İllərlə evə qapandı, orden almaq üçün çıxanda isə...

1938-ci il. Moskvada Azərbaycan Mədəniyyəti günləri keçirilir. Mədəniyyət kollektivinə Üzeyir bəy Hacıbəyov rəhbərlik edir. Konsertlərdən birinə Stalin də gəlmişdi. Səhnədə Azərbaycan Dövlət Filarmoniyasının rəqs kollektivinin çıxışından sonra Stalin kollektivlə görüşür və yanında əyləşmiş Üzeyir bəyə qızlardan birini göstərib, kimliyi ilə maraqlanır. Üzeyir bəy “Leyladır, bizim rəqqasə qızlardan biri” deyə cavab verir. Stalin qızı yanına çağırıb, qucaqlayır və alnından öpür: “Sən əsil Azərbaycan gözəlisən” - deyir.

Xan nəvəsi, bəy qızı

Həmin bu Azərbaycan gözəli Bakıda, İçərişəhərdə doğulub boya-başa çatmışdı. Atası Ağalar Bədirbəyov Şəmkir bəylərinin nəslindəndir. Anası şəmkirli Bikə xanım Musaxan qızı isə xan qızı idi.

Leyla ailədə tək uşaq deyildi, amma ailənin ərköyünü idi. Atası da ona xüsusi diqqət göstərərdi. 12 yaşında belə atasının qucağında gəzərmiş. Bir qonaqlıqdan, gəzintidən qayıdanda “yoruldum” deyən kimi atası Leylanı qucağına alarmış.

Anası Bikə Əli Bayramov klubuna - qadınların dərnəyinə gedirdi. Qızını da özü ilə aparırdı. Leylanın incəsənətə marağı da o vaxtdan yaranmağa başlayır.

Səhnəyə çox gənc ikən çıxıb. Heç 16 yaşı tamam olmamışdı, amma Filarmoniyada solist kimi çalışırdı. Şəxsən Leyla üçün rəqslər qurulurdu. “Toy” və Əlibaba Məmmədovun “Bir dənəsən, bir dənə” rəqsləri məhz onun üçün nəzərdə tutulmuşdu. Filarmoniyada çalışdığı illərdə “Ayna”, “Bakının işıqları” filmlərində çəkilir. 1941-ci ildə isə onu Azərbaycan Dövlət Akademik Dram Teatrına dəvət edirlər. Beləcə, Azərbaycan teatrına bir imza daxil olur - Leyla Bədirbəyli.

Tamaşalarda həmişə baş rolları oynayırdı. Öz işinə çox ciddi, məsuliyyətlə yanaşması onu hamıya sevdirmişdi. Çıxış edəcəyi tamaşaya 2 saat əvvəl gələrmiş. Peşəsinə çox sadiq və məsuliyyətli olduğundan onun sirlərinə də dərindən yiyələnib. Məsələn, “Solğun çiçəklər”də Saranı oynayırdı. Tamaşanın sonunda Sara ölür. O tamaşanı Leyla dəfələrlə oynayıb, amma bir dəfə də olsun tamaşa qurtarıb pərdə açılanda o, səhnəyə baş əyməyə çıxmayıb. Deyirmiş, axı Sara ölüb, mən necə çıxıb tamaşaçıların qarşısında baş əyim? Leyla Bədirbəylinin teatrda ilk çıxışı M.İbrahimovun “Məhəbbət” tamaşasında Zəhra rolu olub, bunun ardınca A.Ostrovskinin “Tufan”ında Klaşa obrazını yaradıb. Bundan sonra teatr səhnəsində “Pəri cadu” tamaşasında Pəri, “Vaqif”də Gülnar və Xuraman, “Xanlar”da Mehriban, “Solğun çiçəklər”də Sara, “Almaz”da Almaz, “Şərqin səhəri”ndə Dilarə, “Xoşbəxtlər”də İncə, “Əliqulu evlənir”də Qumral, “Kəndçi qızı”nda Göyərçin, “Şeyx Sənan”da Zöhrab, “Uzaq sahillərdə” Ancelika, “Otello”da Dezdemona, “Canlı meyit”də Liza və digər rollar ifa edib.

Gülçöhrəni ona Üzeyir bəy sınaqsız, amma imtahanla verib

1945-ci il gəlib çıxır. Leyla Bədirbəyli artıq həm teatrda, həm də kinoda obrazlar oynayıb, tanınır, sevilir. Stalin “Arşın mal alan” musiqili komediyasını çox sevdiyindən onun filminin çəkilməsi ilə bağlı göstəriş verir. Üzeyir bəy Hacıbəyli əsas rollara Rəşid Behbudovla Leyla Bədirbəylini seçir. Gülçöhrə roluna 100-dən artıq namizəd var idi. Onların hər biri sınaq çəkilişlərində olmuşdu, ancaq Leyla Bədirbəyli heç bir sınaq çəkilişlərində iştirak etməyib. O, Üzeyir bəyin dəvəti və təşəbbüsü ilə filmə çəkilib. Filmin çəkilişləri yay aylarında Şüvəlanda gedirdi. Sınaq zamanı rol alınmırmış. Bunu görən Üzeyir bəy Leylanı yanına çağırıb, deyir: “Qızım, mən səni bu filmə çəkə bilməyəcəm. Çünki bu rol səndə alınmır”. Leyla qayıdır evə. Gecə nə isə düşünürsə, səhər yenidən gəlir Üzeyir bəyin yanına və onun roluna sonuncu dəfə baxmağı xahiş edir. Bu dəfə Gülçöhrə obrazı uğurlu yaradır. Üzeyir bəy isə “mən belə dedim ki, gedib öz üzərində çalışasan” deyir. Və beləcə, Leyla Bədirbəyli dünya ekranlarına çıxan “Arşın mal alan” filminə çəkilir.

Leyla xanımın bacısı xatirələrində yazır: “Onda Rəşid Behbudovun Bakıda evi yox idi. Köhnə “İnturist”də qalırdı. Özü də gec evlənmişdi. Anam çox xeyirxah qadın idi. Deyirdi ki, evi yoxdu, yeməyini heç kim bişirmir. Rəşid bizimlə ailəvi yaxınlaşmışdı. Yeznəmizlə də yaxın dost idilər.”

Anasının dişləri onun sevgisinin güdazına gedib

Leyla Bədirbəyli 1937-ci ildə, yəni hələ 16 yaşı olarkən ailə həyatı qurub. Lakin bu ailənin ömrü çox qısa 1-2 il olub. 1942-ci ildə isə Kamil Aslanova ərə gedir. Onların tanışlıqları Filarmoniyadan başlayıb. Kamil Aslanov ixtisasca diş həkimi olub, amma rəqs etməyi xoşlayırmış və gözəl də rəqs edirmiş. O da Əli Bayramov klubuna gedirmiş. Görünür, elə o vaxtdan Leylada gözü olub. Yenə bacısı xatırlayır: “Anam danışardı, bir gün Leyla gəlib deyib ki, yaxşı bir diş həkimi var gedək onun yanına. Yəqin anamın dişi ağrıyırmış. Görünür, onlar görüşürmüşlər, ancaq anama deməyə utanıb. Hər dəfə də anamı aparanda Kamil olun bir dişini çəkirmiş. Anam həmişə deyərdi ki, mən dişlərimi qızımın yolunda qurban elədim. Elçi gələndə isə artıq hər şey bəlli oldu. Anam dedi ki, bunu elə əvvəldən deyərdin, mən də dişlərimi çəkdirməzdim”.

Leyla ilə Kamilin bir neçə il övladları olmur. Bu illər ərzində Leyla Bədirbəyli artıq bütün SSRİ məkanında tanınmış aktrisa olur.

“Arşın mal alan” qısa vaxt ərzində dünya şöhrəti qazandı və dünyanın bir çox xalqları bəstəkarın sehrli musiqisinə, mənalı yumoruna valeh oldular. “Arşın mal alan”a görə yaradıcı qrup, o cümlədən Leyla Bədirbəyli 1946-cı ildə Stalin mükafatına (sonralar SSRİ Dövlət mükafatı adlandırıldı) layiq görüldülər.

Leyla Bədirbəyli yaratdığı Gülçöhrə obrazı ilə əlaqədar dünyanın müxtəlif ölkələrindən məktublar almışdı. Bolqarıstandan gənc qadının ona göndərdiyi məktub bu sözlərlə qurtarır: “Mən beş oğulun bir bacısına məharətlə oynadığınız Gülçöhrənin adını verdim. Bolqarıstanın Gülçöhrəsi Sizin kimi şöhrət qazansa, özümü xoşbəxt sayaram”.

Onun kino taleyi uğurlu olub. Həmişə yüksək insani keyfiyyətlərə malik, milli koloritli qadınların obrazlarını oynayıb. 50-yə yaxın bədii, televiziya bədii, qısametrajlı bədii filmdə çəkilib. Onun “Fətəli xan” və “Koroğlu” filmlərində yaratdığı Tuti Bikə və Nigar obrazları təkcə sevimli ərlərinin nəzakətli, incə və etibarlı arvadları deyil, həm də igid, cəsur məsləkdaşlarıdır.

“Onun böyük ürəyi” filmindəki Xalidə rolunda isə aktrisa böyük psixoloji həssaslıqla insan xarakterinin pərakəndəliyini və inamsızlıq hissini açıb göstərə bilib. Xalidə obrazı aktrisa Leyla Bədirbəylinin xarakterinə, təbiətinə uyğun olmasa da, bu rolun öhdəsindən bacarıqla gəlib.

Azərbaycan və Özbəkistan pambıqçılarının ənənəvi dostluğundan söhbət açan “Görüş” kinokomediyasında məhəbbət mövzusu ilə bağlı bir neçə süjet xətti var. Bunlardan biri Bilqeyis - Musa xəttidir. Filmdə gənc pambıqçı Bilqeyisin obrazını Leyla Bədirbəyli yaradıb.

Aktrisa müxtəlif illərdə çəkilmiş “Kölgələr sürünür” filmində Leyla, “İntizar”da Ana, “Sevil” film-operasında Tafta, “Gilas ağacı”nda nənə, “Bizim küçənin oğlanları”nda Leyla, “Çarvadarların izi ilə”də Məfruzə, “Vulkana doğru”da Gülsüm, “Kişi sözü”ndə Ana, “Dərviş Parisi partladır”da Şəhrəbanu xanım, “Asif, Vasif, Ağasif”də nənə, “O dünyadan salam”da Kəblə Fatma və başqa filmlərdə maraqlı surətlər yaradıb.

Faciə ardınca faciə

Ailədə də hər şey yaxşılığa doğrudur. İllər sonra 1947-ci ildə ilk qız övladları - Lalə dünyaya gəlir. 1964-cü ildə isə ikinci qızları olur. Ofeliya Bədirbəyli daha bir maraqlı hadisəni xatırlayır. Hərbçi olan və müharibəyə gedən atası haqqında 1943-cü ildə itkin xəbəri gəlir. Bikə xanım adət-ənənəyə sadiq qalaraq həyat yoldaşının yasını saxlayıb, qırxını verir. 4 ildən sonra gözlənilməz bir hadisə baş verir. Sara Qədimova ilə Leyla Bədirbəyli yaxın rəfiqə olublar. Hətta evləri yaxın olduğu üçün Filarmoniyaya da birlikdə gedib gələrdilər. Bir gün onlar Sara xanımgildə olarkən telefon zəng çalır. Ondan Leylagilin orada olduqları barədə soruşurlar və deyirlər ki, Leylaya qəfil deməyin, atası qayıdıb. Sara xanım çaşır, bilmir nə etsin və Kamili çağırıb, ona deyir. Stol arxasında oturarkən Kamil deyir: “Yeməyimizi burada yedik, çayı da gedək anangildə içək”. Evə yaxınlaşanda Sara Qədimova deyir: “Leyla, gedək evə görək ki, atan qayıdıb”. O isə: “Nə danışırsan, elə şey olar? Atamın xəbəri 3-4 il əvvəl gəlib”. Pilləkənləri qalxanda Sara xanım fikirləşirdi və həyəcan keçirirdi ki, Leyla atasını sağ və salamat geri dönmüş görəndə nə edəcək: “Qapını açanda gördü ki, evdə çoxlu adam var. Əvvəl qorxdu, elə bildi anama nə isə olub. Ancaq içəri girib atamı görəndə qışqırıb ağladı və ürəyi getdi”.

Leyla Bədirbəylidən Tanrı heç nəyi əsirgəməmişdi. Çox gözəl idi, istedadlı idi. Onu sevən, anlayan, qiymətləndirən və həyatın bütün təzyiqlərindən qoruyan həyat yoldaşı vardı. 55 il bir yerdə xoşbəxt, qayğısız həyat sürmüşdülər. İki qız övladları vardı. Bütün bunlar Leyla xanımın təravətli qalması üçün stimul idi. Bir gün həyat yoldaşı ona “sənə yeni maşın almaq üçün Almaniyaya gedəcəm” deyir. Leyla xanım maşınları olduğu üçün etiraz edir, “neyniyirsən yeni maşını, mənə bu da bəsdir” deyir. Kamil “o maşın daha sənə yaraşmır” cavabını verir və sabah Almaniyaya biletlə evə gəlir.

Hər şey bir göz qırpımında olurmuş. Ailənin böyüyü sözü deyir, biletlə gəlir və səhəri Almaniyaya yola düşür. Maşını alır, yol uzun olduğu üçün məsuliyyəti öz boynuna çəkməyib, orda yaşayan bir dostu ilə Bakıya doğru yola çıxırlar. Yağışlı havada necə olursa maşın sürüşüb yoldan çıxır və hər ikisi qəzada həlak olur. Onun cənazəsi Bakıya gələndə Leyla xanım dərddən şoka düşür.

Ərini ürəkdən sevən həyat yoldaşı üçün bu itkiyə dözmək çox çətin olur. Ancaq bu bəs etmirmiş kimi, dərd üzərinə daha bir dərd gəlir... Heç bir il keçməmiş daha bir faciə baş verir. Leyla Bədirbəylinin böyük qızı Lalə xanımı Kukla Teatrının qabağında maşın vurur. Övlad itkisi də ananın ürəyinə dağ çəkir. İki böyük itki Leyla xanımın ömrünü şam kimi əritməyə başlayır. Bu iki ölümdən sonra özü də tədricən ölməyə başlayır. Həyatdan küsür. Ərinin və övladının itkisindən sonra özünə qapanır. 3-4 il isə ümumiyyətlə, evdən çölə çıxmır. Onun üçün artıq heç nəyin marağı yox idi. Nə televizora baxırdı, nə də mütaliə edirdi. Hətta heç kimlə görüşüb danışmaq belə istəmirdi.


Bunu eşidən ölkə başçısı o vaxt Leyla Bədirbəyliyə “İstiqlal” ordenini təqdim etmək üçün onu evdən çıxarda bilir. İllər ərzində bu görüş, bu evdən çıxma ilk və son dəfə olur. Yenə özünə qapanır. Onu həmin təqdimetmə mərasimində görənlər Leyla xanımın niyə evə qapıldığını yaxşı anlayırdılar. Azərbaycan gözəli belə dərd içində, yaşlı, miskin durumda yaddaşlarda qalmaq istəmir. Onu əvvəlki, Gülçöhrə kimi, gül çöhrəli Leyla kimi xatırlamalarını istəyir.

1999-cu il noyabrın 23-də Leyla Bədirbəyli gözlərini əbədi olaraq yumur. Dünyasını dəyişən gün də heç kimlə danışmayıb. Hamıdan, həyatdan, taleyindən küskün kimi sadəcə gözlərini yumub və gedib.

İndi onun adını kiçik nəvəsi daşıyır.

79 yaşında qaraciyər və böyrək çatışmazlığından vəfat edən Fərdi Tayfurun 86 mənzil, 7 villa, Marmarisdə yarımada və bir çox daşınmaz əmlakı Türkiyədə müzakirə mövzusudur. Fərdi Tayfur yalnız bir dəfə ailə qurub və bu izdivacdan 5 övladı var. Mirasının da 5 övladı arasında bölünəcəyi bildirilir.

TEREF Kult.az-a istinadən xəbər verir ki, əmlakçılar sənətçinin yalnız Marmarisdəki yarımadasının hazırkı bazar qiymətinin 400 milyon lirə (12 milyon dollar) olduğunu açıqlayıblar. Ümumilikdə isə F.Tayfurun yalnız daşınmaz əmlakı 3 milyard lirə (90 milyon dollar) dəyərindədir.

Türkiyə mediası Tayfurun hər övladına 600 milyon lirə (18 milyon dollar) düşəcəyini açıqlayıb.

Qeyd edək ki, sənətçinin inşaat biznesinə də yatırımlar etdiyi bildirilir.

Bu gün dünya pravoslavları Milad bayramını qeyd edirlər. “Report” xatırladır ki, xristian aləminin təntənəli mərasimlərindən sayılan Milad bayramı ənənəyə görə İsa Məsihin Vifleyem şəhərində dünyaya gəlməsinin şərəfinə qeyd olunur.

Dünya xristianları mənsub olduqları məzhəblərə görə bu bayramı müxtəlif günlərdə (25 dekabr (katoliklər) və 6-7 yanvar (pravoslavlar)) keçirirlər və o hazırda yüzdən artıq ölkədə rəsmi dövlət bayramı sayılır.

Xarici ölkələrdə bayram hazırlığı bir neçə ay əvvəldən başlayır, Bu ərəfədə evlərdə və müxtəlif ictimai məkanlarda şam ağacları bəzədilir və küçələr işıqlandırılır.

Qeyd edək ki, Azərbaycanda pravoslav kilsələrində hər il Milad bayramında dua oxunur.

Prezident İlham Əliyev hər il Milad bayramında pravoslavları təbrik edir.

Azərbaycanın Birinci vitse-prezidenti Mehriban Əliyeva xristian icmasının Milad bayramı ilə bağlı paylaşım edib.

Paylaşımda deyilir:

"Azərbaycanın bütün xristian icmasını müqəddəs Milad bayramı münasibətilə səmimi-qəlbdən təbrik edirəm! Bu əziz bayram günündə bütün xeyirxah niyyətlərinizlə həmrəy olduğumu bildirir, hər birinizə möhkəm cansağlığı, tükənməz sevgi, sevincli günlər və xoşbəxt gələcək arzulayıram! Uca Tanrı edilən bütün duaları qəbul etsin!"

Qədim yəhudi zərb-məsəllərindən birində deyilir: “Sən kimə daha çox inanırsan – mənə, yoxsa öz gözlərinə?” Gözlərimin gördüyü, beynimin dərk etdiyi reallıq mənə erməni iddialarından tamamilə fərqli mənzərəni göstərərək deyir ki, ermənilərin saz-söz sənəti heç yerli-dibli olmayıb. Alimlərimizin də dediyi kimi “bu sənəti erməni etnik mədəniyyətinə gətirən və onu bu xalqa sevdirən xristian və alban mənşəli türklər” olub.
Filologiya elmləri doktoru İ.Cəfərsoy türkdilli xristian aşıqlar barədə qısa məlumatda bildirir: "Ə.İrəvanlının 1958-ci ildə nəşr olunan kitabında əlli-altmış (onların sayı qat-qat çox olmuşdur-İ.V.) türkdilli erməni aşığının yaradıcılığı haqqında məlumat verilir. Əslində onların çoxu erməni deyildi, xristian qıpçaqlar, peçeneqlər, berendeylər idi”.
İ.Sarıyeva isə “Erməniləşdirilmiş türkdilli xristian aşıqlara - Sayat Novadan Qul Eğaza və Aşıq İzaniyədək” adlı məqaləsində yazır ki, “Sayat Nova (Sayat Nəva) başda olmaqla onlarla türk xristian aşıq var...Təbii, bəzi ermənilər olub ki, Azərbaycan aşıqlarının yanında (çox zaman balabançı və ya dəmkeş olaraq-İ.V.) bu sənətə maraq göstəriblər, amma bu o anlama gəlmir ki, aşıq sənəti onlara məxsusdur. Çünki ermənilərdə tarixən aşıq olmayıb”. 1912-ci ildə İzmirdə nəşr edilən, həm ermənicə, həm də türkcə yazan erməni aşıqlarının şeirləri toplanmış kitabın müqəddiməsində xristianşünas araşdırmaçı da yazır ki, bunların hamısı mənşə etibarilə türklərdir.
Çünki aşıq sənətində və aşıq şeirlərində, nəğmələrində türkün milli ruhunun sәsi aydın duyulur. Bu ruh erməniyə yaddır. Ona görə onlar sazda nə qədər yaxşı çalıb-oxusalar da, şəmkirli Aşıq Muradın qeyd etdiyi kimi “bizim kimi oxuya bilmirdilər”. Çünki ruh, o ruh deyildi. Min yaşlı “Qabusnamədə” deyildiyi kimi, “onların ruhunda, xarakterində və təbiətində ancaq murdarlıq vardır”.
Məhz bunları nəzərə alan məşhur mütəxəssis A.Koroşşenko hələ 1896-cı ildə “Moskva xəbərləri” qəzetində dərc olunan “Şərq, daha çox Qafqaz musiqisi üzərində müşahidələr” məqaləsində qeyd edirdi ki, “…ermənilərin özlərinin xalq musiqisi yoxdur”.
Onlar yalnız əhatəsində yaşadıqları xalqların folklorunu və musiqisini yamsılamaqla məşğul olmuşlar. “Ozan mədəniyyətindən istifadə edib "qusan sənətini" ortaya çıxarmışlar. Tarixi inkişafın mərhələlərini başa düşməyərək ozan sənətinin aşıq sənətinə keçdiyi anlarda özlərinin ozan sənəti ilə bağlılığını iddia edib tez-tələsik Azərbaycan aşıq sənətini təqlid etməyə başlamışlar”.
Filosof, şair və publisist M.Nalbandyan yazırdı ki, “Erməni aşıqlarını yalnız erməni ailələrində doğulduqlarına görə erməni hesab etmək olar. Qədim nəğmə və mahnıların, havaların əksəriyyəti azərbaycanlılardan götürülüb. Mən ermənilərin yaşadıqları çox yerləri dolaşmışam, həmişə də çalışmışam ki, sırf ermənicə deyilmiş bir söz eşidəm. Lakin həmin sözü dinləmək indiyə kimi nəsibim olmayıb”. Görünür, elə buna görə də fransız tarixçi J.Ş.Deserbye qeyd edirmiş ki, ”Erməni danışıq dili türk, tatar dilinin bir dialektidir.”
Onlar hətta öz təxəllüslərini də bizim aşıqların təxəllüslərinə bənzətmiş, bizim musiqi alətlərimizdən, şeir formalarımızdan və hacavatlarımızdan istifadə etmişlər. Məlum olduğu kimi, türk aşıqları şeir yaradıcılığında həmişə ənənəvi havacata əsaslanırlar. Haqverdiyan adlı bir erməni 80-ə yaxın aşıq havacatlarının tamamilə türklərə aid olduğunu yazırdı. Sənətşünas və professor Q.Levonyan isə açıq şəkildə etiraf edirdi ki: “Erməni aşıqlarının həm özlərinə götürdükləri adların, həm də onların şeir və mahnılarının adlarının hamısı Azərbaycan dilindədir”.
Professor A.Bayramov “Azərbaycan dilindən erməni dilinə keçmiş etnoqrafik və onomastik vahidlər” məqaləsində tamamilə haqlı olaraq yazır: “Dilimizin gözəlliyi, emosional-poetik xüsusiyyətləri, axıcılığı, söz sırasının poetik durumu bütün dövrlərdə erməniləri məftun etmiş, onlar hazır söz qəliblərindən və deyimlərdən yetərincə faydalanmışlar. Azərbaycan türkcəsinə aid olan sözlərin başqa dillərdə işlədilməsi yaxşıdır, amma sözləri və sözlərin ifadə etdiyi əşya və məfhumları özlərinə çıxmaları elmi saxtakarlıqdır”.
Aşıq yaradıcılığının mayası türkün ruhundadır. Erməni ruhunda isə yaradıcılıq yoxdur, “aşıqlıq qüdrətinə varmaq, onu yaşatmaq hünəri yoxdur! Heç “qafiyə cəhətdən yoxsul”, “həmahəng sözləri məhdud miqdarda” olan erməni dili özü də buna imkan vermir. Erməni heç vaxt saz-söz sənəti yaratmaq iqtidarında olmayıb, o, sadəcə, məharətli təqlidçidir, plagiatçıdır, oğrudur - vəssalam.
Türk mədəni dəyərlərinə sahib çıxmaq cəhdi isə erməni xislətinin bariz nümunəsidir. Erməni tarixçisi M. Xorenlinin (V-VI əsrlər) də dediyi kimi, “İndi olduğu sayaq, keçmişdə də elmə, şifahi ötürülən mahnılara həvəsləri olmayan, ona görə də kəmağıl, nadan və vəhşi qalan qədim hayların” tör-töküntülərinin birbaşa piratçılıq metodları ilə Azərbaycanın qeyri-maddi mədəni irsinə aid olan, türkün milli-mәnәvi vә dini-irfani dәyәrlәrlә süslәnmiş saz-söz sənətini yalandan erməni mədəni mülkiyyəti hesab etməkləri absurddur. Öz yazıçıları V.Papazyanın qeyd etdiyi kimi, “Cahil, savadsız, vəhşi və ilk öncə şüursuz və əsasən soyğunçuluq və quldurluqla məşqul olan, şimal vəhşiləri kimi ov hesabına yaşayan”, bədii təfəkkürü yerlə sürünən, bədii-estetik zövqü biabırçı vəziyyətdə olan ermənilərin intellektual-idraki məzmun daşıyan aşıq ədəbiyyatına malik olmasını iddia etməsi doğrudan da gülməlidir. Bu bədbəxtlər başa düşmürlər ki, aşıqlıq “ruh və yaşam biçimidir”, bu “geyim” onların əyninə biçilməyib. Azərbaycan Aşıqlar Birliyinin sədri, professor M.Qasımlı müsahibələrinin birində deyir ki, “Şəmkirdə erməni aşıq Yervant vardı, o Azərbaycan dilində çalıb-oxuyurdu. Hər dəfə mənə deyirdi ki, erməni dili aşığa uyğun deyil, saza yatmır. Sazın sırf Azərbaycan hadisəsi olduğunu öz dili ilə söyləyirdi”.
Əsil həqiqəti isə erməni tədqiqatçısı və ədəbiyyatşünası S.Palasanyan hələ 1886-cı ildə Sank Peterburqda nəşr etdirdiyi “Erməni nəğmələri” kitabında yazmışdı: “Biz hansı xalqın təsiri altında oluruqsa, onun mahnılarını da özümüzünki hesab edirik və özümüzünkü kimi təqdim edirik”. Bu, bir etiraf idi. Ermənilərin belə etirafları isə çoxdur, lap çox. Lakin unutmayaq ki, bu etiraflar səmimiyyətdən yox, onların həqiqət qarşısında aciz qalmaqlarından irəli gəlir.
İmran Verdiyev,
Azərbaycan Respublikasının Əməkdar müəllimi

Məşhur amerikalı rejissor Ceff Baena Los-Ancelesdəki evində ölü tapılıb.

Bu barədə “The Times of Israel” məlumat yayıb.

47 yaşlı rejissorun cəsədi dünən səhər saatlarında aşkar edilib.

Tanınmış aktrisa Aubrey Plaza ilə evli olan Baenanın ölüm şəraiti barədə hələlik heç bir rəsmi məlumat verilməyib. Araşdırmalar davam edir./baku.ws

Soyuq qış günlərinin qurbanlarından biri də böyük ədib Mirzə Cəlil oldu. Sadəcə, buz bağlamış yollarınmı...
Bir neçə gün öncə qəzetdə filan gün, filan mağazada şəkər satılacaq xəbərini oxumuşdu. Uşaqlar şirin çay içməlidir. O, sübh tezdən növbəyə dayanıb şəkər alacaqdı. Sovet hökuməti artıq 10 il idi qurulmuşdu. Ölkədə böyük qıtlıq vardı, Kreml xalqlar həbsxansını aclıqla intiqama çəkməkdə idi.
Cəmi 10-20 il əvvəl bütün ümidlərini və arzularını bolşevizmə bağlayan Mirzə, həm idealları, həm gün-güzəranı, həm yaradıcılığı ilə yerlə-yeksan idi. Yazdığı hər kəlməyə, dediyi hər sözə görə min peşman idi...
Bolşevik inqilabından əvvəl o, Qarabağın xan övladı olan Həmidə xanımın malikanəsində yaşayır və zadəganlara, əsilzadələrə nifrət edirdi. Bolşevizmin bərabərlik gətirəcəyinə, siniflərin ləğv olunacağına bütün qəlbi ilə inanırdı.
Qarabağda xan törəməri, alimənsəb sayılan iki oğlu naz-nemət içində böyüyürdü. İnqilabçı qardaşı Mirzə Ələkbər də yanında idi. Həmidə xanım, məhkəmə tərəfindən ölüm hökmü çıxarılmış qaynı Mirzə Ələkbəri vəkil dostlarının sayəsində böyük pullar verib azad etdirmişdi.
Yediyi önündə, yemədiyi ardında, əziz qardaşı yanında, nökəri, qulluqçusu, faytonçusu qapısında... Həmidə xanım `Molla Nəsrəddin`i maddi dəstəkləyir, cərimələrini ödəyir, yazıb yaratması üçün bütün şəraiti yaradır, Mirzəyə Bəhmən Mirzənin kitabxanasını satın alır, kaman çalmaq istəyir, kaman alır, müəllim tutur...
Lakin Mirzə mutlu deyildi. O, çar rejiminə sinfi düşmən idi, cümhuriyyətçilərə isə şəxsi qərəzi vardı. Əsilzadələr, dünyanı dərk etdiyi gündən gözünün düşməni idi. (Lakin maraqlıdır ki, yalnız əsilzadə xanımlarla ailə qururdu, ikinci xanımı Naxçıvan əsilzadəsi, üçüncü xanımı Qarabağ əsilzadəsi idi. Birinci xanımı haqda dəqiq məlumat yoxdur, yalnız bir qızı vardı.)
Mirzə inqilaba inanmışdı. Bolşevizmin yer üzünə səadət gətirəcəyinə əmin idi.
Əziz dostu Nərimanov hakimiyyətdə idi, sözünü eşidirdi. Onlar ikisi də o taydan gəlmiş sadə ailələrin istedadlı övladları idi. Eləcə də inanmış, aldanmış, sinfi və şəxsi hissiyyatları içində doğru yolu qayb etmişlərdən idilər.
20-ci, 30-cu illər Mirzə Cəlilin öz faciəsini, aldandığını dərk etdiyi illərə çevrildi. Bir parça çörəyə möhtac qaldı, yoxsulluq gördü, soyuq qışın ölümünü yaşadı. Övladı kimi sevdiyi jurnalı sovet senzurası tapdayıb yox etdi. Onu jurnaldan qovdular, jurnalın adını dəyişib `Allahsız` qoydular.
Mirzə Cəlil yağ içində böyrək kimi bəslənmiş övladlarının qarındolusu yemədiklərini, odun ala bilmədiyindən evin buz kəsdiyini, uşaqların soyuqdan dərs çalışa bilmədiklərini yaşadı.
Mirzə sevən bir ata idi. Çox sevən. Oğullarını dəlicə sevən bir ata. Mirzə, ata kimi çökdü. Mirzə acizliyini daddı. Gördüyü işin mənasızlığını yaşadı. Əlyazmalarını evi isitmək üçün yandırdı. Hər sətiri üzərində əsdiyi yaradıcılığını balalarının isinməsi üçün ocağa tökdü. O həmin anda elə qəzəbli idi ki... Həmidə xanım bu dəhşətli aksiyanın önünə keçə bilmədi.
Əlbəttə, Mirzə bilirdi, kağız oduna ev isinməz, Mirzə bolşevizmə inamını, keçmişini, puç olmuş ideallarını yandırırdı.
s.a. Azərbaycan oxucusu Mirzə Cəlil haqda iki kəlmə bilir, o böyük ədib idi və s. Əslində öyrənilməli, bilinməli olan Mirzə Cəlilin böyük, çox böyük faciəsidir. İnanıb aldanması, bu aldanışın cəzasını təkcə öz faciəli sonluğu ilə deyil, iki istedadlı oğlunun məhvi, Midhətin 25 yaşda ölümü, Ənvərin yox olması - bu aldanışı nəslinin itməsi ilə ödədi Mirzə Cəlil.
Mirzə özünün də, ölkəsinin də haradan hara yuvarlandığını ömrünün son 10 ilinin hər günü ilə yaşadı.
Bu qədəri Mirzənin yatsa yuxusuna gəlməzdi...
Mirzə Cəlil qədər yolunda aldanmış, xəyalları viran olmuş ikinci bir Azərbaycan ədibi tanımıram.
s.a.a. Mirzə Cəlilin yazıları möhtəşəmdir, amma şəxsi faciəsi daha möhtəşəm bir örnəkdir. Daha möhtəşəm olanı, daha dərs verici olanı öyrənmək və öyrətmək lazımdır.
Mehriban Vezir
TEREF

Son günlər sənətkarlarımız klassik musiqi alətlərinə olunan müdaxilələrdən şikayətlənir. Xüsusilə də tara, kamançaya həddindən artıq pərdələr əlavə edilir.

Əməkdar İncəsənət xadimi, kamança ifaçısı, professor, Sənətşünaslıq üzrə fəlsəfə doktoru Arif Əsədullayev Moderator.az-a açıqlamasında bildirib ki, bunu edənlər qeyri-peşəkar musiqiçilərdir.

“Əslində bu xalqın mədəniyyətidir. Musiqi sadəcə gedib toyda çalıb, pul qazanmaq üçün deyil. Bu bizi dünyada təqdim edən şəxsiyyət vəsiqəsi, pasportdur. Klassik musiqidən hamı qaçır. Niyə görə? Çünki kimin ağlına nə gəlir, onu da ifa edir. Fars, musiqisindən tutmuş hind musiqisinə qədər. Bu axı bizim klassikamız deyil. Son illərdə tar və kamança ifaçılarımız müəyyən pərdələri artırırlar, azaldırlar. Bizim musiqiçilərimiz 20 senti eşitmirlər, o yana qalsın, üstəlik də 50 sent olmalıdır, bunlar edirlər 45 sent, bir az barmaqlarını dala çəkirlər. Muğam dəqiq elmlər siyahısına daxildir, 100-də100 musiqiçi çox azdır. İfa etdiyini yaza bilmirsən, amma toyda gedib ifa edəndə kamançaya, tara pərdələr əlavə edirsən. Tarın pərdəsini zilləşdirirsən, bəmləşdirirsən. Bu axının qarşısını bu gün almasaq, 15-20 ildən sonra Azərbaycan musiqisindən əsər-əlamət qalmaz” deyə sənətkar bildirib.

Arif Əsədullayev kamança aləti ilə 20-yə yaxın muğamı nota alıb. Bu isə xanəndələr üçün lazımlı dərs vəsaitidir.

“Mən bu günə qədər 19 muğam nota yazmışam, bir də “Kərəmi” zərb muğamını. Bu muğam sonuncu dəfə 1915-ci ildə ifa olunub. Muğamı nota yazmaq üçün gərək muğamı yaxşı biləsən, yaxş ifaçı olasan. İkincisi də nəzəriyyəni bilməlisən, musiqi savadın olmalıdır ki, onu nota köçürəsən. Azərbaycan musiqisini nota salıb saxlamaq borcumuzdur. Yoxsa bunun mənfi tərəfini bizim gənclər, bugünki musiqi ilə məşğul olanlar itirəcəklər. Qonşularımız götürüb muğamlarımızı bizdən də yaxşı ifa edirlər. Bunun qarşısı alınmalıdır, əcdadlarımızdan bu bizə qalan mirasdır” deyə sənətkar bildirib.

Xəbər verdiyimiz kimi, Türkiyənin tanınmış sənətçisi Ferdi Tayfur uzun müddətdir müalicə aldığı Antalyadakı Medical Park Xəstəxanasında 79 yaşında dünyasını dəyişib.

Haberler.com xəbər verir ki, sənət dünyasını dərindən sarsıdan ölüm xəbərinin ardınca ustad sənətkarın vəsiyyətinin təfərrüatları üzə çıxıb.

Məlumata görə, ustad sənətçi öldükdən sonra mahnılarından heç bir müəlliflik haqqı alınmaması ilə bağlı vəsiyyət edib.

“Həyatda olduğum zaman da, öldükdən sonra da mahnılarımı hər kəs ödəniş etmədən dinləyə bilsin. Çünki o mahnıları mənim uşaqlarım və ya mirasçılarım yazmadı. O mahnıları mən yazdım. Xalq eşitsin, insanlar faydalansın deyə yazdım”, – Ferdi Tayfur mövzu ilə bağlı verdiyi bir açıqlamada bildirib.

Qeyd edək ki, ustad sənətkar və qızı Tuğçe Tayfur yay aylarında yaşadıqları bir anlaşılmazlıq səbəbi ilə məhkəməyə müraciət edib. Tayfur aralarındakı soyadı problemi üzündən qızının toyuna qatılmama qərarı alıb və ilk nəvəsini görmək üçün belə getməyib.

Türkiyədə arabesk musiqisinin ustadlarından biri sayılan məşhur müğənni fərdi Tayfur vəfat edib.
Bir müddətdir müalicə alan sənətçi 80 yaşında dünyasını dəyişib.
Bu barədə NTV xəbər yayıb.