları, aksesuarlar gətirilir. Onların gömrük rüsumu ilə bağlı müəyyən işlər görülərsə, bu, istehsala çox ciddi təsir edər. İstehsalçıların daha çox şikayətləndiyi məsələlərdən biri budur. Qeyd edim ki, mebellərin qiyməti sırf bu xərclərə bağlı olaraq dəyişir”.
İstehsal artımı ixracı da stimullaşdırır
İqtisadçı Emin Qəribli yerli mebel istehsalının inkişafını müsbət qiymətləndirir:
“Əvvəllər mebel istehsalı sırf daxili bazara yönəlmişdi. Amma artıq görürük ki, ayrı-ayrı şirkətlər müxtəlif ölkələrə də mebel ixrac edirlər. Bu onun nəticəsidir ki, həm vergi islahatları aparılır, həm də kiçik və orta sahibkarlığa yardımlar artırılır. Bunun sayəsində istehsalda artım müşahidə edirik. İstehsalla yanaşı, ixracın artması da gözlənilir. Məsələn, qonşu ölkələrə getdikdə orada yerli mebel istehsalçılarımızın nümayəndəliklərini görə bilərik”.
“Azad iqtisadi zonalara yönəlin”
E.Qəribli düşünür ki, istehsalçılar onlar üçün yaradılmış imkanları dəyərləndirsələr, daha da uğurlu olarlar:
“İstehsalın daha səmərəli olması üçün azad iqtisadi zonalar yaradılıb. Azad iqtisadi zonalar vergilərdən azaddır. Məsələn, Qarabağ bölgəsində istehsal onlar üçün daha sərfəli olar. Üstəlik, bu ərazilərdə tikinti işləri gedir. Həmin bazara yönələ bilərlər. Həmçinin mebel istehsalında yeni texnologiyalar tətbiq olunur və məhsullar daha müasir avadanlıqlarla istehsal edilir. Bu üstünlüklərdən istifadə etsələr, mebel istehsalındakı inkişaf daha da artar”.
İqtisadçının fikrincə, istehsalla bağlı bütün problemlər aradan qalxdığına görə ixrac sahəsində müəyyən işlər görmək lazımdır:
“Dövlət daxili bazar üçün güzəştlər yaradır. Amma ola bilər ki, gələcəkdə ixrac üçün də müəyyən addımlar atsın. Məsələn, mebel istehsalçılarının ixrac məhsullarının sığortalanması, müəyyən güzəştlər tətbiq edilə bilər. Bu isə imkan verəcək ki, daha çox məhsul ixrac edilsin. Düşünürəm ki, artıq o səviyyəyə çatmışıq”.
“Hazırda yumurtanın maya dəyəri istehsalçıya 14-15 qəpiyə başa gəlir. Bazardakı qiymət isə demək olar ki, maya dəyərindən aşağıdır. İstehsalçılar bu fərqi Rusiya bazarına yumurta göndərməklə kompensasiya edirlər. Bu vəziyyət isə iyun ayının sonuna qədər davam edəcək”
Bunu Bakupost.az -a açıqlamasında Azad İstehlakçılar Birliyinin sədri Eyyub Hüseynov deyib.
Ekspert bu tarixdən sonra yumurtanın qiymətinin qalxacağını bildirib:
“İyun ayından sonra yenidən qiymət sabitləşəcək. Bunun da ciddi səbəblərindən biri kənd toyuqlarının yumurtaya düşməsinin başlamasıdır. Eləcə də indi kənd yerlərində cücə mövsümüdür və kəndlilər o yumurtalarla cücə də çıxarırlar. Düşünürəm ki, hökumət müvafiq tədbirlər görməlidir ki, yumurtalıq toyuq saxlayan fabriklər bu müddət ərzində iflasa uğramasın”.
Qeyd edək ki, iri ticarət şəbəkələrində yumurtanın qiyməti düşüb. Əvvəllər 16-17 qəpiyə satılan yumurta bir neçə gündür ki, 10-12 qəpiyə təklif olunur. Bununla da orta hesabla yumurtanın qiyməti 40-45 faiz azalıb.
Azərbaycanda beş ulduzlu hotellərdə xidmət qiymətləri durmadan artır.
Xezerxeber.az-ın məlumatına görə, Dövlət Turizm Agentliyinin hesabatına əsasən, bu ilin yanvar-aprel ayları üçün Azərbaycanın şəhər və rayonlarındakı beş ulduzlu hotellərdə bir gecə qalmaq üçün orta qiymət 225 manat təşkil edib. Bu da ötən ilin eyni dövrü ilə müqayisədə 21,6% çoxdur.
Turizm üzrə ekspertlər bildiriblər ki, qiymətlərin mütəmadi artmasının bir sıra səbəbləri var.
Turizm üzrə ekspert Rəhman Quliyev bildirib ki, əvvəlki illərlə müqayisədə indi bəzi hotellərin xidmətlərində dəyişikliklər və əlavələr edilib.
Daha ətraflı süjetdə:
“Meta” şirkətinin təsisçisi Mark Zukerberq planetin ən varlı adamları siyahısında üçüncü yeri tutaraq “SpaceX” və “Tesla”nın baş direktoru İlon Maskı geridə qoyub.
Bu barədə məlumat Blumberq Milyarderlər İndeksində (BBI) əks olunub.
Son 24 saat ərzində Mark Zukerberqin sərvəti 2,6 milyard dollar artaraq 178 milyard dollara çatıb. Bu, yeni süni intellekt modeli “Llama 3” və “Meta AI” chatbotunun yenilənmiş versiyasının təqdimatı fonunda baş verib.
Bu arada, İlon Maskın sərvəti bir gündə dörd milyard dollar azalaraq 170 milyard dollara düşüb. Belə ki, bir gün əvvəl “Tesla”nın səhmləri ticarətdə 3,6% ucuzlaşıb. Mask BBI reytinqində dördüncü yeri tutub.
Siyahıda birinci yeri isə Fransanın LVMH şirkətinin sahibi Berner Arno tutur. Onun sərvəti 218 milyard dollardır. İkinci yerdə “Amazon”un qurucusu Ceff Bezos gəlir. Onun sərvəti isə 201 milyard dollar qiymətləndirilir.
“Bu gün Azərbaycanda fəaliyyət göstərən özəl məktəblərdə təhsil haqları kosmik məbləğə çatıb”.
“Report” xəbər verir ki, bu fikri Milli Məclisin deputatı Məlahət İbrahimqızı parlamentin aprelin 19-da keçirilən plenar iclasında çıxışı zamanı deyib.
O bildirib ki, ölkədə, xüsusilə də Bakıda kifayət qədər özəl məktəblər var:
“Amma həmin məktəblərin hərəsi bir təhsil haqqı müəyyən edib. Hətta məbləğ kosmik rəqəmlərə çatıb. Ümumiyyətlə, özəl məktəblərdə qiymətlər necə tənzimlənir? Məbləğ təyinatında hansı parametrlər əsas götürülür? Bu məsələyə aydınlıq gətirmək lazımdır”.
“Forbes” jurnalı Rusiyanın 125 ən zəngin milyarderinin illik reytinqini təqdim edib.
Zirvədə “Lukoyl”un eks-prezidenti, “Gələcəyimiz” Fondunun ictimai şurasının sədri Vahid Ələkbərov qərarlaşıb. Onun sərvəti, jurnalistlərə görə, 28,6 milyard dollara bərabərdir.
“Forbes” reytinqində ikinci yeri kapitalı 27,4 milyard dollar dəyərində qiymətləndirilən “Novatek” idarə heyətinin sədri Leonid Mixelson tutub. Ən zənginlərin ilk üçlüyünü isə Milli İdman Federasiyasının idarə heyətinin sədri Vladimir Lisin qapayıb. Nəşr onun sərvətinin 26,6 milyard dollar olduğunu hesab edir.
Həmçinin, “Telegram”ın yaradıcısı Pavel Durov da 15,5 milyard dollar sərvətlə ən varlıların onluğuna daxil olub.