 |
|
|
Tərə sağlamlıq üçün ən faydalı bitkilərdən biri hesab olunur. Tərkibində portağaldan daha çox C vitamini, ispanaqdan daha çox dəmir və süddən daha çox kalsium var. Tərəni çiy halda, salatlarda və yeməklərdə istifadə etmək olar. Xüsusilə su tərəsi ləzzətli və faydalı çeşidlərdən biridir.
Tribunainfo.az xəbər verir ki, qədim dövrlərdə Hindistanda tərə dərman kimi istifadə olunurdu. ABŞ-nin William Paterson Universitetinin alimləri tərəni qida dəyərinə görə ən faydalı bitki adlandırıblar. Tərkibində manqan, fosfor, maqnezium, kalium, yod və mis kimi minerallar var. Bu xüsusiyyətləri ilə tənəffüs yollarını yumşaldır, öskürəyi kəsir, bəlğəmi aradan qaldırır və bədəndəki zərərli bakteriyaları məhv edir.
Tərə qaraciyər və qan dövranı üçün də faydalıdır. Qanı təmizləyir, şəkər səviyyəsini tənzimləyir və qan azlığının qarşısını alır. Eyni zamanda böyrək daşlarının tökülməsinə kömək edir. Tərə yeyənlərdə saç tökülməsi və kəpək problemləri daha az müşahidə olunur.
Siqaret çəkənlər üçün də tövsiyə olunur, çünki siqaretin zərərlərini azaldır və hüceyrələrin bərpasını dəstəkləyir. Bu xüsusiyyəti ilə xərçəngin qarşısını almağa kömək edən faydalı qidalardan biri hesab edilir. Göz sağlamlığı üçün də təsirli olan tərə, göz xəstəliklərinin riskini azaldır və müalicəni sürətləndirir.
Bununla belə, tərəni həddən artıq istehlak etmək tövsiyə edilmir. Xüsusilə şəkərli diabetdən və allergiyadan əziyyət çəkənlər diqqətli olmalıdır. Bu bitkidən balanslı istifadə etməklə sağlamlıq üçün faydalı təsirlərindən yararlanmaq mümkündür.//E-saglam.az
Tərəvəzlər vitamin, mineral və liflə zəngin olan əsas qida mənbələrindəndir. Foodinfo.az bildirir ki, brokoli, C vitamini və kalsium ilə zəngindir, sümükləri gücləndirir. Ispanaq, dəmir və maqnezium ilə qan dövranını yaxşılaşdırır.Pomidor, likopen maddəsi ilə xərçəng riskini azaldır. Xiyar isə su miqdarı ilə orqanizmi hidratlaşdırır.Qırmızı bibər, C vitamini ilə immun sistemini gücləndirən tərəvəzlər siyahısındadır. Diyetoloqlar tövsiyə edir ki, tərəvəzləri buxarda bişirmək onların qida dəyərini qoruyur. Gündə ən azı 3-4 dəfə tərəvəz qəbulu bədən sağlamlığı üçün əhəmiyyət kəsb edir.Bundan başqa tərəvəzlər həm də çəki idarəetməsində kömək edir. Eyni zamanda rəngarəng tərəvəzlər müxtəlif vitaminləri təmin edir.
Qlüten, buğda, arpa və çovdar kimi taxıl məhsullarında olan bir proteindir. Foodinfo.az xəbər verir ki, qlütensiz qidalanma əsasən seliakiya xəstəliyi olan şəxslər üçün vacibdir. Bu xəstəlikdə qlüten bağırsaqlara zərər verir.Qlütensiz qidalanma həmçinin qlütenə həssaslığı olanlar üçün faydalıdır. Qlütensiz məhsullar (qarğıdalı, düyü) bu şəxslər üçün alternativdir. Qlütensiz qidalanma çəki itkisinə kömək edə bilər, lakin hər kəs üçün uyğun deyil.Qlütensiz məhsullar bəzən vitamin və mineral çatışmazlığına səbəb ola bilər. Qlütensiz qidalanma planını həkimlə müəyyənləşdirmək lazımdır. Bu tip qidalanma düzgün tətbiq edildikdə sağlamlıq üçün faydalıdır.
"Lay's" kartof çipsləri ABŞ Qida və Dərman İdarəsi (FDA) tərəfindən ciddi geri çağırma prosesinə daxil edilib. Buna səbəb çipslərin tərkibində etiketdə qeyd olunmayan süd komponentinin aşkar olunmasıdır.
Bu o deməkdir ki, həmin məhsullar həyati təhlükə yaradan allergik reaksiyalara səbəb ola bilər.
Maraqlıdır, həmin çipslər Azərbaycana da idxal edilibmi?
Məsələ ilə bağlı Azərbaycan Qida Təhlükəsizliyi Agentliyindən Trend-ə bildirilib ki, qeyd olunan məhsul partiyaları ölkəmizə idxal edilməyib.
“"Lay's" kartof çipslərinin sağlamlığa yaratdığı risk iddialarına görə ABŞ-də bəzi məhsul partiyalarının geri çağrılması ilə bağlı mediada yayılan məlumatlarla əlaqədar bildiririk ki, qeyd olunan məhsul partiyaları ölkəmizə idxal edilməyib. Həmçinin qeyd edirik ki, xarici mediada və müvafiq təşkilatlar tərəfindən yayılan bu cür məlumatlar Agentliyin mütəxəssisləri tərəfindən mütəmadi şəkildə təhlil olunaraq, qida təhlükəsizliyinin təmin olunması üçün zəruri tədbirlər görülür”,- deyə Agentlikdən qeyd edilib.
Qaz əti qida dəyəri yüksək olan və sağlamlıq üçün bir çox faydalar təmin edən xüsusi bir ət növüdür. Zülallar, vitaminlər və minerallar baxımından zəngindir, bu da onu qida rasionunda dəyərli edir. Foodinfo.az xəbər verir ki, qaz əti, xüsusilə zülal mənbəyi olaraq əzələ kütləsini qorumaq və gücləndirmək üçün faydalıdır.Həmçinin, tərkibindəki B qrupu vitaminləri (B1, B3 və B12) maddələr mübadiləsini sürətləndirir və sinir sistemi üçün dəstəkləyici təsir göstərir.Dəmir və sink baxımından zəngin olduğu üçün qan dövranını yaxşılaşdırır və immunitet sistemini gücləndirir. Bu ət növü doğal yağ tərkibinə malikdir, bu da enerjini artırır və bədəni soyuq havalarda istiliklə təmin edir.Tərkibindəki fosfor və kalsium isə sümüklərin sağlamlığını dəstəkləyir. Qaz əti, xüsusilə kənd şəraitində təbii üsullarla bəslənmiş quşlardan əldə edildikdə sağlamlıq baxımından daha üstün hesab edilir. Lakin qaz əti yağlı bir ət növü olduğundan həddindən artıq istehlak edilməməlidir. Çox miqdarda qəbul edildikdə xolesterin səviyyəsini artıra bilər. Balanslı miqdarda və doğru bişirmə üsulları ilə hazırlanan qaz əti qida dəyəri və dad baxımından çox faydalıdır.
Məlum olduğu kimi, ABŞ-ın Qida və Dərman Agentliyi (FDA) ərzaq və içkilərdə geniş istifadə edilən “Qırmızı No.3” adlı sintetik boyanın qida tədarük zəncirindən çıxarılmasına dair qərar qəbul edib. Bu qərar elmi adı “FD & C Red No. 3” olan qatqının potensial xərçəng riski ilə əlaqədardır. “Qırmızı No.3” boyası xüsusilə qənnadı məhsullarında, konfetlərdə və bəzi qəlyanaltılarda rəngləmə məqsədilə istifadə olunurdu. Lakin laboratoriya siçanları üzərində aparılan tədqiqatlar maddənin xərçəngə səbəb ola biləcəyini ortaya qoyub. Bu səbəbdən FDA bu qatqının qida sənayesində istifadəsinin hüquqi və elmi baxımdan təhlükəli olduğunu təsdiqləyib. FDA-nın bu qərarı istehlakçı hüquqlarını müdafiə edən təşkilatlar tərəfindən yüksək qiymətləndirilib. Mütəxəssislər qida təhlükəsizliyinə potensial təhdid yaradan bu cür maddələrin tədricən aradan qaldırılmasını mühüm addım kimi dəyərləndirirlər.
Qeyd edək ki, bu məsələ ilə bağlı mübarizə uzun illərdir davam edirdi. 2022-ci ildə 24 qeyri-kommersiya təşkilatının qida rənginin qadağan edilməsi üçün FDA-ya təqdim etdiyi petisiya rəsmi olaraq qəbul olunub və qərarın hüquqi əsasını təşkil edib.
Səhiyyə təşkilatları bu qərarın daha geniş qida boyalarının təhlükəsizliyinə dair müzakirələrə yol açacağına ümid edir.
Qida texnoloqu Ağa Salamov Bakupost.az -a bildirib ki, şirniyyatların tərkibində zərərli kimyəvi maddələr, müxtəlif rəngləndirici və dadlandırıcılar olması hər kəsə məlumdur. Eyni zamanda “Qırmızı No.3” adlı toz şəklində olan sintetik boyanın orqanizm üçün zərərli və təhlükəli olduğu barədə də dəfələrlə xəbrdarlıq edilib:
“Məlumdur ki, qidaların tərkibində olan zərərli kimyəvi maddələr orqanizmdə xərçəng riskini artırır. Bu barədə cəmiyyətə geniş məlumat verilib. İnsanlar şəkərli qidaları mümkün qədər az istehlak etməlidirlər. Şəkər, qlükoza boş karbohidratdır. Bunlar qanda triqlisidlerə - pis xolesterinə çevrilir. Bu da ürək, qan damar sistemi pozuntularına gətirib çıxarır, damarlarda tıxanıqlığı, şəkərli diabet, insult riskini artırır, qara ciyərdə piylənməyə səbəb olur. Burada söhbət rafinə olunmuş şəkərdən gedir. Rafinə olunmuş şəkər isə “ağ ölüm”, “ağ zəhər”dir. Rafinə olunmuş un məmulatları da eynilə bu cürdür. Rafinə olunmuş ağ un da şəkərdən geri qalmır. Həmçinin rəngli, qazlı içkilər də eyni dərəcədə sağlamlıq üçün təhlükədir. Ona görə də istehlakçı gün ərzində nə qədər şəkər istehlak etdiyini bilməlidir. Məhsulun tərkibindəki digər inqridiyentlərlə yanaşı, şəkərin miqdarının da etiketdə göstərilməsi vacibdir ki, istehlakçı nə qədər şəkər istehlak etdiyini bilsin. İstehlakçı bilməlidir ki, bu, rafinə olunmuş şəkərdir, boş karbohidratdır, heç bir vitamin, mineral ehtiva etmir, amma orqanizmə böyük ziyan vurur”.
A.Salamovun sözlərinə görə, rafinə olunmuş şəkər təbii şəkərlə əvəz edilməlidir:
“Bizim mətbəximizdə yer alan təbii şəkərlər var. Məsələn, darçın, təbii bal, doşab. və.s. Bu məhsullardan istifadə olunması daha məqsədəuyğundur”.
Qida üzrə mütəxəssis Asim Vəliyevin dediyinə görə, bəzi müstəqil araşdırmalar qida qablaşdırmasında və qidalarda istifadə olunan qida boyalarının uşaqlarda hiperaktivliyi artırdığını ortaya çıxarır:
Bakupost.az
"Ancaq hər uşağın orqanizmi bu boyalara eyni reaksiya vermir. Hiperaktivliyi olan uşaqların digər uşaqlara nisbətən həsaaslığı daha çoxdur. Blue 2 üzərində aparılan araşdırma onun yüksək dozada qəbulunun xərçəngə səbəb olduğunu ortaya qoyub. Ancaq bəzi araşdırmaçılar bunu demək üçün lazımi sübut olmadığını bildirir. Qırmızı 3 olaraq tanınan eritrosin ən mübahisəli boyadır. Nəticə olaraq deyə bilərik ki, qidalarda istifadə olunan qırmızı 40, mavi 1, sarı 5 və 6 nömrəli qida boyaları həssas insanlarda allergik reaksiyalara səbəb ola bilir. Xüsusilə uşaqların qida boyası istifadə olunmuş qidalardan uzaq durması lazımdır. Nəzərinizə çatdıraq ki, qida boyaları ilə bağlı aparılan araşdırmaların əksəriyyəti heyvanlar üzərində aparılan araşdırmalardır".
Qida təhlükəsizliyi Hərəkatının rəhbəri, sağlam qidalanma mütəxəssisi Məhsəti Hüseynova qeyd edib ki, qida əlavələri dedikdə, ərzaq məhsullarının istehsalı zamanı tərkibə əlavə edilən “qarışıqlar” nəzərdə tutulur. Qidanın ləzzətini, qoxusunu artırmaq üçün ona müxtəlif kimyəvi maddələr qatılır. Bu maddələrə qoruyucular, rəngləndiricilər, dadlandırıcılar aiddir. Hazır qidalar, içindəki kimyəvi maddələr və qatqılar səbəbilə insan sağlamlığına təbii ki, çox böyük zərər yetirirlər:
Bakupost.az
“Hazır qidalara qatılan süni şirinləşdirici dadlandırıcılar 25 faiz hallarda xərçəng yaradır. Süni şirin dadlandırıcı və rəngləndirici maddələr marketlərdə və satışda olan 10 000 adda ərzaq və içkilərdə var. Günümüzdə dünyada qida çeşidliliyinin artması sağlamlıq baxımından deyil, biznes maraqlarından irəli gəlir. İnsanlar həmin qidaları qəbul etdikləri zaman sağlamlıqlarına ciddi zərər dəyir”.
M.Hüseynovanın sözlərinə görə, kimyəvi qatqılar orqanizmdə həzm olunmadığına görə yığılıb qalır və daha çox qaraciyərlə böyrəklərdə problemə gətirib çıxarır:
"Rəngli içkilərin tərkibində “natrium benzonat”, “monopotasium qlutomat” və yaxud “monokalium qlutomat” mövcuddur. Bu maddələr sintetik mənşəli olduğuna görə insan orqanizminə təsir göstərir. Bəzən onların üstündə hiyləli terminlərdən istifadə edirlər, insanlar buna aldanır və onu qəbul etdikdə sanki ağartı məhsulları qəbul etdiyini sanır. Halbuki kimyəvi qatqılarla hazırlanmış süni məhsullardır”.
O vurğulayıb ki, uşaqlara verilən zərərli qidalar arasında süni rəngləndirici qidalar ilk sırada durur:
"Bu qidalar əqli inkişafı 7-10 faiz qədər gerilədir. Hüceyrələrin funksiya pozğunluqlarına səbəb olur. Süni rəngləndiricilər azyaşlılarda diqqət əksikliyi, hiperaktivliyə səbəb olur".
Yanvar ayında istehlak edilən meyvələrin seçimi mövsümə uyğun olmalıdır. Foodinfo.az xəbər verir ki, mövsümündə olmayan meyvələr istixanalarda yetişdirildiyi, uzaq ölkələrdən idxal edildiyi və ya uzun müddət saxlanıldığı üçün bəzi çatışmazlıqlara malik ola bilər. Bu cür meyvələrdən mümkün qədər uzaq durmaq tövsiyə olunur.
Çiyələk
Çiyələk mövsümü yaz və yay aylarına düşür. Yanvarda bazarda olan çiyələklər istixanada yetişdirildiyi üçün dadı və qida dəyəri aşağı, kimyəvi maddələrlə yetişdirilmə ehtimalı isə yüksək ola bilər.
Şaftalı və ərik
Bu meyvələr yay mövsümünə aiddir. Yanvarda təzə tapılanlar, adətən, idxal olunur və təbii şəraitdə yetişdirilmədiyi üçün qida dəyəri aşağı olur. ÜzümÜzümün təbii mövsümü yay və payızdır. Yanvarda satılan üzüm çox vaxt konservasiya üsulları ilə saxlanılır və təzə olmur.
Qarpız və yemiş
Bu meyvələr yay mövsümünə aiddir. Yanvarda mövcud olan qarpız və yemişlər istixana məhsulu ola bilər və təbii şərtlərdə yetişdirilmədiyi üçün sağlamlıq üçün uyğun sayılmır. Yanvarda ən yaxşı seçim mövsüm meyvələri, məsələn, nar, portağal, mandarin, alma, armud, kivi və heyva istehlak etməkdir. Mövsümə uyğun meyvələr həm daha qidalandırıcı, həm də daha az kimyəvi müdaxiləyə məruz qalmış olur.
ABŞ-nin Alabama ştatının sakini Tovana Luni donuz böyrəyi transplantasiyası ilə ən uzun ömür sürən xəstə olub.
Bu barədə "Associated Press" məlumat verib.
Bildirilir ki, qadın köçürülmüş orqanla artıq 61 gün yaşayıb ki, bu da belə əməliyyatlar tarixində mütləq rekorddur.
Həkimlər qeyd edir ki, Tovana Luninin vəziyyəti stabildir. Həkimlərin onun sağlamlığı ilə bağlı proqnozları çox ümidvericidir.
Daha əvvəl ABŞ-da donuz orqanlarının köçürülməsi üzrə dörd oxşar əməliyyat (iki ürək və iki böyrək) aparılıb, lakin xəstələrdən heç biri transplantasiyadan sonra iki aydan çox yaşaya bilməyib.
Tovana Luni bu həddi keçən ilk şəxs olub.
Kaliforniya Universiteti və Oksford Universitetinin alimləri 139 müxtəlif xəstəliyi müşayiət edən qoxu funksiyasının pozulması ilə iltihab arasında əlaqəni müəyyən ediblər.
Qaynarinfo xəbər verir ki, araşdırmanın nəticələri “Frontiers in Molecular Neuroscience” jurnalında dərc olunub.
Alimlərin fikrincə, qoxu itkisi təkcə simptom deyil, həm də xəstəliklərin inkişafına kömək edən aktiv amil ola bilər.
Tədqiqatçılar nevroloji, somatik və irsi xəstəlikləri olan xəstələr haqqında məlumatları təhlil edib.
Qoxu pozğunluğunun ürək çatışmazlığı, xərçəng, ağciyər, qaraciyər və böyrək xəstəlikləri kimi şəraitdə baş verdiyini təsdiqləyiblər.
Əhəmiyyətli bir kəşf iybilmə sistemini zədələyən iltihabın beynin və bədənin digər hissələrinə yayılma qabiliyyətidir.
Bundan əlavə, elm adamları iybilmə itkisinin idrak pozğunluğunun inkişafını və ölüm riskinin artmasını ənənəvi risk faktorlarından daha dəqiqliklə proqnozlaşdıra biləcəyini aşkar ediblər.
Tədqiqat həmçinin müəyyən edib ki, lavanda, evkalipt və ya rozmarin kimi xoş qoxulara gündəlik məruz qalma yaddaşı və idrak funksiyasını yaxşılaşdıra bilər.
“2023-cü ildə azərbaycanlı 1400 həkimin çalışmaq üçün bütün bariyerləri keçib Almaniyada fəaliyyətə başladığı barədə bir yazı paylaşmışdım. Götürdüyüm statistika 2022-ci ilin idi. Bu sadəcə Almaniyadakı həkimlərimizin sayıdır. Bir həkimin yetişməsi 1 milyon USD-yə başa gəlir ki, bunu da 1400-ə vurduğunuzda ölkənin beyinlə bərabər nə qədər vəsait itirdiyini də sizlər hesablayın. Düşünürdüm ki, beyin köçünün qarşısını almaq üçün bəzi addımlar atılacaq. Amma…”
Yeniavaz.com xəbər verir ki, bunu tanınmış kardioloq Üzeyir Rəhimov sosial şəbəkə hesabında yazıb.
Rəhimov qeyd edib ki, dünyanın hər yerində universitetə qəbul imtahanlarında ən yüksək giriş balı tibb təhsilində olur. Məhz bu səbəbdən də bütün ölkələrdə ən çalışqan və zəkilər bu ixtisasa yiyələnir:
“Son 20 ildə tibb universitetimizdəki oğlan sayı ciddi azalıb, çünki əksəriyyəti Türkiyəyə və s. gedirlər. Burada oxuyanlar Azərbaycanın ən zəki, amma maddi vəziyyət və başqa səbəblərə görə xaricə gedə bilməyənlərdir. Yenə bu qalan hissənin böyük qismi 6 illik tibb təhsilindən sonra qardaş Türkiyəyə və digər ölkələrə üz tuturlar. Ona görə də rezidentura zamanı yetərincə həkim olmur. Rezidenturanı burada bitirmək məcburiyyətində qalanların bir qismi də bütün vasitələrə əl ataraq ölkədən çıxırlar. Bir də yeni nəsil artıq rahat həyat istəyir ki, həkimlikdə bu heç vaxt olmur. Buna xarici ölkələrə üz tutan övladlarımızın orada əcnəbilərlə ailə həyatı qurub ölkə demoqrafiyasına təsirini də əlavə etsək, faciənin həcmi aydın olar, yəqin. Başda bu məni narahat edirdi, ölkəmizə və xalqımıza xidmət edə bilərlərdi. Amma məqalənin sonunda və son gün olan hadisədən sonra bütün bu gənclərə, övladlarımıza haqq verəcəksiniz.
Bütün günü şikayətlə dolu insanları dinləmək, bəzilərini sağalda bilməmək, bəzilərini itirmək, bəzən döyülmək, sosial mediada hər zaman söyülməklərlə sizləri yormaq istəmirəm. Hər ölən xəstəmlə bir parçam ölüb, günlərcə “daha nə edə bilərdik?” suallarımla içimi yemişəm. Buna rəğmən yenə də ölkəm üçün bir şeylər etməyə çalışmışam. Bu arada əksər həkimlərin həkimdən başqa dostu yoxdur və bir araya gəldiklərində də ancaq və ancaq tibbdən danışırlar. Yəni asosial insanlarıq və həyatımız ortalamadan qısa olur.
Bütün bunların üzərinə bir də bir həkimin həbs edilməsi mənim gələcəyimiz haqqında bütün ümidlərimi bitirdi. Ürək həkimi olduğum üçün çox xəstə itirmişəm, əfsuslar olsun ki, bundan sonra da itirəcəm, bütün həkimlərin əlində ağırlaşmalar və ölümlər olacaq. Sonunda bir bəndəyik və nə qədər əlləşsək də, hər kəsi qurtara bilmərik. Buna görə məni həbs etsələr, yəqin ki ömürlük verməlidirlər.
Bu işin sonunda artıq həkimlər çətin və ağır xəstələri almayacaqlar (həyatını qurtardığımız qrup isə bu qrupdur). Bu ölümlərin artmasına, ömrün qısalmasına səbəb olacaq. Xarici ölkələrə üz tutan həkim sayı daha da artacaq. Və geri dönməyəcəklər. Tibb universitetindəki tələbə sayı da azalacaq, bir sözlə, həkim tapmayacağıq.
Papağımızı qabağımıza qoyub son dəfə düşünməliyik”.
Xatırladaq ki, bir neçə gün öncə burun əməliyyatından sonra vəfat edən Nəzrin Mansurovanın ölümü ilə bağlı cərrah Sənan Mehdiyev həbs olunub.