İlin birinci yarısı iqtisadi sürətlənmə dinamikasının artması ilə yadda qaldı. Bu ilin əvvəlindən tendensiyanın ardınca, Dövlət Statistika Komitəsinin məlumatına görə, daha yüksək artım templərini qeyri-resurs sektoru nümayiş etdirir, lakin yerli analitikləri ən çox neft sektorundakı vəziyyət narahat edir – bu sektor son altı ay ərzində cüzi artım göstərib.

İlin birinci yarısında neft-qaz sektorunda 0,6 faiz artım qeydə alınıb. Bu barədə deputat, ekspert Vüqar Bayramov AYNA-ya bildirib. Onun sözlərinə görə, ümumilikdə bu dövrdə Azərbaycanda ümumi daxili məhsulun (ÜDM) həcmi 59 milyard 520 milyon manat təşkil edib ki, bu da ötən ilin hesabat dövrü ilə müqayisədə 4,3 faiz çoxdur. Bununla yanaşı, ölkədə qeyri-neft-qaz sektorunda 6,9 faizlik iqtisadi artım elan edilir.

“Bu artımın strukturuna diqqət yetirsəniz, aydın olur: sürətlənmə qaz hasilatının artırılması hesabına əldə edilir və neftin bununla heç bir əlaqəsi yoxdur. Əksinə, əmtəəlik neft hasilatı 4,9 faiz azalıb, əmtəəlik qaz hasilatı isə 5,3 faiz artıb. Təbii ki, qaz hasilatının artması müsbət haldır, çünki bu, ixracımızın artması deməkdir və bu da öz növbəsində respublika üçün ciddi maliyyə və strateji əhəmiyyət kəsb edir”, Baydamov qeyd edib.

O, həmçinin bildirib ki, yerli sənaye istehsalının strukturunun 65 faizi hələ də mədənçıxarma sektorunun payına düşür və bu sənayedə hər 100 manat əlavə dəyərin 65-ə qədərini təşkil edir. Ona görə də qeyd olunan istiqamətdə hər hansı problemlər qeyri-enerji iqtisadi komponentinin artımını dəstəkləmək zərurətini doğurur.

“Bütün bunlar qeyri-resurs sektorunun inkişafı üçün islahatların dərinləşdirilməsi ilə bağlı prioritetlərdən xəbər verir”, - deputat izah edib.

Onun sözlərinə görə, üstəlik, ÜDM-in gələcək artımı bundan sonra birbaşa olaraq qeyri-enerji sektorundakı dəyişikliklərdən asılı olacaq.

Deputat hesab edir ki, təkcə neft hasilatı deyil, həm də xarici əmtəə bazarlarında “qara qızıl”ın dəyəri vacibdir, çünki neft sektorunda yaradılan dəyər bu amillərin məcmusundan asılıdır: “Bütün bunlar bu sahədə istehsal iqtisadiyyatın tamamilə sabitləşdirilməsinin aktuallığını gücləndirir. Çünki biz yalnız real iqtisadiyyatda, onun qeyri-karbohidrogen seqmentində irəliləyiş əldə etməklə dünya bazarlarındakı vəziyyətdən asılılığı minimuma endirə bilərik”.

Göründüyü kimi, zəngin neft illəri artıq keçmişə çevrilir. Azərbaycanda neft hasilatı azalmaqda davam edir - hökumətin makroiqtisadi proqnozlarına əsasən, “qara qızıl” hasilatı 2024-cü ildə cəmi 29,5 milyon ton təşkil edəcək, gələn il isə tamamilə azalaraq 28,3 milyon tona düşəcək. 2026-2027-ci illərdə respublikada neft hasilatı müvafiq olaraq 27,5 milyon tona və 26,9 milyon tona düşəcək. Bu vəziyyət Dövlət Gömrük Komitəsinin ixrac göstəricilərində ardıcıl olaraq özünü göstərir. Komitənin məlumatına görə, bu ilin yanvar-may aylarında neft və qaz ixracı 9 milyard 877 milyon dollar təşkil edib ki, bunun da 6 milyard 258 milyon dollarını xam neft və neft məhsulları təşkil edib. Qaz ixracı respublikaya cəmi 3451 milyard dollar gəlir gətirib.

Müqayisə üçün qeyd edək ki, ötən ilin eyni aylarında neft və qaz ixracından əldə olunan gəlirlər 14,648 milyard dollar səviyyəsində olub ki, bunun da 7,220 milyardı neft, 7,103 milyard dolları isə təbii qazdır.

Neft və qazdan valyuta daxilolmalarının aşkar azalması ümumi ixrac göstəricilərinin azalmasına səbəb olub - hesabat ayları ərzində bu, 11,138 milyard dollar təşkil edib. Müqayisəli məlumatlar göstərir ki, son bir ildə ixrac 30,9 faiz azalıb, idxal isə 6,75 faiz artaraq 7,3 milyard dolları ötüb. Vəziyyət respublikanın sərvət göstəricisinin aşağı düşməsi ilə nəticələndi – xarici ticarət balansı hələ də müsbət diapazonda qalır, lakin xeyli azalıb. Yanvar-may aylarında ixrac və idxal arasındakı fərq cəmi 3,838 milyard dollar təşkil edib ki, bu da illik müqayisədə 2,4 dəfə azdır.

Qeyri-neft ixracının azalması da strateji əhəmiyyətli iqtisadi dəyərlərin azalmasına səbəb olub. Qeyri-resurs sektorlarında iqtisadi artımın nəzərəçarpacaq dərəcədə sürətlənməsinə baxmayaraq, beş ayın sonunda qeyri-karbohidrogen məhsullarının satışından əldə olunan gəlirlər 1,260 milyard dollara qədər azalıb. Müqayisə üçün qeyd edək ki, ötən ilin eyni aylarında bu rəqəm 1,465 milyard dollar səviyyəsində olub. Bu tendensiyadan sonra Dövlət Neft Fondunun gəlirləri azalıb.

İqtisadçı ekspert Natiq Cəfərli AYNA-ya bildirib ki, neft hasilatının aşağı düşməsi və qazın qiymətinin gözləniləndən aşağı olması səbəbindən ölkəyə valyuta daxilolmaları azalıb: “Nəticədə, ticarət və tədiyyə balansının müsbət saldosunun azalması milli valyutanın sabitliyi üçün risklər yaradır”.

Rusiya baş nazirinin müavini Aleksandr Novak dizel ixracına qadağa qoymağı planlaşdırmadıqlarını bildirib.
Novak paytaxt Moskvada jurnalistlərə açıqlamasında ölkənin yanacaq bazarı ilə bağlı qiymətləndirmələr edib.

Rusiyanın dizel istehsalının yetərli səviyyədə olduğunu vurğulayan Novak, "Ciddi miqdarda istehsal etdiyimiz və hazırda vəziyyət çox stabil olduğu üçün dizel ixracına qadağa qoymayacağıq" deyib.

Novak iyulun 23-də verdiyi açıqlamada Rusiyada benzin ixracına qoyulan qadağanın avqustun 1-dən yenidən qüvvəyə minəcəyini bildirib.

Rusiyada neft emalı zavodlarının pilotsuz təyyarələrin hücumuna məruz qalması və xüsusilə kənd təsərrüfatı sektorunda tələbatın artması səbəbindən benzinin qiymətində artım olub.

Qiymət artımı ilə əlaqədar ölkədə hökumət vaxtaşırı ixraca məhdudiyyətlər qoyur.

“10 ədəd siqaret üçün olan artım 7 qəpikdir. Bir ədədinə hesablasaq, 0.7 qəpik düşür. Bir qutuda 20 ədəd siqaret olduğunu nəzərə alsaq, bir qutuya artım 14 qəpikdir”.

Bunu bir sıra tütün məhsulları üçün aksiz dərəcələrinin artımını oxu.az-a şərh edən iqtisadçı ekspert Eldəniz Əmirov bildirib.
Ekspert siqarlarla bağlı vəziyyətin başqa cür olduğunu qeyd edib:

“Siqarlarda bir ədədə görə artım 0.25 qəpikdir. 10 ədədlik qutunun artım qiyməti 2 qəpik yarım təşkil edir. Ona görə də siqarların qiymətində ciddi bir artım olmayacaq, amma siqaretin qiymətində 15-20 qəpik artım gözlənilir.

Birdəfəlik istifadə olunan elektron siqaretlər, qəlyan və onların əvəzedicilərindəki artımlar daha ciddidir.

Belə ki, onların aksiz dərəcəsi səkkiz dəfəyə qədər artırılıb. Onların qiymətində ən azı 2 manatlıq artım gözlənilə bilər”.

Son vaxtlar sosial şəbəkələrdə Aİ-92 markalı benzinin sərfiyyatının artması ilə bağlı müzakirələr gedir.

Sürücülər qiymət artımından sonra yanacaq sərfiyyatının artdığını, aldıqları yanacağın daha tez bitdiyini qeyd edirlər.

Məsələ ilə bağlı SOCAR-a sorğu ünvanladıq.

Qurumun Mətbuat Xidmətindən Lim10.az-ın sorğusuna cavab olaraq bildirildi ki, yayılan məlumat həqiqəti əks etdirmir.

"SOCAR-ın Heydər Əliyev adına Neft Emalı Zavodunda istehsal olunan və ölkədə satışı həyata keçirilən Aİ-92 avtomobil benzini AZS 059-2001 standartlarına cavab verir. Bunu nəzərə alaraq, Aİ-92 benzininin daha tez sərf olunması barədə yayılan məlumat həqiqəti əks etdirmir. Yay aylarında sürücülərin avtomobil kondisionerlərindən tez-tez istifadə etməsi, həmçinin ağır yük daşımaları kimi məsələlər benzinin daha çox sərfiyyatına səbəb ola bilər", - deyə məlumatda bildirilir.

Xatırladaq ki, iyun ayının 30-da Azərbaycan Respublikasının Dövlət Neft Şirkətinin (SOCAR) müraciəti əsasında Tarif (qiymət) Şurası Aİ-92 markalı avtomobil benzininin pərakəndə satış qiyməti bir litr üçün 10 qəpik artırılaraq 1,10 manat müəyyən edilib.

Mənzil bazarında müştəri qıtlığı davam edir.

Bu barədə "Qafqazinfo"ya paytaxtdakı rieltorlar məlumat veriblər. Bununla belə evlər bahalaşmaqdadır. Belə ki, Dövlət Statistika Komitəsinin məlumatına görə, 2024-cü ilin mart-iyun aylarında ötən ilin müvafiq dövrü ilə müqayisədə mənzillərin orta qiyməti 9.2 faiz artıb. Yeni tikilmiş mənzillər 10.3 faiz, köhnə binalarda olanlar isə 9.2 faiz bahalaşıb.

Maraqlıdır, müştəri qıtlığı varsa, qiymətlər niyə artır?

Rieltorların sözlərinə görə, bahalaşan təkcə mənzillər deyil. Həmçinin fərdi yaşayış evləri, yəni həyət evlərinin də qiymətləri artır. Sənədsiz evlərə çıxarış ("kupça") veriləcəyi ilə bağlı xəbərlərin fonunda, hətta belə evlərin də qiymətində artım var. Bu amil satışların azalmasına rəğmən mənzillərin də qiymətinə təsir edir.

Daşınmaz əmlak üzrə ekspert Elnur Fərzəliyev isə deyir ki, mənzillərin qiymətindəki artım əsasən bina tikintisi üçün yararlı olan torpaq sahələrinin bahalaşması ilə bağlıdır. Bu məsələ yeni tikilən mənzillərin qiymətlərinə təsir edir. Köhnə tikililərin qiymətləri isə süni olaraq artırılır.

Bakı şəhərində ən çox bahalaşma Səbail rayonundadır. Bu barədə Azərbaycan Qiymətləndiricilər Cəmiyyətinin sədri Vüqar Oruc danışıb. Onun sözlərinə görə, bu rayon ərazisində iyun ayında ötən ilin eyni ayı ilə müqayisədə ikiotaqlı yeni tikilinin qiyməti orta hesabla 18.3 faiz, köhnə tikilininki isə 14.2 faiz artıb. Həmçinin Nərimanov rayonunda ikiotaqlı yeni tikili mənzilin qiyməti 15.9 faiz, köhnə mənzilin qiyməti 12.0 faiz artıb. Eyni zamanda, Nizami rayonunda ikiotaqlı yeni tikili mənzil üçün məbləğ 16.2 faiz, köhnə binalı mənzil üçün isə 11.0 faiz yüksəlib. Ən az qiymət artımı isə Qaradağ rayonunda qeydə alınıb. Bu ərazidə iyun ayında bir il əvvələ nisbətən yeni tikilidə ikiotaqlı mənzil ortalama 5.5 faiz, köhnə tikilidə isə 3.9 faiz bahalaşıb.

Ekspert hesab edir ki, Ukraynadakı müharibə nəticəsində Rusiyada və bu ölkədə yaşayan, biznesi olan soydaşlarımızın Azərbaycanın daşınmaz əmlak bazarına diqqəti artıb. Həmçinin daşınmaz əmlaka investisiya etmək daha əlverişlidir. Belə ki, banklar manatla olan əmanətlərə illik 7-8 faiz, bəzən 10 faiz gəlir vəd edir. Daşınmaz əmlak isə hər il orta hesabla 15 faizə yaxın bahalaşır.

Üstəlik evlərin kirayəsindən gəlir əldə etmək imkanlarının da olması daşınmaz əmlaka marağı daha da artırır. Bu amil daşınmaz əmlaka sərmayə qoyuluşunun cazibədarlığını yüksəldir. Nəticə etibarilə daşınmaz əmlaka investisiyaların artması qiymətləri yüksəldir. Bu, daşınmaz əmlakın bahalaşmasının səbəblərindən biridir. Burada inflyasiya amilinin də rolu az deyil.

Lakin V.Oruc da bu qənaətdədir ki, bahalaşmanın əsas səbəbi torpaq sahələrinin qiymətlərindəki artımdır. Bir sözlə, bina tikintisinə yararlı torpaq sahələrinin getdikcə azalması qiymətlərin artmasını şərtləndirir. Bu da yeni tikililərdəki mənzillərin bahalaşmasını qaçılmaz edir. Belə vəziyyət köhnə binalardan mənzil satanların da "işinə yarayır". Beləliklə, yeni mənzillər bahalaşdıqca köhnələrin də qiymətləri artır. Fərdi yaşayış evlərinə gəlincə, yaxın vaxtlarda "kupça"sız evlərin sənədləşdirilməsinə başlanılacağının vəd olunması bu bazarda da bahalaşmaya "yaşıl işıq" yandırır. Bu baxımdan bahalaşmanın davam edəcəyi gözlənilir.

Son günlər bazarlarda və marketlərdə pomidorun qiymətində kəskin bahalaşma müşahidə edilir. İstehlakçılar pomidorun qiymətinin 1.5-2 dəfə artdığını bildirir. Onlar yay fəslində pomidorun belə kəskin bahalaşmasının normal olmadığı qeyd edirlər.Qış tədarükünə hazırlaşan əhalini isə bu sual çox maraqlandırır.
Görəsən, pomidorun qiyməti nə vaxt düşəcək?

Məsələni dəyərləndirən iqtisadçı ekspert, Natiq Cəfərli "Sherg.az"a söyləyib ki, pomidorun qiymətinin artmasının səbəbi xarici ixracata daha çox önəm verilməsidir:

''Bu yöndə Rusiyaya maraq daha çoxdur. Ona görə də ixracata göndərilən pomidorun həcmi artdıqca yerli bazarlarda qiymət daha yüksək olur. Çünki istehsal həcmi Azərbaycanda ciddi şəkildə artmayıb. Əgər pomidorun istehsal həcmi kəskin şəkildə çoxalsa, həm ixracata yönəlik artım olardı, həm də daxili bazardakı qiymətlərdə sabitlik yaranardı. Bundan sonra pomidorun qiymətinin aşağı enməsi isə məhsuldarlıqdan asılıdır. Beləki, avqust-sentyabr aylarında məhsuldarlıq bol olarsa, o zaman qiymətlərdə müəyyən enmələr ola bilər. Fikrimcə, hazırda bu çətin məsələdir. Çünki ixracat əsas hədəf kimi götürülür. Bu onlara daha çox sərf edir. Ona görə də ixracat artdıqca daxili bazarda da qiymətlərin yüksək olması ehtimalı var".

Yay həm də tikinti mövsümünün qızğın vaxtıdır.

Paytaxtın əksər ərazilərində tikinti və təmir işləri gedir.

Bəs tikinti materiallarının qiymətində hansı dəyişiklik var? Qiymət artımı tikinti bazarına necə təsir edib?

“Cebheinfo.az”-ın əməkdaşı “EuroHome” tikinti və inşaat materialları bazarına baş çəkib.

Alıcıdan çox fəhlə var

Bazarda səhər saatlarından başlayaraq alıcılardan çox yükdaşıma ilə məşğul olan fəhlələri görünürdü. Çox güman ki, bazara yeni tikinti və inşaat materilları gətirilmişdi. Armatur satışı ilə məşğul olan Dadaş adlı satıcı deyir ki, qiymətdə ötən ilə nisbətən artım olub:

“Armaturlar əsasən Rusiya istehsalıdır. Hər birinin öz qiyməti var. Bir tonunu 1 150 manata təklif edirik. Keçən il isə bu rəqəm 1 200 manat idi. Ölçüsü 12-lik olan armaturun 1 metri 1-1,15 manat, 14-lük isə 1,39 və ya 1,43 manatdır. Demək olar ki, alıcı yoxdur. Lakin bəzən müştəri gəldiyi an ən azı bir neçə ton armatur alır. İyun və sentyabr ayları tikinti mövsümü sayılır. Amma bu il əvvəlki illərə nisbətən daha yaxşı ticarət etmişik”.

“Elə istidə burada otururuq”

Vilayət adlı satıcı deyir ki, taxtanın qiyməti ucuzlaşmaqda davam edir:

“Hazırda taxtanın 1 kubmetrini 300-320 manat civarında təklif edirik. Ötən il bundan baha qiymətə təklif olunurdu. Lakin yenə də alıcı azdır. Elə istidə burada otururuq. Biz də istəyirik ki, qiymət ucuz olsun. Çünki alan çox azdır. Bir neçə il öncə burada baş verən yanğından sonra ocağımıza taxtadan tabut hördük. Nə qədər sahibkar əziyyət çəkdi. Yenə də bu günümüzə şükür”.

“O kərpicdən heç heyvan üçün dam tikilə bilməz”

Zəkəriyyə adlı alıcı deyir ki, qiymətlərdə artım çoxdur:

“Ötən il taxtanın 1 kubmetrini 320 manata almışdım. Hissə-hissə materiallar alaraq evimi tikmək istəyirdim. Ancaq mişar daşı keçən il 40-50 qəpiyə təklif edilirdisə, hazırda 80-90 qəpik arası təklif edilir. Belə olan halda görün bir “KamAZ” daşın qiyməti nə qədər olacaq? Əvvəllər isə ən azı 800 daş alırdıq”.

O bildirib ki, kərpicin də qiyməti kəskin artıb:

“Əvvəllər ən ucuz tikinti materialı kərpic idi. Kərpic torpaqdan hazırlanır. Yəni maya dəyəri çox ucuzdur. Ancaq nə baş verdi ? 10-14 qəpiyə satılan kərpicin hazırda qiyməti 25 qəpikdir. O kərpicdən heç heyvan üçün dam tikilə bilməz. 30 qəpiklik kərpic 54 qəpiyə təklif edilir. Bu qədər bahalıq olan yerdə tikinti materialları əvəzinə samandan özümüzə ev tikməli olacağıq”.

Kərpic satan Valeh adlı satıcı bildirir ki, qiymətinin artması çoxdan gözlənilən idi:

“Ard-arda tikinti məhsullarının qiyməti artır. Bazarda təklif çox, tələb azdır. Biz də istəyirik ki, ucuz qiymətə sataq, lakin maya dəyəri baha olduğuna görə ucuz sata bilmirik”.

“Ucuzdur, yenə alan yoxdur”

Dam örtüyü satışı ilə məşğul olan Məhərrəm bildirib ki, qiymət münasib olsa da, alıcı azdır:

“Əvvəllər 10-11 manata satdığımız 50 mm ölcüdə olan dam örtüyü hazırda 9-10 manat arası təklif edilir. Ən nazik, yəni 32 mm ölcüdə olan dam örtüyünü 4 manata təklif edirik. Standart 38 mm ölcüdə olan dam örtüyünü 6 manata stırıq. Keçən il isə daha idi. Lakin yenə də alıcı qıtlığı var. Halbuki əvvəllər alıcı yetəri qədər idi. Ancaq bu il vəziyyət daha ağırdır”.

Bir neçə il əvvəl ilə müqayisədə “Azərpoçt” MMC-nin poçt şöbələri vasitəsilə ölkədaxili pul köçürmələrində 60-70 %-lik azalma mövcuddur.

“Report” xəbər verir ki, bunu Rəqəmsal İnkişaf və Nəqliyyat Nazirliyinin yanında “Azərpoçt” MMC-nin əməliyyat departamentinin direktoru Asiman Əliyev “Asan radio”da yayımlanan “Rəqəmsal Dialoq” verilişində deyib.

“Bu onu göstərir ki, bu əməliyyat növü insanlar arasında artıq o qədər də aktual deyil. Əsasən pandemiya dövründə qapanma şəraitində insanların daha çox kartdan karta əməliyyatlarına meyllənməsi müşahidə edildi. Bu da bizim daxili pul köçürmələri üçün təsirsiz ötüşmədi” ,- deyə o qeyd edib.

A.Əliyev 2022-ci ildən başlayaraq Rusiyadan Azərbaycana pulköçürmə istiqamətində yeni vasitə təqdim edilib: "Vətəndaşlar “Granat” pulköçürmə sistemi vasitəsilə köçürülən pul vəsaitlərini poçt şöbələrindən də ala bilərlər".

“Böyük Yeddilik” (G7) qrupunun ötən il üzrə dövlət borcunun həcmi açıqlanıb.

İqtisadiyyat.az bu barədə dünya statistikasına istinadən xəbər verir.

Məlumata görə, ötən il Amerika Birləşmiş Ştatları təqribən 33 trilyon dollar ilə "G7" ölkələri arasında ən yüksək dövlət borcuna sahib ölkə olub. Bununla belə, dövlət borcunun ÜDM-dəki payı baxımından Yaponiya ABŞ-dən daha yüksək borc yükü daşıyır.

Hesabat dövründə ən yüksək dövlət borcu olan "G7" ölkələri bunlardır:

Ölkələr Borcun miqdarı
ABŞ 33,2 trilyon dollar
Yaponiya 10,07 trilyon dollar
Böyük Britaniya 3,35 trilyon dollar
Fransa 3,25 trilyon dollar
İtaliya 3,05 trilyon dollar
Almaniya 2,83 trilyon dollar
Kanada 2,21 trilyon dollar