 |
|
|
Türkiyə Böyük Millət Məclisi Finlandiyanın NATO-ya daxil olması ilə bağlı qanun layihəsini təsdiq edib.
Bununla da Türkiyə hakimiyyəti Finlandiyanın NATO üzvlüyünə qəbuluna rəsmən razılıq verib. Finlandiya Xarici İşlər Nazirliyi buna cavab olaraq türk dilində “Teşekkürlər” mesajını paylaşıb.
Qeyd edək ki, rəsmi Ankara terrorçuluğa qarşı mübarizə ilə bağlı Finlandiyanın bütün şərtləri yerinə yetirdiyini bildirib. İsveç isə götürdüyü öhdəliklərdən yayındığına görə Türkiyə bu ölkənin NATO-ya daxil olmasını dəstəkləməyib.
Finlandiyanın NATO dövlətinə çevrilməsi Türkiyənin ABŞ-la münasibətlərinə müsbət təsir göstərsə də, Rusiya ilə gərginliyə səbəb ola bilər. Çünki Finlandiyanın alyansa qoşulması ilə NATO-nun Rusiyanın 1300 kilometr yeni sərhəddi yaranacaq. Bu isə Rusiya üçün ciddi təhlükə deməkdir. Kalininqrad coğarfi baxımdan NATO-nun mühasirəsinə düşəcək, Sankt-Peterburq və Moskva şəhərləri çox yaxın məsafədən NATO-nun strateji hücum silahlarının hədəfinə çevriləcək. ABŞ və NATO ballistik raketlərinin Finlandiyada yerləşdirilməsi Ukrayna cəbhəsində Rusiyanı geri çəkilməyə vadar etmək üçün ciddi təzyiq vasitəsidir.
Bu da Ukraynada müharibə başladıqdan sonra Qərb koalisiyasına qoşulmaqdam imtina edərək Rusiya ilə əməkdaşlığı davam etdirən Türkiyə ilə münasibətləri poza bilər.
Milli Cəbhə Partiyasının sədr müavini, politoloq Məhəmməd Əsədullazadə hesab edir ki, tərəflər arasında baş verə biləcək narazılıq yalnız Rusiyanın ziyanına ola bilər. Ekspert Cebhe.info-ya açıqlamasında bildirib ki, Rusiya Türkiyənin qərarını anlayışla qəbul etməyə məcburdur:
“PKK terror təşkilatını himayə edən Finlandiya və İsveç NATO-ya daxil olmaq üçün Türkiyənin təhlükəsizlik maraqlarını nəzərə almalıdır. Türkiyə bu prosesi uzatdı, mayın 14-də keçiriləcək prezident və parlament seçkiləri yaxlnlaşdığı bir dövrdə Finlandiyanın NATO-ya qəbuluna səs verdi. Buna görə Rusiyanın Türkiyədən müəyyən narazılığı olacaq. Amma Moskva bu məsələyə görə Ankara ilə qarşıdurmaya getməyəcək və münasibətləri pozmayacaq. Çünki Rusiyanın sıx strateji tərəfdaşlıq etdiyi ölkə məhz Türkiyədir. Rusiya Prezidenti Putinin Türkiyəyə səfər edəcəyinə dair müəyyən məlumatlar var. Hesab edirəm ki, Finlandiyanın NATO-ya daxil olması Rusiya-Türkiyə münasibətlərinə ciddi təsir etməyəcək. Çünki Rusiya yaxşı başa düşür ki, Türkiyə NATO üzvüdür. Türkiyə NATO-da gedən proseslərdə fəal rol oynayır. Türkiyə Rusiyanın maraqlarına görə Finlandiyanın NATO-ya qoşulmasına veto qoya bilməzdi. Eyni zamanda, Türkiyədəki seçkilərlə bağlı hakim Ədalət və İnkişaf Partiyasının öz siyasəti var. Türkiyə bu məsələdə ABŞ qarşısında müəyyən tələblər irəli sürüb. Görünür, ABŞ-la hansısa razılaşmalar əldə olunub və Türkiyənin maraqları təmin olunub. Moskva Finlandiyanın NATO-ya daxil olmasına görə Türkiyə ilə münasibətləri korlasa, bu, Rusiyanın ziyanına olar. Türkiyə ilə münasibətlərin pozulması iqtisadi və digər sahələrdə Rusiyanın maraqlarına cavab vermir'. Ekspertin fikrincə, Türkiyə müəyyən müddətdən sonra İsveçin də NATO-ya daxil olmasına razılıq verəcək: "Moskva yaxşı bilir ki, Türkiyə müstəqil siyasət həyata keçirir. Rusiyaya görə Finlandiyanın üzvlüyünə veto qoyulması beynəlxalq aləmdə Türkiyə üçün yaxşı qarşılanmazdı. Türkiyə Rusiya ilə əməkdaşlıq etsə də bu məsələlərdə Moskva ilə razılaşmaya getməyəcək. Rusiyanın da Türkiyəyə təzyiq göstərəcəyi gözlənilmir”.
Çin lideri Tsi Cinpin iki günlük Moskva səfəri zamanı Rusiya prezidenti Vladimir Putinlə Rusiya-Ukrayna müharibəsini müzakirə etmişdi. Bundan əvvəl isə Çin lideri müharibənin dayandırılması üçün 12 maddəlik təkliflərini irəli sürmüşdü. Pekin Rusiya və Ukrayna arasında vasitəçi olmaq istəyirdi. Buna görə də Tsi Cinpinin Moskva səfərindən sonra “Çin lideri Moskvadan sonra Kiyevə də gedib Ukrayna prezidenti Volodimir Zelenski ilə görüşəcəkmi” sualı aktuallaşdı.
Ukrayna prezidenti Pekinin vasitəçilik təşəbbüslərini rədd etməyib, sadəcə Tsi Cinpinlə üzbəüz görüşüb fikir mübadiləsi aparmaq istəyir. Zelenski Tsi Cinpini Kiyevə səfər dəvət edib. Pekindən cavab yoxdur. Zelenskinin sonuncu dəfə Çin lideri ilə təması müharibədən əvvəl olub. Müharibə başlayandan sonra liderlər görüşməyib.
Çin lideri niyə Kiyevə getmək istəmir?
Birincisi, Tsi Cinpin Moskva ilə siyasi və iqtisadi zəminlərdə strateji tərəfdaşlığı genişləndirməkdə maraqlıdır. O Kiyevə gedib Ukrayna prezidenti ilə görüşməklə Kreml sahibi Vladimir Putinlə tərəfdaşlığına kölgə salmaq istəmir. Pekin Rusiyadan ucuz neft və qaz almaqda maraqlıdır.
İkincisi, Pekin Volodimir Zelenski Vaşinqtonun müttəfiqi sayır. Pekində hesab edirlər ki, Zelenski Vaşinqtonun təlimatları əsasında hərəkət edir. Tsi Cinpin bu səbəbdən də Kiyevə gedib Zelenski ilə görüşmək istəmir.
Tsi Cinpin Zelenski ilə görüşmədən Rusiya ilə Ukrayna arasında vasitəçi ola bilməyəcək. Əslində Pekin vasitəçi olmaq da istəmir, sadəcə Tsi Cinpin Qərbin Çinə qarşı artan təzyiqlərindən qurtulmaq üçün özünü “sülhdə maraqlı olan tərəf” kimi göstərmək istəyir. Ancaq bu alınmır. Pekinin vasitəçiliyinin Rusiyanın xeyrinə olduğunu hamı anlayır. Misal üçün Tsi Cinpin Ukraynanın ərazi bütövlüyünü dəstəklədiyini bildirsə də, “Rusiyanın müharibəyə başlama səbəblərini anlayırıq” fikrini bir neçə dəfə səsləndirib. Yəni Tsi Cinpin demək istəyib ki, Rusiya Ukraynaya qarşı işğalçı müharibəyə başlamaqla beynəlxalq hüququ pozmayıb, Kreml “həyati maraqlarından çıxış edib”. Görünür, Tsi Cinpin ona da işarə edib ki, Ukrayna Kremlin tələbi ilə NATO və Avropa İttifaqı üzvülüyndən imtina etməliydi.
Tsi Cinpinin 12 maddəlik təkliflərində Rusiya ordusunun Ukrayna ərazisini tərk etməsi vacibliyi göstərilməyib. Təklifllərin ümumi mahiyyəti budur ki, tərəflər arasında atəşkəs elan olunsun. Qarabağ nümunəsində atəşkəsin nəyə səbəb olduğunu bilirik, bu işğalın rəsmiləşdirilməsinə şərait yaradır. Rusiya-Ukrayna müharibəsində atəşkəs elan olunarsa İkinci Qarabağ müharibəsindən əvvəlki dövrdə - Azərbaycanla Ermənistan arasında aparılan danışıqlarda olduğu kimi Rusiyanın işğalçı qoşunları Ukrayna ərazisini tərk etməyəcək və uzun onilliklər Kiyevlə Moskva arasında nəticəsi olmayan danışıqlar davam edəcək. Bu isə Rusiyanın maraqlarına uyğundur.
“Atlas” Araşdırmalar Mərkəzi
“Cumhur İttifaqı”nın namizədi, hazırkı dövlət başçısı Rəcəb Tayyib Ərdoğan, “Millət İttifaqı”nın namizədi Kamal Kılıçdaroğlu və “Memleket” partiyasının sədri Muharrem İncenin prezidentliyə namizədliklərinə dair etiraz edilib.
APA-nın İstanbul müxbirinin verdiyi xəbərə görə, Yüksək Seçki Qurumunun sədri (YSK) Ahmet Yener bildirib ki, rəhbərlik etdiyi qurumda yekdilliklə bu etirazların əsassız olduğu müəyyən edilib və etirazlar rədd edilib.
Xatırladaq ki, Türkiyədə prezident və parlament seçkiləri 14 may keçiriləcək.
Xəbər verdiyimiz kimi, Türkiyənin Ali Seçki Qurumu prezidentliyə namizədlərin ilkin rəsmi siyahısını yayıb: Rəcəb Teyyub Ərdoğan, Kamal Kılıçdaroğlu, Məhərrəm İncə, Sinan Oğan.
Yekun siyahı martın 31-də açıqlanacaq.
Prezident seçkisi mayın 14-də parlament seçkisi ilə birgə keçiriləcək.
İlk turda prezident seçilmək üçün etibarlı səslərin 50 faizindən çoxunu almaq tələb olunur, əks halda ən çox səs yığmış iki namizəd ikinci tura (28 may) çıxır.
Rəcəb Teyyub Ərdoğan Xalq ittifaqında birləşən Ədalət və İnkişaf; Milliyyətçi Hərəkat; Böyük Birlik; Yenidən Rifah partiyalarının namizədidir. Hür Dava Partiyası da ona dəstək verir.
1954-cü il fevralın 26-da doğulan Rəcəb Teyyub Ərdoğan iqtisadiyyat və ticarət üzrə ali təhsil alıb.
1976-cı ildən siyasətlə məşğuldur. Milli Salamat, Rifah, Fəzilət partiyalarının üzvü olub, 1994-1998-ci illərdə İstanbul bələdiyyəsinin başçısı postunu tutub. 1999-cu ildə həbsdə yatıb.
2001-ci ildə yaradılmış Ədalət və İnkişaf Partiyasına liderlik edən Rəcəb Teyyub Ərdoğan 2003-cü ildən baş nazir olub, 2014-cü ildə prezident seçilib. 2017-ci ildə Türkiyədə prezident idarə üsuluna keçidi nəzərdə tutan konstitusiya referendumu olub, 2018-ci ildə Rəcəb Teyyub Ərdoğan yenidən prezident postuna mandat alaraq həm də hökumət başçısı səlahiyyətlərinə yiyələnib.
Kamal Kılıçdaroğlu Cümhuriyyət Xalq; Demokrat; Demokratiya və Sıçrayış; Gələcək; Səadət partiyalarını və Yaxşı Partiyanı birləşdirən Millət ittifaqının namizədidir.
1948-ci il dekabrın 17-də doğulan Kamal Kılıçdaroğlu iqtisadiyyat və idarəçilik üzrə ali təhsil alıb. Maliyyə Nazirliyində, Gəlirlər Baş İdarəsində, Əmək və Sosial Müdafiə Nazirliyində məsul vəzifələr tutub, Sosial Sığortalar Qurumuna başçılıq edib.
2002-ci ildən parlamentin – Türkiyə Böyük Millət Məclisinin deputatıdır.
2010-cu ildən Cümhuriyyət Xalq Partiyasına sədrlik edir.
Məhərrəm İncə lideri olduğu Məmləkət Partiyasının namizədidir.
1964-cü il mayın 4-də doğulan Məhərrəm İncə fizika üzrə ali təhsil alıb, bir müddət müəllimlik edib. 1983-cü ildən siyasi fəaliyyətlə məşğuldur. 2002-ci ildən 2015-ci ilədək 5 dəfə parlamentin deputatı seçilib. 2018-ci ildə Cümhuriyyət Xalq Partiyasının prezidentliyə namizədi olub. Məmləkət Partiyasını 2021-ci ildə yaradıb.
Müstəqil siyasətçi Sinan Oğanı Ata ittifaqında birləşən Ədalət; Ölkəm; Türkiyə İttifaqı və Zəfər partiyaları namizəd göstərib.
1967-ci il iyulun 1-də doğulan Sinan Oğan Azərbaycan türküdür. İqtisadiyyat və idarəçilik üzrə ali təhsil alıb. Milliyyətçi Hərəkat Partiyasının üzvü, parlamentin deputatı (2011-2015-ci illər) olub.
Partiyalar 600 nəfərlik Böyük Millət Məclisinə düşmək üçün təkbaşına və ya ittifaq daxilində ölkə üzrə etibarlı səslərin azı 7 faizini qazanmalıdır.
Millət vəkilliyinə müstəqil namizədlik də mümkündür.
Ali Seçki Qurumu parlament seçkisinə 36 partiyanı buraxıb: Ana Vətən Partiyası, Böyük Birlik Partiyası, Böyük Türkiyə Partiyası, Cümhuriyyət Xalq Partiyası, Demokrat Partiyası, Demokratik Sol Partiya, Demokratiya və Sıçrayış Partiyası, Ədalət Partiyası, Ədalət-Birlik Partiyası, Ədalət və İnkişaf Partiyası, Əmək Partiyası, Gələcək Partiyası, Gənc Partiya, Güc Birliyi Partiyası, Hür Dava Partiyası, Haqq və Azadlıqlar Partiyası, Xalqın Qurtuluş Partiyası, Xalqların Demokratik Partiyası, Məmləkət Partiyası, Millət Partiyası, Milli Yol Partiyası, Milliyyətçi Hərəkat Partiyası, Müstəqil Türkiyə Partiyası, Səadət Partiyası, Sol Partiya, Türkiyə Fəhlə Partiyası, Türkiyə İslahat Partiyası, Türkiyə Kommunist Hərəkatı, Türkiyə Kommunist Partiyası, Vətən Partiyası, Yaxşı Partiya, Yaşıllar və Sol Gələcək Partiyası, Yeni Türkiyə Partiyası, Yenidən Rifah Partiyası, Yenilik Partiyası, Zəfər Partiyası.
pressklub
Türkiyənin prezident postuna namizədliyi irəli sürülən CHP sədri Kemal Kılıçdaroğlu Məmləkət Partiyasının sədri Muharrem İnce ilə görüşüb.
Cebhe.info Türkiyə mediasına istinadən xəbər verir ki, Kılıçdaroğlu Məmləkət Partiyasının qərargahına gedib.
Görüş zamanı Türkiyənin hazırda gündəliyində dayanan əsas mövzular müzakirə edilib.
Xatırladaq ki, Kemal Kılıçdaroğlu və Muharrem İnce prezidentliyə namizəd olmaq üçün imza toplayan 2 siyasətçidən biridir.
İranın xarici işlər naziri Hüseyn Əmirabdullahian Moskvaya səfərə gedib.
Bu barədə İRNA agentliyi məlumat yayıb.
ABŞ Dövlət Departamentinin sözçüsünün müavini Vedant Patel Azərbaycan-Ermənistan arasındakı sülh danışıqlarından danışıb.
O, rəsmi Vaşinqtonun Ermənistan-Azərbaycan arasındakı sülh danışıqlarına sadiq olduğunu vurğulayıb. Patel ABŞ Dövlət katibinin də dəfələrlə bunu söylədiyini diqqətə çatdırıb. O, bildirib ki, birbaşa dialoq bu problemi həll etmək və davamlı sülhə nail olmaq üçün olduqca vacibdir:
“Biz Ermənistan və Azərbaycan arasında ikitərəfli və çoxtərəfli təşkilatlar çərçivəsində müzakirələrə köməyə davam edəcəyik”.
Beləliklə, ABŞ bölgədə təşəbbüsü ələ almağa çalışır?
TEREF.AZ-ın məlumatına görə, Cebhe.info-ya açıqlama verən politoloq Turan Rzayev bildirib ki, Azərbaycan-Ermənistan münaqişəsində ABŞ-ın mövqeyi birmənalı deyil:
“Əlbəttə ki, hər iki ölkə ABŞ üçün olduqca vacibdir və strateji əhəmiyyət daşıyır. Xüsusilə də mövcud Rusiya-Ukrayna müharibəsi fonunda Kremlin Cənubi Qafqazdakı təsir dairəsi azalır. Rusiyanın təsir dairəsinin azalması ilə ABŞ regionda nüfuz qazanmağa çalışır. Rəsmi Vaşinqton bunu isə regionun əsas “yarası” olan Ermənistan-Azərbaycan münaqişəsi üzərindən etmək istəyir.
Nəzərə almaq lazımdır ki, mövcud İran-Azərbaycan gərginliyi fonunda ABŞ Azərbaycanı dəstəkləyir. Hətta bu istiqamətdə 907-ci düzəlişin ləğvi məsələsi də hazırda gündəmdədir. Amma Ermənistan-Azərbaycan məsələsində belə deyil. Çünki erməni lobbisi və diasporu ABŞ-da kifayət qədər nüfuza malikdir. Həmçinin, ABŞ Konqresindəki bir çox konqresmenlər də ABŞ-Ermənistan Dostluq Qrupunun üzvüdürlər. Onlar, erməni lobbisinin “konyak diplomatiyası”nın təsiri altındadırlar. Lakin təbii ki, onlar bütövlükdə ABŞ siyasəti demək deyil”.
Politoloq vurğulayıb ki, ABŞ tərəfindən dəfələrlə belə ifadələr istifadə olunsa da, reallıqda bunlara əməl edilmir:
“Məsələ ondadır ki, iki ölkə arasındakı münaqişənin yekunlaşması üçün Moskva və Vaşinqton planı var idi. Amma Vaşinqton planı da Azərbaycanın maraqlarına cavab vermir. ABŞ Ermənistana Azərbaycanın ərazi bütövlüyünü tanımağı məsləhət görür. Ancaq Ağ Ev gələcəkdə Azərbaycanın daxili işlərinə müdaxilə etməyəcəyinə və ermənilərə hansısa formada statusun verilməsi üçün təzyiqlər göstərməyəcəyinə dair zəmanət verməlidir. Biz bu zəmanəti almayacağımız təqdirdə, ABŞ-ın proseslərdə iştirakı o qədər də konstruktiv olmayacaq.
Yəni ABŞ-ın vasitəçiliyə ilə Azərbaycan ilə Ermənistan arasında sülh müqaviləsi imzalansa belə risk tam aradan qalxmayacaq. Çünki bütün bu hadisələrdən sonra ABŞ Azərbaycana rəsmi və ya qeyri-rəsmi formada ermənilərin hüquq və azadlıqlarının təmini adı altında onlara status verilməsini tələb edə bilər. Rəsmi Bakı bu tələbi yerinə yetirmədikdə isə ciddi sanksiya və təzyiqlərlə üzləşə bilər. Ona görə də ABŞ-ın prosesdə iştirakını müsbət qiymətləndirmirəm. Lakin mövcud Rusiya-Ukrayna müharibəsi fonunda Azərbaycan tərəflər arasında diplomatik manevrlər edə və prosesi özü maraqları çərçivəsində tənzimləyə bilər”.
Ekspertin sözlərinə görə, ABŞ indiki məqamda bölgədə təkbaşına təşəbüssü ələ ala bilməz:
“Çünki ABŞ regiondan xeyli uzaqdır. Nəzərə almaqdır ki, prosesin özəyi Rusiya ilə bağlıdır. Münaqişəni yaradan və həllinə dən böyük problemi yaradan ölkələrdən biri Rusiyadır. Rəsmi Bakı indiki məqamda balans diplomatiyasından istifadə etməlidir. Yəni Rusiya proseslərə müdaxilə etsə, ABŞ-la əməkdaşlıq etmək lazımdır. Əgər ABŞ məsələlərə konstruktiv yanaşsa, Rusiya ilə əməkdaşlıq etmək lazımdır. Bu iki böyük gücün toqquşan maraqları fonunda öz maraqlarımızı təmin edə bilərik”.
Macarıstan parlamenti Finlandiyanın NATO-ya daxil olmasına razılıq verib.
APA-nın xəbərinə görə, məlumatı TASS yayıb.
"Ermənistan sülh sazişi üzrə danışıqlara maneçilik törədir".
Bunu Azərbaycanın xarici işlər naziri Ceyhun Bayramov Amerika Birləşmiş Ştatları Dövlət Katibinin Avropa və Avrasiya məsələləri üzrə köməkçisi Karen Donfridlə telefon danışığı zamanı deyib.
C.Bayramov bölgədə mövcud olan ən son vəziyyət, o cümlədən Azərbaycanın suveren ərazilərinə şəxsi heyət və hərbi sursat daşımaqda davam edən Ermənistanın son təxribatları və ölkəmiz tərəfindən bu təxribatlara qarşı güc tətbiq etmədən atılan addımlar barədə məlumat verib.
Azərbaycan ərazilərində qeyri-qanuni fəaliyyətin qarşısının alınması məqsədilə Laçın yolunun başlanğıcında Azərbaycanla Ermənistan arasında sərhəd-keçid nəzarət məntəqəsinin yaradılmasının əhəmiyyəti bir daha qeyd olunub.
Nazir, həmçinin sülh sazişi üzrə danışıqlara maneçilik törədən Ermənistanın qeyri-konstruktiv yanaşmalarını diqqətə çatdıraraq, Azərbaycanın sülh sazişi üzrə danışıqlara hər an başlamağa hazır olduğunu vurğulayıb.
“Qərb Ukraynaya silah verməklə bütün qırmızı, hətta tünd qırmızı xətləri keçir”.
“Report” TASS-a istinadən xəbər verir ki, bunu Rusiya Prezidenti Vladimir Putin "Rossiya-1" telekanalına müsahibəsində deyib.
O, Ukraynadakı müharibəyə görə Qərbi ittiham edib.
V.Putinin fikrincə, rəsmi Kiyevi təhrik edən ABŞ və müttəfiqləridir.