Yaponiya sosial həyatı haqqında belgesel izləyirdim. İkinci dünya müharibəsi sonrasında məğlub Yaponiya imperiyası xalqı birlik olub ölkənin inkişafı üçün fədakarlıqlar edirlər, iki nəsil ölkəsi üçün çalışır. 80 və 90-lar nəsli uşaqlıq travmalarının, atalarının məğlubiyyət əzikliyini öz övladlarına yaşatmamaq üçün hər şeylərini övladlarına fəda edirlər. Yoxdur sözünü eşitməyən bir nəsil yetişir. Rahat ölkə, sosial rifah, qayğılarına qalan böyüklər, problemsiz həyat... Nəticədə 2000-lərin başlarında intihar halları sürətlə artır. Sevinə bilməyən nəsil üçün həyat eşqi sönür. C.Koreya da bunu yaşayır.
Biz də travmalı nəsilik. Ona görə də son illərdə uşaq mərkəzli ailələr olmuşuq. Tətili, gəzintini, istirahəti, hətta televizorda izləyəcəyimiz kanalı uşaqların istəyinə görə seçirik. Alış-verişdə ilk uşaqları düşünürük. Yoxdur deməyi unutmuşuq, amandır, travmalı olar, üzülər deyə nə istəsələr alınır. Evin Allahı uşaqlar olub. Beləcə, heç nəyə sevinməyən, duyğusuz, məmnuniyyətsiz nəsil gəlir. İstisnalar var əlbəttə, ama böyük əksəriyyət evlərdə dediyim durum yaşanır. İnanmırsızsa, getdiyiniz evlərdə tv-yə baxın, anaların telefonlarlnda ən çox izlənən kanallara baxın...
Ona görə aqressivlik, mərhəmətsizlik artıb. Ölüm, yaralama adiləşib, duyğsuz gələcəyi biz travmalı nəsil yetişdirmişik.
Şebnem Karslı
Teref.az

Saytımız oxuculara hüquqi yardım layihəsini davam etdirir.

Bu dəfə təqdim etdiyimiz mövzu hansı xəstəliyə görə həbsdən azad olunması halları ilə bağlıdır.

Mövzu ilə bağlı danışan vəkil Qulam İsmayılzadə bildirib ki, xəstəliyə görə cəzadan azad etmə qanunun humanistliyindən irəli gəlir.

Cinayət törətdikdən sonra psixi xəstəliyə tutulmuş şəxs qanuni qüvvəyə minmiş hökmlə təyin edilmiş cəzadan və ya cəzanın qalan hissəsini çəkməkdən azad olunur.

Belə şəxs barəsində məhkəmə tərəfindən Cinayət Məcəlləsi ilə nəzərdə tutulmuş tibbi xarakterli məcburi tədbirlər tətbiq edilə bilər.

Cəzanın çəkilməsinə mane olan və Azərbaycan Respublikası Səhiyyə Nazirliyi tərəfindən təsdiq edilmiş «Məhkumların xəstəliyə görə cəza çəkməkdən azad edilmələri üçün əsas olan xəstəliklərin siyahısında» göstərilən sair ağır xəstəliyə düçar olmuş şəxslər də cəzadan azad edilirlər.

Məhkumların xəstəliyə görə cəza çəkməkdən azad edilmələri üçün əsas olan xəstəliklərin S İ Y A H I S I

1.Vərəm

1.1. Ağ ciyərlərin ikitərəfli, artan fibroz-kavernoz vərəmi və ya III dərəcəli ağ ciyər-ürək çatmamazlığı, daxili üzvlərin amiloidozu ilə gedən, bronxial svişlə ağırlaşan plevranın xroniki total empieması.

Ağ ciyərin artan ikitərəfli fibroz-kavernoz vərəmi və xroniki empiemasının diaqnostikasında, anamnezdə tez-tez kəskinləşən, əmək qabiliyyətini uzun müddət pozan vərəmin inkişaf prosesini nəzərə almaq lazımdır. Burada mütləq olaraq rentgenoqrafik və tomoqrafik müayinələr zamanı ağ ciyər toxumasında dərin destruktiv və fibroz dəyişikliklər aşkar edilir, habelə kliniki-laborator müayinələr də prosesi və onun ağırlaşmalarını təsdiq etməlidir.

Belə proses vərəmin müxtəlif formalarının son etapıdır və o, daxili üzvlərin amiloidozu, II dərəcəli ağ ciyər-ürək çatmamazlığı, vaxtaşırı olaraq qan hayxırma və ya ağ ciyər qanaxmaları ilə ağırlaşır. Belə xəstələr daima bəlğəmlə vərəm mikobakteriyaları ifraz edirlər.

1.2. III dərəcəli ağ ciyər-ürək çatmamazlığı ilə gedən ağ ciyərin artan infiltrativ vərəmi (kazeoz pnevmoniya). Bir ağ ciyərin subtotal zədəlnməsi ilə xarakterizə olunur. Bu zaman sürətlə çoxlu miqdarda giqant karnalar meydana gəlir, xəstənin vəziyyəti ağırlaşır, dərin intiksikasiya simptomları, adekvat antibakterial terapiya fonunda III dərəcəli ağ ciyər-ürək çatmamazlığı yaranır. Bu halda xəstələrdə hər iki ağ ciyərdə bronxial disseminasiya ocaqları yaranır. Xəstələrdədaima bəlğəmlə vərəm mikobakteriyaları ifraz etməklə yanaşı, onlarda qan hayxırma da olur.

Diaqnozu əsaslandırmaq üçün mütləq rentgenoqrafik, tomoqrafik və habelə kliniki-laborotor müayinələr aparılmalıdır.

1.3. Fəqərələrin, iri sümüklər və oynaqların, daxili üzvlərinin amiloidozu ilə ağırlaşmış, artan destruktiv vərəmi, terminal stadiyada xroniki böyrək çatmamazlığı və sidikçıxarıcı yolların spesifik proseslə ağırlaşmış, böyrəklərin ikitərəfli kavernoz vərəmi. Bu proseslər tam və uzun müddətli əmək qabiliyyətinin itirilməsi ilə müşayiət olunur.

Zədələnmiş sahələr dağıntılarla və bütün toxunma və orqanlarda destruktiv dəyişikliklərlə xarakterizə olunur. Artrogen kontrakturalara gətirib çıxaran çapıq birləşmələr meydana çıxır. Vərəm absesləri, spastik ifliclər, onurğa beyin pozğunluqları əmələ gəlir.

Sümük-oynaq vərəminin diaqnostikası qanın kliniki və biokimyəvi göstəricilərinə, kox sınağına, tuberkulin sınağına, vərəm absesindəki irinin müayinəsinə, zədələnmiş oynaq möhtəviyyatının müayinəsinə, iki proyeksiyalı /ön, yan/ rentgenoqrafiyaya əsaslanır. Sidikçıxarıcı sistemin artan vərəminin diaqnostikası sidiyin kliniki müayinəsinə/xarakterdir-piyuriya, proteinuriya, izostenuriya, silindruriya/, böyrəklərin və sidikçıxarıcı sistemin mütləq abzor rentgenoqrafiyasına, ekskretor uroqrafiyaya, retroqrad pieloqrafiyaya, indiqokarmin sınağını keçirməklə sistoskopiyaya əsaslanır.

2.Şişlər

2.1. Beynəlxalq TNM klassifikasiyasına görə bütün bədxassəli şişlər.

Klinik diaqnoz hökmən histoloji müayinə ilə təsdiq olunmalıdır.

2.2. Qanyaradıcı və limfatik toxunmaların bədxassəli şişləri. Mieloproliferativ şişlər.

2.2.1. Kəskin leykoz/bütün formaları/.

2.2.2. Artan kaxeksiyanın, anemiyanın, splenomeqaliyanın, hemarragik sindromun müşayiəti ilə xroniki mieloleykoz.

2.2.3. Xroniki eritomiloz, terminal stadiya.

2.2.4. Beyin damarlarının qansızması və trombozu ilə fəsadlaşan eritremiya.

2.2.5. Anemiya və trombositopeniya ilə fəsadlaşan, fasiləsiz residiv infeksiyalı xroniki limfoleykoz.

2.2.6. Anemiya və hemarragik sindromun müşayiəti ilə gedən xroniki monositar leykoz, terminal stadiyası.

2.2.7. Osteodestruktiv prosesin müşayiəti ilə gedən çoxlu mieloma/fəqərələrin və aşağı ətraf sümüklərinin patoloji sınığı/.

2.2.8. Limfatik düyünlərin, bir və ya bir neçə diffuz şəkildə ekstralimfatik orqanların zədələnməsi ilə gedən limfoqranulomatoz, IV dərəcə.

3. Endokrin sistemi xəstəlikləri.

3.1. Makroangiopatiya, retinopatiya, polineyripatiya təzahürləri olan, ketoasidoza meyilli ağır gedişli, insulindən asılı tipli şəkərli diabet/insulin dozası sutkada 60 vahiddən yuxarı/.

3.2. Kəskin fəsadlarla müşahidə olunan İtsenko-Kuşinq sindromu, fəqərələrin və borulu sümüklərin patoloji sınıqları, əzələlərin atrofiyası, III dərəcəli qan dövranı pozğunluğu ilə müşayiət olunan, hərəkət pozğunluğu ilə müşayiət olunan beyin qan dövranı çatmamazlığı.

3.3. Kaxeksiya stadiyasında olan hipofizar çatmamazlıq/Simmonds xəstəliyi/.

4. Psixi pozğunluq

4.1. Şizofrenik psixoz: Qeyri qənaətbəxş gedişli fasiləsiz və tutmalarla müşayiət olunan proqredient forma/sadə, herefrenik, katotonik, paranoidli/.

4.2. Baş beyinin orqanik zədələnmələrinin fəsadı kimi əmələ gələn psixotik pozğunluqlar.

4.2.1. Sinil demensiyasının bütün formaları /Sadə tip, hallyusinasiyalı-sayıqlamalı pozğuntular/ Senil demensiyasının ilkin senilqabağı variantı: Pik və Altsheymer xəstəlikləri zamanı baş beyin məhəlli atrofiyaları nəticəsində əmələ gələn demensiya/.

4.2.2. Aterosklerotik ağıl zəifliyi/psixozsuz, depressiyalı, hallyusinasiya və sayaqlama ilə müşayiət olunma, kəskin çaşqınlıq əlamətləri təzahürü ilə gedən/.

4.2.3. Korsakov psixozu (alkoqollu, beyin sifilisi və ya travması nəticəsində əmələ gələn).

4.2.4. Orqanik ağıl zəifliyi (ensefalit, meninqoensefalit, beyin siflisi, baş beyin travması nəticəsində əmələ gələn).

4.3. Somatik pozğunluqlarla müşayiət olunan, proqridient gedişli xroniki ruhi xəstəlik xarakterli gecikmiş reaktiv psixozlar.

4.4. Müxtəlif etiologiyalı xroniki psixozlar:

4.4.1. Proqridientli və ya residivli gedişə malik sistem infeksiyası ilə şərtlənmiş simtomatik psixoz.

4.4.2. Psixikanın geri dönməyən, inkişaf edən dəyişiklikləri ilə müşahidə olunan gecikmiş və ya residivli intoksikasiyalı psixoz.

4.5. Şəxsiyyət pozğunluğu (psixopatiyalar).

Şəxsiyyətin müvafiq konstitusional əsasda paranoyal və ya paranoidli sayaqlamalarla müşahidə olunan patoloji inkişafı (paranoyal psixopatiya): psixopatiyanın digər tipoloji variantları əsasına əmələ gələn şəxsiyyət pozğunluqları.

5. Sinir sistemi və hissiyyat üzvlərinin xəstəlikləri

5.1. Baş beyin və onurğa beynin damar xəstəlikləri, emboliyalar, hemorragik, işemik və ya beynin qan təchizatının qarışıq kəskin pozğunluğu, III dərəcəli xroniki damar endefalopatiyası, ilkin subaraxnoidal qansızmalar (qeyri-travmatik).

Diqanozu təsdiq edilmiş beynin qabarıq və dayanıqlı zədələnməsi əlamətləri (hemi- və paraplegiya, dərin hemi- və paraparez, vaxtın və məkanın oriyentasiya pozğunluğu, akinetik-rigid sindrom).

5.2. Mərkəzi sinir sisteminin və onurğa beynin orqanik zəifləmələrlə, funksional pozğuntularla müşayiət olunan və prosesin davamlı inkişaf edən yoluxucu və demielinləşdirici xəstəlikləri (ağır ifliclər, hissiyyatın itməsi ilə müşayiət edilən dərin parezlər, çanaq nahiyyəsi orqanlarının funksional pozğuntuları, trofiki pozğuntular, akinetik-rigid sindrom).

5.2.1. İkincili irinli meningit.

5.2.2. Baş beyin absesi.

5.2.3. Onurğanın epidural absesi və vərəm mənşəlli olmayan qranuloma.

5.2.4. Beyin siflisi.

5.2.5. Vərəm xəstəliyində sinir sisteminin zədələnməsi.

5.2.6. Dağınıq sklerozu.

5.2.7. Şilder leykoensefaliti.

5.3. Mərkəzi sinir sisteminin travmatik xəstəliyi, beyninin dayanıqlı və qabarıq şəkildə məhəlli zədələnməsi, hemiplegiya, paraplegiya, dərin hemi- və paraparez.

5.4. Hərəki, hissi və vegetativ pozğunluqlarla və aparılan müalicənin effektiv olmaması ilə müşayiət olunan sürətlə artan gedişli xəstəliklər.

5.4.1. Beyin şişləri.

5.4.2. Kraniospinal şişlər.

5.4.3. Onurğa beyninin şişləri.

5.4.4. Sirinqobulbiya.

5.4.5. Hepatoserebral distrofiya (hepatolentikulyar degenerasiya, Vilson-Konovalova xəstəliyi).

5.4.6. Spinoserebral ataksiya.

5.4.7. Yan amiotrofik skleroz.

5.4.8. Miasteniya.

5.5. Epilepsiya.

5.5.1. Müalicəyə tabe olmayan, xroniki gedişli uzun sürən epileptik psixoz.

5.5.2. Psixikanın dərsin və artan dəyişiklikləri ilə müşayiət olunan generalizə olmuş və mürəkkəbləşmiş paroksizmal pozğunluqlar.

5.5.3. Epileptik ağıl zəifliyi.

5.6. Tam korluq, həmçinin gözün davamlı patoloji dəyişiklikləri nəticəsində gözün görmə qabiliyyətinin 0.03-dən artıq olmaması və korreksiyası mümkün olmayan, yaxud hər iki gözün görmə sahəsinin konsentrik olaraq 10 %-yə qədər azalması halları.

Ətraflı
6.1. III dərəcəli qan dövranı çatmamazlığı ilə gedən ürək xəstəlikləri.

6.1.1. Cərrahi müalicəyə tabe olmayan konstriktiv perikardit.

6.1.2. Ürəyin qazanılmış və anadangəlmə qüsurları.

6.1.3. Uzun sürən bakterial endokardit.

6.1.4. Kardiomiopatiya (obstruktiv, hipertrofik, durğunlu).

6.1.5. Endomiokardial fibroz.

6.1.6. Miokarditli kardioskleroz.

6.1.7. Ürəyin işemik xəstəliyi.

6.1.8. Ürəyin ritm pozğunluğu.

6.2. III dərəcəli hipertoniya xəstəliyi.

6.2.1. Ürək əzələsinin kəskin təkrarı transmural və geniş ocaqlı infarktı, ürəyin dayanıqlı ritm pozğunluğu və kəskinləşən ürək çatmamazlığının üstünlüyü ilə gedən formalar.

6.2.2. III dərəcəli qan dövranı çatmamazlığı.

6.2.3. Xroniki böyrək çatmamazlığı – terminal stadiyası.

6.3. Qanqrenoz – nekrotik stadiyada olan ən azı iki ətrafın magistral damarlarının zədələnməsi ilə gedən arteriyaların xəstəlikləri.

6.3.1. Oblitirəedici endoarterit.

6.3.2. Oblitirəedici ateroskleroz.

7. Tənəffüs sisteminin xəstəlikləri

Dekompensasiya, III dərəcəli tənəffüs çatmamazlığı stadiyasında olan və daxili üzvlərin amiloidozu, eləcə də xroniki böyrək çatmamazlığı ilə gedən ağ ciyərin xroniki qeyri-spesifik xəstəlikləri. Bu xəstəliklər diffuz pnevmoskleroz, ağ ciyərlərin emfizeması, xroniki ağ ciyər ilə getmək şərti ilə terminal stadiyalarda.

7.1. Obstruktiv xroniki bronxit.

7.2. Bronxoektaz.

7.3. Bronxial astma.

7.4. Ağ ciyərin absesi.

7.5. Plevranın empiyeması.

7.6. Müxtəlif mənşəli pnevmokoniozlar.

7.7. İdiopatik fibrizəedici alveolit.

7.8. Sarkoidoz.

7.9. Birincili emfizema.

8. Həzm sistemi üzvlərinin xəstəlikləri

8.1. Bağırsaqların və digər həzm orqanlarının kaxeksiya stadiyasında sorulma pozğunluqları ilə müşahidə olunan xəstəlikləri.

8.2. Dekompensasiya stadiyasında hipersplenzim, portal hipertenziya, qara ciyər-hüceyrə çatmamazlığı ilə müşahidə olunan qara ciyərin müxtəlif etiologiyalı sirrozu.

9. Böyrəklərin terminal stadiyada olan xroniki çatmamazlıqları

9.1. Xroniki qlomerulonefrit.

9.2. Xroniki pielonefrit.

9.3. Hidronefroz.

9.4. Böyrəklərin kistoz xəstəlikləri.

10. Sümük-əzələ sisteminin və birləşdirici toxumaların davamlı

inkişaf edən generalizə olunmuş proseslə və terminal stadiyada

olan böyrək çatmamazlığı ilə və ya III dərəcəli qan dövranı pozğunluğu və

ya mərkəzi sinir sisteminin dayanıqlı məhəlli zədələnməsi (hemi- , paraplegiya,

hemi-, paraparez) və ya köndələn əzələlərin disfagiyası, dizartriası ilə

keçən ümumi zədələnmələri ilə müşayiət olunan xəstəlikləri.

10.1. Revmatodliartrit.

10.2. Hemorragik vaskulit.

10.3. Ankilizə olunmuş spondiloartrit (Bexteriv xəstəliyi).

10.4. Sistemli qırmızı qurdeşənəyi.

10.5. Dermatomiozit.

10.6. Düyünlü periarterit.

10.7. Sistemli sklerodermiya.

11. Maddələr mübadiləsi xəstəlikləri.

Terminal stadiyada olan, xroniki böyrək çatmamazlığı və nefropatiya ilə müşahidə olunan podaqra.

12. Anatomik defektlər.

Sonuncu dəfə cəza çəkdiyi dövrdə xəstələnmə və ya travma nəticəsində əmələ gələn defektlər: yuxarı və ya aşağı ətrafların yüksək amputasiyası, eləcə də bir yuxarı və bir aşağı ətrafın amputasiyası.

13. Şüa xəstəliyi.

13.1. Kəskin şüa xəstəliyi.

13.1.1. Müxtəlif ağrılı dərəcəsində olan kəskin şüa xəstəliyi (I –IV)

13.1.2. I-IV ağırlıq dərəcəsində olan dərinin yerli (məhəlli) şüa xəstəliyi.

13.1.3. Kəskin şüa xəstəliyinin fəsadları:

13.1.3.1. Sinir və damar sisteminin artmış zəiflik və funksional pozğunluqları ilə müşahibə olunan astenik sindrom.

13.1.3.2. Beyin və periferik qan dövranının pozğunluqları ilə müşahidə olunan sinir və damar sisteminin orqanik zədələnmələri halları.

13.1.3.3. Sümük iliyinin hipoplaziyası ilə gedən, periferik qanın göstəricilərinin qeyri-stabilliyi ilə müşayiət olunan sitopenik sindrom (leykosit miqdarı 3,0 x 109-dan az, trombositlər 1,5 x 10 v 12-dən az).

13.1.3.4. Dərin trofiki, degenerativ, nekrotik yerli dəyişikliklər, gecikmiş şüa yaraları, ağrı sindromu.

13.1.3.5. Kontaktu və amputasion defektlər.

13.1.3.6. Görmə kəskinliyi ən yaxşı halda 0.1-0.5 olan III dərəcəli şüa kataraktı.

13.2. II-IV dərəcənin formalaşması dövründə və sonrakı dövrlərdə müşahidə olunan xroniki şüa xəstəliyi.

13.3. Gecikmiş şüa effektləri ( qanyaradıcı toxumaların, sümük toxunmasının, ağ ciyər və qara ciyərin bədxassəli şişləri).

Şüa xəstəlikləri və şüa effektlərinin diaqnozu komission şəkildə və radiasiya təbabəti mütəxəssislərinin iştirakı ilə təyin edilir.

14. AİDS (QİÇS) qazanılmış immun çatışmazlığı sindromu - ağırlaşdırıcı hallarda.
Hazırladı: Miri Məcidli
Oxu24.com

Sosial təminat sistemi əhatə etdiyi əhali qruplarından biri də qanunvericilikdə nəzərdə tutulan kateqoriyalara aid olan uşaqlardır.
Əmək və Əhalinin Sosial Müdafiəsi Nazirliyindən Bakupost.az -a verilən məlumata görə, hazırda:
• 18 yaşadək əlilliyi olan şəxslər- 50 min uşaq,
• Ailə başçısını itirmiş uşaqlar - 166 min uşaq,
• Aztəminatlı (ünvanlı sosial yardım alan) ailələrdəki uşaqlar - 160 min uşaq,
• İşləyən valideynlər - 3 yaşadək uşaqlara qulluğa görə - 35 min uşaq,
• Uşağın anadan olmasına görə birdəfəlik müavinət - 120 min uşaq,təminata ehtiyac duyan həssas qruplara yönəldilməsidir.

2023-cü il üçün yaşayış minimumu ölkə üzrə 246 manat, əmək qabiliyyətli əhali üçün 261 manat, pensiyaçılar üçün 199 manat, uşaqlar üçün 220 manat məbləğində müəyyən edilib.

Sadəcə, hökumət belə müəyyən edib. Hansı meyarlar əsas götürülüb, alternativ qiymətləndirmələr nəzərə alınıbmı, vətəndaş cəmiyyətinə, sadə vətəndaşlara, müxalifətə qulaq verilibmi? Birmənalı olaraq, yox!

Azərbaycanda dövlət büdcəsi dövlət qurumlarının təqdim etdiyi maliyyə ehtiyacları əsasında Maliyyə Nazirliyi tərəfindən tərtib olunur. Hesablama Palatası ona rəy yazır, riskləri qiymətləndirir, Milli Məclis qəbul edir, prezident də imzalayır.

Bu mərhələlərin heç birində cəmiyyətin digər üzvlərinin iştirakı yoxdur. Hələ indiyə qədər görünməyib ki, müstəqil iqtisadçıların, müxalifətin, vətəndaş cəmiyyəti institutları ilə birgə müzakirə, dinləmə keçirilsin.

Vətəndaş ən yaxşı halda Milli Məclisdə bir neçə iclasın büdcəyə həsr olunduğunu görür. Komitələrin birgə toplantılarında və plenar iclasda bir neçə deputat danışır, gileylənir, təklif verir, amma heç nə dəyişmir. Maliyyə Nazirli tərəfindən çox kiçik istisnalarla kosmetik dəyişikliklər edilir və proses bitir. Verilən təkliflər, səsləndirilən narazılıqlar da havada qalır.

Qayıdaq yaşayış minimumu ilə bağlı artım rəqəmlərinə. Xatırladaq ki, cari 2022-ci il üçün yaşayış minimumu ölkə üzrə 210 manat, əmək qabiliyyətli əhali üçün 220 manat, pensiyaçılar üçün 176 manat, uşaqlar üçün 193 manat olub. Ehtiyac meyarı isə 200 manatdır. Hökumət gələn il cəmi 20-40 manat civarında artım etməyə özündə güc tapıb. Ehtiyac meyarı isə ilk dəfə yaşayış minimumu ilə bərabərləşdirilərək, 246 manata çatdırılacaq. Amma pensiyaçılar, uşaqlar üçün təsdiq edilən rəqəmlər ehtiyac meyarından aşağıdır. Azərbaycanda yaşa görə verilən sosial müavinət də (180 manat) nə az, nə çox minimum istehlak zənbilini dolduracaq qədər deyil – 66 manat azdır. Nəzərə alaq ki, Azərbaycanda 65 yaşa çatan vətəndaşların böyük bir hissəsi arzusunda olduqları pensiya yox, yaşa görə 180 manat müavinət alırlar. Hökumətin qanunvericiliyə 2017-ci ildə etdiyi dəyişikliklər on minlərlə vətəndaşı pensiya hüququndan məhrum edib. Pensiya yaşı artırılıb, habelə, onu əldə etmək üçün təyin olunan pensiya kapitalı əlçatmaz həddə yüksəldib.

Statistik məlumatlara görə, kişilərin yalnız 47 faizi 65 il yaşayıb pensiyaya, yaxud, 180 manatlıq müavinətə iddia edə bilər. Qalan 53 faiz qocalıq yaşına çatmadan dünyadan köçür… Sosial qurumların proqnozuna görə, gələn il pensiya alanların sayında daha 16 faiz azalma gözlənilir. ƏƏSM bu yaxınlarda təmtəraqla elan etmişdi ki, qanunsuz (?) müavinətlərin, pensiyaların kəsilməsi nəticəsində büdcəyə 850 milyon manat qənaət ediblər!…

Hazırda ölkədə gündəlik istehlak, ərzaq mallarının, xidmətlərin dəyəri ehtiyac meyarından azı 2 dəfə yüksəkdir. Deputatlardan biri Milli Məclisdə bunu belə ifadə etmişdi: “Pensiyaları 50-100 manat artırsaq da azdır, insanların ehtiyacına yetməz…” Aşağıda təqdim olunan cədvəldə yaşayış minimumun əsasında duran istehlak səbətinin Dövlət Statistika Komitəsi tərəfindən tərtib olunan minimal rasional toplu ilə müqayisədə çatışmazlığın miqyasını görmək mümkündür. Göründüyü kimi, marqarin və çörəkdən başqa digər məhsullar üzrə istehlak səbəti lazım olan minimumdan geridə qalır.

Bura qədər aydındır, bəs minimum maaş, pensiyalar artırılacaqmı? Hazırda ölkədə minimum təqaüd 240, maaş isə 300 manatdır, vergi çıxıldıqda vətəndaşın əlində 270 manat qalır. Hökumət nə düşünür, yüz minlərlə insan minimum ehtiyac meyarı həddində gəlirə məhkum ediləcək, yoxsa, əhəmiyyətli artımlar olacaq?

Gələn ilin büdcə layihəsinə nəzər yetirdikdə ciddi artımların olacağı gözə dəymir. Ümumilikdə sosial yönümlü xərclərə 15 milyard 219 milyon manat vəsaitin yönəldilməsi nəzərdə tutulub. Bu, cari illə müqayisədə 1 milyard 289 milyon manat, yaxud 9,3 faiz çoxdur. Əhalinin sosial müdafiəsi və sosial təminat xərcləri isə 4 milyard 416 milyon manat məbləğində proqnozlaşdırılır. Bu da ötən ilki rəqəmlərdən təxminən 550 milyon manat çoxdur. Yəni ən yaxşı halda pensiyaçıların, minimum əmək haqqı alanların gəlirlərində 10-12 faiz artım gözləyə bilərik. Bu da illik bahalığın, inflyasıyanın üçdə biri qədər deyil. Qarşıdan isə böhranlı 2023-cü ilə gəlir…

Turqut

Azərbaycanda işsizlikdən sığorta ödənişi almaq asanlaşacaq. Bu, yeni yaradılan Azərbaycanın məşğulluq xəritəsinin məlumatlarından istifadə hesabına mümkün olacaq.

TEREF.Az Xəzər TV-yə istinadən xəbər verir ki, xəritə gələcəkdə əhali artımı, iş yerlərinin sayı, qadın və kişilər arasında məşğulluq, məktəbli və tələbələrin sayı kimi amilləri izləyəcək. Bu da öz növbəsində rayonlarda yeni iş yerlərinin yaradılmasının zəruri olub-olmadığını müəyyənləşdirməyə kömək edəcək.

Dövlət Məşğulluq Agentliyinin idarə heyətinin sədri Mustafa Abbasbəyli bildirib ki, özünüməşğulluq proqramına cəlb olunmaq və işlə təmin olunmaq üçün müraciət edənlərin qeydiyyat proseduru da sadələşəcək. O, işsizlikdən sığorta ödənişlərinin təqdim edilmə mexanizminə diqqət çəkib.

Mustafa Abbasbəyli son 5 il ərzində həyata keçirilmiş məşğulluq tədbirlərindən də danışıb.

Qeyd edək ki, məşğulluq xəritəsinin yaxın vaxtlarda istifadəyə veriləcəyi gözlənilir.

Bu linkə daxil olmaqla İşsizlikdən sığorta ödənişi barədə ətraflı məlumat ala bilərsiz.

2002-ci ilə kimi xidmət haqqından azad olan qazi və şəhid ailələri 20 ildir müavinətdən məhrumdurlar
Azərbaycan Respublikası Prezidentinin 26.12.2001 tarixli 613 saylı “ Kommunal, nəqliyyat və digər xidmətlər üzrə güzəştlərin müavinətlərlə əvəz olunmasının təmin edilməsi haqqında” Fərmanı ilə Azərbaycan Respublikasının ərazi bütövlüyünün müdafiəsi zamanı əlil olmuş şəxslərə 130 min manat məbləğində aylıq müavinət ayrılması qərara alınıb. Prezident fərmanı ilk illərdə icra olunsa da, nəzərdə tutulan indeksasiya aparılmayıb və getdikcə tamam unudulub , verilməsindən imtina edilib. Elə unudulub ki, nəzərdə tutulan məbləğin denominasiyası da həyata keçirilməyib.
Prezident 05.01.2021 tarixli 1244 saylı fərmanla “130 min” sözlərini “26” sözləri ilə əvəz edəndən sonra da sözügedən müavinətin qazilərə verilməsi “yaddan çıxıb”. Beş gün qabaq – 12 noyabr 2022-ci il tarixli 274 saylı fərmanı ilə Prezident yenidən 26.01.2001 -ci il tarixli fərmanı yada salıb, “müdafiəsi zamanı əlil olanlara” sözlərini “ müdafiəsində iştirakla əlaqədar əlilliyi müəyyən edilmiş şəxslərə” sözləri ilə əvəz edib. “Əlil” sözünün “əlilliyi olan şəxs” sözü ilə əvəz edilməsi də icrası və tətbiqi məcburi olan prezident fərmanının icrasına gətirməyib.
ƏƏSMN tabeliyində DSMF-in Xüsusi Şərtlərlə Təyinat üzrə Mərkəzi Filialı fərmandan 5 il sonra qəbul edilən 07.02.2006 tarixli “Sosial müavinətlər haqqında” qanunun 11.1.6 maddəsinin prezident fərmanını tətbiq etməyə qadağa qoyduğunu bildirməkdən yorulmur. Belə çıxır, qanun 5 il geriyə tətbiq edilir və prezident fərmanını qüvvədən salır? Absurd deyilmi? Axı, birincisi, qanunun geriyə qüvvəsi yoxdur, yalnız vətəndaşın hüquqi vəziyyətini yaxşılaşdıran aktların geriyə qüvvəsi var və ikincisi, əlillərə ayrılan kommunal xidmət əvəzi müavinət sosial müavinət deyil! Bu müavinət əlilliyi olan şəxslərin sosial müdafiəsi üçün ayrılıb və həm sosial müavinət , həm də əmək pensiyası alan əlillərə verilməlidir. Maliyyə Nazirliyinin bu məsələdə mövqeyi 05.01.2017 -ci il tarixli məktubla belədir ki, Qarabağ əlillərinə ayrılan 26 manat məbləğində aylıq müavinət pensiya ilə bir yerdə ödənilir . Onu da vurğulayaq ki, prezident fərmanında sosial pensiyaçılara , yəni sosial müavinət alanlara 6 manat məbləğində müavinət müəyyən edilməsi də sözügedən müavinətin sosial müavinət olmadığını ortaya qoyur. Maraqlıdır, prezident fərmanında terminlərin dəyişilməsi ilə bağlı dəyişikliklər edilsə də, “sosial pensiyaçılara” sözləri “sosial müavinət alanlara”, yaxud “sosial müavinətçilərə” sözləri ilə əvəz edilməyib. Açıq şəkildə aztəminatlı ailələrə ayrılan müavinətlərin Maliyyə Nazirliyi ilə birlikdə yeyilməsi sosial yönümlü büdcənin “sosial yeymli” olmasını ortaya qoyur.
Biz hələ 29.12.2000 tarixli 597 saylı “ Əlil olmuş və digər kateqoriyalardan olan bir qrup aztəminatlı vətəndaşlara dövlət yardımının artırılması haqqında “ Prezident sərəncamı ilə Qarabağ əlillərinə verilməsi nəzərdə tutulan 50 min, 60 min və 70 min manatlıq aylıq müavinətin verilməsindən imtinanı demirik. DSMF-in Xüsusi Şərtlərlə Təyinat üzrə Mərkəzi Filialı bu imtinanı da “Sosial müavinətlər haqqında” qanunun 11.1.6 maddəsi ilə izah edir. Prezidentin 23.12.2021 tarixli 1525 saylı fərmanı ilə hərbi qulluqçuların vəzifə maaşlarına 20 faizlik əlavə də qazi və şəhid ailələrinin pensiyalarına “Əmək pensiyaları haqqında” qanunun 29.2 maddəsi (“ Qanunun 20-ci maddəsi ilə qulluq stajına görə əmək pensiyasına əlavələr alan əmək pensiyaçılarının əvvəl tutduqları vəzifələr üzrə əməkhaqqıları artırıldıqda pensiya bu artıma uyğun olaraq yenidən hesablanır”) tətbiq edilərək yenidən hesablanmayıb. Maraqlıdır, Xüsusi Şərtlərlə Təyinat üzrə Mərkəzi Filial “Sosial müavinətlər haqqında” qanunu yanlış olaraq 5-10 il qabaqkı prezident aktlarına tətbiq edib, qazi və şəhid ailələrinin cüzi müavinətlərini mənimsəyir, amma “qəttəzə” prezident fərmanını tətbiq etmir ki, “əlavə” pensiyaya artımı şərtləndirmir”. Onu da deyək ki, 29.12.2000 tarixli 597 saylı sərəncam Prezidentin yadına salınmır, yoxsa “50 min”,”60 min”, “70 min” sözlərini “10”,”12”,”14” sözləri ilə , “əlil” sözünü “əlilliyi olan şəxs” sözü ilə dəyişərdi. Yeni təyin etdiyi sosial – iqtisadi məsələlər üzrə köməkçisi yadına salar, inşallah!
Bəs qanunverici nə fikirləşir? Milli Məclisin Əmək və sosial siyasət komitəsinin də prezident fərmanı ilə müəyyən edilən əlavələrin, 20 ildir dəyişməməsi bir yana, verilməyən aylıq müavinətlərin mənimsənilməsindən xəbəri yoxdur? Yoxsa, mənimsəməyə ortaqdır ? Bəs Konstitusiyanın 133-cü maddəsi ilə qanunların icrasına və tətbiqinə nəzarət edən prokurorluq necə, nəzarəti yeyintidən pay bölgüsü ilə həyata keçirir ? Bəs Hesablama Palatası ? Bəs ,bəs.. Bəs deyilmi ? “Bəsdir” deyib NİDA qoyan olacaqmı? Qanun, fərman tətbiq edilməyəcəksə, qəbul edilməsinin və söz birləşmələrinin dəyişdirilməsinin sosial təminata , müdafiəyə nə yetkisi ola bilər?
...Görək bu ilin büdcəsində qazi və şəhid ailələrinə 20 ildir verilməyən müavinətin artırılması əks olunacaq?
Məğrur Bədəlli
TEREF.AZ