 |
|
|
Azərbaycan Mərkəzi Bankı 2024-cü ilin yanvar-sentyabrı üzrə ölkənin tədiyə balansına dair göstəriciləri açıqlayıb. Balansdan aydın olur ki, 2024-cü ilin 9 ayı ərzində tədiyə balansı xarici mühitdə formalaşan müxtəlif istiqamətli meyllərdən təsirlənib. Cari əməliyyatlar balansında 4 milyard dollar həcmində profisit formalaşıb, kapital və maliyyənin hərəkəti balansında (əsasən maliyyə öhdəliklərinin azalması ilə əlaqədar) isə 3.6 milyard dollarlıq kəsir yaranıb. Profisitli tədiyə balansı şəraitində ölkənin strateji valyuta aktivləri 0.2 milyard dollar artıb. Bu dövrdə Azərbaycanın ixrac etdiyi xam neftin orta qiyməti 86 dollar təşkil edib.
Mərkəzi Bankın məlumatına əsasən 2024-cü ilin 9 ayının yekununda cari əməliyyatlar hesabının profisiti 4 milyard dollar və ya ÜDM-in 7,2 faizini təşkil edib. Bu, 2023-cü ilin 9 ayı ilə müqayisədə 2,7 milyard dollar və ya 40,3 faiz azalma deməkdri - ötən ilin eyni dövründə göstərici 6,7 milyard dollar olmuşdu. Neft-qaz sektoru üzrə cari əməliyyatlar hesabının profisiti ötən ilin müvafiq dövrünə nəzərən 7.8 faiz azalmaqla 11.1 milyard dollar, qeyri neft-qaz sektoru üzrə kəsir isə 32.9 faiz artaraq 7.1 milyard dollar məbləğində olub.
2024-cü ilin 9 ayında Azərbaycanın xarici ticarət dövriyyəsi 31.5 milyard dollar təşkil edib, neft-qaz sektoru üzrə yaranan 15.1 milyard dollar həcmində profisit qeyri neft-qaz sektoru üzrə yaranan 8.1 milyard dollarlıq kəsiri tam kompensasiya edib. Nəticədə hesabat dövründə xarici ticarət balansında 7 milyard dollar həcmində profisit yaranıb. Hesabat dövründə Azərbaycan dünyanın 172 ölkəsi ilə ticarət edib, xarici ticarətin 14.1 faizi MDB üzvü olan ölkələrin, 85.9 faizi isə digər xarici ölkələrin payına düşüb.
Hesabat dövründə əmtəə ixracı 11.7 faiz azalaraq 19.3 milyard dollar təşkil edib. Dövr ərzində əsasən dünya bazarlarında xam neftin və təbii qazın qiymətlərinin əlverişli olması şəraitində neft-qaz sektoru üzrə ixracın həcmi 16.9 milyard olub. İxrac olunmuş neft-qaz məhsullarının (16.9 milyard dollar) 11.6 milyard dolları xam neftin, 4.9 milyard dolları təbii qazın, 0.4 milyard dolları isə neft emalı məhsullarının payına düşür. 2024-cü ilin 9 ayı üzrə qeyri neft-qaz ixracı 0.3 faiz azalaraq 2.4 milyard dollar təşkil edib.
2024-cü ilin 9 ayında Azərbaycanın əmtəə idxalı ötən ilin eyni dövrü iıə müqayisədə 3.5 faiz artaraq 12.3 milyard dollar təşkil edib: o cümlədən istehlak mallarının idxalının ümumi dəyəri 4.9 milyard dollar olub. Bunun da 1.6 milyard dolları ərzaq məhsullarının payına düşür. Qeyri neft-qaz sektoru üzrə idxal 16.2 faiz artaraq 10.5 milyard təşkil edib. Qeyri neft-qaz idxalının strukturunda: turboreaktiv mühərriklərin (2.7 dəfə); kərə yağının (72.4 faiz); kommutasiya qurğularının (40.5 faiz); kran, klapan, boru kəməri armaturlarının (34.0 faiz); yük avtomobillərinin (29.0 faiz); metalların (24.6 faiz); bitki yağlarının (23.6 faiz); mebel məhsullarının (21.9 faiz); elektrik maşınların və aparaturanın (21.6 faiz); dəmiryol nəqliyyat vasitələrinin (lokomotivlərin) (19.7 faiz); qazanlar, avadanlıq, mexaniki qurğuların (19.4 faiz); daxiliyanma mühərriklərinin (18.5 faiz) idxalı daha çox artıb.
2024-cü ilin 9 ayı üzrə xarici dövlətlərlə Azərbaycanın iqtisadi əlaqələrində xidmətlərin ümumi həcmi 13.2 milyard dollar təşkil edib. Bunun 7.4 milyard dolları qeyri-rezidentlər tərəfindən Azərbaycanın rezidentlərinə, 5.8 milyard dolları isə Azərbaycan rezidentləri tərəfindən xarici ölkələrin rezidentlərinə göstərilən xidmətlərdir. Ümumilikdə, xidmətlər balansında yaranan kəsir 10.5 faiz azalaraq 1.6 milyard dollar olub. Neft-qaz sektoru üzrə xidmətlər balansının (əsasən tikinti xidmətləri və digər işgüzar xidmətlər) kəsiri 1.4 milyard dollar olub. Qeyri neft-qaz sektoru üzrə xidmətlər balansının kəsiri isə neytral səviyyəyə (0.2 milyard dollar) çatıb. Qarşılıqlı xidmətlər dövriyyəsinin 28.5 faizi nəqliyyat xidmətləri üzrə aparılan əməliyyatların payına düşür. Ümumi dəyəri 3.7 milyard dollar olan nəqliyyat xidmətlərinin 61.5 faizi qeyri-rezidentlərin Azərbaycanın nəqliyyat xidmətlərindən istifadəsi ilə əlaqədar olub.
Doqquz ayda Azərbaycandan nqəliyyat xidmətləri ixracı artıb. Belə ki, Azərbaycan rezidentlərinin qeyri-rezidentlərə göstərdikləri nəqliyyat xidmətlərinin dəyəri 2.3 milyard dollar, qeyri-rezidentlərin Azərbaycan rezidentlərinə göstərdikləri nəqliyyat xidmətlərinin dəyəri isə 1.4 milyard dollar təşkil edib.
2024-cü ilin 9 ayında qarşılıqlı turizm xidmətlərinin dövriyyəsi 42.7 faiz artaraq 2.8 milyard dollar təşkil edib. Hesabat dövründə turizm xidmətləri üzrə ixracın (1.6 milyard dollar) idxalı (1.2 milyard dollar) üstələməsi nəticəsində 0.4 milyard dollar həcmində profisit yaranıb.
Hesabat dövründə ilkin gəlirlər balansında neft-qaz sektoru üzrə 2.6 milyard dollar kəsir, qeyri neft-qaz sektoru üzrə isə 0.6 milyard dollar profisit olub. Nəticədə ilkin gəlirlər balansında kəsir 17.2 faiz azalaraq 2.0 milyard dollar təşkil edib. İlkin gəlirlər üzrə daxilolmaların və ödənişlərin ümumi dövriyyəsi 5.8 milyard dollar olub. Bunun 67 faizi 3.9 milyard dollar olmaqla Azərbaycandan qeyri-rezidentlərə ödənişlər təşkil edib. Bu məbləğin isə əsas hissəsini (2.8 milyard) xarici investorların payına düşən gəlirlərin repatriasiyası (o cümlədən 2.6 milyard dollar beynəlxalq neft-qaz konsorsiumları üzrə əsasən xam neft və təbii qaz şəklində repatriasiya), qiymətli kağızlar portfeli üzrə qeyri-rezidentlərə ödənilən faizlər (0.3 milyard dollar), xarici kreditlərdən istifadəyə görə ödənilən faizlər (0.4 milyard dollar) və digər ödənişlər (0.4 milyard dollar) təşkil edib.
Təkrar gəlirlər üzrə xarici ölkələrlə aparılan əməliyyatların ümumi həcmi 1.4 milyard dollar məbləğində qiymətləndirilib. Daxilolmalar 969.4 milyon dollar, ödənişlər isə 478.4 milyon dollar təşkil edib. Təkrar gəlirlər üzrə ümumi daxilolmaların 87.5 faizini xarici ölkələrdən fiziki şəxslərin pul baratları, 10.7 faizini ölkəyə gətirilən humanitar malların və digər yardımların həcmi, 1.8 faizini isə digər daxilolmalar təşkil edir. Ölkəyə göndərilən pul baratlarının həcmi 33.7 faiz azalaraq 848.5 milyon dollar, ölkədən köçürülən pul baratlarının həcmi isə 1.6 faiz artaraq 408.3 milyon dollar bərabər olub. Nəticədə pul baratları üzrə 440.2 milyon dollar müsbət saldo yaranıb.
2024-cü ilin 9 ayında ölkənin xalis maliyyə aktivləri 1 milyard 390.9 milyon dollar artıb. Bu göstərici xaricə yönəldilmiş birbaşa investisiyalar (584.0 milyon dollar), portfel investisiyaları (724.5 milyon dollar) və digər investisiyalar (82.4 milyon dollar) hesabına formalaşıb. Hesabat dövründə ölkənin xalis maliyyə öhdəlikləri 2 milyard 179.6 milyon dollar azalıb ki, bu da xaricdən cəlb olunmuş birbaşa investisiyalar (-235.6 milyon dollar), neft bonusu (457.8 milyon dollar), portfel investisiyaları (-960.6 milyon dollar) və digər investisiyalar (-1 milyard 441.2 milyon dollar) hesabına formalaşıb.
Birbaşa xarici investisiyalar formasında xaricdən cəlb olunmuş sərmayələrin ümumi məbləği 4.5 milyard dollar, xarici iqtisadiyyata yönəldilmiş birbaşa xarici investisiyaların həcmi isə 1.4 milyard dollar olub. Ümumilikdə birbaşa xarici investisiyalar üzrə 0.8 milyard dollar kəsir yaranıb. Qiymətləndirmələrə görə, qeyri neft-qaz sektoruna cəlb olunmuş birbaşa xarici investisiyaların ümumi məbləği 2.7 faiz artaraq 0.9 milyard dollar təşkil edib.
Ölkə iqtisadiyyatına ümumi capital qoyuluşunda azalma qeydə alınıb. Belə ki, 2024-cü ilin yanvar-noyabr aylarında Azərbaycanda əsas kapitala 15 milyard 910,3 milyon manat məbləğində investisiya yatırılıb. Dövlət Statistika Komitəsinin məlumatına əsasən bu, 2023-cü ilin müvafiq dövrü ilə müqayisədə 3,8 faiz azalma deməkdir. Hesabat dövründə neft-qaz sektoruna yönəldilmiş investisiyaların həcmi 9,0 faiz, qeyri neft-qaz sektoruna yönəldilmiş investisiyaların həcmi isə 1,1 faiz azalıb.
İnvestisiyanın 8 milyard 138,8 milyon manatı və ya 51,2 faizi məhsul istehsalı sahələrinə, 5 milyard 617,8 milyon manatı (35,3 faizi) xidmət sahələrinə, 2 milyard 153,7 milyon manatı (13,5 faizi) isə yaşayış evlərinin tikintisinə sərf olunub. Əsas kapitala yönəldilmiş investisiyaların 13 milyard 66,5 milyon manatını və ya 82,1 faizini daxili investisiyalar təşkil edib
İnvestisiyaların 11 milyard 434,8 milyon manatı və ya 71,9 faizi bilavasitə tikinti-quraşdırma işlərinin yerinə yetirilməsinə sərf olunub.
AMB Azərbaycanın cari əməliyyatlar balansında profisitin ortamüddətli dövrdə davam edəcəyini gözləyir. Lakin onun məbləğinin azalması da gözləntilər sırasındadır. Bu gözləntilərin əsasında ölkənin neft ixracının həcmcə azalması, həmçinin dünya bazarında neft qiymətlərinin düşməsi ehtimalı dayanır.
Bu amilləri nəzərə alan S&P beynəlxalq reytinq agentliyi 2024-cü ildə Azərbaycanın cari əməliyyat balansının (CƏB) profisiti üzrə proqnozunu 10,3 faizdən 6,9 faizə, 2025-ci ildə 6,9 faizdən 2,7 faizə, 2026-cı ildə 5,7 faizdən 1,2 faizə endirib. Reytinq agentliyinə görə, 2027-ci ildə profisiti defisit əvəzləyəcək. Buna görə də əvvəlki 4,6 ik profisit proqnozunu 0,2 faizlik kəsirlə əvəzləyib.
Reytinq agentliyi eyni səbəbdən ticarət balansının ÜDM-ə nisbəti üzrə proqnozunu bu il üzrə 17 faizdən 13,6 faizə, 2025-ci il üzrə 14,3 faizdən 9,4 faizə, 2026-cı il üzrə 13,2 faizdən 7,8 faizə, 2027-ci ildə isə 12,2 faizdən 6,3 faizə endirib.
Qeyd edək ki, AMB sədri Taleh Kazımov bu il noyabrın 1-də keçirdiyi mətbuat konfransında 2024-cü ilin sonuna CƏB-in profisitinin 5,3 milyard dollar, 2025-ci ildə isə 5,5 milyard dollar səviyyəsinə olacağını açıqlayıb.
Dünya SAKİT,
Musavat.com
Xəbər verdiyimiz kimi, Azərbaycan Mərkəzi Bankının (AMB) İdarə Heyəti “Bank olmayan kredit təşkilatlarında kredit risklərinin idarə edilməsi Qaydası”nı təsdiq edib.
TEREF milli.az-a istinadən xəbər verir ki, qərar 24.11.2024 tarixdən qüvvəyə minib.
Qərara əsasən, “Azpulmat” və “Manato” kimi bank olmayan kredit təşkilatlarının fəaliyyəti ciddi şəkildə tənzimlənir.Belə ki, bundan sonra “Azpulmat” və “Manato” kimi bank olmayan kredit təşkilatları ən çox 500 manat kredit verə bilərlər və gündəlik faiz dərəcəsi maksimum 0,3 faiz ola bilər. Yəni 500 manat kredit üçün aylıq 45 manat faiz hesabalana bilər, çox yox.
Borcun qaytarılma müddəti də 45 gün olmalıdır. Vətənşlar məsələ ilə bağlı Milli.Az-a müraciət edərək bildirirlər ki, qərar qəbul olunsa da bəzi bank olmayan kredit təşkilatları qaydalara əməl etmir və hələ də yüksək faizlə kredit təklif edirlər.
Məsələni dəqiqləşdirmək üçün “Azpulmat” və “Manato” ilə əlaqə saxladıq.
“Azpulmat”-dan bildirildi ki, onlar hələ də köhnə qayda ilə çalışırlar, səbəb kimi də onu əsas göstərdilər ki, yeni qərar hələ qanuni qüvvəyə minməyib.
Hazırda “Azpulmat”-da 70 manat kredit üçün günlük 1 manat 20 qəpik hesbalanır. Yeni qaydaya əsasən isə bu rəqəm 21 qəpikdən çox ola bilməz.
“Manato”da oxşar cavabı aldıq. Şirkətdən bildirildi ki, yeni qayda hələ qüvvəyə minməyib, buna görə də köhnə qayda ilə çalışırlar.
“Manato”da 500 manat kredit üçün 30 gün ərzində 112 manat faiz hesablandı. Yeni qaydaya əsasən isə bu rəqəm 45 manatdan çox ola bilməz.
"Neptun” supermarketlər şəbəkəsi bir ildir ki, külli miqdarda vergi borcunu ödəmir.
Valyuta.az-ın araşdırmasına görə, supermarketlər şəbəkəsinin bu il dekabr ayının 11-ə olan yığılmış vergi borcu 128 min 470 manat təşkil edib.
2023-cü ilin dekabr ayında isə "Neptun”un vergi borcu 161 min 794 manat təşkil edib. Başqa sözlə, şəbəkənin vergi borcu 20% civarında azalıb. Bununla belə, vergi borcunun böyük bir hissəsi bir il müddətində ödənilməyib.
Qeyd edək ki, "Neptun-S” MMC kimi dövlət qeydiyyatına alınan şirkətin qanuni təmsilçisi Anar Nurəddin oğlu Quliyev, nizamnamə kapitalı isə 10 manatdır.
Xatırladaq ki, Vergilər Məcəlləsinin 23-cü maddəsinə əsasən vergi borcunun gecikdirilməsinə görə sanksiyalar nəzərdə tutulub.
Dolların bahalaşması və planetin müxtəlif yerlərindən gələn mənfi xəbərlər son iki ildə inkişaf etməkdə olan ölkələrin valyutalarında ən böyük azalmaya səbəb olub.
İqtisadiyyat.az xəbər verir ki, bu barədə "Financial Times" məlumat yayıb.
ABŞ-nin investisiya bankı "JPMorgan" inkişaf etməkdə olan bazarların valyuta indeksinin son iki ay yarım ərzində 5%-dən çox azaldığını açıqlayıb. Bu da 2022-ci ilin sentyabrından bəri ən böyük rüblük enişdir. Bildirilib ki, 23 valyuta bu rübdə dollar qarşısında ucuzlaşıb.
Sentyabrda başlayan dolların bahalaşması ABŞ-nin yeni seçilmiş prezidenti Donald Trampın yanvarda Ağ Evə qayıdandan sonra genişmiqyaslı ticarət tarifləri tətbiq edəcəyi və maliyyə islahatları həyata keçirəcəyi ümidi ilə bağlıdır.
Bu ilin ilk 9 ayında Azərbaycan xarici ölkələrin iqtisadiyyatına 1 milyard 380,6 milyon dollar birbaşa investisiya yatırıb.
Yeniavaz.com açıqlanan rəsmi məlumatlara istinadən xəbər verir ki, Azərbaycanın xarici ölkələrə yönəltdiyi investisiyalar ötən ilin eyni dövrü ilə müqayisədə 2 dəfə azalıb.
Qeyd edək ki, kəskin azalma Türkiyə iqtisadiyyatına yatırılan investisiya ilə bağlı olub. Belə ki, ötən ilin ilk 9 ayında Azərbaycan Türkiyə iqtisadiyyatına 1 milyard 760,2 milyon dollar investisiya yatırdığı halda, bu ilin ilk 9 ayında bu göstərici 10 dəfə azalaraq 175,4 milyon dollara düşüb.
Əvəzində isə Azərbaycanın Birləşmiş Ərəb Əmirliklərinin (BƏƏ) iqtisadiyyatına yatırdığı investisiyalar 5,5 dəfə artaraq 79 milyon dollardan 431 milyon dollara yüksəlib.
Azərbaycanın ən çox investisiya yatırdığı ölkələrin ilk 10-luğu belə olub:
Birləşmiş Ərəb Əmirlikləri – 31,2% (431 milyon dollar);
Türkiyə – 12,7% (175,5 milyon dollar);
Gürcüstan – 6,9% (95,7 milyon dollar);
Böyük Britaniya – 6,3% (87 milyon dollar);
Özbəkistan – 5,7% (79,3 milyon dollar);
İtaliya – 4,2% (57,8 milyon dollar);
Avstriya – 3,5% (48,6 milyon dollar);
İsveçrə – 3,5% (47,7 milyon dollar);
ABŞ – 3,4% (46,3 milyuon dollar);
İsveç – 2,1% (29,2 milyon dollar).
Yeniavaz.com açıqlanan rəsmi məlumatlara istinadən xəbər verir ki, Azərbaycanın xarici ölkələrə yönəltdiyi investisiyalar ötən ilin eyni dövrü ilə müqayisədə 2 dəfə azalıb.
Qeyd edək ki, kəskin azalma Türkiyə iqtisadiyyatına yatırılan investisiya ilə bağlı olub. Belə ki, ötən ilin ilk 9 ayında Azərbaycan Türkiyə iqtisadiyyatına 1 milyard 760,2 milyon dollar investisiya yatırdığı halda, bu ilin ilk 9 ayında bu göstərici 10 dəfə azalaraq 175,4 milyon dollara düşüb.
Əvəzində isə Azərbaycanın Birləşmiş Ərəb Əmirliklərinin (BƏƏ) iqtisadiyyatına yatırdığı investisiyalar 5,5 dəfə artaraq 79 milyon dollardan 431 milyon dollara yüksəlib.
Azərbaycanın ən çox investisiya yatırdığı ölkələrin ilk 10-luğu belə olub:
Birləşmiş Ərəb Əmirlikləri – 31,2% (431 milyon dollar);
Türkiyə – 12,7% (175,5 milyon dollar);
Gürcüstan – 6,9% (95,7 milyon dollar);
Böyük Britaniya – 6,3% (87 milyon dollar);
Özbəkistan – 5,7% (79,3 milyon dollar);
İtaliya – 4,2% (57,8 milyon dollar);
Avstriya – 3,5% (48,6 milyon dollar);
İsveçrə – 3,5% (47,7 milyon dollar);
ABŞ – 3,4% (46,3 milyuon dollar);
İsveç – 2,1% (29,2 milyon dollar).
Gələn ilin sonuna qədər qızılın qiyməti ABŞ dolları daha da möhkəmlənsə belə, bir unsiya üçün 3 min dollara çata bilər.
İqtisadiyyat.az xəbər verir ki, bununla bağlı proqnozu Amerikanın investisiya bankı "Goldman Sachs" verib.
Qeyd edilib ki, faiz dərəcələrinin aşağı düşməsi və qeyri-müəyyənliyin artması fonunda hər iki aktiv gələn il bahalaşa bilər.
"Goldman" analitikləri hesab edirlər ki, qızılın qiyməti əsasən ABŞ Federal Ehtiyatlar Sisteminin uçot dərəcəsinin azaldılması miqyasından asılı olacaq.
Bildirilib ki, geosiyasi qarışıqlıq, o cümlədən tariflər, həm qızıla, həm də dollara fayda verir.
Əlavə edək ki, son bir il ərzində qızıl 33% bahalaşıb və hazırda bir unsiya üçün 2,7 min dollardan yuxarı satılır.
Avropa Komissiyası gələn ilin yanvar-iyun aylarında Avropa İttifaqının (Aİ) istiqrazları vasitəsilə təxminən 90 milyard avro cəlb etməyi planlaşdırır.
“Report” xəbər verir ki, bu barədə Avropa Komissiyası bildirib.
Məlumatda qeyd olunub ki, bu plan Aİ-nin 2024-cü ildə 138 milyard avro həcmində uzunmüddətli vəsait cəlb etdiyi emissiya proqramını davam etdirəcək.
“Aİ istiqrazlarının buraxılışı ilə toplanan vəsaitlər koronavirus pandemiyasından sonra Avropa İttifaqının iqtisadi bərpasına dəstək verir. Bununla yanaşı, həmin vəsaitlər Aİ-nin dayanıqlılığını gücləndirir və qonşu tərəfdaşlarını, xüsusilə Ukrayna və Qərbi Balkan ölkələrini dəstəkləyir”, - Avropa Komissiyasının sənədində qeyd edilib.
TEREF APA-ya xəbər verir ki, bu, Milli Məclisin dekabrın 13-də keçiriləcək iclasının gündəliyinə təklif edilən “Dövlət rüsumu” haqqında qanuna təklif edilən dəyişiklikdə əksini tapıb.
Layihəyə əsasən, aşağıdakı yeni dövlət rüsumları müəyyənləşir:
- Rüsumsuz ticarət mağazasının yaradılmasına icazənin verilməsi 100 manat.
- Su elektrik stansiyaları və bio kütlədən alınan qaz və ya digər yanacaq növü vasitəsilə elektrik və istilik enerjisi istehsal edən elektrik stansiyalarında elektrik enerjisinin istehsalı üzrə 500 kilovatdan, digər hallar üzrə isə 150 kilovatdan çox elektrik enerjisinin istehsalına icazənin verilməsi - 150 manat.
- Elektrik enerjisinin ötürülməsinə icazənin verilməsi - 150 manat.
- Elektrik enerjisinin paylanmasına icazənin verilməsi - 150 manat.
- Elektrik enerjisinin ixrac və idxal edilməsinə icazənin verilməsi 150 manat.
- Sənaye parkının, sənaye məhəlləsinin və aqroparkın rezidentinin qeydiyyat şəhadətnaməsinin verilməsi - 70 manat.
- Texnologiyalar parkının qeydiyyat şəhadətnaməsinin verilməsi - 70 manat.
- Texnoloji biznes inkubatorunun qeydiyyat şəhadətnaməsinin verilməsi - 70 manat.";
- "İxrac nəzarəti haqqında" qanuna əsasən ixrac nəzarətinə düşən malların (işlərin, xidmətlərin, əqli fəaliyyətin nəticələrinin) ixracı, təkrar ixracı, idxalı, təkrar idxalı və tranziti üçün icazənin verilməsi - 100 manat.
- İxrac məqsədli neft-qaz fəaliyyətinə xüsusi iqtisadi rejimin tətbiqi haqqında şəhadətnamənin verilməsi - 100 manat.
- Qazın istehsalına və təbii qazın emalına icazənin verilməsi - 200 manat;
- Qazın nəqli üçün icazənin verilməsi - 150 manat.
- Qazın paylanmasına icazənin verilməsi – 50 manat.
- Yeraltı qaz anbarlarının işlənməsi, tikilməsi və istismarına icazənin verilməsi 150 manat.
- Sənaye qaz qurğusunun istismarına icazənin verilməsi - 100 manat.
- Neft və qaz yataqlarının kəşfiyyatına icazənin verilməsi - 150 manat;
- Neft və qaz yataqlarının işlənməsinə və hasilatına icazənin verilməsi – 150 manat;
- Neft və neft məhsullarının boru kəmərləri vasitəsilə nəqlinə icazənin verilməsi - 150 manat.
Son zamanlar bəzi market və mağazalarda vətəndaşlardan xırda pul (qəpiklər) qəbul edilməməsi barədə şikayətlər artır. Bu hal qanun pozuntusu olmaqla yanaşı, istehlakçı hüquqlarını ciddi şəkildə məhdudlaşdırır. İş o yerə çatıb ki, bəzi ticarət müəssisələri hətta bəzən böyük məbləğdə pulu manatlıqlarla qəbul etmirlər.
Bəs görəsən xırda pulun istənməməsinə əsas səbəb nədir? Belə halla qarşılaşan şəxsin hansı hüquqları var?
Məsələ ilə bağlı BAKU.WS-ə açıqlama verən iqtisadçı ekspert Xalid Kərimli bildirir ki, bəzi hallarda pulun satıcı tərəfindən qəbul edilməməsi satıcının kaprizindən ortaya çıxan hal olur.
O ki qaldı xırda pulun, qəpiklərin qəbulu zamanı ortaya çıxan narahatlıqlara, burada bir neçə məqam var:
"Əsas hal ondan ibarətdir ki, mağaza sonra qəpikləri kiməsə qaytarmalıdır. Həmin vaxt müştəri özü bunu götürməkdən imtina edir. Bu ödənişlərdə ortaya çıxan əsas problemin səbəbi budur. Əgər yadınızdadırsa o vaxt 100 dollarlıqla bağlı problem aktual idi. Hansı ki 1996-cı ildən bəri olan dollarları qəbul etmirdilər. Amerikada belə bir şey yox idi, orada qəbul olunurdu. Bəs bankların çətinliyi nə idi? Banklar aldığı köhnə pulu başqasına verə bilmirdi, qalırdı əlində. Bank zatən pulu dövr etmək üçündür. Lakin əhali arasında süni ajiotaj yarandı, problem oldu. Daha sonra məsələ işıqlandı və hazırda elə tip problem qalmayıb. İndi 1996-cı ilin pulu götürülür, heç bir narahatlıq da yaranmır. Yenə də təkrar edirəm mağazalar xırda 3-5 qəpiyi kiməsə verə bilmir deyə götürmək istəmirlər. Belə halda mağaza həmin qəpikləri yığıb banka apara, orada dəyişə bilərlər. Lakin bu halda da kassir üçün 1 kq qəpiyi saymaq çətin olur. Bütün belə məsələlər mağazanı narahat edir".
Həll yoluna gəldikdə isə ekspert deyir ki, vətəndaşların çoxu xırda pulları ödəniş terminallarında əridə bilər. Lakin terminallar aşağısı 1 manat pul qəbul edir. Bunun özü də problem yaradır:
"Ödəniş terminalları tərəfdən məsələyə baxanda onlara da haqq vermək olur ki, terminalın məhdud tutumu var, onu 1, 3 və ya 5 qəpiklə doldursaq tez-tez xidmət etmək lazım gələr. Bu da onların xərcini artıracaq, artan xərc artan kamisiyalara səbəb olacaq".
Son olaraq ekspert vurğulayır ki, bütün hallarda heç kəsin xırda pulu qəbul etməmək ixtiyarı yoxdur:
"Onlar dollar, sent və avronu qəbul etməyə bilərlər. Lakin ölkədə qanunvericilik tələb edir ki, ödənişin formasından asılı olmayaraq qəbul olunmalıdır. Müştəri ödəniş formasını özü seçə bilər kartla və ya nəğd formada. Müştəriyə xidmət edən şəxslər ona post terminal verməli və ya qəpikləri mütləq şəkildə qəbul etməlidirlər. Bu onların borcudur".
Hüquq demişkən vəkil Sevinc Əliyeva BAKU.WS-ə açıqlamasında bildirib ki, bu halda istehlakçı hüquqları pozulur. Bununla bağlı qanun da var:
"Azərbaycan Respublikası ərazisində dövrüyyədə olan pul vahidi AZN-dir. Dövlət tərəfindən qəbul edilən pul vahidi istər qəpik, istərsə də manat olsun bunun heç bir fərqi yoxdur. İmtina səbəbi qanunsuzdur. Heç kəs deyə bilməz ki mənə qəpik verməyin və s.".
Vəkil deyir ki, eyni hal vətəndaşa da aiddir. Vətəndaşın da pulu qəbul etməmək ixtiyarı yoxdur:
"Tək mağazalarda yox, cərimələrin ödənilməsində də bu hal aktualdır. Xatırlayıram ki, bu hal bir dəfə də yaşanmışdı. Məhkəmədə böyük məbləğdə pulun qəpiklə ödənilməsi həyata keçirilmişdi. Vətəndaşın istehlakçı kimi hüququdur ki pulu dövriyyəyə buraxılan istənilən pul vahidi ilə ödəsin".
Qeyd edək ki, Azərbaycan Respublikası Mərkəzi Bankının müəyyən etdiyi qaydalara əsasən, manat və qəpiklər ölkənin rəsmi pul vahididir və istənilən məbləğdə qəbul edilməlidir. Bu tələb "Azərbaycan Respublikasında Nağdsız Hesablaşmalar Haqqında Qanun" və Mülki Məcəllədə təsbit olunub.
Belə halla rastlaşan şəxs, Antiinhisar və İstehlak Bazarına Nəzarət Dövlət Xidmətinə müraciət edə bilər. Onlar istehlakçı hüquqlarını müdafiə etmək üçün məsul qurumdur. Belə qanun pozuntuları aşkarlanarsa, mağaza və ya marketlərə qarşı cərimə tətbiq oluna bilər. Antiinhisar xidməti həm fiziki, həm də hüquqi şəxsləri məsuliyyətə cəlb etmək hüququna malikdir.
Şabran Rayon Yaşıllıq və Təmizlik İdarəsi "Kaspi-Yıldız" MMC ilə satınalma müqaviləsi bağlayıb.
Qaynarinfo-nun məlumatına görə, şirkət idarənin zibil qablarının satın alınması ilə bağlı keçirdiyi kotirovka sorğusunun qalibi olub. Satınalma müqaviləsinin maliyyə dəyəri 13 546,4 manatdır.
"Kaspi-Yıldız" MMC 7 sentyabr 2005-ci ildə dövlət qeydiyyatına alınıb. Nizamnamı kapitalı 10 manat olan şirkətin hüquqi ünvanı Bakı şəhəri Nizami rayonu, Özbəkistan küçəsi, ev 24-də yerləşir.
"Kaspi-Yıldız" MMC-nin qanuni təmsilçisi Əliyev Camaləddin Məzahir oğludur. Şirkətin əsl sahibi kimi isə keçmiş deputat İqbal Məmmədovdur. O, 2010-cu ilə qədər şirkətə rəhbərlik edib. Həmin il deputat seçildikdən sonra isə "Kaspi-Yıldız"ın rəhbərliyi keçmiş deputatın qardaşı Çingiz Məmmədova keçib.
"Kaspi-Yıldız" MMC ilə eyni hüquqi ünvanda "Kaspi-Yıldız" Azərbaycan-Türkiyə Müştərək Müəssisəsi də yerləşir. Bu şirkət də İqbal Məmmədova məxsusdur.
"Kaspi-Yıldız" Azərbaycan-Türkiyə Müştərək Müəssisəsinin hazırda 1 301 957, 92 manat vergi borcu var.
İqbal Məmmədov Milli Məclisin IV, V və VI çağırış deputatı olub. O, parlamentdə 78 saylı Lerik seçki dairəsini təmsil edib.
Bir neçə il əvvəl İqbal Məmmədov Lerikdə fəaliyyət göstərən "Relax" İstirahət Kompleksində baş verən qalmaqalla gündəmə gəlmişdi. Məlumat üçün deyək ki, "Relax" da keçmiş deputata məxsusdur.
2019-cu ildə vergi əməkdaşları obyektdə yoxlama aparmağa gəlsələr də, İqbal Məmmədovun oğlu Mirhəmid Nərimanlı, qardaşı oğlu Orxan Nərimanlı və bacısı oğlu Pərviz onları döymüşdü.