Kursk bölgəsindəki əməliyyat Rusiya və Ukrayna arasında gizli sülh danışıqlarının pozulmasına səbəb olub

Rusiya və Ukrayna enerji infrastrukturuna qarşı hücumların qarşılıqlı dayandırılması ilə bağlı məxfi danışıqlar üçün Qətərə nümayəndə heyətləri göndərməyi planlaşdırıblar. Lakin bu planlar Ukrayna Silahlı Qüvvələrinin Kursk bölgəsində keçirdiyi əməliyyatla pozulub. “The Washington Post” vəziyyətdən xəbərdar olan diplomatlara istinadən yazıb. Bildirilib ki, avqustda Ukrayna və Rusiya nümayəndə heyətləri ilə ayrı-ayrılıqda görüşmək niyyətində olan qətərlilər vasitəçi kimi çıxış ediblər. Müzakirənin məzmunlu olması lazım olsa da, bəzi danışıqlar iştirakçıları dialoqun sonradan müharibənin yekunu ilə bağlı razılaşmaya gətirib çıxaracağına ümid edirmişlər.

Diplomatlardan birinin sözlərinə görə, Moskva Ukrayna Silahlı Qüvvələrinin Kursk bölgəsini zəbt etməsindən sonra nümayəndə heyətinin səfərini təxirə salıb və bunu “eskalasiya” adlandırıb. Eyni zamanda, Kiyev Dohaya transsərhəd hücumu ilə bağlı xəbərdarlıq etməyib. Mənbə belə qeyd edib.

Nəşrin həmsöhbətləri iddia edirlər ki, Qətər son iki ay ərzində Rusiya və Ukrayna ilə enerji infrastrukturuna hücumlara moratoriumun qoyulmasını müzakirə edir: nəticədə tərəflər Dohada gizli sammit keçirməyə razılaşıblar, yalnız xırda detallar üzərində işləmək qalıbmış. "Kurskdan sonra ruslar imtina etdilər", deyə diplomat bildirib.

O əlavə edib ki, Rusiya prinsipcə danışıqlardan imtina etməyib, lakin bunun üçün hələ vaxtın olacağını hesab edir. Öz növbəsində Ukrayna hələ də Dohaya nümayəndə heyəti göndərmək istəyir, lakin Qətər birtərəfli görüşü faydalı hesab etmir.

Ukrayna Prezidentinin dəftərxanası nəşrə bildirib ki, Doha sammiti “Yaxın Şərqdəki vəziyyətə görə” təxirə salınıb, lakin avqustun 22-də videokonfrans vasitəsilə baş tutacaq. Bundan sonra Kiyev tərəfdaşları ilə müqavilənin icrası ilə bağlı məsləhətləşmələr aparacaq. Kreml isə məsələyə şərh verməkdən imtina edib.

Digər diplomat deyib ki, həm Ukrayna, həm də Rusiya sammit öncəsi razılığa gəlməyə hazır olduqlarını bildiriblər. Bununla belə, Kiyevdə bu danışıqların effektivliyi birmənalı şəkildə qiymətləndirilib: mənbələrin məlumatına görə, bəzi rəsmilər uğur şansının 20 faiz olduğuna inanır, digərləri hətta Kursk vilayətində əməliyyat baş tutmasa belə, daha pis perspektivlər gözləyirdi. Rusiyanın səmimiliyinə şübhələr onun son həftələrdə Ukraynanın enerji infrastrukturuna qarşı kütləvi bombardman kampaniyasından qaynaqlanır.

Kiyev qeyd edib ki, Ukrayna ərazisinin təxminən 20 faizini işğal edən Ukrayna Silahlı Qüvvələrinin Rusiya daxilində əməliyyatı qismən gələcək danışıqlarda daha çox təsir rıçaqları əldə etmək məqsədi daşıyır. Eyni zamanda, Prezident Vladimir Putin əvvəllər açıq şəkildə müharibənin sonunda Kursk vilayətinintutulması ilə əlaqədar şərtlərini yumşaltmayacağına söz vermişdi.

Yüksək səviyyəli rus diplomatları ilə yaxın əlaqələri olan akademik Putinin “təzyiq altında adətən güzəştə getmədiyini” xatırladıb. Akademik bildirib ki, Rusiya Kiyevi daha geniş atəşkəs danışıqlarına cəlb etmək üçün enerji infrastrukturu sazişini nəzərdən keçirməyə daha çox hazır olacaq. Əks halda, Moskva daha az motivasiya olacaq, çünki o, Ukraynanın enerji infrastrukturuna Kiyevin Rusiya neft emalı zavodlarına vurduğu ziyandan daha çox ziyan vura biləcəyinə inanır.

Ukrayna etiraf edir ki, yeni partlayışlar soyuq qış aylarında dinc əhalini gündə bir neçə saat işıqsız qoya bilər.

“Enerji bizim üçün çox vacibdir. Biz bəzən iqtisadiyyatı unuduruq, lakin qışda işıq və istilik olmasa, sərbəst düşmə təhlükəsi ilə üzləşirik”, - Ukrayna rəsmisi qeyd edib.

Eyni zamanda, Kiyev enerji infrastrukturuna hücumlara son qoymaq üçün 2022-ci ildə Türkiyə və BMT-nin vasitəçiliyi ilə əldə edilmiş və Rusiyanın dəniz blokadasının müvəqqəti olaraq götürülməsinə səbəb olan “Taxıl sazişi” çərçivəsində Ukraynanın kənd təsərrüfatı məhsullarını Qara dənizdən keçir.

Potensial razılaşma ilə tanış olan ikinci ukraynalı rəsmi bildirib ki, enerji obyektlərində tətillərə moratoriumun qoyulmasına nail olmaq üçün Kiyev “sövdələşmənin işləyəcəyinə əmin olmaq üçün tərəfdaşlarla müzakirələr aparır”.

Müəllif: Turan Abdulla

İran Silahlı Qüvvələrinin Baş Qərargahı "Fars" agentliyinin sabiq prezident İbrahim Rəisinin helikopterinin qəzaya uğraması səbəbi ilə bağlı məlumatını təkzib edib.

"Report" xəbər verir ki, bu barədə Baş Qərargahın ictimaiyyətlə əlaqələr idarəsinin bəyanatında deyilir.

"Fars" agentliyi daha əvvəl mənbələrə istinadən məlumat vermişdi ki, Rəisinin helikopterində sərnişinlərin sayı normadan artıq olduğu üçün nəqliyyat vasitəsi lazımi hündürlüyə yüksələ bilməyib və pis hava şəraitində dağa çırpılıb.

Qeyd edək ki, İranın xüsusi xidmət orqanları “Rəisi işi” ilə bağlı 30 min adamı dindirib, bütün ifadələr helikopterin qəzaya uğramasında insan faktorunun olmadığını göstərir.

Xatırladaq ki, mayın 19-da Rəisini daşıyan helikopter İran-Azərbaycan sərhədi yaxınlığındakı Varziqan şəhəri yaxınlığında qəzaya uğrayıb. Göyərtədə prezidentdən başqa xarici işlər naziri Hüseyn Əmir Abdullahiyan, Şərqi Azərbaycan vilayətinin valisi Malik Rəhməti, Təbriz şəhərinin cümə imamı Məhəmməd Əli Əl-Haşim, prezidentin mühafizə rəhbəri, İslam İnqilabı Keşikçiləri Korpusunun general Mehdi Musəvi, həmçinin ekipaj komandiri polkovnik Səid Tahir Mustafavi, ikinci pilot polkovnik Möhsün Dəryanuş və texnik Bəhruz Hadi olub. Qəza nəticəsində bütün sərnişinlər və ekipaj üzvləri ölüb.

Avqustun ortalarında Türkiyə parlamentindəki çıxışından sonra Fələstin prezidenti Mahmud Abbas ölkə prezidenti Rəcəb Tayyib Ərdoğan və parlamentin sədri Numan Kurtulmuşla birlikdə orada açılan Fələstin mövzulu fotosərgini ziyarət edib, lakin sonra sürətlə parlament binasını tərk edib.

Bu barədə Türkiyənin "Hürriyet" qəzeti yazıb.

Nəşrin məlumatına görə, Türkiyə parlamentinin spikeri Abbasın şərəfinə şam yeməyi təşkil edib, lakin Fələstin prezidenti iştirak etmədiyi üçün ləğv edilib.

“Mahmud Abbas parlament sədri Numan Kurtulmuşa göstərdiyi marağa görə təşəkkür etdi, lakin axşam yeməyinə qala bilməyəcəyini söylədi və dedi: “Mən hava qaralmamış Fələstinə çatmalıyam”, – KİV qeyd edib.

Türkiyə mətbuatının yazdığına görə, Abbas İsrailin təşkil etdiyi sui-qəsd cəhdindən qorxduğu üçün “qaranlıqdan əvvəl” Fələstinə çatmaq istəyib

“ABŞ ilə Fransa arasında Ermənistan üzərində geosiyasi rəqabət gedir”.

Bu sözləri politoloq Asəf Nərimanlı “Cebheinfo.az”-a şərhində Ermənistanın təhlükəsizliyinə cavabdeh olan KTMT-yə Qərbin alternativ olmasının mümkünlü barədə fikir bildirərkən söyləyib.

Onun sözlərinə görə, Qərbin Ermənistanın gələcək təhlükəsizliyinə təminat verib-verməyəcəyi sual altındadır:

“Rusiya rəsmiləri hər zaman bu məsələ ilə bağlı açıqlama verərkən həm erməni cəmiyyətinə, həm də Paşinyan hakimiyyətinə mesaj göndərir.

Ermənistan ictimaiyyətinə onu deməyə çalışırlar ki, hazırki hakimiyyətin həyata keçirdiyi siyasət milli təhlükəsizliyə ciddi təhdid yaradır.

Paşinyan hakimiyyətinə xəbərdarlıq edirlər ki, İrəvanın KTMT ilə münasibətləri korlaması və bu təşkilatı tərk etməsi Ermənistanın təhlükəsizliyinə yaxşı heç nə vəd etmir. Sözsüz ki, Moskva Ermənistan daxilində özünə bağlı olan revanşist müxalif qüvvələrdən Paşinyan hakimiyyətinə qarşı istifadə etməyə çalışacaq”.

Ekspert qeyd edib ki, Qərb güc mərkəzləri Ermənistana kollektiv şəkildə dəstək vermir:

“Qərbin Ermənistanın gələcək təhlükəsizliyinə təminat verib-verməyəcəyi zamana bağlı prosesdir. Daha doğrusunu desək, bu, sual altındadır.

Gürcüstan buna çox yaxşı nümunədir. 2003-ci ildə Gürcüstanda Mixail Saakaşvili hakimiyyətə gələndən sonra ölkənin xarici siyasət kursunu dəyişib Qərbə yaxınlaşmağa çalışdı. Daha sərt şəkildə anti-Rusiya siyasəti yürüdürdü. Ümid edirdi ki, Qərb onun ölkəsinin təhlükəsizliyinə təminat verəcək və ölkəsini Rusiya təhlükəsizindən qoruyacaq.

Amma bunun tam əksi baş verdi. 2008-ci ilin avqustunda beş günlük müharibədə Rusiya Gürcüstanın ərazilərini işğal etdi. Saakaşvili Qərbdən gözlədiyi dəstəyi ala bilmədi. Nəticə etibarilə Gürcüstanın indiki hakimiyyəti təhlükəsizlik faktorlarını nəzərə alaraq ölkənin xarici siyasət kursunu yenidən nəzərdən keçirməyə məcbur olub. Qərb bu gün İrəvana müəyyən vədlər versə də, uzaq perspektivdə Ermənistanın təhlükəsizliyinin Qərb tərəfindən tam təmin olunacağı sual altındadır”.

Ekspert bir önəmli məqamı da xüsusilə qeyd edib ki, Ermənistanın gələcək təhlükəsizliyinin təminatında Rusiyanı əvəz etmək istəyən ABŞ ilə Fransa arasında rəqabət gedir:

“Nə ABŞ, nə də Fransa Ermənistan məsələsində birgə yanaşma ilə çıxış edir. Fransa hər vəchlə Ermənistanın təhlükəsizliyi və müdafiəsində söz sahibi olmağa çalışır. Digər tərəfdən ABŞ Ermənistanda aktivləşib. ABŞ və Fransa Ermənistan üzərində geosiyasi mübarizə aparır. Bunun özü Ermənistan üçün ciddi təhlükə yaradır.

Yəni Ermənistanı Rusiya təhlükəsi qarşısında müdafiə etmək mümkün olmayacaq”. A.Nərimanlı, həmçinin vurğulayıb ki, ABŞ-nin Ermənistanın təhlükəsizliyinin təminatına cavabdeh olub-olmayacağını yalnız zaman göstərəcək: “Noyabrda ABŞ-də prezident seçkiləri keçiriləcək. Əgər Donald Tramp bu seçkilərdə qalib gələrsə, Vaşinqton Cənubi Qafqaz, xüsusilə Ermənistanla bağlı xarici siyasətini yenidən nəzərdən keçirəcək. Ola bilər ki, Bayden administrasiyası dövründə Ermənistana verilən dəstək Tramp administrasiyası dövründə verilməsin”.

A.Nərimanlı onu da əlavə edib ki, Rusiya Ermənistanı əlindən buraxmamağa çalışacaq:

“Ermənistan məsələsində Rusiya üçün qırmızı xətt Gümrüdəki 102-ci rus hərbi bazasıdır. Bu bazanın mövcud olduğu müddətdə Rusiya Ermənistana qarşı heç bir sərt addım atmayacaq. Amma Paşinyan hakimiyyəti Gümrüdəki 102-ci rus hərbi bazasının çıxarılmasını gündəmə gətirərsə, o zaman Moskva Ermənistana qarşı çox ciddi və sərt mövqe nümayiş etdirəcək”.

İsrailin Baş naziri Benyamin Netanyahu Qüdsdə ABŞ dövlət katibi Entoni Blinkenə Qəzza zolağı ilə bağlı razılaşmaya doğru irəliləmək üçün məsləhətləşmələri davam etdirmək məqsədilə bu həftə Qahirəyə danışıqlar aparacaq nümayəndə heyəti göndərəcəyini bildirib.

Bu barədə "The Times of Israel" adı açıqlanmayan İsrail nümayəndəsinə istinadən məlumat yayıb.

Məlumata görə, Mossadın kəşfiyyat direktoru David Barneanın başçılıq edəcəyi nümayəndə heyətinə Baş Təhlükəsizlik Xidmətinin rəhbəri Ronen Bar və girovların mübadiləsi üzrə koordinator, ehtiyatda olan general-mayor Nitzan Alon da daxildir. Nəşr qeyd edir ki, hər üç şəxs ötən həftənin sonunda Qətərdə Qəzza sövdələşməsinə dair danışıqlarda iştirak edib.

Qeyd edək ki, avqustun 15-də Dohada Qəzza zolağında atəşkəsə nail olmaq və Fələstinin HƏMAS hərəkatı tərəfindən saxlanılan girovların azad edilməsi məqsədi ilə məsləhətləşmələrin yeni mərhələsi keçirilib.

Avqustun 18-də Azərbaycan Respublikasının Prezidenti İlham Əliyev və birinci xanım Mehriban Əliyeva evlərində ölkəmizdə dövlət səfərində olan Rusiya Federasiyasının Prezidenti Vladimir Putinlə şam ediblər.

Bu barədə informasiyanı Azərbaycan Prezidentinin mətbuat xidməti yayıb.

Müharibə təkcə səfərbər olan bir neçə yüz min nəfərin deyil, həm də ölkə əhalisinin böyük əksəriyyətinin hiss edəcəyi müharibəyə çevriləcək

Ukrayna Silahlı Qüvvələrinin Kursk vilayətində gözlənilməz və iri hücumu bu il Rusiya-Ukrayna qarşıdurmasının əsas epizodu oldu. Çoxsaylı hərbi müşahidəçilərin dediyi kimi, bu, Rusiyanın strategiya və taktikasında aşkar uğursuzluqları üzə çıxardı, lakin daha da böyük ölçüdə dil və anlayışların səviyyəsi ölkədə yaranmış total özünü aldatma sisteminin pozğunluğuna işarə etdi.

Vladimir Putinin “xüsusi hərbi əməliyyata” başladığını elan etdikdən sonra Rusiya hakimiyyətinin heç bir halda bunu müharibə adlandıra bilməyəcəyini müdafiə etməsi hamımızın yadındadır. Baş Prokurorluq izah edib ki, “müharibə elan edilməsi ictimai əhəmiyyət kəsb edən hüquqi nəticələrin başlanmasını nəzərdə tutur”. Qadağan olunmuş termindən istifadə etdiklərinə görə hakimiyyət medianın qarşısını kəsdi və davamlı “qanun pozucuları” inzibati cərimələrə və real həbs cəzalarına məhkum edildi; Rusiyada "qeyri-müharibə dövrlərində" onlar "qismən" səfərbərlik həyata keçirə bildilər və 2022-ci ilin sonundan etibarən bir çox Rusiya rəsmiləri - və sonra Prezidentin özü - utanmadan "müharibə" sözünü istifadə etməyə başladılar.

Son hadisələr rus “xəbərlərinin” təhlükəsini çox aydın və açıq şəkildə nümayiş etdirdi. Ukrayna qüvvələrinin Rusiya ərazisinə bir həftə davam edən müdaxiləsi, həssas müşahidəçilərin qeyd etdiyi kimi, tarixdə ilk dəfə idi ki, nüvə dövlətinin ərazisinin bir hissəsi nisbətən uzun müddət ərzində hər hansı digər dövlət tərəfindən işğal edilib. Rusiya rəhbərliyi düşdüyü şərtlərə görə baş verənləri öz adı ilə adlandıra bilmədi və edə bilməz.

Əsas rəsmilərlə görüşdə çıxış edən Putin hadisələri “genişmiqyaslı təxribat” kimi qiymətləndirdi və başqa cür edə bilməzdi. Çünki Kursk vilayətində baş verənlərin müharibə aktı kimi tanınması müvafiq qərarın verilməsini tələb edəcək. Kremlin hazır olmadığı hərbi vəziyyətin tətbiqi, səfərbərlik və s.

Məlum olub ki, 400 kv.km itki var. (Ukrayna variantına görə - 1000 kv.km) Kursk AES-in ələ keçirilməsi və Ukrayna Silahlı Qüvvələrinin regional mərkəzə yaxınlaşması ehtimalı “təcavüz hadisəsi” sayıla bilməz. Dövlətin mövcudluğu risk altında olduqda, bunu “terror” adlandırmaq doğru deyil.

Mövcud vəziyyətdən çıxış yolu tapmağa çalışan Rusiya hakimiyyəti əvvəlcə Kursk vilayətindəki hadisələri “federal fövqəladə vəziyyət” adlandırdı, sonra bu və iki qonşu federal subyektin ərazisində antiterror əməliyyatı rejimi tətbiq etdi. Son addım orada yaşayan vətəndaşların hüquqlarını nəzərəçarpacaq dərəcədə məhdudlaşdırdı, lakin müdafiə qabiliyyətini gücləndirmək mümkün deyil.

Xüsusilə, antiterror əməliyyatı rejimi bölgədə mövcud olan çağırışçı hərbi qulluqçuların statusunu heç bir şəkildə tənzimləmir. İnternetdəki yazılara görə, onları döyüşə göndərmək əvəzinə evakuasiya etməyə çalışırlar - formal olaraq, hərbi əməliyyatlarda iştirak edə biləcəkləri "müharibə vaxtı" hələ gəlməyib. Eynilə, müharibənin ilk günlərində Ukraynada meydana çıxan və Kiyev yaxınlığında Rusiyanın təhlükəli hücumlarının dəf edilməsində mühüm rol oynayan ərazi müdafiə birləşmələri hücuma məruz qalan rayonlarda yaradıla bilməzdi. Yalnız öz silahsız vətəndaşları ilə vuruşmağa öyrəşmiş məşhur rus “siloviki”lərinin və ya irəliləyən düşməndən çox geri çəkilən dostlarını cilovlaya bilən çeçen əyləncəli qoşunlarının Ukrayna sıçrayışını aradan qaldıracağına ümid etmək son dərəcə sadəlövhlük olardı.

Ukrayna tərəfində döyüşən ruslardan yalnız Kiyevin razılığı ilə yaradılan bölmələrin nümayəndələrinin Rusiya ərazisinə soxulduğu ana qədər Putinin Ukrayna ilə müharibəyə aid etdiyi “xəbər” məqbul idi - Ukrayna hakimiyyəti dəfələrlə onların törətdiyi müharibəyə görə məsuliyyəti öz üzərinə götürməkdən imtina edib. İndi bu "xəbər" nəinki qeyri-adekvat, həm də təhlükəli olur və çox güman ki, uzun müddət istifadə edilə bilməyəcək.

2022-ci ilin fevralında Vladimir Putin müharibəyə başladı və məğlub olmamaq üçün nə vaxtsa bunun başqa bir dövlətin ərazisində “xüsusi hərbi əməliyyat” olmadığını etiraf etməli olacaq. Lakin gözlənilən bütün döngələri və dönüşləri, sürprizləri ilə tam miqyaslı münaqişə - əslində Müdafiə Nazirliyindən bunu tələb etmək qəribədir. Baş Qərargah düşmənin Kurska keçəcəyi təqdirdə fəaliyyət planı hazırlamalı idi, əgər Ali Baş Komandanın özü həmişə müharibə olmadığını iddia edərsə.

Ukrayna Rusiya ərazilərini nə qədər öz nəzarətində saxlaya bilər və Donbasda təzyiqi azaltmaq, “Rusiyanı sülhə məcbur etmək” məqsədi ilə yeni hücumlar mümkündürmü? Mən Kiyevin hücum imkanlarını qiymətləndirməzdim: hələ 2022-ci ilin payızında Ukrayna Rusiya tərəfinə nisbətən daha çox taktiki çeviklik və bacarıq nümayiş etdirdi.

Mənə elə gəlir ki, Kreml son nəticədə reallığı qəbul etməmək strategiyasına yenidən baxmalı olacaq ki, müharibə təkcə səfərbər olan bir neçə yüz min nəfərin deyil, həm də ölkə əhalisinin böyük əksəriyyətinin hiss edəcəyi müharibəyə çevriləcək. Bunun Putin rejiminə zərbə olacaq, yoxsa əksinə, onu daha da gücləndirəcək, demək çətindir - amma həyatın özü bu suala çox yaxında cavab verəcək...

Müəllif: Vladislav İnozemtsev – Rusiyalı professor, Postindustrial Cəmiyyətin Tədqiqatları Mərkəzinin direktoru.

Mənbə: “The Moscow Times”

Tərcümə AYNA-ya məxsusdur.