Ən yeni tarix. Maraqlı faktlar.
AntiHitler koalisiyasının rəhbərlərinin Yalta konfransı düz 80 il əvvəl, 1945-ci il fevralın 4-dən 11-dək baş tutub. İştirakçıların təhlükəsizliyinin təşkili gərgin iş və bir çox gizli məsələlərin həllini tələb edib.
Onilliklər ərzində müharibədən sonrakı dünya nizamını müəyyən edən görüşün bəzi sirləri heç vaxt açılmayacaq. Buna baxmayaraq, bir çox nüanslar məlumdur.
Şərab zirzəmisində gizlənən SSRİ rəhbərliyi
29 yanvar 1945-ci ildə sovet nümayəndə heyəti yaxşı mühafizə olunan xüsusi qatarla Moskvadan Minskə yola düşüb. Məqsəd “Böyük üçlük” qrupuna daxil olan dövlətlərin SSRİ, ABŞ və Böyük Britaniyanın rəhbərlərinin sammitində iştirak olub.
SSRİ tərəfdən görüşdə Nazirlər Sovetinin sədri İosif Stalin, Böyük Britaniyadan baş nazir Uinston Çörçill və Amerika Birləşmiş Ştatlarında prezident Franklin Ruzveltin qatılacağı nəzərdə tutulub.
Lakin Stalin Minskə gedən qatarda olmayıb. Onun qatarı yerli vaxtla saat 16:00-da Moskvadan Melitopol vasitəsilə Simferopola gedəcəkmiş. Qatarı mühafizəçilərin yerləşdiyi iki vaqonlu bir parovoz izləyib. Zenit silahları ilə təchiz edilən qatar çox yavaş, orta hesabla 33 km/saat sürətlə hərəkət edib.

Sonra Stalin avtomobillə Koreizdəki Yusupov sarayındakı iqamətgahına gedib.
Stalin və xarici işlər komissarı Vyaçeslav Molotovun iqamətgahı sarayın gözəlliyi ilə deyil, qayalıqların dərinliklərində oyulmuş nəhəng şərab zirzəmisinin olmasına görə seçilib.
Zirzəmidə elektrik və dövlət rabitə sistemi quraşdırılıb. Stalinə məlumat verilib ki, zirzəminin müdafiəsi 1000 kiloqramlıq bombanın birbaşa zərbəsinə tab gətirə bilər.
Yaltadakı müttəfiqlər bir-birinə mütəmadi olaraq güzəştə gedib. Məsələn, Çörçill və Ruzvelt 1944-cü il mayın 18-dən 20-nə kimi tatarların Krımdan deportasiya edilməsi barədə tam məlumatlı olublar, lakin konfransda bunu heç vaxt dilə gətirməyiblər.
Çörçilin və Ruzveltin xilas edilməsi
1944-cü ilin noyabrında qırmızı ordunun Balkanlarda irəliləməsi səbəbindən mühasirəyə düşməkdən qorxan nasistlər Yunanıstandan tamamilə geri çəkilib.

Bütün ölkə kommunistlərin tərəfdarı olan ELAS partizanlarının nəzarətinə keçib. İngilislərin Yunanıstana hücumu da elə həmin vaxt başlayıb. Bu dəfə ingilis qoşunlarının sayı 1941-ci ilin yazında Yunanıstanda almanlara qarşı döyüşdükləri zaman olduğundan iki dəfə çox olub.
ELAS ilə ingilislər arasında müharibə başlayıb. 25 dekabr 1944-cü ildə Uinston Çörçill Afinaya gəlib və ən yaxşı hotel olan “Böyük Britaniya”da qalıb.
Partizanlar səfərdən xəbər tutublar və otelin zirzəmisinə bir ton partlayıcı maddə yerləşdiriblər. Lakin Stalinin göstərişi ilə sovet kəşfiyyatçıları partlayışın qarşısını alıblar.
SSRİ Xalq Daxili İşlər Komissarlığının əməkdaşı isə Ruzvelti xilas edib. Prezidentin “Livadiya” sarayından ayrılması zamanı mühafizəçilər əlil arabasında olan Ruzvelti “Villis” markalı avtomobilin ön oturacağına əyləşdiriblər.
Səhlənkarlıq ucbatından Ruzveltin arabası üçün xüsusi hazırlanmış dayaq barmaqlıqları möhkəm bağlanmayıb və bərbad yolda ABŞ prezidenti qapısı açılan avtomobildən düşməyə başlayıb.

Ruzvelti dövlət təhlükəsizlik leytenantı (vəzifəsi: 1-ci kateqoriyalı kəşfiyyatçı sürücü) Fyodor Xodakov ölümdən xilas edib. O, fövqəladə vəziyyətə dərhal reaksiya verib və maşından yıxılan ABŞ prezidentini paltarından tutub yenidən maşına çəkib.
Qeyd edək ki, Krım konfransı adını almış bu konfransda qərara alınıb ki, Almaniya danışıqsız təslim olmalı və ərazisi işğal edilməlidir.
SSRİ, ABŞ və Böyük Britaniyadan başqa Fransaya da işğal zonası verilməlidir.
İlkin Nəcəf
TEREF

ABŞ Prezidenti Donald Trampın ölkəsinin Ukraynaya sərf etdiyi 500 milyard dollar vəsaiti geri qaytarması tələbi ciddi söhbət deyil.

İndex.az xəbər verir ki, bunu Kiyevdə keçirilən mətbuat konfransında Ukrayna Prezidenti Volodimir Zelenski bildirib.

“Bu yardımla bağlı aydınlıq gətirmək lazımdır, bizim ABŞ ilə tamamilə fərqli rəqəmlərimiz var. Müharibə bizə 320 milyard dollara başa gəlib. 120 milyard dolları Ukrayna, 200 milyard dolları isə ABŞ və Aİ xərcləyib, bu, silah paketidir. Ümumilikdə ABŞ bizə bu gün üçün 67 milyard dollardan çox silah və 31,5 milyard dollar birbaşa büdcə yardımı edib. Lakin ABŞ-yə 500 milyard dollar qaytarmağımız barədə söhbət ciddi deyil”, – o bildirib.

Qeyd edək ki, daha əvvəl Tramp Ukraynaya ABŞ hökuməti tərəfindən xərclənən bütün pulları geri qaytarmaq istəyə biləcəyini istisna etməyib. O qeyd edib ki, təxminən 500 milyard dollar məbləğində Ukraynanın nadir torpaq metalları şəklində ekvivalent almaq istərdi.

Dünən Ukrayna Prezidenti Volodimir Zelenski Ankaraya səfər edərkən, Səudiyyə Ərəbistanında ABŞ və Rusiya rəsmiləri Ukraynadakı müharibəni müzakirə etmək üçün bir araya gəlmişdilər.

Bu barədə yazı dərc edən “The Telegraph”-ın qeyd etdiyi kimi, Türkiyədə Ukrayna Prezidentinin əhvalının tutqun, düşüncələrinin isə başqa yerdə olduğunu görməmək mümkün deyildi: “Müharibə 2022-ci ilin fevralında başlayandan bəri ilk dəfə Zelenski (danışıqlardan) kənarda qaldı”.

Nəşr qeyd edib ki, Donald Trampın seçkilərdəki qələbəsi ərəfəsində də Zelenskinin Qərbdə təsirinin zəiflədiyini göstərən əlamətlər var idi. Belə ki, müəllifin yazdığına görə, Ukrayna Prezidenti hələ 2024-cü ilin sentyabrında Vaşinqtona səfər edərkən nüfuzlu şəxslərlə görüşməkdə çətinlik çəkib. Lakin bu həftə onun ümumiyyətlə hesaba alınmadığı nümayiş etdirildi: “Ukrayna Prezidenti Atatürkün məzarının pilləkənlərini qalxarkən Ər-Riyadda onun ölkəsinin gələcəyinin şəkli çəkilirdi. Orada ABŞ nümayəndə heyəti ilk dəfə rusiyalı həmkarları ilə müharibədən çıxış yollarını müzakirə etmək üçün görüşürdü”.

Nəşr qeyd edir ki, sammitdən gələn ilk xəbərlər rusların və amerikalıların Zelenskini müzakirələrə dəvət etməmələrinin səbəbi barədə təsəvvür yaradıb: “Hər iki nümayəndə heyəti hər hansı sülh sazişi imzalanmadan Ukraynada seçkilərin keçirilməsi ideyası ilə razılaşıb”.

“The Teleqraph” vurğulayıb ki, Zelenskinin vəzifəsindən kənarlaşdırılması Putinin əsas məqsədidir. Çünki heç kim Kremlin Ukraynanı əsarət altına almaq və onun ruhunu sındırmaq ambisiyalarının qarşısını almaqdan ötrü Zelenski qədər iş görməyib: "Rusiya FSB-sinin onu öldürə bilməməsi biabırçılıq hesab olunur. İndi Kreml hesab edir ki, əsas ümid Ukraynanı seçkilərə sövq etmək, seçkiyə həmişəki adi sxem üzrə müdaxilə etmək və hakimiyyətə Zelenskinin heç zaman imzalamayacağı alçaldıcı sülh müqaviləsini imzalayan moskvapərəst “marionetka” gətirməkdir".

Lakin qəzetin yazdığına görə, Zelenskini vəzifədən uzaqlaşdırmaq cəhdləri ciddi çətinliklərlə üzləşəcək. Çünki Rusiya üçün indi Ukrayna seçkilərinə təsir etmək müharibədən əvvəlki kimi asan deyil: "Əhalinin əksəriyyəti Putinin adı gələndə tüpürür. Dezinformasiya ilə cəmiyyətdə (Zelenskiyə qarşı) nifrət oyandırmaq olmaz. Ukrayna əhalisinin ən çox moskvayönlü təbəqəsi onsuz da ruslar tərəfindən işğal olunmuş və buna görə də Ukraynadakı seçki prosesində iştirak edə bilməyən Donbasda yaşayır".

Qəzet qeyd edir ki, Putin və Tramp Zelenskini seçki yolu ilə səhnədən çıxarmaq istəsə də, onların bu planının müvəffəqiyyət qazanacağına heç kim təminat verə bilməz. \\AzPolitika.info

ABŞ dövlət katibi Makro Rubio bildirib ki, Vaşinqton Ukrayna ilə razılıq əldə olunmayana qədər Rusiyaya qarşı sanksiyaları ləğv etməyəcək.

APA xəbər verir ki, bu barədə “Bloomberg“ məlumat yayıb.

“Rubio avropalı müttəfiqlərinə deyib ki, Tramp administrasiyası ən azı Ukraynadakı münaqişəyə son qoymaq üçün razılaşma əldə olunana qədər Rusiyaya qarşı sanksiyaları davam etdirəcək”, - nəşr qeyd edir.

Toronto hava limanında qəzaya uğrayan təyyarənin yeni görüntüləri internetdə yayılıb.

Bu barədə Sherg.az Nexta-ya istinadən xəbər verir.

Qeyd edək ki, təyyarənin qəzaya uğraması nəticəsində 18 nəfər xəsarət alıb.

Həmin görüntüləri təqdim edirik:
VİDEO:

NATO qoşunlarının Ukraynaya mümkün yeridilməsi qəbuledilməzdir.

APA-nın Moskva müxbiri xəbər verir ki, bunu Rusiya xarici işlər naziri Sergey Lavrov Ər-Riyadda Rusiya-ABŞ danışıqlarının yekunlarına dair mətbuat konfransında bildirib.

"Eyni NATO ölkələrindən olan qoşunların, silahlı qüvvələrin, amma xarici bayraq altında, Avropa İttifaqının bayrağı altında və ya milli bayraqları altında görünməsi bu baxımdan heç nəyi dəyişmir. Bu, təbii ki, bizim üçün qəbuledilməzdir", - Rusiya XİN başçısı vurğulayıb.

İran əhalisinin sayı bu ilin fevral ayınadək 85 milyon 961 min nəfər olub.

İSNA xəbər verir ki, bu barədə İranın Statistika Mərkəzinin son hesabatında bildirilib.

Məlumata görə, 2026-cı ildə İranda əhalinin sayının 601 min nəfər artacağı proqnozlaşdırılır.

Bildirilib ki, ölkədə şəhər əhalisinin sayı 66 milyon 207 min, kənd sakinlərinin sayı isə 19 milyon 754 min nəfər təşkil edib. Hesabata əsasən, kişilərin sayı 43 milyon 372 min, qadınların sayı isə 42 milyon 589 mindir.

İranda bu dəfə kim “zəhər içəcək”?

Orta Şərqdə istənilən şəkildə maraqlarının təmin olunmasını istəyənlər Tehran-Vaşinqton münasibətlərinin təhlükəli perspektivindən müəyyən mənada narahatdırlar. Bunun əsas səbəbi iki ölkə arasında mümkün hərbi əməliyyatlardır.

Qəzza zolağında HƏMAS, Livanda “Hizbullah”, Suriyada Bəşər Əsəd, İŞİD, PKK terror qruplarının fəaliyyəti bölgədə humanitar fəlakət yaradıb. Bu vəziyyətin təsir dairəsi Avropa ölkələrinədək uzanıb. Regiondakı vəziyyət bu qitədə də təhlükəsizliyin təhdidini və terror aktları törədilməsi ehtimalını artırıb.

Suriyada hadisələr başlayandan sonra minlərlə qaçqın Avropanın sərhəd qapısında növbə tutub, İttifaqa üzv ölkələrə keçmək istəyib. Ən azı bu baxımdan, Aİ Yaxın Şərqdə sabitliyin tərəfdarı olaraq çıxış edir.

Fələstin (Qəzza), Livan və Suriyadan sonra növbənin İrana çatdığını da düşünənlər

oradakı qüvvələrin, silahlı qruplaşmaların arxasında Tehran hakimiyyətinin durduğunu iddia edirlər. Çünki Bəşər Əsəd Moskvaya qaçdıqdan sonra İran sadaladığımız qüvvələrlə əlaqəsinin olmadığını bildirdi. İslam Respublikası rəsmiləri regiondakı HƏMAS, “Hizbullah”, “Zenəbiyyun”, “Fatimiyyun“, “Həşd-Şabi” kimi proksi qüvvələrin onlara aid olmadığını bəyan edir.

Bütün hallarda, Tehran regionda pozucu fəaliyyət gpstərən, vəziyyəti gərginləşdirən tərəflərdən biridir. Ona görə də “proksiləri” sıradan çıxarıldıqdan sonra növbənin ona da çatacağını deyənlər haqsız deyillər.

Odur ki, Tehranın qarşısında ən real iki yol var: ya ABŞ ilə danışıqlara başlamaq, ya da qarşıdurmanı dərinləşdirmək.

ABŞ Prezidenti Donald Tramp Tehrana “maksimum təzyiq haqqında memorandum”un imzalandığını elan edəndən sonra İran Prezidenti Məsud Pezeşkianla danışıqlara hazır olduğunu bəyan edib. Belə ehtimal edilir ki, prezidentliyinin birinci dönəmində İrana qarşı maksimum təzyiq siyasəti uğurlu olmayıb. Buna görə də Tehranı danışıqlar masası arxasına oturmağa çağırır. ABŞ Prezidenti son açıqlamalarından birində deyib ki, Yaxın Şərqdə sülh istəyən bir çox ölkə, o cümlədən İran var. Bununla belə, o vurğulayıb ki, İranın nüvə silahı yaratmağa nə qədər yaxın olduğuna şahiddirlər.

Tramp memorandumu imzalamağın onun üçün çətin qərar olduğunu da gizlətməyib.

ABŞ lideri ölkəsinin İran neftinin başqa ölkələrə satılmasının qarşısını almaq hüququ olduğunu da söyləyib.

Ştatların başçısı bir tərəfdən iqtisadi sanksiyalardan, digər yandan isə danışıqlardan bəhs edir. Bəzən bu yanaşma təzadlı görünə bilər. Ancaq bu, ABŞ-nin İslam Respublikası rəhbərliyi ilə hər iki varianta, hətta üçüncüyə - hərbi əməliyyatlara da hazır olduğunu ehtimal etməyə imkan verir.

İran rəsmiləri isə danışığa getməyəcəklərini demirlər, sadəcə olaraq, bunun üçün şərtlərini irəli sürürlər. Rəsmi Tehran bildirib ki, danışıqlara başlamaq üçün Vaşinqton ilk növbədə İrana qarşı tətbiq etdiyi sanksiyaları aradan qadırmalıdır.

İranın ali rəhbəri ayətullah Seyid Əli Xamenei hərbçilər qarşısında çıxışında bildirib ki, ABŞ ilə danışıqlar iqtisadi və həyati vacib problemlər də daxil olmaqla, heç bir məsələni həll etməyəcək. Xamenei deyib ki, ABŞ ilə danışıqlar diqqət mərkəzindədir: “Onlar danışıqları yaxşı iş adlandırırlar. Sanki kimsə dialoqun əleyhinədir”.

Rəsmi Tehran Ağ evin danışıqlar barədə təklifinin səmimiliyinə inanmır. Onlar iddia edir ki, 1990-cı ildə ABŞ ilə iki illik danışıqlar heç bir nəticə verməyib. Xameneinin sözlərinə görə, ştatlar həmin vaxt verdiyi vədə əməl etməyib.

Bundan başqa, İslam Respublikası bildirir ki, 2015-ci ilin yayında nüvə proqramına dair İranla altılıq ölkələri (ABŞ, Böyük Britaniya, Almaniya, Fransa, Çin və Rusiya) arasında Əhatəli Razılaşma Müqaviləsi imzalanmışdı. 2016-cı ilin mayında Donald Tramp ABŞ-ni o müqavilədən geri çəkdi. İrana qarşı sanksiyaları, o cümlədən onun neft-qaz sektoruna qadağaları sərtləşdirdi.

Bu sanksiyalar İslam Respublikasının iqtisadiyyatına çox böyük zərbə vurub. Regional və qlobal səviyyədə proksiləri maliyyələşdirmək, xarici və daxili sərmayə qoyuluşunun azalması hakimiyyəti çətin vəziyyətə salıb. Milli valyutanın 1 dollara nisbətdə məzənnəsi 90 min tüməni keçib. Hakimiyyət işsizlik, işçilərin əməkhaqlarının gecikməsi, bahalıq, elektrik enerjisinin çatışmazlığı, yanacaq qıtlığı və s. çoxsaylı sosial problemlərin məngənəsində sıxılır.

Bütün bu səbəblərdən, hakimiyyətdə ABŞ başda olmaqla Qərblə danışıqlara getmək məsələsinə dair fikir ayrılığı var. Mühafizəkarlar Xameneinin tərəfini saxlayaraq, dialoqa getməməyə üstünlük verir. Onlar danışıq tərəfdar olanları “milli maraqları satanlar” kimi təqdim edirlər.

Tehranda çıxan rəsmi “Cümhuriye-İslami” qəzeti isə yazıb: “Xalqın Xameneinin fikirlərindən fərqli danışmaq hüququ var”. Daim İran hökumətini və rəsmilərini kəskin tənqid edən ““Cümhuriye-İslami”inin baş redaktoru Məsih Mühaciri ABŞ ilə danışıqlar məsələsində Xameneinin əleyhdarlarının və tənqidçilərinin sıxışdırılmasına münasibət bildirərək yazıb ki, insanların ali rəhbərin mövqeyindən fərqli sərbəst danışmaq hüququ var: “İnsanların fikir bildirməsi, bu fikirlərin Xamenei ilə ziddiyyət təşkil etdiyi mənasına gəlmir. Rəhbərin dediklərinə fikir bildirilməməsi düşüncəsi yanlışdır”.

Onun sözlərinə görə, İran xalqının azadlıqları ölkə Konstitusiyasında təsbit olunub və bu kimi hüquqlardan istifadəni yasaqlanması qanuna ziddir.

Heç cəmiyyət də yaranmış vəziyyətə müşahidəçi olaraq baxmır. “Asr Iran” saytında cəmiyyətin Prezident Məsud Pezeşkiana bu başlıqla müraciəti yayılıb: “Artıq yoxsulluğun son mərhələsindəyik”.

Müraciət müəllifləri milli valyutanın dollar nisbətdə çox ucuzlaşdığını vurğulayaraq, bildiriblər: “Siz prezident olmazdan əvvəl bir dollar 59 min tümən idi. İndi isə bu rəqəm 92 min 550 tümən olub. Bir neçə saatdan sonra bu rəqəm hara yüksələcəyi məlum deyil”. Ancaq bir həqiqət də var ki, Pezeşkian prezident olmasa idi, tümən yenə də ucuzlaşacaqdı. Çünki bu, İslam Respublikasının iqtisadiyyatının bərbadlığının göstəricisidir.

Vəziyyətin ağır olduğunu təsdiqləyən başqa bir xəbərə diqqət edək. Bu günlərdə İranın Baharıstan şəhərində fəhlə yoxsulluğa və işsizliyə görə üç övladını, həyat yoldaşını və özünü öldürüb.

Vəziyyətin acınacaqlı olduğunu İslam Respublikasının keçmiş prezidenti Həsən Ruhani də vurğulayıb. O, hökumət üzvləri ilə ənənəvi görüşündə Donald Trampla konfrontasiyanın təhlükəli olduğu barədə xəbərdarlıq edib. Həsən Ruhani bildirib ki, vəziyyət çox kritik həddədir: “Bir səhv hər şeyi dağıda bilər”.

Başqa sözlə, rejimin istənilən fundamental səhvi çevrilişə, yaxud xaosa səbəb olar.

Odur ki, Tehran rəsmiləri bəlağətli çıxışlar edib, düşmən saydıqlarını hədələməkdənsə, dövlətin gələcəyi, dinc sakinlərin əmin-amanlığı üçün bir dəfə də “zəhər içməlidir”. Xatırladaq ki, 1988-ci ildə İraqla atəşkəs sazişinin imzalayanda Xomeyni demişdi: “Zəhər içirəm”. Ancaq o addım İranı xilas etmişdi. Ortada yenə buna oxşar zəhər var. Bu dəfə onu ya xalq, ya da Xamenei içəcək…
Sədrəddin Soltan
Pressklub

Ukrayna nümayəndə heyəti Səudiyyə Ərəbistanına gəlib. Prezident Volodimir Zelenskinin səfərinə hazırlıq başlanıb.

UNİAN xəbər verir ki, Ukraynanın baş nazirinin müavini – iqtisadiyyat naziri Yuliya Sviridenko yerli biznes nümayəndələri ilə görüşlər keçirdiyini bildirib.

Prezident Zelenskinin ölkəyə səfərinə hazırlıq üçün yaxın günlərdə növbəti danışıqların aparılması planlaşdırılır.

Ukrayna Prezident Ofisindən bildirilib ki, Rusiya nümayəndələri ilə müharibəni dayandırmaq üçün Ər-Riyadda danışıqlar planlaşdırılmır. Lakin məhz bu günlərdə orada ABŞ və Rusiya arasında danışıqların keçirilməsi nəzərdə tutulur.