Rauf Mirqədirov: “Əslində İranın ən böyük düşməni Qərb və ya İsrail deyil, Rusiyadır...”

İki ildən çoxdur Ukraynada başlatdığı işğalçı müharibənin ağır fəsadları ilə üz-üzə qalan Rusiya Federasiyası Yaxın Şərqdə, Qafqazda və Orta Asiyada mövqelərini qorumağa çalışır. ABŞ başda olmaqla Qərblə geosiyasi rəqabətin şiddətli mərhələsi başlayıb və Moskvanın əsas hədəflərindən biri mövqelərini qorumaq və Qərbin diqqətini mümkün qədər Ukrayna böhranından diversifikasiya etməkdir. Çünki NATO-nun Vaşinqtonda keçirilən yubiley sammitində verilən qərarlar, Ukraynanın daha geniş imkanlara malik müasir texnika, hücum silahları ilə silahlandırılması, sanksiyalar rejiminin sərtləşdirilməsi Rusiyanın hərbi, iqtisadi imkanlarını tükəndirir. Son aylarda Rusiyanın neft-qaz infrastrukturu ciddi zərbələr alıb, habelə ənənəvi partnyorlarla (Çin, Hindistan) ticarət, hesablaşmalar mürəkkəb vəziyyətə düşüb.

Bu həftə Ukrayna Silahlı Qüvvələrinin bilavasitə Rusiya ərazilərinə hücum edərək Kurs vilayətində böyük əraziləri ələ keçirməsi təsəvvür olunan mənzərəni bir qədər də tündləşdirilib. Kreml administrasiyası tezliklə effektiv tədbirlər görə bilməsə, Ukrayna kampaniyasının əsas təbliğat tezisləri darmadağın ola, Putin hakimiyyəti nüfuzdan düşə və hökumətə qarşı ictimai etirazların yeni dalğaları baş verə bilər.

Belə bir şəraitdə ictimai diqqəti əsas problemdən yayındırmağın yollarından biri Yaxın Şərqdə baş verən gərginliyə - İsrail-İran qarşıdurmasına yüksək səviyyəli diqqətin ayrılması ola bilərdi. Əlbəttə, İran Ukrayna müharibəsində Rusiyanın əsas müttəfiqlərindən biridir, təklənmiş Tehran rejimini ovundurmaq, mümkün qədər dəstəkləmək Moskvanın regiondakı maraqlarına daxildir. Prezident Vladimir Putin Təhlükəsizlik Şurasının katibi Sergey Şoyqunu xüsusi tapşırıqlarla Tehrana, ardınca Bakıya göndərdi. Keçmiş müdafiə nazirinin gözlənilməz Bakı səfəri də maraqlı idi. Çünki bu günlərdə Azərbaycanla Ermənistan arasında sülh razılaşması ilə bağlı çoxdan davam edən müzakirələr bəzi nəticələr verib: tərəflər Zəngəzur nəqliyyat dəhlizinin açılması məsələsini sülh müqaviləsindən çıxarmaq barədə razılığa gəlib, Ermənistan ABŞ hərbçilərini və onlara məxsus silah, texnikaları rusların “Zvartnos” hava limanını tərk etməsindən dərhal sonra ölkəyə gətirib.

Maraqlı məsələlərdən biri hazırda bütün yaxın ətrafı Rusiya İstintaq Komitəsi tərəfindən “dara çəkilən” keçmiş müdafiə nazirinə ölkənin xarici siyasətində əhəmiyyətli bölgələr üzrə xüsusi missiyanın etibar olunmasıdır. Şoyqu Rusiya Təhlükəsizlik Şurasının katibidir, amma korrupsiya qalmaqallarının episentrindən yırğalanan keçmiş nazirin ləklənmiş performansı bu vəzifənin də əhəmiyyətini xeyli azaldır...

Siyasi şərhçi Rauf Mirqədirov baş verənləri Pressklub.az-a şərh edərkən maraqlı nüanslara diqqət çəkib. Ekspert hesab edir ki, eks-müdafiə nazirinin regiona səfərinə ictimai diqqətin böyük olması onu bir qədər təəccübləndirir:

“Soruşacaqsınız nədən?! Tutduğu vəzifənin adının gurultulu səslənməsinə baxmayaraq, Şoyqu amerikalılar demişkən, artıq çoxdan “topal ördəkdir”. Gün kimi aydındır ki, Putinin öz “əvəzolunmaz” silahdaşına inamı ciddi şəkildə sarsılıb. Problem hətta onun müdafiə naziri vəzifəsindən azad edilməsində deyil. Son hadisələr aydın şəkildə göstərir ki, Putin Şoyqunu müdafiə naziri vəzifəsindən azad etməklə, özünün dünənə qədər “əvəzolunmaz” silahdaşına “sudan quru çıxmaq” şansı verib. Yəqin ki, əvvəlki xidmətlərinə görə. Şoyqu vəzifədən azad olunan kimi Müdafiə Nazirliyi kosmik sürətlə onun tərəfdarlarından təmizlənməyə başladı. Demək olar ki, bütün müavinləri, bir çox tanınmış ordu generalları artıq həbs olunub. Deyilənə görə, müavinlərindən biri Avropaya qaçıb. Rusiya gerçəkliyində inanılası mümkün olmayan bir hadisə baş verir. Yeni müdafiə naziri sistemdə korrupsiyaya qarşı amansız mübarizəyə başlayıb! Necə deyərlər, bişmiş toyuğun belə gülməyi gəlir. Məgər Putinin özünün Müdafiə Nazirliyindəki korrupsiyadan xəbəri yox idi?! Məgər bu korrupsiyadan ən böyük pay Putinin özünə çatmırdı?! Bu suallar sözsüz ki, ritorik xarakter daşıyır. Qərb ölkələrinə məxsus çoxşaxəli ictimai, hüquqi, o cümlədən parlamentar və inzibati nəzarət sisteminin hələ də təşəkkül tapmadığı postsovet məkanının Rusiya və Azərbaycan kimi dövlətlərində aparıcı güc strukturlarının rəhbərlərinə münasibəti formalaşdıran əsas meyar inamdır, sədaqətdir. Əgər Müdafiə Nazirliyini bu gün, yəni Rusiya-Ukrayna müharibəsinin ən qaynar fazasında Şoyqunun adamlarındam təmizləyirlərsə, nəticə etibarı ilə ən qeyri-məqbul bir vaxtda sistemdaxili sabotaj təhlükəsi yaradırlarsa, deməli, Putinin yaxın keçmişdə silahdaşı olan bu şəxsə və onun adamlarına heç bir inamı qalmayıb… Düşünürəm ki, bu yaxınlarda Baş Qərargah rəisi Gerasimov da öz vəzifəsini itirəcək. Ona görə yox ki, Kursk vilayətində baş verənləri ona bağışlamayacaqlar. Hallanan əsas səbəb kimi bu göstərilə bilər. Əslində hərbi əməliyyatların planlaşdırılmasına məsul şəxs kimi o, müharibənin ilk aylarında baş vermiş biabırçı məğlubiyyətə görə çoxdan hərbi tribunala verilməli idi. İndi isə sadəcə olaraq vaxtı çatıb. O da “köhnə qvardiyanın” nümayəndəsidir. Ona da inam qalmayıb… Bütün yuxarıda sadalananları nəzərə alaraq, mən Şoyqunun bu səfərini o qədər də ciddiyə almırdım. Bu səviyyəli adamlara, tutduqlari yeni vəzifədən asılı olmayaraq, vurulduqdan sonra ikinci şans verilmir. Yəni Şoyquya ona böyük bir uğur gətirə biləcək ciddi bir missiya tapşırıla bilməzdi”.

R.Mirəqdirov inanır ki, əslində Putin tərəfindən Şoyqiya, yerinə yetirilməsi qeyri-mümkün olan bir missiya tapşırılmışdı:

“Opponentlərim mənə deyəcəklər ki, bu nə cəfəngiyatdır. Doğrudan da Azərbaycan və İranla dil tapmaq nə cətinmiş ki? Hər iki dövlətin, xüsusilə də İranın Qərblə münasibətlərin də ciddi problemlər var. Düzdür, bilmirəm, nə üçün, amma hamı İranın iştirakı ilə Yaxın Şərqdə “böyük müharibənin” gözləntisi ilə yaşayır. Azərbaycanda isə sən demə, Ukraynaya təcavüz etmiş Rusiyanın deyil, Qərbin, xüsusilə də Fransanın neokolonialist siyasəti ikrah hissi yaradır. Bir sözlə, Rusiya, öz iddiasına görə, Ukraynada kollektiv Qərblə müharibə aparır. İran belə bir müharibəyə hazırlaşır. Azərbaycan isə Qərbə qarşı ikrah hissi ilə yaşayır. Doğrudan da, birlik üçün bundan da cazibədar zəmin təsəvvür etmək çətindir. Yəqin ki, bir çox rusiyapərəstlər artıq xəyallarında yeni və yenilməz “Zəfər” koalisiyasının konturlarını cızırlar. Eyni ruhlu Türkiyəni də əlavə etsək, belə bir koalisiyanın yenilməzliyi sual belə doğura bilməz”.

Siyasi şərhçi vurğulayır ki, Rusiya sözsüz belə bir koalisiyanın yaradılmasında maraqlıdır. Onun sözlərinə görə, Rusiya regionda Qərbin bu və ya digər dərəcədə cəlb olunduğu mövcud qaynar məkanların qalmasında və yenilərinin yaranmasında da çalışır:

“Birincisi, anti-Rusiya koalisiyasının güc və resurslarını parçalamaq Rusiya üçün çox vacibdir. Çünki özünün güc və resursları məhduddur. Qərbin resursları daha böyükdür. Amma qeyri-məhdud deyil. Qərbin güc və resurslarının bir neçə və xüsusilə də Yaxın Şərq kimi onun üçün Ukraynadan daha vacib qaynar məkan arasında səpələnməsi Rusiyanın manevr imkanlarını artırardı. Bu məqsədə çatmaq üçün Rusiya, deyilənə görə, hətta öz məhdud resurslarının bir hissəsini İranla bölüşməyə hazırdır. Rusiya Cənubi Qafqaza hələ də potensial qaynar məkan kimi baxır. Ona görə də Azərbaycanla Ermənistan arasındakı sülh danışıqlarını ləngitmək, Gürcüstanı öz təsir dairəsinə qaytarmaq üçün əlindən gələni edir. Bütün bunlar konkret tarixi məqamın tələb etdiyi addımlardır. Amma Rusiyanın regionla bağlı daha uzunmüddətli və daha strateji maraqları vardır. Əslində Rusiya, özü də Kremldə kimin hökm etməsindən asılı olmayaraq, həm Cənubi Qafqazın, həm də İranın uzunmüddətli təcridində maraqlıdır. Qədim bir məsəl var: “Bütün yollar Romaya aparır”. Söhbət nəqliyyat dəhlizlərindən və regionun enerji daşıyıcılarının dünya, daha dəqiq desək, Avropa bazarlarına nəqlindən gedir. Əslində İranın ən böyük düşməni Qərb və ya İsrail deyil, Rusiyadır. Qərbin bir dövlət kimi İranla heç bir problemi yoxdur. Əksinə, bizim maraqlarımızla səsləşməsə də, qeyd etməliyəm ki, Qərbdəki bəzi analıtiklərinin fikrincə, hazırkı rejim olmasaydı, İran Yaxın Şərq regionunda tarazlayıcı və sabitləşdirici rol oynaya bilərdi.1978-ci il inqilabına qədər olduğu kimi... Yəni Qərbin problemi Tehrandakı hakim rejimdir. Əslində də belədir. İran təcriddən çıxa bilsəydi, Azərbaycandan fərqli olaraq, Avropa bazarlarında Rusiya enerji daşıyıcılarına ehtiyacı ciddi şəkildə azalda bilərdi. Bu, həm Avropanın, həm də İranın maraqlarına cavab verir. Bu zaman Avropa bazarlarında ABŞ enerji daşıyıcılarından da həddən ziyadə asılılıq yaranmazdı. Amma sözsüz ki, İrandan enerji daşıyıcıları ixracının bərpası ilk növbədə Rusiyaya üçün böyük zərbə idi. İndi isə ikiqat zərbə olardı. Çünki Rusiyanın Avropa enerji bazarına qayıtması ehtimalını hətta hipotetik olaraq aradan qaldırmış olardı. Ona görə də, Rusiya Qərbdən daha çox İranın təcridində və sanksiyalar altında qalmasında maraqlı olub və indi də maraqlıdır. Daha sonra, Şimal nəqliyyat dəhlizi tam dayanıb və onun nə vaxt yenidən tam gücü ilə fəaliyyətə düşəcəyi məlum deyil. Hər halda bu yaxın perspektivdə həll olunacaq məsələ deyil. Cənub nəqliyyat dəhlizi İranın regionda sabitləşdirici və tarazlaşdırıcı rol oynaya bilməməsi üzündən tam gücü ilə fəaliyyət göstərə bilmir. Diqqət yetirsəniz, görərsiniz ki, Cənub dəhlizinin keçdiyi marşrutu əhatə edən coğrafi məkandakı bütün münaqişələrdə İran bu və ya digər dərəcədə tərəf kimi iştirak edir. Özü də bu dəhlizdən faydalana bilmir. Başqalarına da mane olur. Sözsüz ki, bu Rusiyanın maraqlarına tam cavab verir”.

Rauf Mirqədirov vurğulayır ki, sadaladıqları amillər Cənubi Qafqazdan keçməli olan Orta dəhlizin tam gücü ilə işə salınmasını aktuallaşdırıb. Təhlilçinin sözlərinə görə, söhbət yalnız yüklərin və insan axınının nəqlindən getmir: “Söhbət həm də enerji daşıyıcılarının Orta Asiyadan Cənubi Qafqaz vasitəsilə, yəni Rusiya və İrandan yan ötməklə, Avropaya nəqlindən gedir. Orta dəhlizin tam gücü ilə işə salınması region dövlətləri üçün tarixi bir şansdır. Onların iqtisadi müstəqilliyini təmin edəcək tarixi bir şans... Amma Rusiya üçün Şərq-Qərb və Şimal-Cənub nəqliyyat qovşağı üzərində nəzarəti itirmək geosiyasi ölümə bərabərdir. Bütün bu sadaladıqlarıma görə, Rusiya həm Azərbaycanın, həm də İranın başının həmişə qalda olmasını istəyir. Amma çox yaxşı ki, nə Tehranda, nə də Bakıda iqtidardakılar intihara hazır liderlər deyillər. Yəqin ki, Tehran səfərindən sonra Şoyquya tam aydın oldu ki, İran İsrailə cavab hazırlayır. Amma bu cavab Kremlin istədiyi kimi genişmiqyaslı müharibə olmayacaq. Bu gün İranın iştirakı olmadan Yaxın Şərqdə böyük müharibə mümkün deyil. Çünki aparıcı ərəb dövlətlərindən heç biri belə bir müharibəyə qatılmaq fikrində deyil. Tehrandakı rejim üçünsə Qərb tərəfindən dəstəklənən İsrailə qarşı savaş açmaq intihara bərabər olardı. Proqnozlaşdırmaq olar ki, hərbi əməliyyatlar başlayandan bir neçə gün sonra birləşmiş koalisiyanın bombardımanları nəticəsində İranın iqtisadi və hərbi potensialının böyük bir hissəsi məhv edilmiş olacaq. Bundan sonra isə bütün ölkəni rejim əleyhinə iğtişaşlar bürüyəcək. Son seçkilərdəki əhalinin etiraz səsverməsi cəmiyyətdə rejimdən narazılıq səviyyəsinin nə qədər yüksək olduğunun ən parlaq göstəricisidir. İranda isə özünüqoruma instinkti həmişə güclü olub”.

Ekspert əmin edir ki, Bakıda, yumşaq şəkildə də olsa, Şoyqunun nəzərinə çatdırıblar ki, nə iqtisadi, nə hərbi-texniki, nə də təhlükəsizliyin təmini sahəsində İsraillə əməkdaşlığa son qoymaq fikrində deyillər. “Bu Azərbaycanın strateji maraqlarına cavab vermir. Amma sözdə fələstinlilərin haqq işini dəstəkləyəcəklər. O ki qaldı Orta dəhlizin tam gücü ilə işə salınmasına, Azərbaycan bu məsələnin həllində, xüsusilə də enerji daşıyıcılarının Orta Asiyadan Avropaya nəqlinin gerçəkləşdirilməsində onsuz da elə bir fəallıq göstərmir. Yaxın gələcəkdə fəallıq göstərmək fikrində də deyil. Rəsmi Bakı Rusiyanı qıcıqlandırmaq istəmir”, - Mirqədirov fikirlərini yekunlaşdırıb.

Braziliyanın cənub-şərqində San-Paulu ştatının Vinhedo bölgəsində baş vermiş təyyarə qəzası ilə əlaqədar ölkədə üç günlük matəm elan edilib.

Oxu.Az xəbər verir ki, bu barədə Braziliya prezidenti Luiz İnasio Lula da Silva öz şəxsi "X" səhifəsində məlumat verib.

"Vinhedoda baş vermiş faciəvi hadisənin 61 qurbanının xatirəsinə biz ölkədə üç günlük rəsmi matəm elan etdik", - deyə o yazıb.

Avqustun 9-da Prezident İlham Əliyev Qazaxıstanın paytaxtı Astanada Mərkəzi Asiya dövlət başçılarının görüşündə iştirakı bir daha göstərir ki, ölkəmizə və onun rəhbərinə bu regionda da xüsusi önəm verirlər. Xüsüsilə son on illikdə Mərkəzi Asiya ölkələrinin Bakı-Tbilisi-Qars dəmir yolundan isitfadəsi geniş miqyas alıb. Belə ki, bu dövrdə BTC-nin yükaşırma qabiliyyətinin 1 milyon tondan 5 milyon tonadək artırılması, Ələt Beynəlxalq Ticarət Limanının illik ötürücülük qabiliyyətinin 15 milyon tondan 25 milyon tonadək artırılması istiqamətində görülmüş işlər, Xəzər dənizində Azərbaycanın ticarət donanması üçün yeni gəmilərin sifariş edilməsi, eləcə də Mərkəzi Asiya ölkələrində infrastruktur layihələrinin həyata keçirilməsi Orta Dəhlizin praktiki cəhətdən önəmini daha da artırmışdır. Bu barədə Prezident İlham Əliyev sözügedən görüşdə bildirmişdir ki, Qazaxıstan, Qırğızıstan və Özbəkistan ilə fəal şəkildə investisiya layihələri həyata keçirilir: «Artıq Azərbaycan-Qazaxıstan, Azərbaycan-Qırğızıstan və Azərbaycan-Özbəkistan birgə investisiya fondları yaradılıb. Həyata keçirilən “Rəqəmsal İpək Yolu” layihəsi rəqəmsal infrastrukturun inkişafına və rəqəmsal təhlükəsizliyə töhfə verəcəkdir».
Dövlət başçılarının görüşündə qardaşlıq münasibətlərinin daim inkişaf etməsindən danışan Prezident İlham Əliyev vurğulayıb ki, Ermənistan tərəfindən təxminən 30 illik işğal dövründə bu ərazilərdə 9 şəhər və yüzlərlə yaşayış məntəqəsi məhv edilib. İşğaldan azad olunmuş ərazilərdə hazırda genişmiqyaslı bərpa işləri aparılır və keçmiş məcburi köçkünlərin öz doğma yurdlarına qayıdışı davam edir. Burada sevindrici məqam odur ki, Ermənistanın işğalından azad edilmiş Qarabağın bərpasına dəstək qardaşlıq münasibətlərimizin təzahürlərindən biridir.
Dövlət başçılarının grüşünə ev sahibiyi edən Qazaxstan Prezideni cənab Tokayev noyabr ayında Bakıda keçiriləcək COP29-un qlobal əhəmiyyətindən danışaraq bu işdə azərbaycanlı həmkarına təşəkkürünü bildirmişdir. O demişdir ki, Azərbaycanın belə böyük tədbirlərə ev sahibliyi etmək təcrübəsi zəngindir və bu tədbirin uğurla kecəcəyinə tamamilə əmindir.
Prezident İlham Əliyev verilən dəyərdən məmnunluğunu ifadə edərək demişdir: «Azərbaycan COP29-a sədrliyi çərçivəsində regionumuzda iqlim dəyişmələri ilə bağlı problemlərin həlli üçün Mərkəzi Asiya ölkələri ilə birgə təşəbbüsləri dəstəkləməyə hazırdır. Mən artıq Mərkəzi Asiya ölkələrinin prezidentlərinə rəsmi dəvət məktubları göndərmişəm və noyabrda Bakıda yenidən görüşməyimizə şad olaram».

İlqar Əliyev – Dövlət İdarəçilik Akademiyası

Rusiya Ukraynanın hücumlarının davam etdiyi Kurskda federal fövqəladə vəziyyət elan edib
Rusiya Fövqəladə Hallar Nazirliyi cümə günü Kiyevin müharibə başlayandan bəri Rusiya ərazisinə ən böyük hücumu sayılan Kursk hücumlarından dörd gün sonra federal səviyyədə fövqəladə vəziyyət elan edib.

İndex.az xəbər verir ki, Kremldən çərşənbə axşamı verilən açıqlamada 300-ə yaxın Ukrayna əsgərinin sərhədi keçərək Rusiya ərazisində döyüşlərə başladığı iddia edilib.

Ukrayna rəsmiləri Moskvadan təxminən 500 kilometr cənub-qərbdə baş verən hücumla bağlı şərh verməkdən imtina ediblər.

Lakin Ukrayna prezidenti Vladimir Zelenskinin baş müşaviri Myhailo Podolyak cümə axşamı bildirib ki, sərhəd bölgəsindəki hücumlar Rusiyanın müharibənin yavaş-yavaş Rusiya ərazisinə keçdiyini anlamağa səbəb olacaq.

ABŞ-nin Maliyyə Nazirliyi Belarusdan olan 19 fiziki və 14 hüquqi şəxsə sanksiyalar tətbiq edib.

Bu barədə qurumun bəyanatında bildirilib.

Məlumata görə, qara siyahıya “Belkanto” və “Rada” aviaşirkətləri, "Leqmaş" zavodu, eləcə də Belarus Prezidenti Aleksandr Lukaşenko ilə əlaqəli olduğu iddia edilən təyyarə salınıb.

İranın Azərbaycandakı keçmiş səfiri Seyid Abbas Musəvinin İranın ölkəmizdəki digər keçmiş səfiri Möhsün Pakayinin Qarabağ münaqişəsinə həsr olunmuş kitabının təqdimat mərasimində çıxışı ilə bağlı bəzi mətbuat orqanlarında əsassız iddialar yayılıb.

İddia olunur ki, guya Seyid Abbas Musəvi çıxışında Azərbaycanın qonşu dövlətlərdən birini işğal etmiş ölkə olduğunu söyləyib.

Lakin keçmiş səfirin çıxışının orijinal mətni ilə tanış olanda aydın olur ki, ciddi yanlışlığa yol verilib. Mümkündür ki, Seyid Abbas Musəvinin sözləri ya bilərəkdən təhrif edilib Azərbaycan cəmiyyətinə çatdırılıb, yaxud da tərcümə xətasına yol verilib.

Əslində isə Seyid Abbas Musəvi çıxışında bildirib ki, İran İslam Respublikası həmişə öz prinsipləri, Ali Rəhbərin xarici siyasətdə elan etdiyi prinsiplər əsasında hərəkət edib: “Separatizmə, zora qarşı çıxmaq siyasəti İranın inandığı prinsiplərdən biridir”.

Keçmiş səfir sözünə belə davam edib: “Ermənistan qonşu ölkələrdən birini işğal etmiş ölkə idi. Biz vasitəçilik edərək, əvvəlcə tərəfləri münaqişəsinin həllinə dair sülh sazişinin imzalanmasına yaxınlaşdırdıq, lakin qərb ölkələrinin maraqları buna imkan vermədi. Biz ağıllı olaraq İranın Qafqazdakı mövcudluğunu sabitləşdirə və regionu öz maraqlarımıza yaxınlaşdıra bildik”.

Diplomat İranın İkinci Qarabağ Müharibəsində mövqeyinə də toxunub, İslam Respublikasının bu münaqişədə bitərəf qaldığını söyləyib: “Azərbaycan xalqı əvvəl hesab edirdi ki, İran Ermənistana meyllidir, lakin rəhbəri mövqeyi bu nöqteyi-nəzəri dəyişdirdi”.

Bəzi dairələrin İran-Azərbaycan münasibətlərini münaqişə vəziyyətinə gətirdiyini vurğulayan keçmiş səfir “Bəlkə də çoxları bu əlaqələrin kəsilməsini istəyirdi, amma dövlətin planı başqa idi. Şəhid Rəisinin (İranın helikopter qəzasında həlak olan prezidenti İbrahim Rəisi-red.) Əliyevlə son görüşü çox yaxşı keçdi və səfirlik yenidən açılmalı idi”, -deyə bildirib.

Musəvi xatırladıb ki, Qafqaz İranın təsir dairəsindədir və onlar burada mövcud olmalıdırlar: “Fürsətlərdən istifadə edilməlidir, Qarabağ münaqişəsinin mövcud olduğu üç onillik ərzində İranın iqtisadi imkanları əlindən alındı. Qərb ölkələri İranı və Rusiyanı Qafqazdan qovmağa çalışır, lakin biz bəyan etdik ki, bura bizim regiondur, biz yox, onlar getməlidirlər”.

Keçmiş səfir onu da əlavə edib ki, İranın xəbərdarlığı olmasaydı, Qərbin hazırladığı oyun baş tuta bilərdi.

“Naxçıvanla Bakının əlaqəsi İrandan keçir. Biz otuz ildir ki, onları mühüm marşrut olan bu marşrutla təmin etmişik”, - deyə diplomat fikrini yekunlaşdırıb. \\APA

Rusiya Təhlükəsizlik Şurasının katibi Sergey Şoyqunun və onu müşayiət edən şəxslərin - xarici işlər nazirinin müavini Mixail Qaluzinlə bərabər prezident Putinin köməkçisi İqor Levitinin də olması bu ölkənin mediasında ciddi müzakirə mövzusudur.

Bildirilir ki, İqor Levitinin Bakıdakı danışıqlarda yer alması Şimal-Cənub Nəqliyyat Dəhlizinin əsas müzakirə mövzularından biri olduğuna şübhə yeri qoymur. Çünki Rusiya prezidentinin köməkçisi məhz bu marşrut üzrə danışıqlar üçün görəvləndirilib, o, daha əvvəl də Bakıda bu mövzuda müzakirələr aparıb. “Vedemosti” nəşri yazır ki, Rusiya və Azərbaycan uzun illərdir ki, Şimal-Cənub dəhlizinin işə salınması üçün böyük səylər göstərirlər, lakin İran tərəfi prosesi ləngidir. “İndi beynəlxalq gündəm dəyişib və Tehran onu işə salmaqda maraqlıdır. Bakı və Moskva yerüstü keçidlərin tikintisində İran tərəfinə kömək edə bilər, çünki onlar bütün iştirakçılar üçün iqtisadi səmərə vəd edən yeni geoiqtisadi marşrut açacaq. Bu baxımdan, Şimal-Cənub layihəsinin ən mühüm tranzit dəhlizi olan ölkə potensial olaraq eskalasiya zonasına çəkildiyi üçün Rusiya "barmağını nəbzində saxlamalıdır"- nəşr yazır.

Şimal-Cənub Nəqliyyat Dəhlizi Hindistandan və Fars körfəzindən Rusiyaya, Qərbi Avropaya, Baltikyanı və Skandinaviya ölkələrinə məhsul daşımalarına imkan yaradan multimodal layihədir. Hazırkı ənənəvi marşrutdan 40% qısa və 30% ucuz olan Şimal-Cənub Nəqliyyat Dəhlizinin uzunluğu 7,200 kilometr təşkil edir. Layihənin əsas məqsədi alternativ marşrutlarla müqayisədə çatdırılma vaxtının azaldılması və qiymət baxımından effektivliyin artırılmasıdır. Fars körfəzi - Süveyş kanalı - Aralıq dənizi - Baltik dənizindən Helsinkiyə dəniz yolu ilə yüklərin daşınması 45-60 gün təşkil edirsə, Şimal-Cənub dəhlizi üzərindən daşımalar 20-25 gün ərzində həyata keçirilir.

İlk mərhələdə Azərbaycan ərazisindən hərəkət edəcək gözlənilən yük nəqliyyatı dövrü 3 mln. ton, ikinci mərhələdə - 5-8 mln. ton, üçüncü mərhələdə isə 15 mln. ton təşkil edir.

Nəqliyyat dəhlizi Baltik dənizi - Rusiya - Azərbaycan - Hindistan marşrutu üzərindən keçir.

AĞ Partiya başqanının müşaviri, siyasi şərhçi Azər Hüseynov Rusiyanın nəhəng bir bazar olduğunu bildirdi: “Azərbaycan tranzit qovşağında yerləşir. Bu nəqliyyat dəhlizi ölkəmiz üçün çox əhəmiyyətlidir. Bununla Azərbaycan beynəlxalq ticarət və yükdaşımalarda xüsusi rol oynaya bilər. Rusiya bazarının həcminə baxın. Eynilə cənubda İran bazarının və digər ölkələrin tutumuna baxın. Bu gün bir sıra Qərb şirkətləri artıq Rusiyaya qayıtmaq istəyirlər. Çünki Rusiya nəhəng bir bazardır. Eyni zamanda İran da, cənubdakı digər ölkələr də. Bu bilirsiniz nə deməkdir? Bu, yük daşınma həcminin gələcəkdə çoxluğu deməkdir. Yüklərin çoxluğu isə tranzit xərclərinin və ödənişlərinin çoxluğu deməkdir. Məhz bu, qeyd edilən istiqamətin bizim üçün iqtisadi faydasıdır. Təhlükəsizlik faydası nədir? Rusiya və İranın müasir beynəlxalq münasibətlər sistemində bir-birinə ciddi ehtiyacı vardır. Hər iki dövlətin Qərblə problemləri vardır. Elə bizim də Qərblə münasibətlərimiz sabit deyildir. Qərb bizdən neft-qaz idxal etməsinə baxmayaraq, bizə qarşı zaman-zaman Ermənistanın yanında olduğunu göstərir. Bizə qarşı sanksiya qəbul etməkdən danışır. Hətta Ermənistana silah da verir. Belə bir ortamda Azərbaycan İrana da, Rusiyaya da bir əlaqələndirici kimi lazımdır. Azərbaycana da bu lazımdır. Azərbaycan əslində yenə də balanslaşma siyasətinə keçir. Hamı ilə qarşılıqlı maraqlar əsasında tərəfdaşlıq münasibətlərində maraqlıdır. Nə üçün? Azərbaycan artıq bir vasitəçi kimi çıxış edə bilir. Belə ki, Azərbaycan Türkiyə ilə müttəfiqdir. Türkiyənin birbaşa ünsiyyətə girməkdə problemi olan ölkələr vardır. Tutaq ki, İsrail. Azərbaycan isə İsraillə tərəfdaşdır. Lazım olanda Azərbaycan müəyyən məsələlərdə vasitəçi ola bilər. Biz ərazi olaraq nəhənglərin ortasındayıq. Ona görə də bizə mobillik və şəbəkələrdə, yəni tranzit qovşaqlarında iştirak çox lazımdır. Bu həm də bizim özümüzün mal və xidmətlərimizin hərəkəti üçün zəmin formalaşdırır. Diversifikasiya edilmiş marşrutların varlığı bizim üçün də önəmlidir”.

Beynəlxalq münasibətlər üzrə şərhçi Şəhla Cəlilzadə İranın mütləq şəkildə İsrailə cavab verəcəyini proqnozlaşdırır: “İran-İsrail arasında hərbi eskalasiya sadəcə regional deyil, qlobal təhlükəsizlik baxımından mühüm çağırışlar doğurur. Rəsmi Bakı isə hər zaman ən kəskin mövqe fərqləri olan tərəflərin danışıqlar apararaq ortaq məxrəcə gəlməsi üçün faydalı güzərgah olub. 2019-cu ildə NATO və Rusiya generalları Kurtis və Gerasimovun Bakı görüşünü, İsrail və Türkiyə arasında bir zamanlar mövcud gərginliyin azaldılmasında Bakının barışdırıcı rolunu (hazırda bu iki dövlət arasında münasibətlər yenə pozulmuşdur və Azərbaycan-Türkiyə siyasətləri İsrail məsələsində artıq uzlaşmırsa da) xatırlatmaq yerinə düşər. Hazırda İsrail-İran gərginliyi fonunda yenə Bakı mühüm güzərgah olaraq diqqət mərkəzindədir. Bunun bir sıra səbəbləri var: 1) Azərbaycanın həm İran, həm də İsraillə ciddi əməkdaşlığı vardır. 22 fevral 2022-ci il tarixli Moskva bəyannaməsi ilə Azərbaycan və Rusiya mühüm geosiyasi və geostrateji məsələlərdə uzlaşdırıcı danışıqlar aparmağı öhdəsinə götürüblər. 2) Azərbaycan-Rusiya-İran arasında Şimal-Cənub dəhlizinin açılması ilə bağlı ortaq mövqe və müvafiq razılaşmalar əldə olunub ki, hərbi eskalasiya, Cənubda yeni müharibə bu dəhlizin gələcəyini təhlükəyə ata bilər. Müqayisə, Rusiya-Ukrayna müharibəsi Rusiyadan Ukrayna vasitəsilə Avropaya gedən enerji və ticari yolların bağlanması ilə nəticələndi. Odur ki, Rusiyanın maraqları bölgədə yeni müharibədən yayınmaq, deskalasiyaya nail olmaqdır. Lakin nəzərə alaq ki, bütün bunlar İsrailin 1 apreldə İran konsulluğuna hücumu və İranın ilk dəfə öz ərazisindən cavab hücumları ilə müşayiət olundu. O zaman da 7 SEPAH rəsmisi, o cümlədən 2 general öldürülmüşdü, bu dəfə də Haniyənin ölümü İran üçün qırmızı çizgilərin keçilməsidir. Xatırlayaq ki, 27 sentyabra bizi sövq edən qəhrəman generalımız Polad Həşimovun öldürülməsi idi. Yəni hərbi və siyasi liderlərə qarşı açıq və birbaşa hücumlar cəzasız qalmır. Odur ki, İran da mütləq şəkildə İsrailə cavab hücumu edəcək. Lakin bütün qlobal vasitəçilər bu hücumun daha lokal olması, regional alovlanmaya səbəbiyyət verəcək qədər böyük olmaması yönündə təlqinlərdə bulunmaqdadır”.

“Yeni Müsavat”

“Ölümü gözləmək ölümün özündən də pisdir. İsraillə İran arasında indi baş verənləri çox dəqiq təsvir edir. Tehran mümkün hücumla bağlı gündəlik siqnallar göndərir. İndi geosiyasi vəziyyət İsrailin xeyrinədir. Axı o, müdafiəyə hazırdır. İlk addımı atdı, vurdu və cavab gözləyir. İsrail resursları səfərbər edib, ABŞ-ı ayağa qaldırıb, yəni ölkə müharibəyə hazırdır. Bəs İran? O, Haniyanın öldürülməsini planlaşdırmırdı. Teorik olaraq, o, geri zərbə vura bilərdi. Lakin Tehranın müharibə aparmaq üçün hələ ki, kifayət qədər resursu yoxdur. Ona görə də İran rəhbərliyi ağıllı olsa, İsrailə hücumu gecikdirəcək və daha yaxşı hazırlaşacaq. Onda onlar İsrailin qaydaları ilə deyil, öz qaydaları ilə oynayacaqlar”.

Bu sözləri Yaxın Şərq Araşdırmaları Mərkəzinin icraçı direktoru, politoloq İqor Semivolos Yaxın Şərqdə baş verənlərlə bağlı yazısında qeyd edib.

Analitik qeyd edib ki, tamamilə mümkündür ki, İsrail qabaqlayıcı zərbə endirməli olacaqlar: “Bu variant da mümkündür. Amma bu halda işğalçı İsrail olacaq. Bunun fonunda Rusiyanın silahlarını İrana ötürməyə başladığını görürük. Bu təəccüblü deyil - Moskva İranla müttəfiqlikdə maraqlıdır və bunu müttəfiqliyini gücləndirmək üçün fürsət pəncərəsi kimi görür. İran isə bu ittifaqda kifayət qədər güclü yer tuta bilər. Axı indi o, yerində oturmur: müttəfiqlər və imkanlar axtarır. Və onları Çin və Rusiya şəklində tapır. İran BRİKS kimi müxtəlif beynəlxalq təşkilatlara qoşulur. Əslində bu yolla Tehran indi blokadanı qırır, öz cəbhəsini yaradır”.

“Bundan əlavə, Rusiyanın həm öz iqtisadiyyatı, həm də Ukraynaya qarşı müharibə aparmaq üçün İran resurslarında həqiqətən maraqlı olduğunu istisna etməməliyik. Beləliklə, Rusiyanın İrana silah və qabaqcıl sistemlər ötürməsi ilə bağlı məlumatlar Rusiya Federasiyasının guya silahlarının tükənməsi ilə bağlı xəbərlər fonunda kifayət qədər simvolik görünür. Ancaq başa düşmək lazımdır ki, Rusiya müntəzəm olaraq silah istehsal etməyə davam edir, hər gün Ukraynaya onlarla raket atmır. Yəni Rusiyadan İrana bu cür yardım yalnız o deməkdir ki, nə vaxtsa ruslar Ukraynaya daha az zərbə vura bilər. Lakin Moskva üçün bu, İran məsələsi qədər kritik deyil. Yenə deyirəm, bu yolla onlar öz müttəfiqlik niyyətlərini, kömək etməyə hazır olduqlarını nümayiş etdirirlər. İranda Tehranla Moskvanın əməkdaşlığına şübhə edən siyasətçilərə təsir göstərirlər”, - Semivoloq əlavə edib.

Politoloq sual edir: bəs ən böyük nüvə arsenalına malik olan və BMT Təhlükəsizlik Şurasının daimi üzvü olan bir ölkənin hərbi məsuliyyəti nə ola bilər?

“O zaman bəlkə yeni sanksiyalar? Amma sanksiyalarla bağlı problem ondan ibarətdir ki, onlar sonsuz müddətə tətbiq edilə bilməz. Həmişə bir hədd var ki, ondan artıq heç nə edə bilməyəcəksiniz. Üstəlik, Rusiya və ya İrana qarşı yeni sanksiyalar tətbiq etməklə, digər ölkələr onlara “Şər oxu” deyilən bir yerdə birləşmək üçün daha çox imkanlar yaradır. Hər bir məhdudiyyət yalnız buna kömək edir”, - Semivolos məqaləsini yekunlaşdırıb.

Ayna.az

Britaniyalı müğənni Stinq (Qordon Sumner) Toskanadakı “Tenuta Del Palagio Wines” şərab zavodunu Ukrayna prezidenti Vladimir Zelenskinin ailəsi ilə əlaqəli bir şirkətə satıb.

Bu barədə "Database Italia" İtaliya kadastrının məlumatlarına istinadən yazır.

Əməliyyat dəyəri təxminən 75 milyon avro qiymətləndirilir. Sənədlərə görə, şərab zavodunun satışı iyun ayında baş tutub, mülkün yeni sahibi İtaliyanın "San Tommaso S.R.L." şirkətidir.

"San Tommaso S.R.L."in benefisiarı Ukrayna prezidentinin həyat yoldaşı Yelena Zelenskaya göstərilib. Nəşr qeyd edir ki, Toskana şərab zavodu Zelenskinin İtaliyada keçirilən G7 sammitinə səfərindən iki həftə sonra, iyunun 28-də sahibini dəyişib.

Zavod ildə 15 növ, cəmi 13 min butulka şərab istehsal edir. Buraya təxminən 100 hektar torpaq daxildir, onun dörddə biri üzüm bağlarıdır.

Rostovda ermənilər "Naxçıvan-Don" adlı qəzet dərc etməyə başlayıblar.

TEREF axar.az-a istinadən xəbər verir ki, bu barədə erməni mediası məlumat yayıb.

Bildirilib ki, qəzetin "Naxçıvan-Don" adlanmasının səbəbi ermənilərin Rostova "Naxçıvandan köçdüklərini" nümayiş etdirmək məqsədi daşıyır. "Don" sözünü isə "Rostov-Don"a uyğunlaşdırıblar.

Qəzetin yaradıcılarından olan Olya Babacanyan deyib ki, Rusiya hökuməti ermənilərə qarşı Ermənistan hökumətindən daha "mehribandır". Belə ki, Ermənistanda "Qarabağ" adını çəkmək olmur, ancaq Rusiya "Naxçıvan-Don"un dərcinə icazə verib.

Qeyd edək ki, ermənilərin açıq şəkildə Azərbaycana ərazi iddiasını əks etdirən "Naxçıvan-Don" adlı qəzetə lisenziya verilməsi ölkəmizə qarşı təxribatda Rusiyanın müvafiq qurumlarının yer aldığı anlamına gəlir.

Məqaləyə dair fotomateriallar: