"Təcili pensiyalar və əmək haqları qaldırılmalıdır ki, vətəndaş dilənçi vəziyyətinə düşməsin"
Azərbaycanda ən zəruri gündəlik tələbat malları və ərzaq məhsulları bahalaşır. Manat dəyər itirdikcə, əhalinin onsuz da azalmaqda olan gəlirləri bir qədər də dəyərsizləşir və nəticədə yoxsulluq həddində yaşayanların, rifah səviyyəsi aşağı düşənlərin sayı artır. Bütün bu baş verənlərin fonunda hökumət əhalinin sosial müdafiəsini gücləndirmək üçün hansı addımlar ata bilər?

TEREF.AZ-ın məlumatına görə, mövzu ilə bağlı SİTAT.İNFO-nun sualını cavablandıran deputat Fazil Mustafa bildirdi ki, qiymət artımı fonunda hökumət bu istiqamətdə vətəndaşın problemini qarşılamalıdır: "Hökumət bu cür bahalaşmanın qarşısında vətəndaşın əzilməsinə imkan verməmlidir. Buna görə də təcili sosial paket təqdim olunmalıdır. Burada inflyasiyasının səviyyəsinə görə, ən az ona yaxın səviyyədə vətəndaşların aztəminatlı hissəsinin müdafiəsi istiqamətində addım atılmalıdır".

Deputat vurğuladı ki, hazırda özəl sektor da ağır vəziyyətdədir: "Malı gətirənlərində böyük əksəriyyəti dollarla alır və qiymət dəyişimində bu özünü göstərir. Xaricdə bahalaşıb deyə burada da qiymət qalxır. Çünki idxaldan asılı ölkəyik, bir çox məsələlərdə hələ ki, istehsalımızı qura bilmədik. İllərimizi boşa keçirdik. Buna görə də indi çətinliklərimiz daha çox özünü büruzə verəcəkdir. Daxili bazarımızı gücləndirmək üçün bir sıra sahələrdə iş görülməlidir, məsuliyyətsizlik indi özünü göstərməkdədir. Hökumətin bu istiqamətdə addımı qaçılmazdır".

F.Mustafa vurğuladı ki, bu süni qiymət artımı deyil: "Bu dünya bazarı ilə bağlı artımdır. Amma bir çox hallarda iş adamları da bu artıma maraqlı olmamalıdırlar. Amma onlar məcburdular buna getməyə. Belə bir məcburiyyət qarşısında artım varsa vətəndaş nə etməlidir? Vətəndaşın maaşı yetərli deyil. Ona görə də təcili surətdə pensiyalar, əmək haqları qaldırılmalıdır ki, bu inflyasiyanın qabağında Azərbaycan vətəndaşı dilənçi vəziyyətinə düşməsin. Bu istiqamətdə də bütün resursları hərəkətə gətirməliyik ki, bu dövrü çalxalanma olmadan, təlatümsüz çıxmağa imkan tapa bilək".

Bu gün “Azərbaycan kəndlisi təmbəldir” deyə iddia edən ekspertlər bölgələrə gedib onların problemləri ilətanış olublarmı? Onların həyat şəraitlərindən xəbərləri varmı? Bunu bilmirlər”.

Teref.az xəbər verir ki, bu sözləri Yenisabah.az-a Xalq artisti Nurəddin Mehdixanlı deyib. Son vaxtlar artan qiymətlərdə kəndlini günahkar hesab edən ekspertlərə cavab verən aktyor onları sərt şəkildə qınayıb:

“Əksər hallarda o cür ekspertlər Bakıda kabinetdə oturub klaviatura arxasından, televiziya ekranından ağıl öyrədirlər. Bilmədiyi məsələ haqqında fikir bildirmək son zamanlar bizdə dəb halını alıb. Mənə elə gəlir ki, hər hansı sahə üzrə fikir söyləmək istəyən ekspert məsələnin mahiyyətindən xəbərdar olmalıdır.

Bu gün Azərbaycan kəndlisi krediti neçə faizlə alır xəbəriniz varmı? Kəndli dövlət tərəfindən ona ayrılmış subsidiyaları nə şəkildə əldə edir? Həmin yardımların nə qədəri ona çatır? İstehsal etdiyi mal neçəyə alınır? Bütün bunları bilmədən qiymət artımının səbəbini havadan götürüb kəndlinin üstünə atmaq haqsızlıq və ədalətsizlikdir. Azərbaycan kəndlisi həmişə zəhmətkeş olub, hər zaman çörəyini dişi, dırnağı ilə qazanıb. Bu gün əgər Bakı şəhəri kənd təsərrüfatı məhsulları, ərzaq məhsulları ilə təmin olunursa, bu elə kəndlinin hesabınadır”.

Sənətçi bildirib ki, kəndli dövlət tərəfindən ayrılan yardımın çox cüzi hissəsini ala bilir:

“Dövlət tərəfindən kəndliyə ayrılan yardım ona son məqamda ya çatar, ya çatmaz. Çatsa da çox cüzi hissəsi gəlib çatır. Kəndlinin istehsal etdiyi məhsulu öldürüb, qəpik-quruşa ondan alırlar. Kəndli sonda aldığı krediti belə ödəyə bilmir. Kəndli heç vaxt təmbəl olmayıb.

Kənd təsərrüfatı sahəsində biz daha çox istehsalçı olmalıyıq. Amma təəssüflər olsun ki, marağı olan müəyyən qüvvələr var, onlar daha çox qazanmaq istəyənlər var. Onlar kənd təsərrüfatı sahəsindən kifayət qədər qazanc götürə bilmədiklərinə görə bu sahəni “ölü zona”ya çeviriblər və xarici ölkələrdən məhsulları gətirib baha qiymətə satırlar. Onlar dövlət büdcəsinin üstünə oturmaq oyunu oynayırlar. Nəticə etibarı ilə də ölkədə qiymət artımı yaranır. Dəfələrlə dövlət başçısı qiymət artımı ilə bağlı xəbərdarlıq edib. Xəbərdarlıqdan sonra sürətlə bəzi məhsulların qiyməti düşüb. Deməli, işbazlar qiymətləri həddindən artıq qaldırıblar. Dövlətini, millətini sevən adam onu çörəklə, qida ilə imtahana çəkməz”.

Şəmkir fermerləri məhsullarını sata bilmədiklərinə görə gileylənirlər.

Mərkəzi şəhərlərdə, o cümlədən paytaxtda kiloqramı bir manat civarında olan xiyarı Şəmkirdə fermerlər 5 qəpiyə satmaq məcburiyyətindədirlər. Xaşmazda 30-40 qəpiyə olan pamidor Bakı bazarlarında 1.5 manata satılır.

İstehsalçı ilə istehlakçı arasındakı bu qədər qiymət fərqi təbii ki, müəyyən suallar doğurur:

Axı, 250-300 kilometrlik məsafədə bu qədər qiymət fərqi necə yaranır?

Mütəxəssislərin rəyinə görə burda bir neçə vacib məqam var.

Birincisi, bölgədəki məhsulun ucuz olması mövsümidir. Az vaxt keçdikdən sonra qiymətlər regionlarda da qalxacaq.

İkincisi, mərkəzi şəhərlərdəki iri ticarət mərkəzinə girmək heç də asan deyil. İri ticarət şəbəkələrinin bir qismi öz mağazalarında istehlakçıya yalnız özlərinə məxsus aqroparklarda yetişdirilən məhsulları satır. Və bu zaman da qiyməti öz istəklərinə uyğun müəyyən edir.

Digər iri ticarət şəbəkələri isə mal sahiblərindən depozit tələb edirlər. Və bir çox fermerlərin də bu depoziti ödəmək imkanı olmur. Ona görə də fermerlər iri ticarət mərkəzlərinə girməkdə çətinlik çəkirlər.

Məsələyə münasibət bildirən kənd təsərrüfatı üzrə ekspert Akif Nəsirli bildirdi ki, son illər hökümət kənddən şəhərə layihəsi üzərində çalışsa da hələlik istənilən nəticə hasil olmayıb:

“Bu gün mərkəzi şəhərlərdəki bazarlar bütün fermerlər üçün əlçatan deyil. Ona görə də bölgələrdəki ucuz qiymətlərlə iri şəhərlərdəki baha qiymətlərlə uyğun gəlmir. Belə demək mümkünsə mərkəzi şəhərlərdəki bazarlar inhisarlaşıb. Onları məhsulla təmin edən qurumlar sindikat şəklində məzənnəni müəyyən edirlər. Beləcə, qiymət süni şəkildə formlaşır”.

Azərbaycan aqrar ölkədir. Ona görə də bu sektorda uzun illər müəyyən ənənələr formalaşıb. Həmin ənənələrdən biri də o idi ki, bir zamanlar bütün rayonlarda tədarük təşkilatları vardı.

Bu tədarük təşkilatları yerli istehsalçılarla qabaqcadan müqavilə bağlayırdılar. Və bu müqavilə istehsalçı üçün gözəl stimul idi. O bilirdi ki, yetişdirdiyi məhsul əlində qalmayacaq. Və hətta qabaqcadan tədarükçüdən avans da alırdı.
Amma bu gün bu ənənə ancaq findıqçılıq, tütünçülük, taxılçılıq, pambıqçılıq və çuğundur sahəsində qalıb. Digər kənd təsərrüfatı məhsulları üçün konkret tədarükçü yoxdur. Xüsus ilə tərəvəzçilik və meyvəçilik sahəsi əziyyət çəkir. Halbuki, fermerlərə subsidiya əvəzinə bu cür müqavilələr təklif olunsa, həm ölkədə məhsul bolluğu olar, həm də fermerin bazar problemi birdəfəlik həll edilər.

Akif Nəsirli bu məsələyə də öz münasibətini bildirib:

“Məsələ burasındadır ki, hazırda ölkəmizdə kənd təsərrüfatı məhsulları bizim təsəvvür etdiyimiz qədər də bol deyil. Məhsul azlığı da qiymətə öz təsirini göstərir. Bu gün bütün regionlarda xiyarın kiloqramı 5 qəpik deyil. Elə rayonlar var ki, orda xiyar 50-60 qəpiyə təklif olunur. Bəli, fermeri məhsul istehsalına həvəsləndirmək lazımdır. Fermerin bazar problemi olmasa, həm məhsul bolluğu olar, həm də qiymətlərdə ümumi sabitlik yaranar”. (Bizim.Media)

Qazilərimizin intiharı artıq davamlı hal alıb və təəssüf ki, arzuolunmaz ənənəyə çevrilməkdədir. Müharibədən qələbə ilə qayıdan, düşmənin öldürə bilmədiyi igidlərimiz hansısa məmurun özbaşınalığı, laqeydliyi ucbatından və ya hansısa digər səbəbdən canına qəsd edir. Bu tendensiyanın qarşısını necə ala bilərik?

Teref.az-ın məlumatına görə, mövzu ilə bağlı SİTAT.İNFO-ya açıqlama verən hərbi ekspert Üzeyir Cəfərov bildirdi ki, qazilərin statusu və hüquqları məsələsi həllini tapmalıdır: "Mən qazi sözünü istifadə etməyə o qədər də həvəs göstərmirəm. Ona görə ki, Azərbaycanda "qazi" sözünün hüquqi tərəfi hələ yetərincə təsbit olunmayıb. Yəni, müharibə iştirakçısı, müharibə əlili, müharibə veteranı anlayışı var. Sentyabr ayında Milli Məclis toplananda qazi ifadəsini Veteranlar haqqında qanuna əlavə etməklə bu məsələni həll edə bilərik".
"Bir müddət bundan öncə ardıcıl baş verən hadisələrdə biz həyəcan təbili çaldıq. Mətbuat olaraq dedik ki, bu məsələlər öz həllini tapacaq. Əfsuslar olsun ki, son dəfə Sabirabadda olan qazimiz Elvin Cəfərov özünə qəsd etdi və dünyasını dəyişdi. İndi bu müharibə iştirakçısının vəziyyəti necə olacaq bilinmir, amma Bakıdakı xəstəxanaya təxliyyə olunub. Mən fürsətdən istifadə edərək deyirəm ki, heç bir halda onlar bu yola əl atmasınlar. Düşmən qarşısından qaçmayan, düşmənin yaratdığı o dözülməz fiziki və mənəvi çətinliklərə dözənlər canlarına qıymasınlar. Şiddətli döyüş gedirdi, vaxtlı vaxtında dincələ bilmirdilər, qida tapa bilmirdilər. Yəni belə bir çətinliyə dözən oğullar indi hansısa bir məmurun günahı ucbatından öz həyatına qəsd edir. Bu həm İslami tərəfdən günahdır, həm də hüquqi baxımdan sən doğrudan da müharibənin iştirakçısısansa, öz hüququnu istə və mübarizəni apar. Mən bu yolu tövsiyyə edirəm".

Ü.Cəfərov məsələ ilə bağlı Nazirlər Kabinetinə üz tutaraq bu sözləri ifadə etdi: "Mütəmadi olaraq müharibədə istər öndə , istər arxa cəbhədə iştirak etmiş, ezam olunmuş şəxslər hələ də öz haqq etdikləri müharibə veteranı adlarını almıyıblar. Mən bu mövzuda baş nazir Əli Əsədova müraciət etmək istəyirəm. Əli Əsədov siz nəyi gözləyirsiniz? Sizin tabeliyinizdə olan məmurlar niyə bu qədər biganədir? Bu məsələni həll etmək lazımdır. Artıq avqust ayı başa çatıb. Gələn ay 44 günlük müharibədə zəfərimizin 2 illik tarixi yaxınlaşır. Bu günə qədər minlərlə insan haqq etdiyi müharibə veteranı adını hələ də almıyıb. Hər işə vaxt tapılır, amma lazım olan işləri başa çatdırmırlar. Müharibə veteranları ilə bağlı hərb yönlü təşkilatlar var. Onlar da bir fəaliyyət göstərməlidirlər. Sanki bu yay onlara məsti-xumar bir şərait yaradıb. Hərə bir istirahət ocağına çəkilib. Sanki baş verənlər Azərbaycan da deyil, başqa ölkədə baş verir".

Polkovnik qazilərə səsləndi: "Mən bir daha bu fürsətdən istifadə edib müharibə iştirakçılarina müraciət etmək istəyirəm ki, heç bir halda onlar öz canlarına qəsd etməsinlər və problemleri olan zaman mətbuata müraciət etsinlər. Biz də həmin o biganə məmurlari ifşa edək və başa salaq ki, onların bilavasitə vəzifə borcudur. İcra hakimiyyətlərində olan müvafiq şöbələr ki var, hələ də öz işlərini lazımi səviyyədə yerinə yetirmirlər. Mən onlara müraciət edirəm- sizə nə oldu ? Birdən- birə bu 2 il ərzində siz də məmurlaşdınız? Yəni bu qədər biganə oldunuz? Olmaz belə şeylər, onlar bir qədər bu işlərdə çevik və operativ iştirak etməlidirlər və müharibədə olmayan adamları başa salmalıdırlar ki, müharibə iştirakçılarına həssas yanaşsınlar, onların problemlərinin həlli istiqamətində boş sözlər yox, konkret addımlar atsınlar".

Məlum olduğu kimi, Vətən müharibəsi ilə bağlı psixoloji problemlər yaşayan qazilərimizin, o cümlədən doğmalarını itirmiş şəhid ailəsi üzvlərinin, erməni terrorundan fiziki və mənəvi zərər görmüş insanların psixoloji reabilitasiyasının daha səmərəli təşkili məqsədilə 2021-ci ildə Fövqəladə Hallar Nazirliyinin dəvəti ilə Türkiyə Respublikasından gəlmiş peşəkar psixoterapevtlər və FHN-in psixoloqlarının birgə iştirakı ilə ödənişsiz olaraq psixoloji yardım işi həyata keçirilib.

Bu barədə Fövqəladə Hallar Nazirliyi məlumat yayıb.

Bildirilib ki, bunun davamı olaraq, 5 sentyabr 2022-ci il tarixindən etibarən FHN-in dəvəti ilə qardaş Türkiyə Respublikasından yenidən 20 nəfərdən artıq peşəkar psixoloq ölkəmizdə olacaq.

Türkiyəli mütəxəssislər FHN-in psixoloqları ilə birlikdə Bakı, Gəncə, Bərdə, Qəbələ və Lənkəran şəhərlərində psixoloji yardıma ehtiyacı olan insanların effektiv reabilitasiyasını həyata keçirəcəklər.

Vətən müharibəsi ilə əlaqədar psixoloji problemlər yaşayan vətəndaşlarımız ödənişsiz həyata keçirilən psixoterapevtik yardım üçün Nazirliyin “112” qaynar telefon xətti vasitəsilə qeydiyyata yazıla bilərlər.

Kirayə mənzil bazarında ciddi qıtlıq yaşanır. Elə buna görə də artıq bəzi ev alqı-satqısı və kirayəsi ilə məşğul olan şəxslər ofislərinin girişinə "Kirayə mənzil yoxdur" elanları vurublar. Qıtlığın əsas səbəblərindən biri Bakıda söküntülərin çox olmasıdır. Digər səbəb isə tələbə faktorudur. Artıq tələbələr əvvəlki illərdəki kimi kirayə qaldıqları mənzilləri yay aylarında təhvil vermirlər. Qarşıdan sentybar gəlir və Bakıya böyük tələbə axını olacaq. Bəs tələbələr münasib qiymətə kirayə evlər tapa biləcəklərmi?
TEREF yazır ki, məsələ ilə bağlı əmlak eksperti Elnur Fərzəliyev Bakupost.az-a açıqlama verib.
Ekspert bildirib ki, ənənəvi olaraq avqustun sonundan başlayaraq sentyabrın sonuna qədər tələbələr çox ciddi problemlərlə üzləşir:
“Həm satış, həm də kirayə bazarında hər il qiymət artımı olur. Təxminən 5-6 il bundan əvvəl tələbələr şəhərin mərkəzinə yaxın ərazilərdə 100-150 manata fərdi həyət evləri tapa bilirdilər. Artıq həmin evlərin böyük hissəsi sökülüb və kirayələrdə də artımlar müşahidə olunur. Binalar sökülən zaman orada yaşayan sakinlər məcburən kirayəyə çıxmalı olurlar. Sökülən binalarda ən azı 3-5-10 mənzil sırf kirayəlik olurdu. Artıq o mənzillər kirayə bazarından çıxıb. Nə baş verir? İki-üç ildən sonra yeni tikilən binadakı qiymətlər köhnə qiymətlərdən təxminən 2 dəfə baha olur. Əgər köhnə tikilidə mənzil 300 manat idisə, yeni binalarda bir otaqlı kirayə mənzil ortalama 500 manatdır”.
E.Fərzəliyevin sözlərinə görə, yaxın 10 ildə mərkəzə yaxın ərazilərdə ucuz kiaryə evlər tapmaq olmayacaq:
“Paytaxtdakı köhnə binalar mərhələli şəkildə sökülməlidir. Çünki onların bir hissəsi qəzalıdır, digərlərinin isə istismar müddəti bitib. Bu o deməkdir ki, yaxın 10 ildə Bakıda mərkəzə yaxın ərazilərdə ucuz qiymətə kirayə mənzil tapmaq əlçatan olmayacaq. Bu da tələbələr üçün çox ciddi problem yaradır. Çünki tələbələrin böyük əksəriyyəti bölgələrdən gəlir, əksəriyyəti də aztəminatlı ailələrdəndir. Bu üzdən tələbələr məcburən şəhər ətrafına, yəni, Abşeron, Xırdalan və digər ərazilərdə ucuz ev tuturlar. Bu zaman da onlar yolda 2-3 saat vaxt itirirlər”.
Ekspert hesab edir ki, tələbələr üçün yataqxanaların olmaması ciddi problemdir:
"Bu gün Bakı şəhərində tikinti xərclərini artıran torpaq sahəsidir. Hansı ki, bu torpaq sahələrində yataqxanalar tikib, tələbələrə ucuz qiymətə kirayə vermək olar. Bu, həm də tələbələrin ev problemini həll etmiş olar. Eyni zamanda yataqxanaların hər biri ali təhsil müəssisələrinə yaxın məsafədə olmalıdır ki, tələbələr dərsə rahat gedib-gələ bilsinlər. Övladlarının kimlərinsə evində yox, məhz dövlətin yataqxanasında qalması valideynləri də qane edir. Bu binaları tikib, minimal qiymətə tələbələrə kirayə versələr, təxminən 4-5 ildən sonra tikintiyə qoyulan bütün xərc çıxacaq, hətta müəssisə külli miqdarda gəlir əldə edəcək”.