Avropa və ABŞ-dən olan beynəlxalq alimlər qrupu COVID-19 infeksiyasının ilkin mənbəyini müəyyən etmək məqsədilə genişmiqyaslı tədqiqat aparıblar. Məlum olub ki, qlobal pandemiyanın ocağı Çinin Uhan şəhərindəki dəniz məhsulları bazarı olub.

Bu barədə elmi işin nəticələri ABŞ-nin nüfuzlu jurnalı "Cell"də dərc edilib.

Tədqiqatçılar virusun genetik məlumatlarını təhlil edərək belə nəticəyə gəliblər ki, Uhan bazarında aşkar edilmiş SARS-CoV-2 genotiplərinin ümumi əcdadı pandemiyaya səbəb olan genotiplə eynidir. Bu, məhz Huanan bazarının ölümcül təhlükəli infeksiyanın bütün dünyaya yayılması üçün başlanğıc nöqtəsi olduğunu göstərir.

Alimlər, həmçinin narahatedici bir faktı aşkar ediblər. Uhan bazarında koronavirusa yoluxmağa meyilli olan məməlilərin qanunsuz satışı həyata keçirilib. Onların arasında əksəriyyəti koronavirusa yoluxmuş olan bambuk siçanları, yenot itləri və viveralar olub.

Xatırladaq ki, yeni koronavirusa ilk yoluxma halları 2019-cu ilin dekabrında Uhanda qeydə alınıb. Cəmi bir neçə ay ərzində infeksiya bütün dünyaya yayılaraq milyonlarla insanın həyatına son qoydu. İnsanların sağlamlığına və dünya iqtisadiyyatına nəhəng ziyan vuran COVID-19 pandemiyası müasir tarixdə ən genişmiqyaslı və dağıdıcı pandemiyalardan biri hesab edilir.

Paytaxt Bakıda bir sıra ərazilərdə ağaclara kütləvi qurdlar daraşır.

Bu qurdlar digər qurdlardan fərqli olaraq ağacların yarpağını yeyərək ağacları qurudur. Mütəxəssislərin fikrincə, kəpənək qurdlarına qarşı tədbir görülməsə, ekosistemə ciddi təsir edə bilər. Ekspert Akif Nəsirli “Cebheinfo.az”-a açıqlamasında bildirib ki, kəpənək qurdları ölkəmizə gətirilən xarici ağaclardan yayılıb:

“Ölkəmizə xaricidən gətirilən agaclar bəzən özləri ilə bir sıra zərərli bakteriyalar gətirir. Nəticədə paytaxtımızla yanaşı, digər bölgələrdə də kəpənək qurdları yayılır. Kəpənək qurdları digər qurdlara bənzəmir. Bu qurdlar sürətlə çoxalır. Onların yayılmasının qarşısı alınmasa, sağlam ağac qalmaz”.

Ekspert qeyd edib ki, bəzən kəpənək qurdlarının çoxalmasını Xəzər dənizinin geri çəkilməsi ilə əlaqələndirirlər:

“Bəzi ekoloqlar hesab edirlər ki, Xəzər dənizinin suyunun çəkilməsi yer altında qurunt sularının çəkilməsinə səbəb olub.

Buna görə yeraltı həşaratlar kütləvi halda çoxalaraq ağaclara və fermer təsərrüfatına çox ciddi ziyan vurur.

Lakin belə deyil, bu dəqiqədə də Bakı metrosunda qrunt suları görmək olur. Yəni qurdların çoxalması Xəzərin çəkilməsi ilə əlaqəli deyil”. Akif Nəsirli qeyd edib ki, kəpənək qurdlarının qarşısını almaq üçün bütün lazımi peraparatlar var:

“Kəpənək qurdlarının kütləvi halda yayılmasının qarşısını almaq üçün mütləq ağacları dərmanlamaq, kəpənək qurdları yoluxmuş ağaclara isə mütləq dezinfeksiya etmək lazımdır. Əks halda ağaclar quruyar”.

Məsələ ilə bağlı Bakı Şəhər Yaşıllaşdırma Təsərrüfatı Birliyindən bildiriLİb ki, Bakının bir çox məhəllələrində qurdbasma ilə bağlı dezinseksiya işləri aparılıb:

“Birliyin əməkdaşları tərəfindən rayon ərazilərində qurdbasmaya qarşı ağacların, binaların və həyətlərdə dezinfeksiya işləri həyata keçirilib”.

Piylənmə kimi tanınan qaraciyər yağlanması xəstəliyini sadəcə əllərinizə diqqətlə baxmaqla aşkar etmək olar. Lent.az xarici mətbuata istinadən xəbər verir ki, hepatoloq Sümeri İlyasın fikrincə, əllərdə dərinin qızarması, dırnaqların, xüsusilə baş və şəhadət barmaqlarının solğunlaşması, barmaqların şişməsi və böyüməsi piylənmənin potensial əlamətləridir.

Yağlı qaraciyər xəstəliyi orqanda həddindən artıq yağ yığılması səbəbindən inkişaf edir və erkən diaqnoz siroz kimi ciddi nəticələrin qarşısını ala bilər. Siroz qaraciyər toxumasının normal fəaliyyətinə mane olan və həyatı üçün təhlükə yarada bilən geri dönməz çapıqlanma prosesidir. Həkimlər xəbərdarlıq edir ki, xəstəlik nə qədər müalicə olunmazsa, qaraciyər bir o qədər iltihablanır və bu, sirozla nəticələnə bilər.
Əllərdə görünən dəyişikliklərə əlavə olaraq, qaraciyər problemlərini göstərə biləcək əlaqəli simptomlar var. Bunlar yorğunluq, iştahsızlıq, ürəkbulanma və kilo itkisidir. Bu əlamətlər səbəbi bilinməyən qançırlar və ya dərinin saralması ilə müşayiət olunursa, dərhal həkimə müraciət etmək vacibdir. Şişkin ayaq biləyi, dəri qaşınması və bədəndə qan damarlarının görünüşü kimi digər simptomlar da qaraciyər problemlərini göstərə bilər.

Azərbaycanda 2023-cü ildə 73816 abort qeydə alınıb.
Modern.az-ın Dövlət Statistika Komitəsindən əldə etdiyi məlumata görə, son illərdə abort edənlərin sayı 2 dəfədən çox artıb.

Belə ki, 2010-cu ildə qeydə alınan abortların sayı 26801 olub. Yəni son 13 ildə abort edənlərin sayı 2.7 dəfə artıb.
Abort edənlərin çoxu gəncdir. 2023-cü ildə abort edən qadınların 50 faizdən çoxu, yəni 37 min nəfəri 15-29 yaş aralığındadır.
Statistikaya görə, ötən il 15-17 yaş aralığında 68 qadın, 18-19 yaş aralığında olan 2528 qadın abort etdirib.

Diyetoloq Luke Hannah müvəffəqiyyətli arıqlamaq üçün altı addımı açıqalyıb.Foodinfo.az "Championship"-ə istinadən xəbər verir ki, o, 2020-ci ildə Obesity Reviews jurnalında dərc olunan elmi məqaləyə istinad edib. Bu araşdırma arıqlamağa və uzunmüddətli müvəffəqiyyətə kömək edə biləcək davranış və psixoloji amilləri müəyyən etmək üçün aparılmışdı.Təcrübədə təxminən yeddi min insan iştirak edib. İştirakçılar orta hesabla ümumi bədən çəkisinin 20%-ni itirmiş və onu bir neçə il saxlamışlar.Luke Hanna iştirakçıların riayət etdiyi altı vacib davranışı müəyyən edib.
- evdə yeməklərin planlaşdırılması və sağlam qidaların saxlanması;
- müntəzəm səhər yeməyi;
- tərəvəz istehlakının artırılması;
- şəkər istehlakının azaldılması;
- yağ istehlakının azaldılması;
- müntəzəm fiziki fəaliyyət.

Yalnız bir növ qida ehtiva edən pəhrizlər sağlamlığınıza və rifahınıza əhəmiyyətli təsir göstərə bilər.Foodinfo.az bir həftəni mal ətindən başqa heç nə yemədən keçirməyə qərar verdiyiniz halda orqanizminizə təsirini izah edir.
1-ci gün: Protein səviyyəsini artırın
Mal əti yeməyin ilk günündə vücudunuzda çox miqdarda protein alacaq. Mal əti əzələlərin böyüməsi və bərpası üçün vacib olan əla protein mənbəyidir. Bu həm də toxluq hissini artıracaq.
2-ci gün: Enerjinin artması və iştahın azalması
İkinci gün enerji səviyyənizdə artım hiss edəcəksiniz. Mal əti dəmir və digər qidalarla zəngindir, bu, sabit enerji səviyyəsini saxlamağa kömək edəcəkdir. Vücudunuz onu saxlamaq üçün yağ yandırmağa başlaya bilər ki, bu da çəki itkisinə səbəb olacaq.
3-cü gün: Bədənin metabolik vəziyyəti
Üçüncü gün vücudunuz metabolik vəziyyətə daxil ola bilər, burada bədənin karbohidratlar əvəzinə əsas enerji mənbəyi kimi yağdan istifadə etməyə başlayır. Bu, beyin funksiyanızı yaxşılaşdıra, düşüncələrinizi daha aydınlaşdıra bilər.
4-cü gün: Karbohidrat çatışmazlığına uyğunlaşma
Bədəniniz məhdud karbohidrat qəbuluna uyğunlaşmağa başlayacaq. Yeni şəraitə uyğunlaşma fiziki və ya emosional dəyişikliklərlə özünü göstərə bilər, lakin ümumilikdə orqanizm öz resurslarından daha səmərəli istifadə etməyi öyrənəcək.
5-7-ci günlər: İdrak funksiyasını yaxşılaşdırın
Son günlərdə idrak funksiyasında, diqqətdə və ümumi psixi vəziyyətdə əhəmiyyətli irəliləyişlər müşahidə edə bilərsiniz. Bu günlərdə bədəni mal ətində olmayan lazımi vitaminlər, minerallar və liflə təmin etmək üçün tərəvəzləri pəhrizinizə daxil etməyə başlamaq vacibdir.

"Hazırda dünyanın bir çox yerində, həmçinin ölkəmizdə geomaqnit qasırğası maksimum həddə müşahidə olunur".

Bunu AZƏRTAC-ın bölgə müxbirinə müsahibəsində Nəsirəddin Tusi adına Şamaxı Astrofizika Rəsədxanasının elmi işçisi Səbahəddin Alışov deyib.

Onun sözlərinə görə, Günəşdə aktiv və sakit dövr təxminən 11 ildən bir əvəzlənir. Hazırda Günəş 11 illik aktivliyinin maksimumuna yaxın olduğundan tez-tez geomaqnit qasırğaları baş verir.

"Son bir həftədə Günəşin fəallığı yenidən artıb və sonuncu dəfə X4.5 sinifli alışma baş verib. Sentyabrın 14-də 3825 nömrəli regionda baş vermiş alışma Tac kütlənin atılması (Plazma atılması) ilə müşayiət olunub. Plazma atılmasının təsiri isə Yerə adətən 2-3 günə çatır. Əvvəlki günlərdə də oxşar proseslər baş verdiyindən onların təsiri dünəndən geomaqnit qasırğası səviyyəsində gözlənilirdi. G3 səviyyəli (güclü) geomaqnit qasırğası proqnozlaşdırılsa da, bu gün sutkanın ilk saatlarından qasırğanın gücü artıb və yerli vaxtla 07:00-da G4 səviyyəsi (şiddətli qasırğa) qeydə alınıb. Hazırda geomaqnit qasırğası davam edir. Geomaqnit qasırğası Şimal en dairələrində qütb parıltılarının görünməsinə də səbəb olub", - deyə S.Alışov əlavə edib.

Bədənin bütün orqanlarının, sistemlərinin sağlamlığı və koordinasiyalı fəaliyyəti əsasən həzm sisteminin sağlamlığından asılıdır. Həzm sistemi xüsusi diqqət tələb edir, çünki stressə xüsusilə həssasdır və mənfi vərdişlərdən ilk əziyyət çəkir.

Onun vəziyyəti digər bədən sistemlərinin fəaliyyətinə birbaşa təsir göstərir. Sağlam qalmaq üçün bəzi pis vərdişlərdən imtina etməlisiniz.

Sağlam həzm sistemini necə saxlamaq olar?

Mikrobioloq və biologiya elmləri namizədi Elena Livinskaya qeyd edir ki, lif həzm sisteminin sağlamlığının qorunmasında mühüm rol oynayır, ona müxtəlif tərəfdən təsir göstərir. Lif bağırsaq divarları üçün “məşqçi” kimi işləyir, divertikulların – iltihabın inkişaf edə biləcəyi bağırsaq divarlarında çıxıntıların yaranmasının qarşısını alır. Divertikullar xüsusilə yaşlı insanlarda olur. Həzmi yaxşılaşdırır və qəbizliyin qarşısını alır. Bağırsaq bakteriyaları lifi bədənə faydalı təsir göstərən qısa zəncirli yağ turşularına çevirir.

Gündəlik 20-30 qram lif istehlak etmək tövsiyə olunur.

Bunu etmək üçün:

hər yeməyə tərəvəz və meyvələr əlavə edin;
meyvə və qoz-fındıq üzərində qəlyanaltı;
bütün taxıl məhsulları seçin;
pəhrizinizə paxlalılar daxil edin.

Lifin öz funksiyalarını yerinə yetirməsi üçün suya ehtiyacı var. Yumşaq nəcisin tutarlılığını qorumağa kömək edir və qəbizliyin qarşısını alır. Su həzm fermentlərinin normal işləməsi üçün də vacibdir.

“Rospotrebnadzor”un Molekulyar Diaqnostika Mərkəzinin eksperti Marqarita Provotorova hansı bitki yağının daha faydalı olduğunu açıqlayıb.

“Cebheinfo.az” xəbər verir ki, onun sözlərinə görə, təmizlənməmiş və ya təmizlənməmiş yağ təkcə faydalı maddələri saxlamır, həm də yağlı toxumlara xas olan xüsusi dad və ətirə malikdir.

Mütəxəssis təmizlənməmiş, soyuq preslənmiş yağa üstünlük verməyi tövsiyə edir:

"Bu, o deməkdir ki, məhsul qızdırılmasa, faydalı maddələr mümkün qədər qorunar”.

Mütəxəssis xəbərdarlıq edib ki, təmizlənməmiş yağlar termal istilərə dözmür:

“O oksidləşir və yanmağa başlayır, təkcə vitaminləri və qidaları itirmir, həm də çox sağlam olmayan məhsula çevrilir”.

Söhbət ateroskleroz, insult və miokard infarktının inkişaf riskini artıran trans yağlardan gedir.

Eyni zamanda, təmizlənməmiş yağlar təbii məhsul kimi saxlanma şəraiti baxımından daha tələbkardır.

Provotorova rafine yağdan qızartma və digər kulinariya təcrübələrində istifadə etməyə çağırıb:

“Bu yağ daha yüksək yanma nöqtəsinə malik olduğu üçün yüksək temperaturda istiliyə yaxşı dözür və oksidləşmir. Ancaq yadda saxlamaq lazımdır ki, yeməkləri eyni yağda iki dəfə qızartmaq olmaz”.

Türkiyənin Elazığ bölgəsinin Kovancılar əyalətində yetişən kultik qovununun bostandan toplanmasına başlanılıb. Kultik qovunu yemişin növlərindən biridir. Formasına görə daha kiçik və yumru olan kultik qovunu adi yemişlərdən fərqlənir. Onu fərqləndirən təkcə forması deyil.
Milliyet.com.tr xəbər verir ki, qovunun bu növünə tələbat böyükdür. Kiloqramı 25 lirədən satılır. Ətri də gözəldir, dadı da çox şirindir. Onu adətən dəmyə torpaqlarda becərirlər. Ona görə də daha şirin və ətirli olur. Lakin kultik qovununun özəlliyi bununla bitmir. Onun orqanizmə faydaları inanılmazdır. Kultik qovunu orqanizmin su ehtiyatını təmin edir, nəticədə dəri nəmli, təravətli qalır, dəridəki qırışıqlar daha az gözə çarpır. Qovunun tərkibi A, C vitaminləri, kalsium, fosfor, potasiumla zəngindir. Günəş şüalarının yandırdığı dərini kultik qovunu qısa zamanda bərpa edə bilir, dərini təzələyir, gəncləşdirir. Kultik qovunu böyük həcmdə suya sahib olduğundan mədədə toxluq hissi yaradır və əlavə qida qəbulunu əngəlləyir. Bu da artıq çəkidən xilas olmağa kömək edir. Liflərlə zəngin olması səbəbindən həzm sistemində heç bir problem yaratmır. Bağırsaqların fəaliyyətini yaxşılaşdırır, qəbizliyi aradan qaldırır. C vitamini sayəsində orqanizmin immunsistemini gücləndirir, xəstəliklərə qarşı qoruyucu rolunda çıxış edir. Xüsusən payız mövsümünün başlanğıcında xəstəliklərə, soyuqlamaya qarşı önləm alınmasına çox kömək edir. Gözlərin yorulmasının, gözdə bulanıqlığın da qarşısını ala bilir. Tələbələrin, şagirdlərin ondan çox istifadə etmələri məsləhətdir. Qan təzyiqi olanlar da çəkinmədən bu bostan meyvəsindən yeyə bilər. Kultik qovunu tərkibində təbii şəkər olduğundan qanda şəkəri artırmayan meyvədir.