Son günlər ölkəmizdə yetkinlik yaşına çatmayan qızların ərə verilməsinə cəhd halları müşahidə olunur. Aidiyyəti qurumlar hər belə haldan xəbər tutan kimi dərhal toy mərasiminin keçirilməsinin qarşısını alır və məsələyə qanunvericiliyə uyğun şəkildə tədbir görülür. Yetkinlik yaşına çatmamış qız övladlarını ərə verən valideynlər məsuliyyətə cəlb olunurlar. Amma buna baxmayaraq, toy mərasimlərini gizli şəkildə həyata keçirənlərə rast gəlinir. Erkən nikahların yolverilməzliyi barədə illərdir maarifləndirmə tədbirləri həyata keçirilsə də, bu, müsbət nəticə verməyib. Rəsmi məlumata görə, 2022-ci ildə 15-17 yaşlı qızların dünyaya gətirdiyi körpələrin sayında artım müşahidə edilib. Ailə, Qadın və Uşaq Problemləri üzrə Dövlət Komitəsi də erkən nikahla bağlı mərasimlərə görə məsuliyyətin müəyyənləşdirilməsinin təklif olunduğunu açıqlayıb. Belə olan halda toy mərasiminin keçirildiyi şadlıq saraylarına qarşı hansı tədbirlər həyata keçirilməlidir?

Milli Məclisin deputatı Fazil Mustafa 32gun.az-a açıqlamasında deyir ki, erkən nikaha yol verilməsi təkcə valideynlərin deyil, həmin tədbirlərin təşkilində iştirak edən, ona yardım edən insanların da məsuliyyətidir.

Bu, inzibati məsuliyyət kateqoriyasına daxildir

Onun sözlərinə görə, hər hansı restoran, şadlıq evi və başqaları bu cür qanunsuz nikahların keçirilməsi ilə bağlı hansısa bir addım atırsa, qanunvericiliklə bu, inzibati məsuliyyət kateqoriyasına daxil olur: "Ona görə də heç kim buna yol verməməlidir. Bu, təkcə valideynin xəstəliyi məsələsi deyil, bütövlükdə cəmiyyətin problemidir. Erkən nikah cəhalətin başqa bir formasıdır və ona qarşı bütün cəmiyyət mübarizə aparmalıdır. Erkən nikaha yol verilməsi hadisəsi haqqında bilgisi olan, onun qarşısını almayan insanlar müəyyən mənəvi məsuliyyət daşıyırlar".

"Təmiz dünya" Qadınlara Yardım İctimai Birliyinin sədri Mehriban Zeynalova İqtisadiyyat.az-a açıqlamasında deyib ki, bu məsələdə sahibkarların üzərinə gedilməsi əyləncələrin nəzarətə götürülməsi deməkdir.

Onun sözlərinə görə, bu, pozitiv nəzarət olmalıdır və sahibkarı daha çox sıxmamalı, yaxud onun fəaliyyətini məhdudlaşdırmağa gətirib çıxarmamalıdır: "Ayrı-ayrı toy sahiblərini cərimələməkdənsə, hər yerli ərazi üzrə məsul şəxslərin cərimələnməsi daha çox effektiv olar. Çünki toya qədər bu hadisələr baş verir. Məqsədyönlü fəaliyyəti elə qurmaq lazımdır ki, insanlar etibar edib xəbər versinlər. Əksər hallarda insanların məxfiliyi pozulur deyə, onlar məsələyə qarışmaqdan çəkinirlər. Rayonlarımızda kifayət qədər erkən nikahın ciddi fəsadlara səbəb olacağını anlayan insanlar var. Onlar müəyyən mənada erkən nikaha qarşı çıxmaq istəsələr də, bəzi hallarda məxfiliyin pozulması ucbatından onlar passiv mövqedə dayanırlar".

Qızın və yaxud da oğlanın yaş həddini göstərən sənəd dəyişdirilir

M.Zeynalova qeyd edib ki, toy zamanı bəzi hallarda insan haqları pozulur, yəni sui-istifadələrə yol verilərək qızın və yaxud da oğlanın yaş həddini göstərən sənəd dəyişdirilir. Bunlar isə sonradan əlavə neqativ hallara gətirib çıxara bilər:

"Əvvəl belə hallara yol verilməməsi üçün monitorinqlər aparılırdı. Hesab edirəm, indi də bu proseslər həyata keçirilməlidir. Çünki əhali özü nə qədər məlumatlı olsa, toy sahiblərinin erkən nikaha yol vermə halları da azalacaq. Məsul şəxslər yetkinlik yaşına çatmayan uşaqlar arasında iş aparmalıdır. Xüsusən də 14-15 yaşından sonra uşaqlar arasında bu işlər gücləndirilməlidir. Erkən nikaha, onun sonradan törətdiyi fəsadlara qarşı daha çox televiziyalarda, sosial şəbəkələrdə təbliğatlar aparılmalıdır. Həmçinin məktəblərdə bu istiqamətdə daha çox maarifləndirmə işləri görülməli, uşaqların təhsilə stimulu artırılmalıdır. Texnoloji imkanlardan bəhrələnərək uşaqlara təhsilin onların gələcəyi olduğunu, erkən nikahın isə uçuruma apardığını aşılamaq lazımdır".

"Dövlət tərəfindən verilmiş mənzillər birbaşa sərəncamla verilir. Sərəncamla verilən mənzillərin satılması arzulolunan deyil, çünki bu məzillər həmin şəxslərin ev probleminin aradan qaldırılması üçün verilir”.

Bu sözləri Valyuta.az-a əmlak məsələləri üzrə ekspert Elnur Fərzəliyev dövlət tərəfindən verilən mənzillər haqqında danışarkən deyib.

Elnur Fərzəliyev əlavə edib ki, Azərbaycan müstəqillik qazandığı vaxtdan bu günə qədər dövlət tərəfindən 10 minlərlə mənzil müxtəlif şəxslərə verilib:

"Bu şəxslərin sırasında mühəribə veteranları, şəhid ailələri, elm adamları, sənət adamları və digər kateqoriyadan olan müxtəlif şəxslər var. Həmin insanların ev problemləri növbəli şəkildə mütəmadi olaraq aiddiyatı qurumlar tərəfindən həll edilir. Bəzi müəsisələr var ki, onların özünə də dövlət tərəfindən torpaq sahəsi ayrılıb, orda çalışan şəxslərə evlə təmin edilib.

Hətta bəzi universitetdə çalışan evsiz müəllimlərin də ev problemi bu yolla həll edilib. Kirayədə qalan elə az təminatlı ailələr var ki, bununla bağlı rəsmi məlumat verib, kirayə müqaviləsini təqdim edirsə, dövlət tərəfindən dəstək verilir. Bundan başqa evi olmayıb, ev növbəsində olan hərbçi və güc strukturlarında işləyən şəxslər yaşadığı yerdən kənar ərazidə xidmət edirsə, və dövlət tərəfindən evlə təmin edilməyiblər, kirayə yaşayırlarsa, onların kirayə ödənişləri də dövlət tərəfindən qarşılanır”.

Sərəncamla verilən mənzillərin çıxarışları, satılması və ya bağışlanması haqqında da danışan həmsöhbətimiz deyib ki, mənzillər verilən binalar tam qəbuldan keçdikdən, bina özəlləşdikdən sonra mənzil sahibi öz əmlakına çıxarış ala bilər: "Bundan sonra o, həmin mənzili ya bağışlaya, ya da digər şəxslərə sata bilər. Dövlət tərəfindən verilən əmlaklara digər şəxslər şəxsin özününün razılığı olmadan payçı ola bilməz”.

Elnur Fərzəliyev son olaraq bildirib ki, dövlət tərəfindən ev verilən şəxs ailəlidirsə və gələcəkdə boşanarsa, həmin ev məhkəmədə əmlak bölgüsünə cəlb olunmur:

"Çünki o birgə nikah dövründə qazanılmış puldan alınmayıb. Dövlət tərəfindən həmin şəxsə verilib”.

Hər bir işçinin əmək haqqının ödənilməsi barədə bu hüquqlarını bilməsi vacibdir:
Aylıq əmək haqqınız 3 hissədən ibarət ola bilər:
1. Əsas taarif maaşı.
2. Əsas taarif maaşına edilən əlavələr (dəniz əmsalı, axşam - gecə saatlarına görə, zərərli işə görə ödəniş, susuzluğa, normadan artıq işə görə və sair).
3. Mükafatlar. İşçinin maddi maraq-həvəsini artırmaq məqsədi ilə ödənilən pul vəsaiti.
Birinci 2 ödəmə, yəni, əsas taarif maaşı və əlavələr, bunları almaq hüququ olan işçilərə bu ödəmələrin verilməsi imperativ (məcburi) xarakter daşıyan hüquq normasıdır.
3-cü ödəmə olan mükafat(bonus) isə könüllü ödəmədir, əmək müqaviləsində və kollektiv müqavilədə razılaşdırılan, İşəgötürənin bu mükafatı vermə barədə könüllü iradəsindən, işəgötürən - işçi arasında olan razılaşmadan asılıdır. Mükafatların(bonusların) verilməsi isə işçilərin əlavə ödənişləri almaq hüququnu məhdudlaşdırmır, bu ödənişlır işçinin ümumi əmək haqqına daxil edilir, lakin heç bir halda işçinin əsas taarif maaşına daxil edilə bilməz
İşçinin tarif (vəzifə) maaşı - işin mürəkkəbliyi əməyin gərginliyi, işçinin ixtisas səviyyəsinə görə müəyyən edilən əmək haqqının əsas hissəsidir.
İşçinin əmək haqqına əlavə - əmək şəraiti ilə əlaqədar əvəz ödəmək vəya həvəsləndirmək məqsədiilə işçinin tarif (vəzifə) maaşına, əmək haqqına müəyyən edilən əlavə ödəncdir.
İşçiyə ödənilən mükafat — əməyin kəmiyyət və keyfiyyətinin yüksəldilməsinə işçinin maddi marağının artırılması məqsədi ilə əmək haqqı sistemində nəzərdə tutulan qaydada və formada verilən həvəsləndirici pul vəsaitidir.
Son olaraq qeyd etmək istəyirəm ki, hər bir işçinin Əmək müqaviləsində ona ödənilən: əmək haqqı, əmək haqqına əlavələr və mükafatlar dəqiq göstərilməlidir
Azər Quliyev.
TEREF

Son illər paytaxt yollarında yaranan və həlli tapılmayan tıxac problemi vətəndaşlar üçün kabusa çevrilib.

Bakı küçələrində yaranan tıxac probleminin həlli ilə bağlı hökumət səviyyəsində də təkliflər səslənsə də, bu sahədə heç bir irəliləyiş müşahidə edilməyib. Məsələ ilə bağlı Milli Məclisdə müzakirələr zamanı problemlə bağlı fikilər səslənsə də, yenə paytaxt küçələrində eyni vəziyyət davam edir.

Millət vəkili Vüqar Bayramov mövcud problemin həlli istiqamətində təkliflə də çıxış edib:

“Bir sıra inkişaf etmiş ölkələrin praktikası göstərir ki, işə başlama və işin başa çatma saatlarının, xüsusən də sektor üzrə fərqləndirilməsi tıxacların azaldılmasında istifadə edilən mühüm və səmərəli alətlərdən biridir”.

V.Bayramov bildirib ki, Azərbaycanda da iş saatlarının sektorlar üzrə fərqləndirilməsi məqsədəuyğundur:

“Biz təklif edirik ki, Azərbaycanda da fərqli iş saatları tətbiq olunsun. Bu dövlət və özəl sektorları üzrə fərqli iş saatları rejminin tətbiq edilməsinə gətirib çıxara bilər. Məsələn, əksər inkişaf etmiş ölkələrdə dövlət sektoru özəl sektordan tez işə başlayır.

Nəzərə alsaq ki, Azərbaycanda dövlət sektoru məşğul əhalinin sayında xüsusi paya malikdir, dövlət sektorunun daha tez işə başlaması istər şəxsi, istərsə də ictimai nəqliyyatdan istifadəni saatlar üzrə bölüşdürülməsinə gətirib çıxara bilər. Eyni zamanda, işə tez başlayan qurumlar işi bir saat tez başa vuracaqlar ki, bu da axşam saatlarında da tıxacın azaldılmasına imkan yaradacaq”.

Qeyd edək ki, bəzi qonşu ölkələrdə də bu sistemin tətbiqi ilə yollarda yaranan tıxacın qarşısını müəyyən qədər alınır.

Bəs ölkəmizdə iş saatının vaxtını dəyişməklə paytaxtda mövcud tıxac probleminin qarşısını almaq mümkündürmü?

Millət vəkili Fazil Mustafa “Cebhe.info”-ya bildirib ki, tıxac probleminin həlli üçün iş saatlarının vaxtının dəyişdirilməsi çıxış yolu deyil:

“Bakıda tıxac məsələsini həll etmək çox sadə və rahat bir məsələdir. Sadəcə olaraq buna niyyət olmalıdır. Hələ ki, bu niyyət görünmür. Yəni hansısa qurumların doğrudan da bu problemi həll etmək niyyəti varsa, kifayət qədər bu problemin həllini bilən mütəxəssislər var. Sadəcə problemi həll etmək niyyəti qabarıq şəkildə görünmür.

Çünki bu istiqamətdə ortada sağlam bir müzakirə yoxdur. Sanki belə bir problem yoxdur, hamı görməzdən gəlir. Ancaq bunun gətirdiyi fəsadlar artıq iqtisadiyyata, insanların psixikasına, əsəblərinə böyük zərbə vurur. Görünən odur ki, bu problem bir sıra məmurları narahat etmir. Ona görə də buna adi bir məsələ kimi baxırlar. Ancaq bu, olduqca ciddi və vacib məsələlərdən biridir”.

Deputat bu istiqamətdə paytaxtın köçürülməsi ilə bağlı məsələnin gündəmə gətirilməsinin səbəbsiz olmadığını deyib:

“Çünki bunun yollarından biri də paytaxtın köçürülməsidir. Ancaq hər halda paytaxt köçürülməsə belə, yenə də tıxac probleminin həlli yolları var. Bu yolları tapmaq elə də çətin məsələ deyil”.

Ölkədə fəaliyyət göstərən orta ümumtəhsil məktəblərində baş verən hər hansı neqativ hadisə ilə bağlı ilk növbədə qınaq hədəfi olaraq məktəblər göstərilir.

Son vaxtlar da məktəblilər arasında bir neçə zorakılıq hadisələri qeydə alınıb. Belə ki, Gəncə şəhəri M.P.Vaqif adına 8 nömrəli tam orta məktəbin XI sinif şagirdi Raul Rəhimov məktəbin önündə 17 yaşlı məktəbli F.Şabanov tərəfindən bıçaqlanaraq öldürülmüşdü. Polis əməkdaşlarının keçirdikləri əməliyyat-axtarış tədbirləri nəticəsində qətli törətməkdə şübhəli bilinən, 2007-ci il təvəllüdlü F.Şabanov saxlanılaraq istintaqa təqdim edildi.

Daha sonra isə Bakı şəhər 6 nömrəli məktəbin 2-ci sinif şagirdi S. Əliyev(ad, soyad şərtidi) həmin məktəbin 7- ci sinif şagirdləri tərəfindən dəfələrlə cinsi hərəkətlərə təhrik edilməsi ilə bağlı məlumat yayıldı.

Bundan başqa, paytaxtın Sabunçu rayonu, Pirşağı qəsəbəsində yerləşən 188 saylı orta məktəbdə şagirdlər arasında kütləvi dava qeydə alınmışdı.

Son hadisələrdən biri də 156 saylı məktəblə bağlı yaşandı.

Sosial şəbəkələrdə 156 nömrəli məktəbin XI sinif şagirdinin yanvarın 17-si məktəbdən kənarda 2023-cü ildə IX sinifdən məzun olmuş qıza qarşı uyğunsuz və qeyri-etik davranışına dair görüntülər yayıldı. DİN tərəfindən əməldə xuliqanlıq cinayətinin tərkib əlamətləri olduğuna görə fakt üzrə cinayət işi qaldırıldı.

Ümumiyyətlə, məktəblərdə və şagirdlər arasında baş verən hadisələr ictimaiyyət tərəfindən narahatlıqla qarşılanır. Bəzi ictimaiyyət nümayəndələri baş verən hadisələrin səbəbi kimi məktəb psixoloqların sayının azlığını göstərir, şagirdlərlə qeyri-effektiv iş aparıldığını deyirlər.

Qeyd edək ki, bu gün bir sıra ali təhsil müəssisələrində psixologiya ixtisası var. Ancaq bu da bir faktdır ki, psixologiya ixtisası üzrə məzunların heç də hamısı məktəblərdə çalışmır. Belə ki, hazırda ölkədə müstəqil fəaliyyət göstərən kifayət qədər psixoloq var ki, onların bir çoxu bunu əsasən maddi gəlirlə əlaqələndirirlər.

Bu gün məktəbdə çalışan psixoloqların sayına gəldikdə, Elm və Təhsil Nazirliyinin Məktəbəqədər və Ümumi Təhsil üzrə Dövlət Agentliyindən “Cebhe.info”-nun sorğusuna cavab olaraq bildirilib ki, "Təhsil sahəsinə aid olan qulluqçu vəzifələrinin Vahid Tarif-İxtisas Sorğu Kitabçası"nda psixoloq vəzifəsi və onun funksiyaları nəzərdə tutulub:

“Təhsil müəssisələrində psixoloji xidmətin təşkili Qaydaları" Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabinetinin 30.04.2020-ci il tarixli 157 nömrəli Qərarı ilə təsdiq edilib. Ümumi təhsil müəssisələrində psixoloq ştatlarının sayı Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabinetinin 27 fevral 2020-ci il tarixli 70 nömrəli Qərarı ilə müəyyən edilir və ştat cədvəlinə görə ümumi və tam orta məktəblərdə psixoloq ştatları var. Qərara əsasən, dövlət və bələdiyyə ümumi təhsil müəssisələrində psixoloq ştatının sayı aşağıdakı kimi müəyyən edilir:

Şagird sayı 1000-dək olduqda, 1 vahid;

Şagird sayı 1000-dən 3000-dək olduqda, 2 vahid; Şagird sayı 3000-dən çox olduqda, 3 vahid.

Özəl ümumi təhsil müəssisəsində psixoloq ştatının sayı həmin təhsil müəssisəsinin ali idarəetmə orqanı tərəfindən müəyyən olunur”.

Psixologiya ixtisası üzrə ali məktəblərə qəbul sayına gəldikdə isə Dövlət İmtahan Mərkəzindən sorğumuza cavab olaraq bildirilib ki, 2023-cü ildə ali təhsil müəssisələrində psixologiya ixtisası üzrə müsabiqə üçün ümumilikdə 420 plan yeri təqdim olunub:

“Müsabiqənin yekun nəticələrinə əsasən (qəbul olunanların qeydiyyat prosesi də nəzərə alınmaqla) ali təhsil müəssisələrinə 316 nəfər qəbul olunub. Qəbul olunanlardan 196 nəfər dövlət sifarişi əsasında təhsil almaq hüququ əldə edib. Boş qalan yerlər əsasən özəl və ya regionlarda yerləşən təhsil müəssisələrindədir”.

Beləliklə, bu gün orta ümumtəhsil məktəblərində psixoloqların sayının azlığı müşahidə olunur. Məsələn, 1000 şagird sayı olan məktəbdə 1 psixoloqun çalışması onlara şagirdlərlə yetərincə ünsiyyət qurmaq imkanı vermir. Hətta bir çox kənd məktəblərində, ümumiyyətlə, ixtisaslı psixoloq çalışmır.

Bundan başqa ixtisaslı psixoloqlar məktəblərdə çalışmaqdansa, ayrı-ayrı mərkəzlərdə işləməyi uyğun hesab edirlər. Bu zaman isə qiymətlər hər seans üçün əksər hallarda 50 manatdan başlayır.

Şagirdlərin yeniyetmə dövrünün məhz məktəb illərinə təsadüf etdiyini nəzərə alsaq, məktəblərdə psixoloqların sayının daha da artırılmasına ehtiyac var.

Bununla şagirdlər arasında heç də baş verən neqativ hadisələri yalnız məktəblərlə, psixoloq çatışmazlığı ilə əlaqələndirmək istəməzdik.

Çünki vətəndaş tərbiyəsi ilk olaraq ailədən başlayır. Ancaq yeniyetmələrin pis vərdişlərə yiyələnməməsi, neqativ hərəkətlərə yol verməməsi üçün psixoloqlar şagirdlərdə daha müsbət düşüncə tərzi formalaşdırmasına yardımçı ola bilərlər.

“Yayılmış görüntülər çox sarsıdıcıdır. Bu onu göstərir ki, problemin kökü dərindir.” – Ulusal.az xəbər verir ki, bu fikirləri Bakü Tv-nin efirində Milli Məclisin deputatı Cavanşir Feyziyev bildirib.

Millət vəkili bildirib ki, bu problemin kökü araşdırılır.

“Bunun üçün ilkin olaraq valideyn məktəb münasibətiləri aydınlaşdırılmalır. Biz xarici təhsil sistemindən yaxşı şeyləri əxs etməliyik”. – deyə Cavanşir Feyziyev bildirib.

Daha ətraflı videomaterialda:

Bu gün saat 11:00-dan etibarən 2023-2024-cü tədris ilinin II yarımili üzrə şagirdlərin yerdəyişməsi prosesinə başlanılır.

Bu barədə Məktəbəqədər və Ümumi Təhsil üzrə Dövlət Agentliyindən məlumat verilib.

Bildirilib ki, bu gündən XI siniflər üzrə şagirdlərin yerdəyişməsi aparılmayacaq.
Həmçinin ümumi orta təhsil səviyyəsi üzrə buraxılış imtahanlarına az müddət qaldığını nəzərə alaraq IX siniflər üzrə yerdəyişmə prosesi martın 1-dən tədris ilinin sonunadək aktiv edilməyəcək.

Şagirdlərin yerdəyişməsi prosesi www.sy.edu.az portalı vasitəsilə elektron formada həyata keçirilir.