 |
|
|
23-24 noyabr tarixlərində Özbəkistan prezidenti Şavkat Mirziyoyev Bakıya işgüzar səfərə gələcək. O, BMT-nin Mərkəzi Asiya iqtisadiyyatları üçün Xüsusi Proqramının (SPECA) birinci sammitində iştirak edəcək. Bu barədə Özbəkistan prezidentinin saytında yer alan məlumatda bildirilir.
Tədbirin gündəliyinə Proqram çərçivəsində çoxtərəfli əməkdaşlığın daha da genişləndirilməsi, regional layihələrin dəstəklənməsi üçün Hədəf Fondunun yaradılması, nəqliyyat dəhlizlərinin rəqəmsallaşdırılması üzrə “yol xəritəsinin” qəbulu, biznes təşəbbüslərinin təşfiqi və digər məsələlər daxil edilib.
SPECA 26 mart 1998-ci ildə iqtisadi əməkdaşlığa yardım məqsədilə təsis edilib. Proqramın iştirakçısı olan dövlətlər Özbəkistan, Azərbaycan, Qazaxıstan, Qırğızıstan, Tacikistan və Türkmənistandır. (Turan)
Macarıstanın paytaxtı Budapeşt şəhərində “Azərbaycan, Gürcüstan, Macarıstan və Rumıniya arasında yaşıl enerjinin inkişafı və ötürülməsi sahəsində strateji tərəfdaşlıq haqqında Saziş”in icrası məqsədilə nazirlərin beşinci iclası keçirilib.
Energetika Nazirliyindən verilən məlumata görə, tədbirdə Azərbaycanı energetika naziri Pərviz Şahbazov, Macarıstanı xarici işlər və ticarət naziri Peter Siyarto, Gürcüstanı Baş nazirin müavini, iqtisadiyyat və davamlı inkişaf naziri Levan Davitaşvili, Rumıniyanı isə energetika naziri Sebastian Burduja təmsil edib. Görüşdə, həmçinin Bolqarıstanın, Avropa Komissiyasının, 4 ölkənin ötürücü sistem operatorlarının və “CESI” şirkətinin nümayəndələri də iştirak edib.
Energetika naziri Pərviz Şahbazov Azərbaycanda bərpa olunan enerji potensialının reallaşdırılması və “Xəzər-Qara dəniz-Avropa Yaşıl Enerji Dəhlizi” layihəsinin inkişafının cari vəziyyətindən bəhs edib. Nazir bir neçə ölkəni, iki dənizi birləşdirən marşrutlarla Xəzərin “yaşıl enerji” potensialını Avropada təchizatın təhlükəsizliyinin gücləndirilməsinə və təmiz enerji keçidinə yönəldən bu strateji layihənin icrasını sürətləndirməyin əhəmiyyətini vurğulayıb. Bildirilib ki, təxminən bir il əvvəl ölkələrimiz vahid mövqedən çıxış edərək “yaşıl enerji” dəhlizi təşəbbüsü üzrə sıx əməkdaşlığa hazır olduqlarını Avropa İttifaqının şahidliyi ilə ali səviyyədə təsdiqlədi: “Bu layihə Azərbaycanın “yaşıl enerji”nin təchizatçısına çevrilmək planlarının tərkib hissədir. Bu dəhlizlə 4 QVt həcmində “yaşıl enerji”nin ixracı məqsədilə dənizdə sektorlar müəyyənləşdirilib, quruda ərazilər ayrılıb və növbəti proseslərə start verilib. “Yaşıl enerji” tərəfdaşlığımızın öz məqsədinə çatması üçün bərpa olunan mənbələrdən enerji istehsalı, bu enerjinin ötürülməsi və satışı istiqamətlərində sıx koordinasiya olunmuş fəaliyyət həyata keçirilməlidir”.
Müzakirələr zamanı dəhlizin ölkələr üzrə perspektivləri, Bolqarıstanın layihəyə qoşulması, Avropa İttifaqı tərəfindən layihənin maliyyələşdirilməsi imkanları, Gürcüstan və Rumıniya arasında Qara dəniz sualtı kabel layihəsi üzrə “CESI” məsləhətçi şirkətinin fəaliyyəti kimi məsələlər nəzərdən keçirilib.
İclasda dəhlizin Texniki İqtisadi Əsaslandırmasının (TİƏ) hazırlanması üzrə məsləhətçi şirkətin seçilməsi üçün tenderin keçirilməsi müsbət qiymətləndirilib və prosesin tamamlanmasından sonra texniki-iqtisadi əsaslandırmaya dərhal başlamaq niyyəti ifadə olunub. Birgə Müəssisənin tezliklə yaradılmasının vacibliyi vurğulanaraq bu prosesdən irəli gələn məsələlərin razılaşdırılması məqsədilə 4 ölkənin ötürücü sistem operatorlarının dekabrda Bakıda görüşünün keçirilməsi, həmçinin Bolqarıstanın layihəyə qoşulması ilə bağlı proseslərə başlanması barədə razılıq əldə olunub. Bundan başqa, Azərbaycan, Qazaxıstan və Özbəkistan arasında cari ilin noyabrında Bakıda keçirilmiş görüş və Mərkəzi Asiya ölkələrinin “Yaşıl Enerji Dəhlizi” vasitəsilə Avropa ilə “yaşıl enerji” mübadiləsi aparmaq niyyəti müsbət qarşılanıb.
İclasın yekunlarına dair Protokol imzalanıb və növbəti iclasın gələn il Gürcüstanda keçirilməsinə qərar verilib. Həmçinin iclas çərçivəsində “Azərbaycan, Gürcüstan, Rumıniya və Macarıstanın müvafiq nazirlikləri arasında yaşıl enerji sahəsində əməkdaşlığa dair Anlaşma Memorandumu” imzalanıb və bu istiqamətdə “yaşıl enerji platforması”nın yaradılması razılaşdırılıb.
“İranla Azərbaycan arasında əməkdaşlıq davam edir və ABŞ-ın İranla qonşu dövlətlər arasında dostluq münasibətlərinə qarışmağa haqqı yoxdur.”
Bu barədə İran Xarici İşlər Nazirliyinin sözçüsü Nasir Kənani ABŞ-ın İranın Qafqazda dəhliz yaradılmasında iştirakı ilə bağlı şərhinə cavabında deyib.
“ABŞ böyük danışır, çünki İranla region ölkələri, o cümlədən Azərbaycan arasında əməkdaşlıq davam edir və ABŞ-ın İranla qonşu dövlətlər arasında dostluq münasibətlərinə qarışmağa haqqı yoxdur. ABŞ regionun daxili işlərinə qarışmasa yaxşı olardı”, Kənanı bildirib.
Noyabrın 15-də ABŞ-ın Nümayəndələr Palatasının Xarici Əlaqələr Komitəsinin Avropa və Avrasiya altkomitəsində “Dağlıq Qarabağın gələcəyi” mövzusunda dinləmə zamanı ABŞ Dövlət Departamentinin nümayəndəsi O’Brayn Azərbaycanı İran və Rusiya ilə birgə hərəkət etməməyə çağırıb.
Siyasi təhlilçi Nəsimi Məmmədli İran Xarici İşlər Nazirliyinin sözçüsünün çıxışını şərh edərək bildirib ki, Rusiyanın Cənubi Qafqazda mövqeyi zəiflədikcə İran regionda geosiyasi rəqabətə daha da meyllənir.
“İranın Cənubi Qafqazda ən gərgin, barışmaz münasibətlərdə olduğu yeganə dövlət Azərbaycan idi. Bu reallığı nə İran, nə də Azərbaycan qısa zamanda dəyişə bilər. İranla Azərbaycan arasında dərin strateji ziddiyyətlər var. Mövcud geosiyasi proseslərin təsiri ilə yaranan taktiki yaxınlıq müvəqqətidir. İran bu fürsətdən maksimum yararlanmağa çalışır. İran ABŞ-la Azərbaycan arasında soyuq münasibətlərin dərinləşməsində maraqlıdır. Hər əlverişli fürsət düşəndə bu istiqamətdə müəyyən qızışdırıcı addımlar atır “, o bildirib.
Məmmədlinin fikrincə, hazırda İran bəzi regional məsələlərdə Azərbaycanla ortaq mövqedə olduqlarını qabartmaqla ABŞ-Azərbaycan münasibətlərinin pozulmasına ümid edir.
“Azərbaycanın təhlükəsizliyinin əsas qarantı NATO üzvü olan Türkiyədir. İranla münasibətlər iqtisadi-ticarət, kommunikasiya məsələləri üzərindədir. ABŞ-ın Azərbaycan-İran münasibətlərinə qarışması ilə bağlı deyilənlər reallığı əks etdirmir”, siyasi təhlilçi əlavə edib.
Xatırlatma
Noyabrın 15-də ABŞ-ın Nümayəndələr Palatasının Xarici Əlaqələr Komitəsinin Avropa və Avrasiya altkomitəsində “Dağlıq Qarabağın gələcəyi” mövzusunda dinləmə keçirilib.
ABŞ Dövlət Departamentinin nümayəndəsi O’Brayn Ermənistan hakimiyyətinin xarici münasibətlərinin çoxşaxəli olmasına açıq olduğuna və ABŞ rəhbərliyinin bu istiqamətdə Ermənistana ehtiyac duyulan dəstəyin verilməsinə çalışdığını deyib.
ABŞ dövlət katibi köməkçisinin müavini həmçinin bildirib ki, tərəflərlə sülh sazişinin əldə edilməsi ilə bağlı ünsiyyət saxlanılmalıdır.
“Biz sülhün əldə olunmasında yaxından cəlb olunmuşuq. Sentyabrdan bəri Bakı və Yerevana 13 yüksək səviyyəli səfərlər edilib. Biz eyni zamanda türkiyəli həmkarlarla yaxından çalışırıq. Biz Azərbaycana aydın şəkildə çatdırmışıq ki, biz sülh istiqamətində irəliləyişin şahidi olmayana qədər Azərbaycanla münasibət 19 sentyabr hadisələrindən sonra adi qaydada davam etməyəcək,” O’Brayn əlavə edib.
Daha sonra altkomitənin üzvləri O’Brayn və Sokolovksiyə ABŞ-ın bölgədəki siyasəti, sülh sazişi ilə bağlı son vəziyyət, Rusiya və İranın bölgəyə təsiri, o cümlədən Qarabağda hərbi əməliyyatdan sonra ABŞ administrasiyasının Azərbaycan rəhbərliyi ilə münasibətlərinin gələcəyi ilə bağlı suallar verdilər.
Azərbaycan Xarici İşlər Nazirliyinin dinləmələrə cavab olaraq şərhində bildirilib ki, Azərbaycan noyabrın 20-də Vaşinqtonda Azərbaycan və Ermənistan xarici işlər nazirləri səviyyəsində keçirilməsi təklif olunan görüşün baş tutmasını mümkün hesab etmir.
Azərbaycan Xarici İşlər Nazirliyi dinləmələri və səsləndirilən çıxışları Azərbaycan və ABŞ arasında ikitərəfli və çoxtərəfli formatlarda münasibətlərə zərbə kimi qiymətləndirir.
“Azərbaycana qarşı səslənən ittihamlar əsassız olmaqla yanaşı, regionda sülh və təhlükəsizliyi sarsıdır," şərhdə deyilir və əlavə olunur ki, ABŞ rəsmisi 10 noyabr 2020-ci il tarixli Üçtərəfli Bəyanatın şərtlərinin Ermənistan tərəfindən pozulmasına etinasız yanaşıb.
Azərbaycan Xarici İşlər Nazirliyi qeyd edib ki, region ölkəsi olmayan ABŞ öz addımları və bəyanatları ilə bölgə ölkələrinin nəqliyyat təhlükəsizliyi səylərinə zərbə vurur.
“ABŞ tərəfinə yaxşı məlumdur ki, Ermənistanın 2020-ci il Üçtərəfli Bəyanatın 9-cu bəndindən irəli gələn öhdəliklərini yerinə yetirməməsi Azərbaycanı alternativ yolların tikintisi ilə bağlı qərar qəbul etməyə sövq edib. Qonşu dövlətlərlə kommunikasiya xətlərinin çəkilməsi qaydasının razılaşdırılması, o cümlədən İranla Naxçıvan Muxtar Respublikasına marşrutla bağlı müqavilə Azərbaycanın suveren hüquqdur”, şərhdə qeyd edilir.
ABŞ Dövlət Departamentinin sözçüsü Metyu Miller noyabrın 16-da ənənəvi brifinqdə Azərbaycan tərəfinin ABŞ-da keçiriləcək görüşdən imtinası ilə bağlı sualı cavablandırarkən deyib ki, ABŞ Azərbaycan və Ermənistan arasında sülh danışıqlarını dəstəkləməyə davam edəcək.
“Daha əvvəllər də dediyimiz kimi, biz Ermənistan və Azərbaycan arasında problemlərin həlli üçün sülh danışıqlarını dəstəkləməyə davam edəcəyik. İstər burada, istərsə də başqa yerdə olsun, hər iki tərəfi bu danışıqlarda iştirak etməyə təşviq edirik. Bu, bizim siyasətimiz olaraq qalacaq", Metyu Miller qeyd edib.
Paşinyan hakimiyyəti Ermənistanın Rusiyadan qopılması istiqamətində konkret hüquqi addımlar atarsa, bu halda, Kremlin dərhal öz çoxsaylı “boğucu mexanizmlər”ini işə salacağı qətiyyən şübhə doğurmur... Rusiyanın yalnız elə Ermənistandan idxal prosesini və güzəştli enerji resursları nəqlini dayandırması belə, rəsmi İrəvanı Kreml qarşısında diz çökdürə bilər, bu, olduqca güclü “silah”dır...
Rusiya və Ermənistan arasında ziddiyyətlər kəskinləşməkdə davam edir. Rəsmi İrəvan israrla Rusiyadan uzaqlaşmaq istiqamətində addımlar atır. Üstəlik, daha çox provokativ xarakter daşıyan bu addımların məhz ABŞ və Qərbdən aldığı təlimatlardan qaynaqlandığını da gizlətməkdə çətinlik çəkir. Sanki ABŞ və Qərb Ermənistanı “siyasi xizəyə” oturdub və Kremlin vaxtilə süni şəkildə yaratdığı bu qondarma ölkə “sürüşərək”, Rusiyadan uzaqlaşmağa çalışır. Və Ermənistanın Rusiya ilə hərbi müttəfiq olduğunu nəzərə aldıqda, rəsmi İrəvanın bu davranışlarının kifayət qədər təhlükəli məşğuliyyət olduğu qətiyyən şübhə doğurmur.
Məsələ ondadır ki, rəsmi İrəvan indiyə qədər Kremlə qarşı açıq demarş xarakteri daşıyan “sərt dönüşlər” edib. Rusiyanın Paşinyan hakimiyyətinin siyasi xəyanətinə konkret addımlarla deyil, məhz sadəcə, bəyanatlarla reaksiya verməsi isə rəsmi İrəvanı müəyyən mənada, arxayınlaşdırmağa başlayıb. Hətta bəzi müşahidələrə əsasən, Paşinyan hakimiyyətinin son vaxtlar daha da cəsarətlədiyini də iddia etmək olar. Hər halda, Ermənistan baş naziri Nikol Paşinyanın bir müddət öncə qapalı toplantıda Kremlin sərt reaksiya ehtimalından narahatlığını gizlətməyən siyasi komandasının bəzi üzvlərini “Rusiya indi heç kimi cəzalandıra biləcək imkanda deyil” izahı ilə sakitləşdirməyə çalışması da belə düşünməyə əsas verir.
Paşinyan hakimiyyəti Kremlə qarşı ən ağır demarşı məhz Rusiya prezidenti Vladimir Putin üzərindən etmişdi. Belə ki, rəsmi İrəvan Kreml sahibinə həbs qərarı çıxartmış Beynəlxalq Cinayət Məhkəməsi ilə bağlı Roma statutunu ratifikasiya etmişdi. Kremlin Rusiyaya müttəfiq Ermənistanın bu davranışının nəticəsiz qalmayacağı barədə xəbərdarlıq mesajlarına belə, əhəmiyyət verməyərək, müəyyən mənada, meydan oxumuşdu. Və bu, Ermənistan ilə Rusiya arasında siyasi münasibətlərin ciddi şəkildə korlana biləcəyinin önəmli əlamətlərindən biriydi.
Maraqlıdır ki, sonrakı mərhələdə Paşinyan hakimiyyəti Rusiya əleyhinə addımlarını eyni intensivliklə davam etdirməyə üstünlük verdi. Rəsmi İrəvan Rusiyanın patronajlığı altında olan qurumları baykot etməyə başladı. Kreml təmsilçilərinin qatıldığı dövlətlərarası toplantılarda iştirakdan nümayişkaranə şəkildə imtina etdi. Buna misal olaraq, MDB və KTMT-nın son zirvə toplantılarını göstərmək olar. Və buna əlavə olaraq, Paşinyan hakimiyyətinin təmsilçiləri beynəlxalq görüşlərdə Rusiyaya qarşı sərt ittihamlar irəli sürmələri ilə də diqqəti çəkirlər.
Ancaq rəsmi İrəvanın açıq Rusiya düşmənçiliyi yalnız bunlarla məhdudlaşmır. Belə ki, Ermənistan Avropa Birliyi ilə yeni sənəd imzalayıb. Həmin sənədə görə, Avropa Birliyinin Ermənistandakı mülki müşahidə missiyasının gələcək statusu müəyyən olunacaq. Eyni zamanda, yeni müqavilə ilə avropalı müşahidəçilərin sayının artırılması da təmin olundu. Halbuki, Kreml hesab edir ki, müttəfiq Ermənistandakı avropalı müşahidəçilər Rusiyaya qarşı fəaliyyət göstərən hərbi kəşfiyyatçılardır. Və vaxtilə KTMT müşahidəçilərin analoji milki hədəflərlə Ermənistana yerləşdirilməsinə razılaşmayan rəsmi İrəvana Kreml tərəfindən bu barədə sərt xəbərdarlıq edilib.
Digər tərəfdən, KTMT-nın son toplantısına qatılmaqdan vaxt bəhanəsi ilə yayınan baş nazir Nikol Paşinyan bu hərbi-siyasi alyansa müraciət edərək, Ermənistana dəstək layihəsinin müzakirədən çıxarılmasını da xahiş edib. Erməni baş nazir bununla Kremlə mesaj verib ki, Ermənistanın Rusiya və KTMT-nın dəstəyinə ehtiyacı yoxdur. Və indi rəsmi İrəvan Qərbin himayəsini daha üstün tutur, dolayısı ilə Ermənistanın qapılarının Rusiyanın üzünə bağlandığını qabardır.
Belə anlaşılır ki, rəsmi İrəvan Rusiya ilə müttəfiqlik münasibətlərini tamamilə kəsmək niyyətindədir. Ancaq baş nazir Nikol Paşinyan “Ermənistan KTMT-nı deyil, məhz KTMT Ermənistanı tərk edir” tezisini gündəmə gətirsə də, rəsmi İrəvanın tamamilə rahat olduğu da müəyyən şübhələr doğurmaqdadır. Hər halda, rəsmi İrəvan Kremli ittiham etsə də, Rusiya ilə hərbi müttəfiqliyin sonlandırılması, Ermənistanın KTMT-dan çıxaması istiqamətində konkret rəsmi addımın atılmasına da tələsmir. Və böyük ehtimalla Paşinyan hakimiyyəti hər hansı belə bir addımın dərhal Rusiyanı hərəkətə gətirəcəyini də deyəsən, anlamamış deyil.
Əslində, bu, real vəziyyəti tamamilə izah edir. Belə ki, hazırda Kreml Ermənistanın davranışlarından elə də narahat görünmür. Hətta Paşinyan hakimiyyətinin atdığı addımlara münasibətdə maksimum səviyyədə səbrli yanaşmağa çalışır. Böyük ehtimalla Kremlin bu mövqeyi daha çox iki önəmli məqamdan qaynaqlanır. Birincisi, Rusiya hazırda əsas diqqətini məhz Ukrayna savaşında hərbi məğlubiyyətdən yayınmağın yollarının tapılmasına yönəldib.
Yəni, ABŞ və Qərblə bütün istiqmətlər üzrə qarşıdurma vəziyyətində olan Kremlin hazırda Ermənistanı özünə ciddi problemə çevirməyə həvəsli deyil. Yəqin ki, Ukrayna savaşından sonra Kreml Rusiyanın ən çətin dövründə xəyanət edən Ermənistanla bağlı yekun və prinsipial qərarını verəcək. Və Kremlin Ermənistan barədə həlledici qərarının daha da tezləşməsini indi yalnız rəsmi İrəvan stimullaşdıra bilər.
Məsələ ondadır ki, əgər, rəsmi İrəvan Rusiya ilə hərbi müttəfiqliyin pozulduğunu və Ermənistanın KTMT-dan çıxdığını rəsmən elan edərsə, bu halda, situasiya ciddi şəkildə dəyişə bilər. Belə ki, Kremlin səbrli davranmasının ikinci səbəbi Ermıənustanda Rusiyanın iki hərbi bazasının olmasıyla birbaşa bağlıdır. Digər tərəfdən, Rusiya şirkətləri Ermənistan iqtisadiyyatına demək olar ki, tam şəkildə nəzarət edirlər. Üstəlik, Ermənistanın xarici ixracatının təxminən 55 faizi məhz Rusiyanın payına düşür. Və bu kimi önəmli faktorlar Rusiyanın Ermənistanla bağlı səbrli davranmasına imkan verir.
Ancaq rəsmi İrəvan Ermənistanın Rusiyadan qopılması istiqamətində konkret hüquqi addımlar atarsa, bu halda, Kremlin dərhal öz çoxsaylı boğucu mexanizmlərini işə salacağı qətiyyən şübhə doğurmur. Məsələn, yalnız Ermənistandan idxal prosesinin və güzəştli enerji resursları nəqlinin dayandırılması belə, rəsmi İrəvanı Kreml qarşısında diz çökdürə bilər. Və bu baxımdan, Rusiyanın Ermənistanda dərin sosial-iqtisadi böhran yaratmaq imkanları Kremlin əlində kifayət qədər güclü “silah”dır.
Bu baxımdan, hesab etmək olar ki, Paşinyan hakimiyyəti də bu reallığı bilir və konkret addımlar atmaqdan çəkinir. Rusiya əleyhinə kampaniya isə əslində, Ermənistanın deyil, məhz Paşinyan hakimiyyətinin siyasi maraqlarından qaynaqlanır. Və əsas hədəf Rusiyaya qarşı demarşlarla Qərbin dəstəyini qazanaraq, hakimiyyətinin uzunmüddətli olmasını təmin etməkdən ibarətdir.(Yeni Müsavat)
Avropa İttifaqı 5 ildən artıqdır Bakı ilə müzakirə etdiyi Azərbaycanla Hərtərəfli Əməkdaşlıq Sazişi layihəsi barədə detallı informasiya vermir. Bu barədə jurnalist sorğularına verilən cavabda ümumi şəkildə qeyd olunub ki, Saziş imzalanana qədər onun mahiyyəti haqqında ictimaiyyətə məlumat verilməyəcək. Bu, Azərbaycan tərəfinin xahişi ilə qəbul olunmuş qərardır, yoxsa Brüssel danışıqlar prosesinin ictimaiyyətdən xəbərsiz aparılmasını daha faydalı hesab edir, məlum deyil. Qeyd edək ki, regionun digər ölkələri ilə aparılan inteqrasiya müzakirələri ilə bağlı mediaya vaxtaşırı məlumat verilib.
Araşdırmanın bundan əvvəlki iki hissəsində Avropa İttifaqı-Azərbaycan münasibətlərinin tarixi, imzalanmış müqavilələr, memorandumlar, bəyanatlar barədə təfsilatlı məlumat verilib. Habelə, Azərbaycanla Hərtərəfli Əməkdaşlıq Sazişinin hələ də imzalanmamasının səbəbləri barədə müxtəlif ekspertlərin, parlament üzvlərinin mövqeləri dərc olunub.
Araşdırmanın indi təqdim etdiyimiz sonuncu – 3-cü hissəsində hər iki tərəfdən alınan rəsmi mövqelərə yer verilib, eyni zamanda vətəndaşların 10 ildir səbirsizliklə gözlədiyi “Ümumi Aviasiya Məkanı Sazişi”nin niyə imzalanmamasının səbəbləri araşdırılıb.
Azərbaycan Xarici İşlər Nazirliyinin mətbuat katibi Ayxan Hacıyev bildirib ki, Avropa İttifaqı ilə müzakirə olunan Saziş layihəsi ilə bağlı hər hansı yenilik yoxdur. “Bu barədə yenilik olarsa, ictimaiyyət məlumatlandırılacaq”, – o əlavə edib və bu açıqlama ilə kifayətlənib.
Avropa Birliyinin Bakıdakı nümayəndəliyindən isə bildirildi ki, yaxın günlərdə sorğumuza cavab verəcəklər. Nümayəndəlikdən bu cavabı almaq üçün 1 aydan artıq vaxt lazım gəldi. Qeyri-rəsmi belə mülahizələr eşitdik ki, hazırda Avropa İttifaqı Azərbaycan-Ermənistan arasında sülh prosesi ilə məşğuldur, ona görə digər mövzuların gündəmə gəlməsinin prosesə zərbə vuracağından ehtiyatlanır.
Avropa İttifaqının Cənubi Qafqaz üzrə nümayəndəsi Toivo Klaar isə bildirdi ki, bu barədə suallara Azərbaycan və Aİ arasında ikitərəfli münasibətlərə cavabdeh olan Avropa İttifaqının Bakıdakı nümayəndəliyi cavab verməlidir. O, sualları Bakıdakı səfirə ünvanlayacağını vəd etdi.
Müzakirəsi bitməyən daha bir Saziş və Avropaya bahalı uçuş
Hələ 10 il 10 ay bundan əvvəl – 2013-cü ilin il yanvarın 25-də Bakıda Azərbaycan və Avropa İttifaqı (Aİ) arasında “Ümumi Aviasiya Məkanı Sazişi” barədə danışıqlara start verilib.
Aİ hesab edir ki, bu Saziş ikitərəfli münasibətlərin möhkəmlənməsində irəliyə doğru atılan vacib addımdır, həm də siyasi, iqtisadi münasibətlərə də müsbət təsir göstərəcək, xalqlar arasında əlaqələri gücləndirəcək.
Saziş Azərbaycanla Avropa İttifaqı arasında sərnişin daşımanı artırmağı, bu sahədə rəqabəti artıracağı və şərtləri liberallaşdıracağını hədəfləyib. Qeyd edək ki, bu sazişi regionun bır sıra ölkələri, eləcə də Ermənistan və Gürcüstan imzalayıb.
Həmin ilin sentyabrında Avropa Komissiyasından verilən açıqlamada qeyd olunurdu ki, qurum 2015-ci ilədək Azərbaycana bu Sazişi imzalamağı təklif edir.
Aİ hesab edir ki, saziş Azərbaycana Aİ-nin vahid hava məkanının bir hissəsi olmaq imkanı verəcək. Bu isə daşımaların həyata keçirilməsi ilə bağlı bir sıra prosedurların yüngülləşdirilməsi, yerli sənayenin yeni bazarlara çıxmaq imkanı əldə etməsi deməkdir.
Azərbaycanla Avropa İttifaqı arasında danışıqların ikinci mərhələsi nə az, nə çox, bundan 5 il sonra – 2018-ci il iyulun 4-5-də Brüsseldə baş tutub. Görüşdə hər iki tərəf bu sazişi imzalamaq niyyətlərini ərz edib.
Danışıqlar zamanı Azərbaycan tərəfinin irad, təklif və arzuları müzakirə edilib, bir sıra tam aydın olmayan məsələlərə dair izahatlar verilib. Görüşün nəticəsi olaraq protokol imzalanıb.
Danışıqların növbəti – 3-cü mərhələsinin Bakı şəhərində keçirilməsi qərara alınıb. Amma həmin tarixdən 5 ildən çox vaxt keçsə də müzakirələr baş tutmayıb…
Nəticədə Azərbaycan Avropa hava məkanının bir hissəsi olmaq imkanını itirib, bu da vətəndaşlara və biznesə əlavə problemlər yaradıb. Xüsusi ilə səhmləri dövlətin əlində olan Azərbaycan Hava Yolları Dövlət Konserni (AZAL) yeganə monopolist olaraq qiymətləri diktə edir. Azərbaycana uçmaq, sərnişin daşımaq hüququ olan beynəlxalq aviaşirkətlər də AZAL-ın qoyduğu qaydalara əməl etməyə məcburdurlar.
2020-ci ilin 24 mart tarixindən koronovirus pandemiyasına görə Azərbaycanın quru sərhədləri bağlı olaraq qalır. Hökumət vaxtaşırı qadağanın müddətini uzadır. Vətəndaşlar, ölkəyə gələn-gedən əcnəbilər ancaq hava yolundan istifadə etməyə məcburdurlar. AZAL-ın aviabiletlərə təyin etdiyi qiymətlər isə olduqca bahalıdır.
Biz layihə çərçivəsində Avropanın siyasi paytaxtı Brüsselə uçarkən də bu bahalığın absurd dərəcədə olduğunu hiss etdik. Bakıdan-Brüsselə ekonom gediş-dönüş bileti 719 dollara başa gəldi. Halbuki, Gürcüstan vətəndaşı cəmi 150 avroya və daha ucuz bu uçuşu rahat həyata keçirə bilir. Çünki aviadaşımalarda yerli və çoxsaylı xarici aviaşirkətlər istifadə edir, dövlət onların rəqabət aparması üçün şərtləri təmin edib.
Brüsselə bahalı uçuşun əsas səbəbi Avropa İttifaqı ilə Azərbaycan arasında 5 ildən çoxdur müzakirə olunsa da taleyi hələ də qeyri -müəyyən olan Hərtərəfli Sazişlə bağlı mövqeləri öyrənməkdir.
Brüsseldə səfərdə olarkən Avropa Komissiyasının Mətbuat Katibliyinin Azərbaycan da daxil olmaqla Şərq Qonşuluğu üzrə mətbuat əlaqələndiricisi Joséphine Moreadan açıqlama almağa müvəffəq olduq. Xanım Morea Avropa Komissiyasının xarici işlər və təhlükəsizlik siyasəti üzrə baş sözçüsü Piter Stanoyanın aşağıdakı cavabını təqdim etdi:
“Azərbaycanla yeni Hərtərəfli Saziş üzrə danışıqlara həqiqətən də 2017-ci ildə başlanılıb. Danışıqların əksər sahələri qapalı olsa da, hələ də həll edilməmiş məsələlər, xüsusilə ticarət sahəsində həll edilməli olan məsələlər qalıb. Aİ yeni saziş üzrə danışıqlara sadiq qalır”.
Estoniyanın keçmiş xarici işlər naziri, Avropa Parlamentində Sosialistlər və Demokratların Mütərəqqi Alyansı Qrupunun rəhbəri Marina Kaljurand isə Azərbaycanla bağlı bir qədər sərt danışdı. Xanım Kaljurand bildirdi ki, Azərbaycan güzgüyə baxıb, müvafiq nəticələr çıxarmalıdır. O, artıq keçmişdə qalan bəzi məsələlərdən – Qarabağdakı müharibədən, Laçın yolundakı vəziyyətdən, Qarabağın erməni sakinlərinin hüquqlarından danışdı və əlavə etdi: “Vətəndaş cəmiyyətinə və hüquq müdafiəçilərinə qarşı siyasi basqılar, siyasi müxalifət liderlərinin həbsi və s. problemlərin həlli Aİ-Azərbaycan münasibətlərinin inkişafının əsas şərtidir”, – o qeyd edib.
Avropa Parlamentinin rəsmisi vurğulayır ki, Azərbaycan həm daxili, həm də beynəlxalq səviyyədə öz siyasətini dəyişməyincə münasibətlər yaxşılaşmayacaq. “Avropa İttifaqı beynəlxalq hüququn və onun ehtiva etdiyi dəyərlərin tərəfdarı olub, onların yanında dayanır və dayanacaq”, – Marina Kaljurand əlavə edib.
Qeyd edək ki, Avropa Parlamenti müxtəlif vaxtlarda Azərbaycandakı daxili vəziyyət, habelə Qarabağ münaqişəsi ilə bağlı bir neçə qətnamə qəbul edib. Həmin sənədlərdə rəsmi Bakı sərt tənqid olunur və hətta Avropa Komissiyasına sanksiya tətbiq edilməsi ilə bağlı çağırışlar yer alıb.
Avropa Parlamentindən fərqli olaraq, Avropa Komissiyası Azərbaycanla münasibətlərə daha təmkinli yanaşma nümayiş etdirir. Hazırda tərəflər arasında müxtəlif sahələr üzrə, xüsusən enerji ticarəti ilə bağlı əlaqələr sabit olaraq inkişaf edir. Avropa rəsmiləri Azərbaycanı etibarlı tərəfdaş adlandırırlar.
Müəllif: Elçin Rüstəmov - Mənbə: Pressklub.az
Almaniya Kansleri Olaf Şolts Rusiya Prezidenti Vladimir Putinlə yeni danışıqlara hazır olduğunu bildirib.
Bizim.Media xəbər verir ki, Kansler Rusiya prezidentini “Ukraynada mümkün sülh yolu ilə nizamlanmaya doğru ilk addımı atmağa” çağırıb.
"O (Putini nəzərdə tutur red.) qoşunlarını Ukrayna ərazisindən çıxarmalıdır. Lakin bunun baş verəcəyinə dair hələ heç bir əlamət yoxdur. Putin qonşu ölkənin bir hissəsini güc tətbiq edərək ilhaq etmək məqsədinə nail olmamalıdır", - deyə Şolts bildirib.
“Brüsselin siyasəti Avropa Birliyinin tabutuna tədricən mismar vurur”.
Cebhe.info xəbər verir ki, bunu Macarıstanın Baş naziri Viktor Orban deyib.
“Mən əminəm ki, bu gün Brüsseldə onlar Avropanı parçalayırlar və onu məhvə aparırlar”, - Orban vurğulayıb.
O, xəbərdarlıq edib ki, Brüssel mövcud siyasəti davam etdirsə, bu, Avropa İttifaqı üçün pis nəticələnə bilər:
“Hesab edirəm ki, Avropanın hazırkı modeli dayanıqlı olmadığı üçün ondan imtina edilməlidir. Avropa İttifaqı sadəcə olaraq dağılacaq və bunun qarşısı alınmalıdır. Qurumun vahid qalması bizim maraqlarımıza uyğundur. Böyük çətinliklə toplananlar toxunulmaz qalsın”.
O hesab edir ki, Avropa İttifaqının dağılması yox, dəyişməsi lazımdır. Lakin bu, yalnız birbaşa Brüsseldə köklü dəyişikliklər olacağı təqdirdə mümkündür.
Viktor Orban qeyd edib ki, bütün dünya özünü yeniləsə də, Brüssel Avropaya “xaosa aparan” köhnəlmiş inkişaf modelini təklif edir:
“Getdikcə daha az insan işləyir, getdikcə daha çox insan işsiz yaşamaq istəyir. Sosial nizam yox olur, miqrasiyanın nəticələri idarəolunmazdır, investorlar pullarını Avropadan Amerika və Asiyaya köçürür”.
Qeyd edək ki, bu gün Macarıstanın Baş naziri Viktor Orban yenidən hakim FİDES partiyasının sədri seçilib.
Azərbaycan üçün Ermənistanla danışıqlarda artıq Vaşinqton platforması mövcud deyil.
APA-nın əldə etdiyi məlumata görə, rəsmi Bakının bundan sonra ABŞ-nin təşəbbüsü ilə Ermənistanla danışıqlar aparmaq niyyəti yoxdur.
Məlum olduğu kimi, Brüssel formatı mövcuddur, Azərbaycan da danışıqları bu formatda davam etdirməyi məqbul sayır.
Bununla yanaşı, Azərbaycan daha çox Ermənistanla birbaşa danışıqlara üstünlük verir.
Qeyd edək ki, bundan əvvəl Vaşinqtonun təşəbbüsü ilə Azərbaycanla Ermənistan arasında ABŞ-də bir neçə görüş keçirilib.
Lakin ABŞ-nin son addımları Azərbaycan tərəfdə haqlı narazılıq yaradıb. Bir neçə gün əvvəl ABŞ Senatının Xarici İşlər Komitəsində “Dağlıq Qarabağın gələcəyi” mövzusunda dinləmələr zamanı Azərbaycanın ünvanına əsassız iddialar səslənib. Dinləmələrdə iştirak edən ABŞ dövlət katibinin köməkçisi Ceyms O’Braynın da ölkəmizlə bağlı dedikləri kəskin etirazla qarşılanıb.
Bunun ardınca isə ABŞ Senatı “2023-cü il Ermənistan Müdafiə Aktı”nı qəbul edib. Akta əsasən, ABŞ Prezidenti “Azadlığa Dəstək Aktı"na “907-ci düzəliş”in icrasını həyata keçirməkdən imtina hüququndan məhrum edilir. Başqa sözlə, sənəd Azərbaycana hərbi yardımın qadağan olunmasını nəzərdə tutur.
Məhz ABŞ-nin bu addımlarından sonra rəsmi Bakı Azərbaycan və Ermənistan xarici işlər nazirlərinin noyabrın 20-də Vaşinqtonda keçirilməli olan görüşündən imtina edib.
Azərbaycan “Azadlığa Dəstək Aktı”na “907-ci düzəliş”lə bağlı ABŞ-nin son qərarı ilə bağlı məsələni də əsas hesab edir. Bunu daha çox mənəvi məsələ sayan Bakı “907-ci düzəliş”lə bağlı ABŞ-nin mövqeyinin dəqiqləşməsini istəyir.