 |
|
|
Tikə ət və çəkilmiş ət arasında qida dəyəri baxımından bəzi fərqlər var və hansının daha faydalı olması istifadə məqsədindən və hazırlanma üsulundan asılıdır. Foodinfo.az xəbər verir ki, tikə ət daha az emal olunmuş formadadır, buna görə də tərkibini qoruyur və daha təmiz qida mənbəyi hesab edilir. Tikə ət bişirilərkən tərkibindəki qida maddələri, xüsusilə də zülallar, vitaminlər və minerallar daha az dəyişir. Həmçinin tikə ət yağ nisbətinə nəzarət etmək üçün daha yaxşı seçimdir, çünki yağlı hissələr asanlıqla ayrılır. Bu, ürək-damar sağlamlığı üçün daha faydalıdır. Çəkilmiş ət isə adətən müxtəlif hissələrdən hazırlanır və bəzən tərkibinə əlavə yağ və ya digər maddələr qatılır. Bununla yanaşı, çəkilmiş ətdə bakteriya çoxalma riski daha yüksəkdir. Lakin keyfiyyətli və təmiz şəraitdə hazırlanmış çəkilmiş ət asan həzm olunur və kotlet, küftə kimi yeməklər üçün praktik seçimdir. Daha sağlam seçim üçün tərkibi bəlli olan, əlavə maddələr qatılmamış və yağ nisbəti az olan çəkilmiş ətdən istifadə etmək lazımdır. Tikə ət isə təbii tərkibinə görə sağlam qidalanmada üstünlük verilən variantdır. Hər iki halda, keyfiyyətli və təmiz ət seçimi əsasdır.
Azərbaycanda körpə ölümlərinin sayında artım müşahidə edilir. Nəticədə son illər bu sahədə əldə olunan müsbət göstəricilər geriləməyə doğru gedir. Təkcə Zaqatala rayonunda qısa müddətdə 4 yeni doğulmuş körpənin ölüm faktı qeydə alınıb. Hazırda hüquq-mühafizə orqanları həmin faktlarla bağlı araşdırmalar aparırlar. Körpə ölümlərinin artmasını statistik məlumatlar da təsdiqləyir. Dövlət Statistika Komitəsinin məlumatına görə, 2023-cü ildə bir yaşınadək ölən uşaqların sayı 2 039 nəfər təşkil edib. Bu da son 25 ilin ən yüksək göstəricisi hesab olunur. Onların 1146 nəfərini oğlan, 893 nəfərini isə qız uşaqları təşkil edib. 2023-cü ildə ölkə üzrə bir yaşınadək həyatını itirən uşaqların sayı 2022-ci ilə nisbətən iki dəfədən çox artıb. Belə ki, 2022-ci ildə bir yaşadək həyatını itirən uşaqların sayı 959 olub.
Bəs görəsən, ölkəmizdə körpə ölümləri niyə artıb? Körpələrdə ölüm faktı daha çox hansı səbəblərdən yaranır?
"Kaspi" qəzetinin mövzuya dair məqaləsini təqdim edirik.
1287 uşaq perinatal dövrdəki problemlərdən dünyasını dəyişib
Statistik məlumatlara əsasən, ötən il 2 039 nəfər uşağın əksəriyyəti, təxminən 63 faizi (1 287) perinatal dövrdə meydana çıxan hallar səbəbindən dünyasını dəyişib. Tənəffüs sistemi xəstəlikləri səbəbindən 187 uşaq həyatını itirib. Bu səbəbdən həyatını itirən uşaqların maksimum göstəricisi 2000-ci ildə 979 nəfəri təşkil edib. Eyni zamanda bir yaşına çatmayan 136 uşaq anadangəlmə anomaliyalardan (inkişaf qüsurları, deformasiyalar və xromosom pozuntuları), 47 uşaq bəzi infeksion və parazitar xəstəlik səbəbindən, 88 uşaq sinir sistemi xəstəliklərindən, 18 uşaq həzm sistemi xəstəliklərindən, 259 körpə isə digər səbəblərdən həyatını itirib.
Dövlət tibb müəssisələrində bu testlər pulsuzdur
Pediatr-neonatoloq Nazilə Hüseynova deyir ki, yeni doğulan körpələrdə müxtəlif problemlər müşahidə oluna bilər: "Məsələn, yeni doğulan körpələrdə sarılıq tez-tez rast gəlinən vəziyyətdir. Sarılığın fizioloji və patoloji növləri olur. Fizioloji sarılıq əsasən uşaq həyatının 2-3-cü sutkasında müşahidə edilir və təqribən 2-3 həftədə tamamilə aradan götürülür. Patoloji sarılıq fizioloji sarılıqdan fərqli olaraq daha tez, əsasən həyatın ilk sutkalarında qeyd olunur və uzun müddət davam edir. Patoloji sarılıq müxtəlif xəstəliklərin, o cümlədən ana ilə uşaq arasında qrup və rezus üzrə uyğunsuzluq, qaraciyər və öd axarları, infeksion, irsi xəstəliklər, doğuş travmaları nəticəsində inkişaf edir".
Mütəxəssis deyir ki, körpələrdə xəstəliklərin vaxtında aşkarlanması üçün ən yaxşı üsul topuq testinin tətbiqidir: "Bu testlə endikrinoloji pozğunluqlar verə bilən 35-ə yaxın xəstəlik aşkarlana bilər. Bu testi verməklə valideynlər heç nə itirmir. Tam əksinə, əgər körpədə hər hansı bir xəstəlik varsa, bu vaxtında aşkarlanır və mütəxəssislər tərəfindən müdaxilə edilir. Biz ailələrə bu testi tövsiyə edirik. Dövlət tibb müəssisələrində bu testlər pulsuzdur".
"Həkimə gec müraciət edirlər"
Tanınmış pediatr Vaqif Qarayev bildirir ki, südəmər uşaqlar adətən tənəffüs sistemi, mədə-bağırsaq, mərkəzi sinir sistemi, genetik xəstəliklər səbəbindən ölürlər: "Bu, bütün dünyada, o cümlədən Azərbaycanda da belədir. Çünki sadaladığım sistemlər erkən yaşda tam mükəmməl olmur və uşaqlar xəstəliyə çox meyil edirlər. Xüsusilə, uşaq orqanizmi infeksion xəstəliklərə daha çox meyilli olur. Amma bizdə həkimə gec müraciət etmək kimi praktika da var. Əksər valideynlər uşaqlarının sağlamlığına biganədirlər. Mütəmadi olaraq uşaqlarla işlədiyim üçün bu qənaətə gəlmişəm. Uşaq orqanizminin müqavimət sistemi tam formalaşmadığı üçün ağırlaşmalar baş verir. Məsələn, pnevmoniyaya vaxtında müdaxilə olunmasa, körpə həyatını itirir. Eləcə də mədə-bağırsaq infeksiyalarına vaxtında müdaxilə olunmasa, qusma və ishaldan uşaq orqanizmi susuzlaşır. Nəticədə ölüm hadisəsi baş verir".
Risk faktorları nəzərə alınmalıdır
Həkim qeyd edir ki, uşaqların sağlam olması üçün bəzi məqamlara diqqət yetirilməsi zəruridir: "Öncəliklə, ailə planlaşdırılması düzgün aparılmalıdır. Risk faktorları nəzərə alınmalıdır. Tutaq ki, ananın yaşı 35-dən yuxarıdırsa, hamiləlik riskli olacaq. Əvvəlki hamiləlikdə ölü doğulma, qanaxma kimi hallar qeydə alınıbsa, riskli hamiləlik faktoru yüksəkdir, erkən və qohum nikahlar risk yaradır. Biz son vaxtlar irsi-genetik xəstəliklərin həddindən artıq çoxaldığını da müşahidə edirik. Artıq uşaqlar xəstə doğulurlar. Bunun müzakirəsi illərdir gedir. Son vaxtlar qohum evlilikləri ilə bağlı böyük bir ajiotaj yaşandı və qanunla qan qohumlarının nikahını qadağan elədilər".
"İnsanlar bəhanə etməsinlər ki, pulumuz yoxdur"
V.Qarayev vurğulayır ki, hamilə qadın mayalanma günündən uşaq doğulana qədər mütləq həkim nəzarətində olmalıdır: "Hamiləlik zamanı keçirilən infeksiyalar birmənalı olaraq dölə, onun immun sisteminə təsir edir. İcbari tibbi sığortanın tətbiqindən sonra Azərbaycanda əhalinin tibbi xidmətə əlçatanlığı xeyli artıb. Yəni insanlar bəhanə etməsinlər ki, həkimə getməyə pulumuz yoxdur. Hamilə qadın mütləq qadın məsləhətxanalarında nəzarət altında olmalıdır. Bir dəfə də olsun həkim qapısı döyülmür, doğulanda da bəlli olur ki, uşaq ya yarımçıq, ya da ağır patologiya ilə doğulub".
Uşaq ölümlərinin statistikası sistemləşdirilməlidir
Tibb elmləri doktoru, professor Adil Qeybulla isə hesab edir ki, uşaq ölümlərinin statistikasının sistemləşdirilməsinə ehtiyac var: "Bir şeyi nəzərə almaq lazımdır ki, ötən il ölkədə qızılca epidemiyası yayılmışdı və bu xəstəlik uşaqlar arasında xeyli ölüm hallarına səbəb oldu. Eyni zamanda, son illər uşaqlar başa çatmayan koronovirus pandemiyasından əziyyət çəkdilər. Yəni belə bir qarışıq vəziyyətdə statistikanın sistemləşdirilməsinə ehtiyac var. Uşaqların daha çox hansı xəstəliklərdən dünyasını dəyişdiyi ətraflı təhlil olunmalıdır. Bununla bağlı Səhiyyə Nazirliyinin müvafiq strukturları iş aparmalıdırlar".
Professor qeyd edir ki, doğuşdan əvvəl və doğuşdan sonrakı uşaq ölümləri də fərqləndirilməlidir: "Məsələn, perinatal dövrdə uşaq ölümləri daha çox hamiləliyin patologiyasına bağlıdır. Hazırda Azərbaycanda normal keçən hamiləliyə çox az təsadüf edilir. İstər ana orqanizmində, istər hamiləliyin gedişi boyu vaxtında aşkar olunmayan patoloji dəyişikliklər doğuş zamanı və daha sonra körpə ölümü ilə nəticələnir".
Dekabrın 15-dən Maldiv adalarında elektron siqaret (veyp) qadağası qüvvəyə minir.
Oxu.Az xəbər verir ki, bu barədə yerli "Press" nəşri məlumat yayıb.
Qadağa parlamentin noyabrın 12-də qəbul etdiyi Tütünlə mübarizə haqqında qanuna edilən düzəliş çərçivəsində həyata keçirilir.
Qanun layihəsi elektron siqaretlərin, veypinq və bu cihazlarla istifadə üçün nəzərdə tutulan ləvazimatların idxalını, satışını, pulsuz paylanmasını və istifadəsini qadağan edir. Qanunu pozmağa görə cərimələr mövcuddur.
Qeyd olunur ki, Maldiv Gömrük Xidməti bu cür cihazları və müvafiq materialları müsadirə etməklə qaydalara əməl olunmasına nəzarət edəcək.
Qida əlavələrinin reseptə yazılmasına görə cərimələr artırılır.
"Xəzər Xəbər" xəbər verir ki, cərimələrin artırılması İnzibati Xətalar Məcəlləsinə təklif edilən dəyişiklikdə öz əksini tapıb.
Bioloji aktiv maddələrin reseptə yazılmasına görə cərimələr ikiqat artırılıb. Bundan sonra belə bir hal yaşandıqda vəzifəli şəxslər 100 manatdan 150 manatadək, hüquqi şəxslər isə 100 manatdan 300 manatadək cərimə olunacaqlar.
Həkim-professor Adil Qeybullanın fikrincə, bu cərimələr sui-istifadə hallarının qarşısını almaq üçün hesablanıb.
Ətraflı süjetdə:
Danimarka alimləri müəyyən ediblər ki, balığın konservləşdirilməsi onu qida maddələrindən məhrum etmir, əksinə protein, vitamin və mikroelementlərin saxlanmasına kömək edir.
Gazeta.ru xəbər verir ki, tədqiqatın nəticələri Scandinavian Journal of Public Health (SJPH) nəşrində dərc olunub.Bir çox insan konservləşdirilmiş balıqları təzə balıqdan daha az sağlam hesab edir. Lakin alimlərin fikrincə, düzgün saxlama və saxlama texnologiyası ilə qida maddələrinin 90%-i qorunub saxlanılır.Mütəxəssislər qeyd edirlər ki, konservləşdirilmiş balıq unikal qida tərkibinə malikdir. Tədqiqatçılar əlavə etdilər ki, konservləşdirilmiş tuna idmançılar və onların fiquruna baxanlar üçün əsl “hədiyyə”dir. Tərkibində 95%-ə qədər fenomenal həzm qabiliyyəti ilə maksimum protein miqdarı var.
Çia toxumları "superfood" statusu alıb. Foodinfo.az bildirir ki, qidalanma mütəxəssisləri bu kiçik toxumların sağlamlıq üçün əhəmiyyətli faydaları olduğunu söyləyirlər.Çia toxumları qida maddələri ilə zəngin faydaları ilə bütün dünyada diqqəti cəlb edib. Onlar unikaldır ki, tərkibində lif, vitaminlər və minerallarla yanaşı hər üç makronutrienti – zülal, yağ və karbohidratları ehtiva edir. Bütün dəyərlərinə baxmayaraq hər gün çia toxumu yeyirsinizsə və ya liflə zəngin qidalar qəbul etməyə yeni başlasanız, iki yemək qaşığı porsiya ölçüsünə riayət etmək tövsiyə olunur.
Avstraliyanın Kvinslend əyalətində bir laboratoriyada ölümcül canlı virusları ehtiva edən yüzlərlə nümunənin itməsi səbəbindən rəsmilər genişmiqyaslı təhqiqat başladıb.
"DogruXeber.az" xəbər verir ki, Kvinslend səhiyyə naziri Tim Nikolsun verdiyi məlumata görə, 2021-ci ildə baş verən ciddi "biotəhlükəsizlik protokolu pozuntusu" nəticəsində, Hendra virusu, Lyssavirus və Hantavirus da daxil olmaqla 323 canlı virus nümunəsi yoxa çıxıb.
Yüksək riskli nümunələr
Hendra virusu olan təxminən 100 şüşə, Hantavirus nümunələri ehtiva edən iki şüşə və 223 Lyssavirus şüşəsi laboratoriya hesabatlarında tox kimi göstərib. İlk dəfə avqust 2023-cü ildə aşkarlanan bu pozuntu, yüksək ölüm riski daşıyan virusların itməsi ilə əlaqədar ciddi narahatlığa səbəb olub.
Hendra virusu ilk dəfə 1990-cı illərdə Avstraliyada aşkar edilib və əsasən atlardan insanlara yoluxur. Bu virusla yoluxanların təxminən 57%-i həyatını itirib. Kvinslenddə qeyd olunan nümunələrin yoxa çıxması, xüsusən atçılıq sənayesi və baytarlıq sektorunda böyük narahatlıq yaradıb.
Kornell Universitetindən professor Reyna Plovrayt bu virusun təsirlərini belə izah edir:
"Hendra virusu yoluxan şəxslər, onların ailələri və bu xəstəliyin yayıldığı bölgələr üçün dağıdıcı təsirlər yaradır. Bunun atçılıq sənayesi və baytarlıq xidmətlərinə də ciddi təsiri var".
Digər təhlükəli viruslar
Gəmiricilərdən keçən Hantavirus təxminən 38% ölüm nisbəti ilə ölümcül Hantavirus Ağciyər Sindromuna (HPS) səbəb ola bilər. Lyssavirus isə quduz xəstəliyinə bənzər simptomlarla müşayiət olunur və yüksək ölüm riski daşıyır.
Təhlükəsizlik tədbirləri və təhqiqat
Rəsmilər bildirir ki, virus nümunələri laboratoriyanın müvafiq prosedurlarına əsasən xüsusi cihazlarda məhv edilmiş ola bilər. Kvinslend səhiyyəsinin baş mütəxəssisi Con Gerard bu məsələ ilə bağlı qeyd edib:
"Son beş ildə Kvinslenddə nə Hendra, nə də Lyssavirus yoluxması qeydə alınmayıb. Avstraliyada Hantavirus infeksiyası isə indiyə qədər insanlara yoluxmayıb".
Səhiyyə Nazirliyi bu pozuntu ilə bağlı təhqiqat başladıb, virusların necə itkin düşdüyünü və bunun iki il ərzində niyə aşkarlanmadığını araşdırmaq məqsədi güdür. Nazir Nikols bildirib:
"Biotəhlükəsizlik protokollarının belə ciddi şəkildə pozulması və infeksion virus nümunələrinin itkin düşməsi böyük narahatlıq doğurur. Təkrarlanmaması üçün tədbirlər görülməlidir".
Nazir əlavə edib ki, laboratoriyanın siyasət və prosedurları diqqətlə nəzərdən keçirilir və personalın yenidən təlimləndirilməsi, materialların düzgün saxlanmasını təmin etmək üçün müvafiq lisenziyaların yoxlanması həyata keçirilir.
Uşaqlar üçün içərisində müxtəlif şirniyyatlar olan Yeni il hədiyyə qutularını alan zamanı son dərəcə diqqətli olmaq lazımdır.Azərbaycan Qida Təhlükəsizliyi Agentliyinin (AQTA) İnformasiya təminatı və informativ həllər şöbəsindən bildirilib ki, ilk növbədə hədiyyə qutularını mağazalardan, yarmarkalardan və digər rəsmi satış yerlərindən almaq məsləhət görülür. Həmçinin bilmək lazımdır ki, belə qutuların üzərində içərisindəki məhsulların deyil, həmin qutuların qablaşdırılma tarixi yazılır. Ona görə də istehlakçılara hədiyyə qutuları alarkən içərisindəki qida məhsullarının aydın və oxunaqlı şəkildə etiketlənib-etiketlənmədiyinə, istehsal tarixinə, adına, əmtəə nişanına, xalis çəkisinə, qida dəyərliliyinə, eləcə də istehsalçı müəssisənin adına, ünvanına və digər məlumatlara diqqət yetirmək tövsiyə edilir.Bununla yanaşı, Yeni il hədiyyə qutularını seçərkən onların qablaşdırılmasının deformasiya olunmadığına, əzilmədiyinə və korlanmadığına fikir vermək lazımdır. Eyni zamanda, yadda saxlamaq lazımdır ki, hədiyyə qutularının içərisinə xüsusi saxlanma şəraiti tələb edən, müvafiq temperatur rejiminə diqqət yetirilmədiyi təqdirdə xarab olma ehtimalı yüksək olan yoqurtlar, kremli qənnadı və kəsmik içlikli məmulatlar yerləşdirilməməlidir.Bütün bunlarla yanaşı, hər bir istehlakçı ticarət yerlərindən aldığı Yeni il hədiyyə qutularının içərisindəki məhsulların təhlükəsizliyini təsdiqləyən sənədləri tələb edə bilər. Bəzi hallarda qutuların üzərində içərisindəki məhsullara dair siyahı yerləşdirilir. Siyahı olmadığı təqdirdə, qutuların içərisindəki məhsullarla tanış olmaq üçün satıcıya müraciət etmək tövsiyə olunur. İstehlakçı məhsulu aldıqda mütləq şəkildə satıcıdan kassa qəbzini də tələb etməlidir.Qeyd edək ki, məhsulların keyfiyyəti ilə yanaşı, onların düzgün istehlakı da əsas şərtlərdəndir. Valideynlər məhsulların uşaqlar tərəfindən istehlak edilmə miqdarına diqqət yetirməlidirlər. Çünki ən keyfiyyətli şokolad, konfet və marmeladların belə həddindən artıq istehlakı uşaqlarda diatez, karies və müxtəlif problemlərə səbəb ola bilər.Vətəndaşlardan xahiş olunur ki, Yeni il hədiyyə qutularındakı qida məhsullarının tərkibi, yararlılıq müddəti, saxlanma şəraiti və digər hallarla bağlı şübhələr yaranacağı təqdirdə, bu barədə Azərbaycan Qida Təhlükəsizliyi Agentliyinin “1003-Çağrı Mərkəzi”nə məlumat versinlər.
Çox zaman USM mütəxəssisləri və qastroenteroloqlar yarızarafat, yarıgerçək deyir: İnd ödü normal işləyən pasiyent yoxdur.
Müasir həyat tərzi və qidalanma öd kisəsinin fəaliyyətini pozur.
"Medicina" xəbər verir ki, öd kisəsini bəzən zəhər torbası da adlandırılır. Kiçik olsa da orqnanizmdə vacib orqandır. Qaraciyərin altında, az qala bitişik yerləşib, öd turşusu anbarı rolunu oynayır, bütün həzm prosesində iştirak edir.
Armuda bənzər formadadır, özünün yolları var. Orqan qaraciyərdən gələn öd şirəsini yığır və öz axacaqları vasitəsilə bağırsağa ötürür və orda həzm baş verir.
Öd kisənizin artıq çətin işlədiyini göstərən bu əlamətlərə diqət!
1. Sağ qabırğa altından qarına yayılan sancı, ağrı
Əsasən səhərlər, insan ac olanda və qida qəbulundan sonra bu ağrı başlayır. Ağrı kifayət qədər intensivdir və çiyinə, qola, belə yayıla bilər.
Ağrı əsasən öd kisəsi iltihabında, daşması zamanı, eləcə də daş olanda hiss olunur. Daş hərəkət etdikcə ağrı artır. Öd yolu çox nazir, ensizdir. Ora daşın düşməsi isə olduqca təhlükəli və tutma şəkilli ağrı verir.
2.Mütəmadi ürəkbulanma, ağır yeməkdən sonra qusma
Öd daşları öd yollarını tutduqda, xolesistit adlı iltihabi proses yaradır. Bu zaman öd bağırsağa keçə bilmir, həzm pozulur. Ödün divarları şişir, ağrı verir və bu mədəyə də təsir edərək, ürəkbulanma, qusma verir. Əgər yeməkdən sonra qusmalar artırsa, ödünüzü yoxladın.
3.Mədədə yanğı, qıcqırma
Hər yeməkdən sonra mədədə yanma, gəyirmə, hıçqırma, ağıza acı öd dadı gəlməsi əlaməti varsa, bu öd daşı problemidir.
4.Dərinizin rənginin dəyişməsi
Əgər dəriniz, göz içi, ovuclar sanki gündə qaralmış, yanmış kimi rəng alırsa, saralırsa, bu öd yollarının tam tutulmasının əlamətidir. Öd daşı və ya hər hansı səbəb öd kisəsinin çıxacağını tutursa, istifadə olunmamış bilirubin yığılır və bu dəriyə sarı piqment verir. Bu zaman qanda bilirubinin də miqdarı yoxlanmalıdır.
5.Nəcisdə dəyişiklik
Sidiyin tündləşməsi, nəcisin isə ağarması öd kisəsi pozulmasının birinci siqnalıdır. Bu ifrazat məhsullarının da rənginə bilirubin cavabdehdir. Bilirubin öddən çıxıb, bağırsağa sovrulmursa, deməli, sidik və nəcisdə rənglənmə olmur.
6.Hərarətin səbəbsiz qaxlması, qəfil titrəmə, halsızlıq
Əgər sizdə qrip, virus olmadan, qızdırma, titrəmə baş verirsə, yanaşı olaraq, ürəkbulanma, qarında, sağ qabırğaaltında küt ağrı varsa, çox güman ki, öd axarı tutulub, öd kisəsində iltihab və infeksiya var. Bu çox kəskin vəziyyərdir və təcili yardım, xəstəxanaya müraciət mütləqdir.
Öd kisəsinin istənilən dəyişikliyini diaqnoz etmək üçün qastroenteroloq, terapevt qəbulu, USM və biokimyəvi analizlər lazımdır.
Həzm sistemi orqanlarının müayinəsi və müalicəsi üçün Bakının ən müasir klinikalarından olan Respublika Diaqnostika Mərkəzində həm çek ap, həm endirimli aksiyalardan yararlana bilərsiz.
Yumurta zehni qabiliyyətləri yaxşılaşdırır və Alzheimer xəstəliyinin inkişaf ehtimalını azaldır.
Lenta.ru xəbər verir ki, endokrinoloq Zuxra Pavlova yumurtanın gözlənilməz faydalarından danışıb.Pavlova yaddaş itkisi, zehni qabiliyyətlərin azalması və şəxsiyyət dəyişiklikləri ilə bağlı beyin patologiyalarının inkişaf riskini azaltmaq üçün müntəzəm olaraq yumurta yeməyə çağırıb.Həkim qeyd edib ki, bu məhsulun demensiyanın inkişafına təsiri sarısının tərkibindəki xolin olduğuna görə 39 faizdir. O, aydınlaşdırıb ki, xolin diqqəti, konsentrasiyanı yaxşılaşdırır, hüceyrələrin xoşbəxtlik hormonu dopaminə həssaslığını artırır və əhval-ruhiyyəyə müsbət təsir göstərir.